اکوکاردیوگرافی چیست و چه کاربردهایی در قلب جنین و بزرگسالان دارد؟
اکوکاردیوگرافی روشی پیشرفته برای بررسی عملکرد قلب است. با انواع اکو مثل داپلر رنگی، اکو از طریق مری و اکوکاردیوگرافی جنین آشنا شوید.
اکوکاردیوگرافی نوعی آزمایش سونوگرافی است که ساختار و عملکرد قلب شما را بررسی می‌کند. پزشک می‌تواند با کمک اکوکاردیوگرافی طیف زیادی از بیماری‌ها مثل کاردیومیوپاتی و بیماری‌های دریچه‌ای قلب را تشخیص دهد. برای آشنایی بیشتر با اکوکاردیوگرافی تا انتهای مطلب با ما همراه باشید.
اکوکاردیوگرافی چیست؟
اکوکاردیوگرافی که به‌اختصار با نام «اکو» یا با اسامی دیگری مثل سونوگرافی قلب یا سونوی قلب هم شناخته می‌شود، نوعی سونوگرافی است که تصویری گرافیکی از حرکات قلب شما نشان می‌دهد. در این آزمایش، پزشک یا تکنسین با استفاده از امواج صوتی با فرکانس بالا (اولتراسوند) و یک دستگاه دستی که روی قفسه سینه قرار می‌گیرد، تصاویری از دریچه‌ها و حفره‌های قلب شما تهیه می‌کند. این تصاویر به پزشک کمک می‌کنند تا عملکرد پمپاژ قلب شما را ارزیابی کند.
اگر اکوکاردیوگرافی با سونوگرافی داپلر و داپلر رنگی ترکیب شود، می‌تواند جریان خون از دریچه‌های قلب را بهتر نشان دهد. نکته مهم اینجاست که اکوکاردیوگرافی از هیج اشعه‌‌ای استفاده نمی‌کند. این ویژگی موجب تمایز اکوکاردیوگرافی با آزمایش‌های دیگری مثل اشعه ایکس و سی‌تی‌اسکن می‌شود.
تفاوت اکوکاردیوگرافی با نوار قلب
اکوکاردیوگرافی و نوار قلب (الکتروکاردیوگرام یا ECG) هر دو برای بررسی قلب به‌کار می‌روند، اما اطلاعات متفاوتی به پزشک می‌دهند، ازجمله:
- اکوکاردیوگرافی: ساختار و عملکرد کلی قلب را بررسی کرده و تصاویری متحرک از قلب تهیه می‌کند؛
- نوار قلب: فعالیت الکتریکی قلب را بررسی می‌کند و به‌جای تصویر، یک نمودار تولید می‌کند که نشان‌دهنده ضربان و ریتم قلب است.
انواع اکوکاردیوگرافی
اکوکاردیوگرافی انواع مختلفی دارد که هر کدام مزایای خاصی در تشخیص و مدیریت بیماری‌های قلبی دارند، از جمله:
- اکوکاردیوگرافی ترانس‌توراسیک (Transthoracic Echocardiogram)؛
- اکوکاردیوگرافی از طریق مری یا ترانس‌ازوفاژیال (Transesophageal Echocardiogram)؛
- اکوی استرس ورزشی (Exercise Stress Echocardiogram)؛
- اکوکاردیوگرافی جنینی (Fetal Echocardiogram).
چه تکنیک‌هایی در اکوکاردیوگرافی استفاده می‌شود؟
تکنیک‌های مختلفی برای تصویربرداری از قلب وجود دارد که با توجه به شرایط بیمار تجویز می‌شوند، ازجمله:
- سونوگرافی دو بعدی (2D): رایج‌ترین روش تصویربرداری است که تصاویری به‌صورت برش‌های دو بعدی روی مانیتور نمایش می‌دهد. این تصاویر می‌توانند برای ساخت یک تصویر سه‌بعدی روی هم قرار بگیرند.
- سونوگرافی سه‌بعدی (3D): فناوری پیشرفته‌تری است که با دقت بیشتری از بخش‌های مختلف قلب مثل نحوه‌ی پمپاژ خون تصویربرداری می‌کند. این روش امکان مشاهده‌ی قلب از زوایای مختلف را هم فراهم می‌کند.
- سونوگرافی داپلر: در این روش از امواج صوتی استفاده می‌شود. تغییر فرکانس امواج صوتی به نام سیگنال داپلر شناخته می‌شود. این روش سونوگرافی سرعت و جهت جریان خون را نشان می‌دهد.
- سونوگرافی داپلر رنگی: با استفاده از رنگ‌‌های مختلف، جهت‌های مختلف جریان خون را برجسته می‌کند.
- ایمیجینگ تنشی (Strain Imaging): تغییرات موجود در حرکت عضله قلب را نشان می‌دهد و می‌تواند نشانه‌های اولیه‌ی بعضی بیماری‌های قلبی را شناسایی کند.
