سفلیس: علائم، راه‌های انتقال، تشخیص و درمان مؤثر

سفلیس نوعی عفونت مقاربتی (STI) است که با دارو درمان می‌شود اما درصورت درمان نشدن، ممکن است باعث بروز مشکلاتی جدی شده و به شکل دائم به بافت‌ها و اعضای بدن مانند قلب، مغز، ماهیچه‌ها، استخوان‌ها و چشم‌ها آسیب برساند. بهترین روش برای کاهش خطر ابتلا به عفونت از طریق رابطه جنسی، استفاده از کاندوم خواهد بود. علائم بیماری سفلیس در مردان و زنان متفاوت است و در صورت بروز این علائم باید فورا به پزشک مراجعه شود. باتوجه‌به احتمال بالای ابتلا به سفلیس، در این مقاله از مجله سلامت دکتر ساینا با بررسی سفلیس در زنان و مردان، از علائم، روش‌های پیشگیری و درمان خواهیم گفت.

سفلیس چیست؟

سفلیس (به انگلیسی: Syphilis)، که گاهی به آن سیفلیس نیز گفته می‌شود، یکی از انواع عفونت‌های مقاربتی است که در صورت داشتن رابطه جنسی واژینال، مقعدی یا دهانی با فرد دارای این عفونت، منتقل شده و گسترش پیدا خواهد کرد. لازم است بدانید که عامل اصلی ابتلا به این بیماری، نوعی باکتری است؛ بنابراین مصرف داروهای آنتی‌بیوتیک می‌تواند به درمان سفلیس کمک کند.

اگر برای درمان سفلیس اقدامی صورت نگیرد، این باکتری می‌تواند به دیگر اعضای بدن آسیب وارد کرده و منجر به مشکلات سلامتی جدی مانند موارد زیر شود.

• کوری؛
• آسیب به چشم‌ها؛
• آسیب به مغز؛
• آسیب به قلب؛
• آسیب به سیستم عصبی.

سفلیس به‌صورت زخم شروع شده و اغلب بدون درد است. این زخم‌ها ممکن است در ناحیه تناسلی، راست روده یا دهان ظاهر شوند. بنابراین این بیماری از طریق تماس مستقیم با زخم‌های بدن فرد آلوده نیز سرایت خواهد کرد. نکته مهم اینکه این بیماری می‌تواند در دوران بارداری و زایمان و حتی گاهی از طریق شیردهی نیز به نوزاد منتقل شود.

پس از ابتلا به عفونت، باکتری سفلیس می‌تواند سال‌ها بدون ایجاد علائمی در بدن فرد باقی بماند اما امکان فعال شدن دوباره آن نیز وجود دارد. سفلیس اولیه را می‌توان با داروهایی مانند پنی‌سلین درمان کرد. بنابراین مهم است که به‌محض مشاهده علائم سفلیس در مردان و زنان، معاینه بهداشتی انجام شده و برای درمان به پزشک متخصص مراجعه شود.

علت سفلیس

باکتری «ترپونما پالیدوم» علت اصلی ابتلا به سفلیس است.

راه‌های انتقال سفلیس

فرد آلوده باکتری را از طریق رابطه جنسی واژینال، مقعدی و دهانی به فرد سالم منتقل می‌کند. بنابراین این باکتری می‌تواند از طریق مقعد، واژن، آلت تناسلی، دهان یا پوست آسیب‌دیده (بریدگی‌ها و خراش‌های پوستی) وارد بدن شود. باکتری ترپونما پالیدوم در سراسر بدن پخش می‌شود و در نهایت به اندام‌های خاص آسیب می‌رساند.

نوزادان نیز ممکن است به سفلیس مادرزادی (از بدو تولد) مبتلا شوند، اگر مادرشان در دوران بارداری به آن مبتلا باشد. همچنین ممکن است نوزادان با شیردهی به آن مبتلا شوند.

سفلیس از طریق توالت‌فرنگی، دستگیره در، استخر، جکوزی، وان حمام، لباس مشترک یا ظروف غذاخوری منتقل نمی‌شود.

عوامل خطر سفلیس

اگر سفلیس درمان نشود و تا آخرین مرحله پیشرفت کند، فرد مبتلا به این بیماری در معرض خطر عوارض تهدید‌کننده جدی زندگی قرار خواهد داشت. هرچه مدت بیشتری به این بیماری مبتلا باشید، آسیب وارده به بدن نیز بیشتر خواهد شد. بنابراین بسیار مهم است که در اولین فرصت برای درمان اقدام کنید. سفلیس درمان‌نشده می‌تواند باعث کوری، فلج، مشکلات قلبی، مشکلات مغزی و نخاعی و آسیب به سایر اندام‌های بدن شود.

