القای زایمان یا اینداکشن چیست و چرا انجام می‌شود؟

در برخی موارد پزشک متخصص پس از معاینات بالینی و انجام سونوگرافی تشخیص می‌دهد که مادر باردار می‌تواند به‌صورت طبیعی زایمان کند اما ممکن است انقباضات دیرتر از موعد مقرر شروع شده و در نتیجه مادر باردار به القای زایمان نیاز داشته باشد تا هر چه سریع‌تر نوزاد متولد شود. در این شرایط، پزشک از داروها یا تکنیک‌هایی استفاده می‌کند که زایمان طبیعی را به‌صورت مصنوعی القا یا تحریک خواهند کرد. به این روش، القای زایمان طبیعی می‌گویند. باتوجه‌به اینکه مادران قبل از زایمان نیازمند کسب آگاهی بیشتر درباره شیوه زایمان و تکنیک‌های آن هستند، در این مقاله از بلاگ دکترساینا به بررسی روش‌ها و مراحل القای زایمان پرداخته و از کاندیدای مناسب، خطرات و عوارض آن خواهیم گفت.

القای زایمان یا اینداکشن چیست؟

القای زایمان (به انگلیسی: Induction) زمانی اتفاق می‌افتد که پزشک متخصص زنان و زایمان با استفاده از دارو یا روش‌های دیگر، شروع یا پیشرفت زایمان را به مادر و جنین القا می‌کند. در شرایطی که تاریخ زایمان فرا رسیده اما هنوز انقباضات رحمی برای تولد نوزاد آغاز نشده باشد، پزشک متخصص روش القای زایمان طبیعی را پیشنهاد خواهد داد.

القای زایمان طبیعی زمانی انجام می‌شود که پزشک متخصص به‌جای اینکه اجازه دهد زایمان خودبه‌خود شروع شود، با تجویز دارو یا انجام برخی از اقدامات لازم، برای القای زایمان اقدام می‌کند تا زایمان شروع شود.

در موارد زیر پزشک متخصص پس از معاینات لازم برای تسریع روند تولد نوزاد، زایمان را تحریک خواهد کرد:

• مادر باردار یا جنین در خطر هستند؛
• از موعد زایمان گذشته اما مادر باردار علائم انقباضات رحمی برای شروع زایمان را ندارد؛
• زایمان متوقف شده است یا پیشرفتی ندارد.

علت القای زایمان: چرا انجام می‌شود؟

زایمان طبیعی معمولا بین هفته‌های ۳۷ تا ۴۲ بارداری شروع می‌شود. پزشک متخصص زمانی برای القای زایمان طبیعی اقدام می‌کند که زمان زایمان فرا رسیده باشد اما مادر هیچ‌کدام از علائم زایمان خودبه‌خودی را ندارد. در این شرایط برای حفظ جان جنین، پزشک متخصص برای القای زایمان طبیعی اقدام می‌کند تا نوزاد زودتر متولد شود.

در حین زایمان طبیعی، مادر باردار علائم زیر را دارد:

• دهانه رحم مادر باردار نرم شده و شروع به باز شدن می‌کند تا برای تولد نوزاد آماده شود؛
• مادر باردار انقباضات رحمی شدیدی را تجربه خواهد کرد؛
• کیسه آب جنین پاره می‌شود.

لازم است بدانید که موارد بالا در زایمان خودبه‌خودی رخ می‌دهند و اگر این موارد اتفاق نیفتند، پزشک متخصص زنان و زایمان برای القای زایمان اقدام خواهد کرد تا این فرایندها به‌صورت مصنوعی شروع شوند.

چه کسانی باید از القای زایمان استفاده کنند؟

اگر خطری سلامتی مادر باردار و جنین را تهدید می‌کند، پزشک متخصص القای زایمان طبیعی را پیشنهاد خواهد داد. بنابراین افراد زیر می‌توانند از این روش برای تولد نوزاد خود استفاده کنند:

• مادران بارداری که زایمان طبیعی خودبه‌خودی آن‌ها به تأخیر افتاده و در هفته‌های ۴۱ تا ۴۲ بارداری هستند.
• مادر باردار بیماری زمینه‌ای مانند دیابت، مشکلات کلیوی، فشار خون بالا یا پره‌اکلامپسی دارد.
• کیسه آب جنین پاره شده است اما انقباضات به‌صورت طبیعی شروع نشده‌اند. به این حالت پارگی زودرس غشاها یا PROM گفته می‌شود.
• مایع آمنیوتیک کیسه آب جنین به اندازه کافی نیست که به آن الیگوهیدرآمنیوس می‌گویند.
• جنین حرکات بسیار کمی دارد.
• جنین در کانال زایمان به‌خوبی پیش نمی‌رود یا حرکت آن متوقف شده است.
• جفت از دیواره رحم جدا شده است.
• مادر باردار عفونتی مانند کوریوآمنیونیت (عفونت کیسه آمنیوتیک) در رحم خود دارد.
• مادر باردار در حال زایمان است اما زایمان او پیشرفتی ندارد.
• مادر باردار در بارداری‌های قبلی سابقه مرده‌زایی داشته است.
• جنین رشد مناسبی ندارد.
• مادر باردار و جنین دارای شرایط پزشکی ویژه هستند.
• مادر باردار سابقه زایمان سریع دارد.

چه کسانی نباید از القای زایمان استفاده کنند؟

تمامی زنان بارداری که زایمان طبیعی آن‌ها به تأخیر افتاده نمی‌توانند از روش القای زایمان استفاده کنند. در صورتی‌که یکی از شرایط زیر وجود داشته باشد، پزشک متخصص زنان و زایمان القای زایمان طبیعی را پیشنهاد نخواهد کرد:

• مادر باردار قبلا سزارین انجام داده و قصد دارد برای زایمان فعلی نیز از روش سزارین استفاده کند.
• مادر باردار قبلا سزارین انجام داده که شامل عمل جراحی بزرگ یا برش کلاسیک می‌شود.
• جفت سرراهی است به این مفهوم که تنها کمتر از ۲ سانتی‌متر از دهانه رحم فاصله دارد که به آن جفت کم‌ارتفاع نیز گفته می‌شود. در مواردی که جفت آن‌قدر به دهانه رحم نزدیک شده که به‌صورت کامل آن را پوشانده باشد، جفت سرراهی یا پرویا خواهد بود. لازم است بدانید که موقعیت جفت در رحم در سونوگرافی هفته ۱۸ تا ۲۱ بارداری مشخص می‌شود.
• جنین در موقعیت مناسبی قرار نگرفته و موقعیت فعلی آن به پهلو است.
• زنانی که تبخال تناسلی فعال دارند.
• زنانی که سه‌قلو باردار هستند.
• جنین وضعیت غیرعادی مانند وضعیت بریچ دارد.
• زنانی که دوقلو باردار هستند و جنین اول در وضعیت بریچ قرار دارد.

القای زایمان چگونه انجام می شود؟

القای زایمان طبیعی ممکن است به روش‌های مختلفی انجام شود. در هر مورد پزشک متخصص ابتدا شرایط مادر و جنین را بررسی کرده و سپس روش القای زایمان را انتخاب خواهد کرد.

نحوه تحریک برای شروع درد زایمان

روش‌های مختلفی برای تحریک زایمان طبیعی وجود دارد که به شرح زیر هستند:

۱. تجویز دارو برای باز و نرم شدن دهانه رحم

پزشک متخصص زنان و زایمان دارویی تجویز می‌کند که منجر به نرم، نازک و باز شدن دهانه رحم می‌شود تا مادر باردار برای زایمان طبیعی آماده شود. این داروها بیشتر شامل «داروی پیتوسین» هستند که می‌توانند انقباضات رحمی را القا کنند. این نوع دارو باید در بیمارستان و به‌درون رگ مادر باردار تزریق شود.

پزشک متخصص زنان و زایمان یا ماما ابتدا با دُز پایین دارو شروع می‌کند تا انقباضات شروع شده و به اندازه‌ای ادامه پیدا کرده و شدید شوند که به دنیا آمدن نوزاد کمک کند. در صورت نیاز، دُز دارو توسط پزشک متخصص افزایش پیدا خواهد کرد.