- تصویربرداری با ماده حاجب (Contrast Imaging): در این روش، پزشک ماده‌ای به نام عامل حاجب را به داخل رگ تزریق می‌کند تا جزئیات بیشتری از قلب را مشاهده کند. بعضی افراد ممکن است واکنش حساسیتی خفیفی به این ماده نشان دهند.
اکوکاردیوگرافی چقدر زمان می‌برد؟
اکوکاردیوگرافی معمولا ۴۰ تا ۶۰ دقیقه طول می‌کشد. اگر اکو از طریق مری انجام شود، ممکن است تا ۹۰ دقیقه زمان ببرد.
چه زمانی به اکوکاردیوگرافی نیاز دارم؟
ممکن است پزشک در موارد مختلفی اکوکاردیوگرافی را تجویز کند، ازجمله:
- تشخیص یا رد یک بیماری با توجه به علائم شما؛
- تشخیص دقیق‌تر در صورت احتمال ابتلا به بیماری قلبی؛
- پیگیری یک بیماری که قبلا تشخیص‌داده‌شده (مثل بیماری دریچه‌ای)؛
- آمادگی قبل از جراحی؛
- ارزیابی نتایج بعد از جراحی یا مداخله پزشکی.
اکوکاردیوگرافی چه چیزهایی را نشان می‌دهد؟
اکوکاردیوگرافی می‌تواند انواع مختلف بیماری‌های قلبی را شناسایی کند، ازجمله؛
- بیماری قلبی مادرزادی: بیماری‌هایی که از زمان تولد وجود دارند؛
- کاردیومیوپاتی: بیماری عضله قلب؛
- اندوکاردیت عفونی: عفونت در حفره‌ها یا دریچه‌های قلب؛
- بیماری پریکارد: بیماری در پرده‌ی دوقلوی اطراف قلب؛
- بیماری‌های دریچه‌ای قلب: مشکلات دریچه‌هایی که حفره‌های قلب را به هم وصل می‌کنند.
همچنین اکوکاردیوگرافی می‌تواند تغییرات قلبی عامل مشکلات مختلف را نشان دهد، ازجمله:
- آنوریسم آئورت (برآمدگی در دیواره شریان آئورت)؛
- وجود لخته‌های خونی؛
- تومور قلبی.
نحوه انجام اکوکاردیوگرافی
نحوه انجام اکوکاردیوگرافی با توجه به نوع آن کمی متفاوت است. در ادامه به نحوه انجام هرکدام از انواع اکوکاردیوگرافی می‌پردازیم.
۱. اکوکاردیوگرافی ترانس‌توراسیک
اکوی ترانس‌توراسیک رایج‌ترین نوع اکوکاردیوگرافی است و همان نوعی است که بیشتر افراد هنگام شنیدن واژه‌ی «اکوی قلب» به آن فکر می‌کنند. این روش غیرتهاجمی است و از بیرون بدن انجام می‌شود. در طول اکوکاردیوگرافی ترانس‌توراسیک، پزشک الکترودهایی را روی قفسه سینه‌ی شما قرار می‌دهد و با استفاده از یک دستگاه دستی (پروب)، امواج صوتی به قلب شما ارسال می‌کند. این امواج به بخش‌های مختلف قلب برخورد کرده و بازتاب می‌شوند. بازتاب این امواج به شکل تصاویر زنده روی مانیتور ظاهر می‌شود و برای بررسی‌های بعدی ذخیره می‌شود.
آمادگی برای اکوکاردیوگرافی ترانس‌توراسیک
آمادگی خاصی برای انجام این نوع اکوکاردیوگرافی لازم نیست؛ فقط چند نکته را رعایت کنید، ازجمله:
- نیازی به پرهیز غذایی نیست؛
- داروهایتان را طبق روال عادی مصرف کنید؛
- می‌توانید هر لباسی خواستید بپوشید؛
- وسایل قیمتی‌تان را در خانه بگذارید.
نحوه انجام اکوکاردیوگرافی ترانس‌توراسیک
اکوی ترانس‌توراسیک معمولا شامل چند مرحله است، ازجمله:
- از شما بخواهند لباس بالاتنه را دربیاورید و گان بیمارستانی بپوشید؛
- تکنسین چند الکترود (پچ‌های چسب‌دار کوچک) روی قفسه سینه‌تان قرار می‌دهد که به دستگاه نوار قلب وصل می‌شوند تا فعالیت الکتریکی قلب‌تان را ثبت کند؛
- روی تخت معاینه دراز می‌کشید و احتمالا از شما خواسته می‌شود روی پهلوی چپ‌تان بخوابید؛
- تکنسین پروب (ترانسدیوسر) را که ژل مخصوصی روی آن زده شده، روی نقاط مختلف قفسه سینه‌تان قرار می‌دهد. این ژل بی‌خطر است و به گرفتن تصاویر واضح‌تر کمک می‌کند؛
- ممکن است در طول تست صداهایی شبیه «ووش» یا حرکت آب بشنوید که طبیعی است و نشان‌دهنده جریان خون درون قلب شماست؛
- در طول آزمایش، ممکن است از شما بخواهند که برای چند ثانیه نفستان را نگه دارید یا موقعیت بدن‌تان را کمی تغییر دهید.