خطر ابتلا به سفلیس بیشتر خواهد شد، اگر یکی از موارد زیر صادق باشد:

• رابطه جنسی محافظت‌نشده داشته باشید؛
• شرکای جنسی متعدد داشته باشید؛
• شریک زندگی شما به ویروس HIV مبتلا باشد، ویروسی که در صورت عدم درمان به ایدز منجر خواهد شد.

علائم سفلیس در مراحل مختلف

سفلیس می‌تواند در ۴ مرحله مختلف پیشرفت کند که علائم آن در هر مرحله متفاوت از دیگری است. این بیماری در مرحله اول و دوم بسیار مسری بوده و افراد آلوده به‌راحتی می‌توانند عفونت را به شریک جنسی خود منتقل کنند. مراحل سفلیس در ادامه بررسی خواهد شد.

سفلیس اولیه

سفلیس اولیه در واقع مرحله اول از این بیماری بوده و ۲ تا ۱۲ هفته پس از رابطه جنسی یا تماس مستقیم با فرد مبتلا اتفاق می‌افتد. در این مرحله از سفلیس در زنان و مردان، زخم‌ صاف و سفتی در ناحیه تناسلی یا دهان فرد مبتلا ایجاد خواهد شد که به آن chancre یا شانکر می‌گویند. شانکر در مراحل اولیه، کوچک و بدون درد است؛ بنابراین ممکن است فرد مبتلا متوجه وجود آن روی ناحیه تناسلی خود نشود.

این زخم در مدت چند هفته تا چند ماه خود‌به‌خود از بین خواهد رفت اما ازبین‌رفتن زخم به این معنی نیست که به سفلیس مبتلا نیستید چون باکتری این بیماری در بدن شما باقی می‌ماند.

نکته مهم اینکه، در صورت عدم درمان به‌موقع با دارو، عفونت وارد مرحله دوم خواهد شد. در این مرحله سفلیس قابل‌انتقال از طریق رابطه جنسی واژینال، مقعدی یا دهانی خواهد بود.

سفلیس ثانویه

حدود ۱ تا ۶ ماه بعد از  برطرف شدن زخم سفلیس، بثورات خشن و ناهموار این بیماری ظاهر خواهند شد. این بثورات می‌توانند تمام بدن از جمله کف دست و کف پا را پوشش دهند. نکته مهم اینکه این بثورات علائمی مانند خارش ندارند اما ورود به مرحله سفلیس ثانویه می‌تواند با علائم‌ زیر همراه باشد:

علائم سفلیس ثانویه

• تب؛
• خستگی؛
• زخم‌هایی زگیل‌مانند؛
• دردهای عضلانی؛
• کاهش وزن؛
• گلودرد؛
• ریزش مو؛
• غدد لنفاوی متورم.

علائم بثورات پوستی سفلیس ثانویه

بثورات پوستی ناشی از سفلیس نشانه‌های زیر را خواهند داشت.

• بثورات خارش ندارند.
• ممکن است این بثورات خشن، قرمز یا قهوه‌ای مایل به قرمز به نظر برسند.
• ممکن است بثورات آن‌قدر کمرنگ باشند که دیدن آن سخت باشد.
• بثورات اغلب در تنه ایجاد می‌شود که شامل قفسه سینه، شکم، لگن و پشت است. با گذشت زمان این بثورات در اندام‌های دیگر مانند کف دست و پا نیز ظاهر خواهد شد.

علائم سفلیس ثانویه ممکن است خودبه‌خود از بین بروند اما درصورت درمان‌نشدن، چون عفونت همچنان در بدن باقی مانده است، امکان دارد این علائم در طول ماه‌ها و سال‌ها ایجاد شده و مجدد از بین بروند.

توجه کنید تنها به این دلیل که بثورات سفلیس از بین رفته‌اند یا هیچ‌کدام از علائم گفته‌شده را ندارید به این معنی نیست که عفونت درمان شده است. شما هنوز به درمان با دارو نیاز دارید چون با درمان نشدن، عفونت وارد مرحله نهفته خواهد شد.

سفلیس نهفته

اگر مرحله سفلیس اولیه و ثانویه درمان نشود، عفونت وارد مرحله سفلیس نهفته خواهد شد. همان‌طور که از نامش پیداست، این مرحله هیچ علامت یا نشانه ظاهری ندارد اما ممکن است برخی افراد هر چند وقت یک‌بار شعله‌ور شدن خفیف علائم مراحل قبل را تجربه کنند.