۲. پاره کردن کیسه آب جنین یا آمنیوتومی

پزشک متخصص زنان و زایمان کیسه آب جنین را پاره می‌کند تا زایمان طبیعی القا شود. پزشک از ابزاری شبیه به قلاب برای پاره کردن کیسه آب جنین استفاده می‌کند. این ابزار از طریق واژن و دهانه رحم وارد شده و پس از رسیدن به کیسه آب، آن را پاره می‌کند. با پاره شدن کیسه آب جنین، دهانه رحم باید تا حدی گشاد و باز شود. نکته مهم اینکه این تکنیک القای زایمان طبیعی درد نخواهید داشت.

۳. استریپ پرده جنینی یا جدا کردن غشاها

در این روش، پزشک متخصص یا ماما دستکش به دست کرده و از انگشت خود یا ابزاری دیگری کیسه آمنیوتیک (کیسه آب جنین) را از دیواره رحم جدا می‌کند که به آن استریپ پرده جنینی نیز گفته می‌شود.

با جدا شدن کیسه آب از دیواره رحم، هورمون‌هایی آزاد می‌شوند که انقباضات رحمی را تحریک خواهند کرد. این فرایند شاید کمی ناراحت‌کننده باشد. بعد از این کار، پزشک، مادر باردار را مرخص می‌کند تا به خانه برود. در این مرحله مادر باید منتظر شروع انقباضات رحمی باشد.

۴. تجویز هورمون پروستاگلاندین برای شروع انقباضات رحمی

پزشک متخصص زنان و زایمان دارویی تجویز خواهد کرد که باعث انقباضات مصنوعی می‌شود. تجویز این دارو معمولا زمانی انجام می‌شود که زایمان خود‌به‌خودی متوقف شده باشد. دارویی که پزشک تجویز می‌کند، نوعی داروی هورمونی به‌ نام «پروستاگلاندین» است. این داروی هورمونی به باز شدن دهانه رحم و تحریک انقباضات رحمی کمک خواهد کرد. پروستاگلاندین را می‌توان به صورت قرص یا شیاف واژن دریافت کرد.

نکته مهم اینکه اگر در زایمان‌های قبلی، سزارین داشته‌اید، پزشک به‌دلیل افزایش خطر پارگی رحم این روش را توصیه نمی‌کند.

لازم است بدانید که پزشک متخصص ممکن است داروی «اکسی توسین» را نیز تجویز کند. این هورمون در بدن هر زنی وجود دارد و باعث انقباضات رحمی خواهد شد. بنابراین با تجویز این هورمون مصنوعی، انقباضات رحمی تحریک شده و زایمان طبیعی القا خواهد شد.

۵. استفاده از کاتتر بالون یا اتساع مکانیکی

پزشک متخصص از بالون کاتتر برای القا کردن زایمان طبیعی استفاده می‌کند. پزشک لوله نازکی را از طریق واژن مادر باردار وارد دهانه رحم خواهد کرد. در انتهای این لوله بادکنکی کوچک قرار دارد که با آب پُر خواهد شد. منبسط شدن یا اتساع بادکنک باعث باز شدن و گشاد شدن دهانه رحم می‌شود که می‌تواند به‌صورت مکانیکی زایمان طبیعی را القا کند.

لازم است بدانید که بعضی از زنان باردار بعد از شروع القای زایمان ظرف مدت چند ساعت زایمان طبیعی خواهند داشت اما در برخی موارد ممکن است زایمان ۱ روز تا ۲ روز زمان ببرد. اگر هیچ‌یک از روش‌های فوق برای شروع زایمان طبیعی مؤثر واقع نشده باشد، پزشک متخصص سزارین را پیشنهاد خواهد کرد.

۶. ورزش برای القای زایمان طبیعی

ورزش‌‌های مختلفی توسط پزشک متخصص زنان و زایمان توصیه می‌شوند که به القای زایمان طبیعی کمک خواهند کرد اما بهتر است بدون مشورت با پزشک و بدون بررسی شرایط فعلی مادر و نوزاد برای انجام این ورزش‌ها اقدام نشود. این ورزش‌ها به شرح زیر هستند.

• اسکات تمرینی؛
• حرکت پروانه‌ای؛
• حرکت کششی؛
• چرخش یا نوسان لگن؛
• تمرینات کگل؛
• پیاده‌روی؛
• تمرین با توپ.