این آزمایش دردناک نیست. فقط ممکن است کمی سرمای ناشی از زدن ژل یا فشار ملایم پروب روی قفسه سینه را احساس کنید.
۲. اکوکاردیوگرافی از طریق مری (TTE)
در اکوی ترانس‌ازوفاژیال، تصاویر از داخل قفسه سینه گرفته می‌شود. به همین دلیل، پزشک می‌توانی جزئیات دقیق‌تری از قلب و دریچه‌ها مشاهده کند، زیرا بافت‌ها و استخوان‌های بدن مانع دید دستگاه نمی‌شوند.
در این روش، تکنسین یک پروب کوچک را با استفاده از یک لوله‌ی بلند و انعطاف‌پذیر از طریق دهان به سمت مری (لوله غذا) هدایت می‌کند. این کار کمی تهاجمی است و ممکن است ناراحتی موقتی ایجاد کند، اما خطر جدی ندارد.
چه زمانی از اکو از طریق مری استفاده می‌شود؟
اکوکاردیوگرافی ترانس‌ازوفاژیال در موارد مختلفی استفاده می‌شود، ازجمله:
- برای مشاهده دقیق‌تر آئورت یا سمت چپ قلب (دهلیز یا بطن چپ)؛
- بررسی وجود لخته خون؛
- ارزیابی دقیق دریچه میترال یا دریچه آئورت؛
- اگر اکوی ترانس‌توراسیک امکان‌پذیر نباشد، مثل ابتلا به چاقی یا بیماری ریوی؛
آمادگی برای اکوکاردیوگرافی ترانس‌ازوفاژیال
اگر قرار است این تست را انجام دهید، موارد مهم را به پزشک اطلاع دهید، ازجمله:
- مشکلات مری مثل فتق هیاتال؛
- اختلال در بلع؛
- آپنه‌ی خواب (قطع تنفس هنگام خواب)؛
- استفاده از مواد مخدر تزریقی.
همچنین اگر داروی خاصی مصرف می‌کنید به پزشک بگویید، ازجمله:
- داروهای مربوط به مشکلات خواب؛
- داروهای اضطراب؛
- داروهای کنترل درد.
قبل از انجام آزمایش بعضی نکات را در نظر بگیرید، ازجمله:
- فردی را پیدا کنید که بعد از انجام تست شما را به خانه برساند، چون در طول تست داروی آرام‌بخش داده می‌شود و شما تا ۲۴ ساعت نباید رانندگی کنید؛
- حداقل ۶ ساعت قبل از انجام آزمایش از خوردن و آشامیدن خودداری کنید. ممکن است پزشک دستورالعمل‌های خاص‌تری درباره غذا و نوشیدنی به شما بدهد که رعایت آن‌ها بسیار مهم است؛
- درباره زمان مصرف داروهایتان با پزشک مشورت کنید. ممکن است بتوانید داروهایتان را طبق روال همیشگی با یک جرعه آب مصرف کنید؛
- اگر دیابت دارید، درباره زمان و نحوه مصرف داروهای دیابت با پزشک مشورت کنید؛
- وسایل قیمتی و با ارزشتان را در خانه بگذارید. در طول آزمایش یک کمد برای نگهداری وسایل در اختیار شما قرار می‌گیرد؛
- لباس راحتی بپوشید، چون قبل از شروع اکوکاردیوگرافی باید لباستان را با لباس بیمارستان عوض کنید.
نحوه انجام اکوکاردیوگرافی ترانس‌ازوفاژیال
برای اکوکاردیوگرافی ترانس‌ازوفاژیال مراحل مختلفی انجام می‌شود، ازجمله:
- لباس بالاتنه را درمی‌آورید و لباس بیمارستانی می‌پوشید؛
- پزشک الکترودهای کوچکی (چسب‌های حساس به پوست) روی قفسه سینه شما قرار می‌دهد تا فعالیت الکتریکی قلب شما در طول تست ثبت شود؛
- کاف فشار خون روی بازوی شما بسته می‌شود و یک دستگاه پالس‌اکسیمتر روی انگشت‌تان قرار می‌گیرد؛
- در مرحله بعد محلولی غرغره می‌کنید تا گلو بی‌حس شود و پزشک هم اسپری بی‌حسی روی گلوی‌تان می‌زند؛
- برای راحتی بیشتر، به شما آرام‌بخش وریدی (IV) تزریق می‌شود و خواب‌آلود می‌شوید؛
- ممکن است لوله‌ای در بینی شما گذاشته شود که اکسیژن را تأمین می‌کند؛
- روی پهلوی چپ روی تخت دراز می‌کشید؛
- پزشک یک لوله باریک، بلند و انعطاف‌پذیر به نام اندوسکوپ که در نوک آن پروب قرار دارد، وارد دهان شما می‌کند و آن را به سمت مری هدایت می‌کند. این لوله با ماده لغزنده‌ای پوشیده شده تا راحت‌تر به پایین برود. ممکن است لازم باشد چند بار عمل بلع را انجام دهید تا پروی در محل مناسب (پشت قلب) قرار گیرد. این حس ممکن است ناراحت‌کننده باشد اما آسیبی نمی‌رساند؛
- پزشک تصاویر لازم را تهیه می‌کند و شما در طول این مرحله هیچ دردی احساس نمی‌کنید؛
- بعد از پایان تصویربرداری، لوله از گلوی شما خارج می‌شود و می‌توانید لباس بپوشید و آماده رفتن شوید.