سفلیس نهفته بسیار خطرناک است چون در صورت عدم درمان به‌موقع، عفونت می‌تواند به قلب، استخوان‌ها، اندام‌ها و اعصاب آسیب برساند. نکته مهم اینکه، مرحله نهفته سیفلیس ممکن است تا ۲۰ سال طول بکشد اما انتقال آن به شرکای جنسی نادر است. اگر عفونت در این مرحله نیز درمان نشود، به مرحله سفلیس سوم خواهد رسید.  

سفلیس سوم

برای بسیاری از افراد، علائم بیماری سفلیس در مردان و زنان از مرحله نهفته عبور نمی‌کند. دلیل اصلی این امر نیز امکان درمان خودبه‌خودی عفونت توسط بدن خواهد بود. به‌دلیل خفیف بودن علائم یا نداشتن علائم در برخی از افراد، حدود ۲۰% کسانی که در مرحله نهفته قرار دارند، وارد مرحله سوم سفلیس نیز خواهند شد. سفلیس سوم باعث ایجاد طیف وسیعی از مشکلات جدی سلامتی می‌شود. این مشکلات به‌کندی رخ داده و معمولا شامل موارد زیر هستند.

مشکلات سلامتی سفلیس سوم

• آسیب مغزی، زوال عقل و مشکلات سلامت شناختی؛
• بیماری قلبی؛
• اختلالات حرکتی و مشکلات عضلانی؛
• آسیب عصبی؛
• تشنج؛
• مشکلات بینایی و کوری.

زخم سفلیس (شانکر) در کدام بخش‌ها دیده می‌شود؟

سفلیس در مراحل مختلف ممکن است در بخش‌های متفاوتی از بدن دیده شود. با این حال، اولین علامت سفلیس یک زخم است. این زخم در جایی ایجاد می‌شود که باکتری این عفونت در طول رابطه جنسی با پوست شما تماس پیدا کرده است. زخم سفلیس یا شانکر با بیشترین احتمال در نواحی زیر ایجاد خواهد شد:

زخم سفلیس در مردان

• روی آلت تناسلی؛
• روی کیسه بیضه‌ها؛
• زیر پوست ختنه‌گاه آلت تناسلی؛
• اطراف مقعد یا داخل راست‌روده؛
• روی لب؛
• در دهان.

زخم سفلیس در زنان

• روی فرج؛
• داخل یا اطراف واژن؛
• اطراف مقعد یا داخل راست‌روده؛
• روی لب؛
• در دهان.

زخم سفلیس چه شکلی است؟

زخم شانکر در مراحل مختلف سفلیس کمی متفاوت خواهد بود. زخم سفلیس در مرحله اولیه، شبیه به زخمی کوچک و صاف است که روی اندام تناسلی، دهان و یا لب‌ها دیده می‌شود. در برخی موارد زخم سفلیس ممکن است شبیه جوش و آن‌قدر کوچک و بدون علائم باشد که حتی متوجه آن نشوید. این زخم‌ها در مدت ۶ هفته خودبه‌خود از بین خواهند رفت.

ظاهر شانکر در مرحله ثانویه به‌شکل بثورات خشن، قرمز یا قهوه‌ای مایل به قرمز خواهد بود. این بثورات از یک ناحیه شروع شده اما در نهایت تمام بدن را می‌پوشانند. بنابراین علاوه‌بر قفسه سینه، شکم، کمر، پشت و لگن، این بثورات روی کف دست و پاها نیز ایجاد شده و حتی ممکن است در دهان، واژن و مقعد نیز دیده شوند.

تشخیص سفلیس

در اولین مرحله برای تشخیص سفلیس تناسلی یا انواع دیگر آن، پزشک متخصص درباره سوابق رابطه جنسی خواهد پرسید. بنابراین مهم است که با پزشک خود صادق باشید. در مرحله بعدی، پزشک متخصص شما را معاینه خواهد کرد و در نهایت نیز باید آزمایش خون بدهید تا علائم عفونت بررسی شود. در برخی موارد، پزشک متخصص مقداری از مایع داخل زخم سفلیس یا تکه کوچکی از زخم سفلیس را برای بررسی زیر میکروسکوپ به آزمایشگاه ارسال می‌کند.