۷. القای خانگی زایمان طبیعی

برخی از خانم‌ها مطابق با توصیه پزشک متخصص می‌توانند برای القای خانگی زایمان طبیعی در خانه اقدام کنند که یکی از متداول‌ترین روش‌های آن، سکس در بارداری است.

القای زایمان چقدر طول می‌کشد؟

القای زایمان طبیعی به روش و تکنیکی که پزشک متخصص استفاده کرده است بستگی دارد. در برخی موارد، زنان باردار خیلی سریع به القای زایمان پاسخ می‌دهند. این در حالی است که برای برخی دیگر ممکن است این روش چند ساعت زمان ببرد. بنابراین هیچ قانون مشخصی برای اینکه القای زایمان چقدر طول می‌کشد وجود ندارد اما به‌صورت میانگین می‌توان گفت که بیشتر خانم‌های باردار در عرض ۲۴ ساعت پس از القا، زایمان طبیعی را انجام خواهند داد. لازم است بدانید زایمان فعال زمانی خواهد بود که دهانه رحم به حدود ۶ سانتی‌متر رسیده باشد.

خطرات و عوارض القای زایمان

القای زایمان نیز می‌تواند خطراتی به همراه داشته باشد. خطرات این روش به تکنیکی که توسط پزشک متخصص زنان و زایمان استفاده می‌شود بستگی دارد. با وجود این، اکثر پزشکان روش القای زایمانی را انتخاب می‌کنند که مزایای آن بیشتر از عوارض آن برای زن باردار و جنین است. در این راستا لازم است پزشک قبل از انتخاب روش القا، شرایط مادر و نوزاد را بررسی کند.

برخی روش‌ها مانند دریافت بیش‌ازحد اکسی‌توسین ممکن است رحم مادر باردار را بیش‌از اندازه تحریک کند. این تحریک بیشتر از حد اعتدال می‌توانند به انقباضات رحمی مکرر منجر شود که درد زیادی به همراه خواهد داشت. لازم است بدانید که انقباضات رحمی مکرر، علاوه‌بر درد بیشتر برای مادر ممکن است به مشکلات بند ناف و تغییرات ضربان قلب جنین نیز منجر شوند.

خطرات القای زایمان

• انقباضات شدید و جدا شدن جفت از دیواره رحم (جفت کندگی یا دکولمان)؛
• دریافت داروی بیشتر برای کنترل درد انقباضات شدید و مکرر؛
• افزایش مدت‌زمان بستری در بیمارستان.

عوارض القای زایمان برای مادر باردار

• پارگی کیسه آمنیوتیک و بروز عفونت؛
• پارگی رحم؛
• خون‌ریزی بعد از زایمان؛
• افزایش خطر سزارین.

عوارض القای زایمان برای نوزاد

• بروز مشکلات تنفسی برای نوزاد؛
• خطر ابتلا به عفونت؛
• تغییر الگوی ضربان قلب نامنظم جنین؛
• اختلال در خون‌رسانی به بند ناف و در نتیجه کمبود اکسیژن.

آیا اینداکشن درد زیادی دارد؟

اصلی‌ترین تفاوت میان زایمان طبیعی‌ خودبه‌خودی و زایمان القایی در میزان انقباضات رحمی است. از طرفی، تکنیک القای زایمان نیز می‌تواند روی میزان درد تأثیر داشته باشد. به‌عنوان‌مثال، القای زایمان با تزریق داروی پروستاگلاندین می‌تواند علاوه‌بر درد انقباضات رحمی، درد تزریق نیز داشته باشد. بنابراین اینداکشن با درد همراه خواهد بود.

القای زایمان در چه هفته‌ای اتفاق می‌افتد؟

القای زایمان طبیعی زمانی که زایمان خود‌به‌خودی به تأخیر افتاده باشد انجام می‌شود اما لازم است بدانید که زمان زایمان القایی به سلامت بارداری مادر و جنین بستگی دارد. پزشک متخصص ابتدا با بررسی خطرات، عوارض و مزایای زایمان القایی، شرایط مادر و جنین را بررسی خواهد کرد.

در حالت ایدئال، پزشک متخصص تا هفته ۳۹ بارداری برای القای زایمان صبر خواهد کرد. با این حال، اگر سلامت جنین و مادر در خطر باشد، القای زایمان ممکن است قبل از هفته ۳۹ بارداری نیز انجام شود.

سؤالات متداول