۳. اکوکاردیوگرافی ورزشی (اکوی استرس ورزشی)
اکوکاردیوگرافی ورزشی، که با نام «استرس اکو» هم شناخته می‌شود، عملکرد قلب شما در زمان فعالیت و فشار کاری را نشان می‌دهد. این تست شبیه تست معمول استرس ورزش است، با این تفاوت که علاوه بر نظارت بر ضربان قلب، ریتم و فشار خون، از تصویربرداری اکوکاردیوگرافی هم استفاده می‌شود.در واقع، این تست نشان می‌دهد که قلب شما چقدر می‌تواند در برابر فعالیت و فشار مقاومت کند. متخصص قبل از شروع ورزش و بلافاصله بعد از پایان آن، تصاویر قلب شما را ثبت می‌کند.
گاهی اوقات ممکن است به جای ورزش، پزشک دارویی به شما بدهد تا قلب‌تان را به کار بیشتر وادار کند، جوری که انگار در حال ورزش هستید. هدف از این روش این است که قلب به اکسیژن بیشتری نیاز پیدا کند. وقتی قلب تحت فشار است، متخصص می‌تواند جزئیاتی مثل مشکلات عروق کرونر یا پوشش داخلی قلب را ببیند که در حالت استراحت قابل مشاهده نیستند.
آمادگی برای اکوکاردیوگرافی ورزشی
پزشک به شما دستورالعمل‌های دقیق برای آماده شدن را می‌دهد. این تست نسبت سایر انواع اکوکاردیوگرافی به آمادگی بیشتری نیاز دارد، ازجمله:
- حداقل ۴ ساعت قبل از تست فقط آب بنوشید و از خوردن و آشامیدن چیزهای دیگر خودداری کنید؛
- روز تست سیگار نکشید؛
- ۲۴ ساعت قبل از تست از مصرف کافئین (قهوه، چای، نوشیدنی‌های بدون کافئین و بعضی داروهای بدون نسخه) خودداری کنید؛
- درباره مصرف داروهای معمولتان با پزشک صحبت کنید. شاید لازم باشد داروهای قلبی خاص را در روز تست مصرف نکنید یا دوز داروی دیابت را تغییر دهید. حتما دستور پزشک را دقیق دنبال کنید.
- شما در طول تست بی‌هوش نمی‌شوید، اما ممکن است بعد از تست احساس خستگی کنید و بخواهید کسی شما را به خانه برساند.
- لباس و کفش راحت بپوشید، زیرا در طول انجام تست باید راه بروید یا از دوچرخه ثابت استفاده کنید.
نحوه انجام اکوکاردیوگرافی ورزشی
انجام اکوکاردیوگرافی ورزشی شامل مراحل مختلف است، ازجمله:
- متخصص الکترودهای کوچکی (چسب‌های حساس به پوست) روی قفسه سینه شما می‌چسباند. این الکترودها به دستگاه نوار قلب وصل می‌شوند تا ضربان و ریتم قلب شما را در طول تست بررسی کنند؛
- پزشک قبل از شروع ورزش، ضربان قلب، ریتم و فشار خون شما را اندازه‌گیری می‌کند؛
- روی تخت معاینه دراز می‌کشید و متخصص سونوگرافی با قرار دادن پروب روی نقاط مختلف قفسه سینه تصاویر اولیه قلب را تهیه می‌کند؛
- . سپس زمان شروع حرکت است. شما روی تردمیل راه می‌روید یا روی دوچرخه ثابت رکاب می‌زنید. شدت فعالیت به تدریج افزایش می‌یابد. این کار را تا جایی ادامه می‌دهید که کاملا خسته شوید. معمولا این مرحله بین ۷ تا ۱۲ دقیقه طول می‌کشد؛
- در حین ورزش، تکنسین از شما می‌پرسد چه احساسی دارید. هرگونه ناراحتی یا علامتی که احساس می‌کنید را بگویید. آن‌ها همچنین ضربان قلب شما را با دستگاه نوار قلب زیر نظر دارند؛
- بعد از توقف حرکت، یک آزمایش اکوکاردیوگرافی دیگر انجام می‌دهید؛
- سپس یک دوره کوتاه سرد کردن (راه رفتن آهسته یا رکاب زدن آرام) دارید و پزشک یا مراقب شما تا بازگشت علائم حیاتی به حالت طبیعی، آن‌ها را کنترل می‌کند.