یکی دیگر از روش‌های تشخیص سفلیس، تست غربالگری VDRL است. در این تست میزان آنتی‌بادی بدن برای مقابله با باکتری سفلیس بررسی خواهد شد. اگر نتیجه این تست منفی باشد، به‌مفهوم عدم ابتلا به بیماری مقاربتی سفلیس خواهد بود اما اگر نتیجه تست مثبت شود، پزشک متخصص برای اطمینان، آزمایش دقیق‌تری به‌نام تست تری‌پونمال را تجویز خواهد کرد.

عوارض سفلیس

اگر سفلیس درمان نشود، منجر به آسیب به سراسر بدن خواهد شد. سفلیس تناسلی در مردان و زنان و انواع دیگر سفلیس همچنین خطر ابتلا به HPV را افزایش خواهند داد و می‌توانند منجر به مشکلاتی در دوران بارداری شوند. علائم بیماری سفلیس در خانم‌ها با علائم بیماری سفلیس در مردان تفاوت آن‌چنانی ندارد اما عوارض آن می‌تواند کاملا مشابه باشد.

سفلیس عصبی

سفلیس درمان‌نشده می‌تواند مشکلات عصبی زیادی ایجاد کنند که این مشکلات در مغز، پوشش آن یا نخاع رخ می‌دهند. این مشکلات عصبی به شرح زیر هستند:

• سردرد؛
• سکته؛
• مننژیت؛
• زوال عقل؛
• ازدست‌دادن حافظه؛
• ازدست‌دادن قدرت تصمیم‌گیری؛
• ناتوانی در حرکت‌دادن برخی از اعضا و فلجی؛
• مشکلات مثانه؛
• نعوظ.

مشکلات چشمی

وقتی سفلیس به چشم سرایت کند به آن «سفلیس چشمی» می‌گویند. این بیماری ممکن است با مشکلات زیر همراه باشد:

• درد یا قرمزی چشم‌ها؛
• تغییرات قدرت بینایی؛
• کوری.

مشکلات گوش

اگر بیماری سفلیس به گوش سرایت کند، به آن «اتوسیفلیس» می‌گویند. این بیماری علائم زیر را دارد:

• کم‌شنوایی؛
• صدای زنگ در گوش (وزوز گوش)؛
• احساس چرخش دنیای اطراف یا سرگیجه.

مشکلات قلبی عروقی

بیماری سفلیس اگر درمان نشود، باعث مشکلات قلبی عروقی خواهد شد که شامل برآمدگی و تورم آئورت، شریان اصلی بدن و سایر رگ‌های خونی است. سفلیس همچنین می‌تواند به دریچه‌های قلب نیز آسیب بزند.

اچ آی وی

زخم سفلیس در اندام تناسلی می‌تواند خطر ابتلا به ویروس HIV از طریق رابطه جنسی را افزایش دهد. شانکر ممکن است به‌راحتی خونریزی کرده که راهی آسان برای ورود HIV به جریان خود در طول رابطه جنسی خواهد بود.

سفلیس در بارداری و زایمان

سفلیس مادرزادی یا سفلیس ارثی زمانی رخ می‌دهد که مادر باردار عفونت را در دوران بارداری به جنین منتقل کرده باشد. سفلیس مادرزادی باعث مشکلات شدید سلامتی از جمله مرگ در نوزادان و کودکان خردسال خواهد شد. بنابراین لازم است پزشک متخصص زنان در اولین ویزیت مادر باردار، وضعیت او را از نظر ابتلا به عفونت‌های مقاربتی بررسی کند. در صورتی‌که آزمایش‌ها نشان دهند مادر باردار به سفلیس مبتلا است، باید فورا برای درمان اقدام شود.

اگر سفلیس در دوران بارداری درمان نشود، عفونت منتقل‌شده به جنین می‌تواند جان حدود ۴۰% از نوزادان متولدشده از افراد مبتلا به سفلیس درمان‌نشده را بگیرد.

این بیماری شایع‌ترین عفونتی است که از مادر به جنین منتقل می‌شود.

اگر جنین در زمان زایمان مستقیما با زخم سفلیس داخل واژن تماس داشته باشد به سفلیس ارثی یا مادرزادی مبتلا می‌شود. سیفلیس در دوران بارداری منجر به موارد زیر خواهد شد:

عوارض سفلیس در بارداری

• سقط جنین؛
• زایمان زودرس؛
• وزن کم هنگام تولد؛
• مشکلات مربوط به بند ناف؛
• مرده‌زایی؛
• مرگ در ۲۸ روز اول زندگی.