اگر به جای ورزش، دارویی برای تحت فشار گذاشتن قلب به شما داده شده باشد، روند انجام آزمایش کمی متفاوت است. در این حالت روی تردمیل یا دوچرخه نمی‌روید. بهتر است در مورد نحوه انجام آزمایش و کاری که باید انجام دهید با پزشک صحبت کنید.
۴. اکوکاردیوگرافی جنینی
این آزمایش که در دوران بارداری برای بررسی قلب جنین انجام می‌شود نوعی روش غیرتهاجمی است و با حرکت دادن پروب سونوگرافی روی شکم مادر، تصاویر قلب جنین گرفته می‌شود. روش انجام اکوکاردیوگرافی جنینی شبیه اکوکاردیوگرافی استاندارد یا ترانس توراسویک است، با این تفاوت که پروب روی شکم مادر باردار حرکت می‌کند.
پزشک زنان و زایمان ممکن است بنا به شرایط سلامت شما و جنین این آزمایش را توصیه کند. این آزمایش معمولا در سه‌ماهه دوم بارداری، بین هفته‌های ۱۸ تا ۲۴ انجام می‌شود. امواج صوتی که از ساختارهای قلب جنین بازتاب می‌کنند توسط دستگاه تحلیل می‌شود و تصویری از درون قلب جنین ایجاد می‌کند. این تصویر اطلاعاتی درباره شکل‌گیری قلب و عملکرد آن به پزشک می‌دهد. همچنین جریان خون در قلب جنین دیده می‌شود که به شناسایی ناهنجاری‌ها در جریان خون یا ضربان قلب کمک می‌کند.
چه زمانی اکوکاردیوگرافی جنینی لازم است؟
تمام زنان باردار نیاز به اکوکاردیوگرافی جنینی ندارند. در بیشتر زنان، سونوگرافی معمولی رشد چهار حفره قلب جنین را نشان می‌دهد. اگر نتایج آزمایش‌های قبلی قاطع نبود یا اگر ضربان قلب غیرطبیعی در جنین دیده شده باشد، ممکن است پزشک زنان و زایمان شما انجام این آزمایش را توصیه کند.
همچنین ممکن است این آزمایش در موارد دیگری هم تجویز شود، ازجمله:
- فرزند درون رحمتان در معرض خطر ناهنجاری‌های قلبی یا سایر مشکلات باشد؛
- در خانواده شما سابقه بیماری‌های قلبی وجود داشته باشد؛
- قبلا کودکی با مشکل قلبی به دنیا آورده باشید؛
- در دوران بارداری از داروهای مخدر یا الکل استفاده کرده باشید؛
- داروهایی مصرف کرده باشید یا در معرض داروهایی مثل داروهای ضد صرع یا داروهای تجویزی برای آکنه قرار گرفته باشید که ممکن است باعث نقص قلبی شوند؛
- بیماری‌های پزشکی دیگری مثل سرخجه، دیابت نوع ۱، لوپوس یا فنل کتونوریا داشته باشید.
بعضی از پزشکان زنان این آزمایش را انجام می‌دهند، اما معمولا تکنسین‌های مجرب سونوگرافی این کار را انجام می‌دهند و نتایج توسط متخصص قلب اطفال بررسی می‌شود.
آمادگی برای اکوکاردیوگرافی جنینی
برای این آزمایش نیازی به آمادگی خاصی ندارید. بر خلاف سایر سونوگرافی‌های دوران بارداری، نیازی نیست مثانه شما پر باشد.
این آزمایش معمولا بین ۳۰ دقیقه تا ۲ ساعت طول می‌کشد.
اکوکاردیوگرافی جنین چگونه انجام می‌شود؟
این آزمایش شبیه سونوگرافی معمولی بارداری است. اگر از طریق شکم انجام شود، به آن اکوکاردیوگرافی شکمی می‌گویند و اگر از طریق واژن باشد، اکوکاردیوگرافی ترانس‌واژینال نامیده می‌شود.
حالت اول: اکوکاردیوگرافی شکمی
برای انجام اکوکاردیوگرافی شکمی چند مرحله انجام می‌شود، ازجمله:
- این روش شبیه سونوگرافی معمولی است. تکنسین از شما می‌خواهد دراز بکشید و شکم‌تان را در معرض دید قرار دهید. سپس ژل مخصوصی روی پوست‌تان می‌زند تا اصطکاک کاهش یابد و پروب اولتراسوند که ارسال‌کننده و گیرنده امواج صوتی است، بتواند به راحتی روی پوست حرکت کند. از طرف دیگر، این ژل موجب انتقال بهتر امواج صوتی می‌شود.
- پروب امواج صوتی با فرکانس بالا را به بدن شما می‌فرستد. این امواج هنگام برخورد به اجسام متراکم مثل قلب جنین، بازتاب می‌شود و توسط کامپیوتر به تصویر تبدیل می‌شوند. این امواج بسیار بالا هستند و گوش انسان قادر به شنیدن آن‌ها نیست؛
- تکنسین پروب را روی شکم شما حرکت می‌دهد تا تصاویر مختلفی از قلب جنین ثبت کند؛
- بعد از پایان آزمایش، ژل از روی شکم پاک می‌شود و می‌توانید به فعالیت‌های روزمره خود بازگردید.
حالت دوم: اکوکاردیوگرافی ترانس‌واژینال
برای این نوع آزمایش چند مرحله انجام می‌شود، ازجمله:
- از شما خواسته می‌شود لباس‌های پایین تنه‌تان را درآورید و روی تخت معاینه دراز بکشید؛
- تکنسین پروب کوچکی را به درون واژن شما وارد می‌کند. این پروب از امواج صوتی استفاده می‌کند تا تصویر واضحی از قلب جنین بسازد.
اکوکاردیوگرافی ترانس‌واژینال معمولا در مراحل ابتدایی بارداری انجام می‌شود و ممکن است تصویر واضح‌تری از قلب جنین ارائه دهد.
اکوکاردیوگرافی جنین چه مشکلاتی را نشان می‌دهد؟
این آزمایش برای بررسی دقیق ساختار و عملکرد قلب جنین در رحم مادر انجام می‌شود و برای شناسایی مشکلات قلبی مادرزادی قبل از تولد کاربرد دارد.
اکوکاردیوگرافی جنین می‌تواند مشکلات مختلفی را نشان دهد، ازجمله:
- نقایص مادرزادی قلبی: مثل سوراخ بین دهلیزی یا بین بطنی، تنگی یا نارسایی دریچه‌ها، تغییرات ساختار قلب مثل تک بطنی بودن یا جابه‌جایی عروق بزرگ، اختلالات دیواره‌های قلب؛
- اختلال در ریتم قلب جنین: مثل تاکی‌کاردی یا برادی‌کاردی جنینی، آریتمی‌های مختلف قلبی؛
- مشکلات جریان خون در قلب و عروق بزرگ: مثل انسداد یا تنگی عروق اصلی قلبی؛
- اختلالات عملکردی قلب: مثل ضعف انقباض قلب، مشکلات در پر شدن یا تخلیه قلب؛
- بیماری‌های قلبی مرتبط با بیماری‌های ژنتیکی یا سندرم‌ها: مثل سندرم داون یا سایر ناهنجاری‌های کروموزومی که با مشکلات قلبی همراه هستند.
این بررسی به پزشک کمک می‌کند تا برنامه‌ریزی بهتری برای مراقبت‌های دوران بارداری، زایمان و بعد از تولد نوزاد داشته باشد.
خطرات اکوکاردیوگرافی
اکوکاردیوگرافی از امواج صوتی بی‌ضرر به نام اولتراسوند استفاده می‌کند که خطری برای بدن ندارد و اشعه ایکس هم در آن وجود ندارد. با این حال، با توجه به نوع آزمایش ممکن است خطرات احتمالی وجود داشته باشد، ازجمله:
- در اکوکاردیوگرافی استاندارد ترانس‌توراسیک، ممکن است هنگام فشار دادن پروب اولتراسوند روی قفسه سینه کمی ناراحتی احساس کنید، اما این فشار برای گرفتن تصاویر بهتر لازم است.
- در صورت استفاده از ماده رنگی (کنتراست) ممکن است احتمال واکنش حساسیتی وجود وجود داشته باشد که می‌تواند موجب درد کمر، سردرد یا جوش شود. اگر واکنشی رخ دهد، معمولا بلافاصله در همان اتاق آزمایش اتفاق می‌افتد و ایجاد واکنش‌های آلرژیک شدید بسیار نادر هستند.
در اکوکاردیوگرافی ترانس ازوفاژیل، ممکن است چند ساعت بعد از آزمایش گلو درد داشته باشید. به‌ندرت ممکن است لوله مورد استفاده باعث آسیب داخلی گلو شود. بااین حال، ممکن است مشکلات دیگری ایجاد شود، ازجمله:
- مشکل در بلع؛
- صدای ضعیف یا خش‌دار؛
- اسپاسم عضلات گلو یا ریه؛
- خونریزی خفیف در ناحیه گلو؛
- آسیب به دندان‌ها، لثه یا لب‌ها؛
- سوراخ شدن مری (پرفوراسیون مری)؛
- ضربان قلب نامنظم (آریتمی)؛
- تهوع ناشی از داروهای استفاده شده در آزمایش.
همچنین، داروهایی که در اکوکاردیوگرافی استرس ورزشی استفاده می‌شود، ممکن است به طور موقت باعث افزایش یا نامنظمی ضربان قلب، احساس گرگرفتگی، کاهش فشار خون یا واکنش آلرژیک شوند. عوارض جدی مثل حمله قلبی بسیار نادر است.
امواج اکوکاردیوگرافی هیچ خطری برای جنین ندارند.