علائم سفلیس در نوزاد تازه‌متولدشده

سفلیس نوزادی یا علائم سفلیس در نوزاد تازه‌متولدشده به شرح زیر است:

• تب‌ولرز؛
• جوش در اندام تناسلی، مقعد یا دهان؛
• درد استخوان‌ها؛
• بینی فرورفته (پل‌ بینی)؛
• تورم مفاصل؛
• آبکی بودن مایع خارج‌شده از بینی؛
• مشکلات بینایی یا شنوایی و ازدست‌دادن بینایی و شنوایی؛
• لکه‌های خاکستری‌رنگ اطراف واژن یا مقعد؛
• تاول‌های کوچک، ناهموار یا صاف و قابل‌تبدیل به جوش‌های مسی‌رنگ؛
• زخم‌هایی در ناحیه تناسلی، مقعد و دهان.

آیا سیفلیس قابل درمان است؟

سفلیس با استفاده از داروهای آنتی‌بیوتیک درمان می‌شود. البته لازم است بدانید که سفلیس اولیه و ثانویه با تزریق داروی پنی‌سلین درمان می‌شوند اما افرادی که به پنی‌سلین حساسیت دارند می‌توانند از انواع دیگر داروهای آنتی‌بیوتیک طبق تجویز پزشک استفاده کنند. عدم درمان به‌موقع این بیماری می‌تواند عوارض جدی و غیرقابل‌برگشت را بر جای بگذارد.

سفلیس تا چه زمانی مسری است؟

این بیماری مسری است، به‌خصوص اگر در مراحل اولیه و ثانویه بوده یا فرد سالم زخم یا بثوراتی روی پوست خود داشته باشد. سفلیس معمولا در طول تماس جنسی از فردی به فرد دیگر سرایت می‌کند حتی اگر دخول یا انزال رخ نداده باشد. حتی اگر رابطه جنسی با فرد آلوده نداشته باشید، باز هم امکان ابتلا به سفلیس وجود دارد چون باکتری این عفونت مقاربتی می‌تواند از طریق زخم و بثورات باز وارد بدن فرد شود.

• اگر به سفلیس مبتلا بوده و رابطه جنسی دارید، شریک زندگی خود را نیز به این باکتری آلوده خواهید کرد.
• اگر باردار و به سفلیس مبتلا هستید، می‌توانید آن را به جنین منتقل کنید.

نکته مهم اینکه افراد با دست زدن به اشیایی مانند توالت فرنگی، ظروف، دستگیره در و موارد مشابه به سفلیس مبتلا نمی‌شوند. باکتری‌هایی که عامل سفلیس هستند روی اشیا زنده نمی‌مانند.

حتی اگر علائم ظاهری سفلیس مانند زخم و بثورات پوستی را نداشته باشید، تا زمانی که آنتی‌بیوتیک مصرف نکنید، همچنان عفونت در بدن شما باقی می‌ماند. اگر به سفلیس مبتلا شده و برای درمان اقدام نکنید، حتی بدون داشتن علائم نیز، ناقل این بیماری خواهید بود.

ابتلا به سفلیس در اثر بوسیدن

بسیاری از افراد می‌خواهند بدانند آیا می‌توان از بوسیدن سفلیس گرفت؟

جواب کوتاه «بله» است. در حالی که ابتلا به سفلیس بر اثر بوسیدن نادر است اما تماس مستقیم پوست با زخم سفلیس می‌تواند منجر به ابتلا به سفلیس شود. بنابراین اگر زخم شانکر شریک جنسی خود را ببوسید، در معرض عفونت قرار خواهید گرفت.

آیا می توانم بعد از سیفلیس زندگی عادی داشته باشم؟

در صورتی که به موقع برای درمان اقدام کنید پس از سفلیس نیز می‌توانید زندگی عادی داشته باشید. تنها لازم است موقع رابطه جنسی همیشه از کاندوم استفاده کرده و برای فرزندآوری با پزشک متخصص مشورت کنید.

پیشگیری از سفلیس

هیچ نوع واکسنی برای پیشگیری از ابتلا به سفلیس وجود ندارد. بنابراین برای پیشگیری از سفلیس باید نکات زیر را رعایت کنید.

• رابطه جنسی ایمن داشته باشید و همیشه از کاندوم استفاده کنید.
• مصرف الکل و مواد مخدر را قطع کنید.
• شرکای جنسی متعدد نداشته باشید.
• از سرنگ، سوزن یا لوازم تزریق یک‌بار مصرف استفاده کنید.
• برای تتو به جایی مطمئن و بهداشتی بروید.
• حین بارداری تست سفلیس را انجام دهید.
• به‌‌صورت مرتب آزمایش بیماری‌های مقاربتی را انجام دهید.

سؤالات متداول