گزارش و تفسیر نتایج اکوکاردیوگرافی
بیشتر افراد می‌توانند بعد از انجام اکوکاردیوگرافی به فعالیت‌های روزمره خود برگردند. اگر نتایج اکوکاردیوگرافی طبیعی باشد، معمولا نیاز به آزمایش بیشتر نیست؛ اما اگر نتایج نگران‌کننده باشد، ممکن است آزمایش‌های بیشتری لازم شود و اگر قبلا تحت نظر متخصص قلب نبوده‌اید، به یک متخصص قلب (کاردیولوژیست) معرفی می‌شوید.
اطلاعات به‌دست‌آمده از اکوکاردیوگرافی ممکن است شامل موارد مختلفی باشد، ازجمله:
- تغییرات اندازه قلب: دریچه‌های قلب ضعیف یا آسیب‌دیده، فشار خون بالا یا بیماری‌های دیگر می‌توانند باعث ضخیم شدن دیواره‌های قلب یا بزرگ شدن حفره‌های آن شوند.
- قدرت پمپاژ: اکوکاردیوگرافی نشان می‌دهد که چه مقدار خون در هر ضربان قلب از حفره قلبی پمپ می‌شود که به آن کسر جهشی (ejection fraction) گفته می‌شود. همچنین این روش نشان می‌دهد که قلب در هر دقیقه چه مقدار خون به بیرون پمپ می‌کند که به آن خروجی قلبی (cardiac output) می‌گویند. اگر قلب نتواند خون کافی پمپ کند، علائم نارسایی قلبی ظاهر می‌شوند.
- آسیب عضله قلب: اکوکاردیوگرافی نشان می‌دهد که دیواره قلب چطور به پمپاژ خون کمک می‌کند. بخش‌هایی از دیواره قلب که به سختی حرکت می‌کنند ممکن است به دلیل کمبود اکسیژن یا سکته قلبی آسیب دیده باشند.
- بیماری دریچه‌های قلب: اکوکاردیوگرافی نشان می‌دهد که دریچه‌های قلب چطور باز و بسته می‌شوند. معمولا برای تشخیص نشت دریچه‌ها و بیماری‌هایی مثل برگشت یا تنگی دریچه استفاده می‌شود.
- مشکلات قلبی مادرزادی: اکوکاردیوگرافی می‌تواند تغییرات ساختاری قلب و دریچه‌ها را نشان دهد و همچنین تغییرات در اتصال قلب به رگ‌های بزرگ را بررسی کند.
در دکرت ساینا با استفاده از تفسیر آنلاین نتایج آزمایش اکوکاردیوگرافی توسط پزشک متخصص، می‌توان علت دقیق علائم قلبی را مشخص کرد و بهترین مسیر درمانی را انتخاب نمود.
نتایج اکوکاردیوگرافی جنینی
در جلسه پیگیری، پزشک نتایج را برای شما توضیح می‌دهد و به سؤالات‌تان پاسخ می‌دهد. معمولا نتایج طبیعی به این معناست که مشکل قلبی در جنین مشاهده نشده است.
اگر پزشک مشکلی مثل نقص قلبی، اختلال ریتم یا مشکل دیگری پیدا کند، ممکن است نیاز به آزمایش‌های بیشتری مثل ام.آر.آی (MRI) جنین یا سونوگرافی‌های پیشرفته‌تر باشد. همچنین پزشک شما را به متخصصان یا منابعی ارجاع می‌دهد که می‌توانند وضعیت جنین را درمان کنند.
به یاد داشته باشید که اکوکاردیوگرافی نمی‌تواند تمام بیماری‌ها را تشخیص دهد. بعضی مشکلات مثل سوراخ قلب، حتی با تجهیزات پیشرفته هم به‌سختی دیده می‌شوند.
هزینه و مکان انجام اکوکاردیوگرافی جنین و بزرگسالان
هزینه انجام اکوکاردیوگرافی جنین در مطب خصوصی بین ۷۰۰ هزار تا ۲ میلیون تومان در سال ۱۴۰۴ است. هزینه انجام اکوکاردیوگرافی بزرگسالان با توجه به روش انجام آن می‌تواند بین ۴۰۰ هزار تا ۵ میلیون تومان باشد با توجه به محل انجام آزمایش و سال انجام آن این مقدار می‌تواند متفاوت باشد. البته این آزمایش می‌تواند تحت پوشش بیمه قرار بگیرد و هزینه پرداختی شما را کاهش دهد.
در دکتر ساینا می‌توانید از خدمات آزمایش در محل بهره‌مند شوید که تحت پوشش تمامی بیمه‌هاست و این امکان را دارید تا از هزینه انواع آزمایش‌ها نیز به‌طور شفاف آگاه شوید.
کلام آخر دکترساینا
اکوکاردیوگرافی آزمایشی مهم است که اطلاعات زیادی درباره ساختار و عملکرد قلب ارائه می‌دهد. اگر پزشک برای شما اکوکاردیورگافی تجویز کرد، درباره نوع آزمایش و چیزی که باید انتظار داشته باشید سوال کنید. شاید لازم باشد بیشتر از یک نوع اکوکاردیوگرافی را انجام دهید تا جزئیات کافی درباره قلب شما به دست آید. از پزشک بخواهید تصاویر را برای شما توضیح دهد و به شما کمک کند معنا و پیام آن‌ها را بفهمید. از هر سؤال دیگری در این زمینه دارید یا توضیحات پزشک برایتان کافی نبود، می‌توانید با تیم حرفه‌ای دکترساینا تماس بگیرید.
آیا اکوکاردیوگرافی جنین برای همه مادران باردار ضروری است؟
خیر، انجام سونوگرافی معمولی می‌تواند تصاویری از حفره‌های قلبی جنین ارائه دهد. با این حال، اگر پزشک زنان به موارد خاصی از مشکلات قلبی در جنین مشکوک شود یا سابقه بیماری‌های قلبی در کودکان قبلی شما وجود داشته باشد، ممکن است اکوکاردیوگرافی جنینی تجویز شود.
اکوکاردیوگرافی داپلر رنگی برای چه افرادی تجویز می‌شود؟
این آزمایش نوعی روش تصویربرداری غیرتهاجمی است که به کمک رنگ‌ها، جهت و سرعت جریان خون درون قلب و عروق را به تصویر می‌کشد.
این آزمایش معمولا برای افرادی با مشکلات خاص تجویز می‌شود، از جمله:
مشکلات دریچه‌های قلبی: مثل نارسایی یا تنگی دریچه‌ها (میترال، آئورت، ریوی و سه‌لتی)؛
مشکلات عملکرد قلب: ارزیابی عملکرد پمپاژ قلب و تشخیص نارسایی قلبی؛
مشکلات عروق کرونری: بررسی جریان خون و احتمال انسداد یا تنگی عروق؛
تشخیص نقص‌های مادرزادی قلب: مثل سوراخ‌های بین دهلیزی یا بطن؛
بررسی لخته‌های خونی یا وجود توده در قلب؛
ارزیابی فشار خون داخل قلب: به‌خصوص در بیماران مبتلا به فشار خون ریوی؛
بعد از سکته قلبی: ارزیابی آسیب عضله قلب و عملکرد دریچه‌ها.
تفاوت بین اکوکاردیوگرافی معمولی و اکو از طریق مری چیست؟
در اکوکاردیوگرافی معمولی یا ترانس توراسیک پروب روی قفسه سینه قرار می‌گیرد و تصاویر قلب از سطح بیرونی بدن تهیه می‌شود. در اکوکاردیوگرافی از طریق مری یا ترانس‌ازوفاژیال پروب از طریق مری وارد بدن می‌شود و تصاویر قلبی از داخل بدن تهیه می‌شود.
نتیجه اکوکاردیوگرافی چقدر زمان می‌برد تا آماده شود؟
با توجه به نوع اکوکاردیوگرافی مدت زمان آن متفاوت و بین ۳۰ دقیقه تا ۲ ساعت طول می‌کشد.
آیا اکوکاردیوگرافی عوارض یا خطری برای مادر یا جنین دارد؟
خیر، اکوکاردیوگرافی خطری برای مادر و جنین ندارد.
قبل از اکوکاردیوگرافی چه کارهایی نباید انجام دهم؟
این موضوع به نوع اکوکاردیوگرافی که قرار است انجام دهید بستگی دارد. با پزشکتان مشورت کنید تا دقیقا بدانید که از چه مواردی باید دوری کنید. با این حال بهتر از است چند نکته را در نظر بگیرید، ازجمله:
از خوردن و آشامیدن خودداری کنید؛
سیگار کشیدن یا استفاده از هر نوع محصول نیکوتین را کنار بگذارید؛
از نوشیدن قهوه یا هر نوشیدنی کافئین‌دار (حتی قهوه بدون کافئین که مقدار کمی کافئین دارد) و داروهای بدون نسخه حاوی کافئین خودداری کنید.
ممکن است لازم باشد برنامه مصرف داروهایتان را قبل از اکوکاردیوگرافی تنظیم کنید. بدون مشورت با پزشک مصرف داروها را قطع نکنید یا تغییر ندهید.
اهمیت اکوکاردیوگرافی جنینی در چیست؟
در صورت اعلام نتایج غیرطبیعی ممکن است به انجام آزمایش‌های بیشتری نیاز داشته باشید. وقتی پزشک بیماری را تشخیص داد، می‌توانید بارداری را بهتر مدیریت کرده و برای زایمان آماده شوید. نتایج این آزمایش به شما و پزشکتان کمک می‌کند تا برنامه درمانی لازم بعد از تولد نوزاد مثل جراحی اصلاحی را تعیین کنید. البته گاهی انجام آزمایش به رد مواد مشکوک کمک می‌کند و پزشک نتیجه می‌گیرد که مشکلی جنین شما را تهدید نمی‌کند.
اطلاعات این مقاله صرفاً برای افزایش آگاهی شماست. به‌هیچ‌عنوان بدون مشورت با پزشک اقدام به خوددرمانی نکنید.
