کلامیدیا یا chlamydia چیست؟ علائم (زنان و مردان)، تشخیص و درمان

کلامیدیا از شایع‌ترین عفونت‌های مقاربتی است که با رابطه جنسی واژینال، مقعدی یا دهانی منتقل می‌شود. کلامیدیا معمولا علامتی ندارد؛ بنابراین بسیاری از افراد مبتلا به آن از ابتلای خود مطلع نیستند و ناآگاهانه آن را به دیگران انتقال می‌دهند. در ادامه توضیح می‌دهیم که بیماری کلامیدیا یا chlamydia چیست و چه علائمی دارد و با روش‌های انتقال، تشخیص، درمان و پیشگیری از آن آشنا می‌شویم.

بیماری کلامیدیا چیست؟

کلامیدیا شایع‌ترین عفونت مقاربتی (STI) است که با سویه خاصی از باکتری‌ها به نام کلامیدیا تراکوماتیس (Chlamydia trachomatis) ایجاد می‌شود. بیماران مبتلا به کلامیدیا اغلب در مراحل اولیه، علائم ظاهری ندارند. تخمین زده می‌شود که ۴۰ تا ۹۶ درصد از بیماران مبتلا به کلامیدیا هیچ علامتی ندارند ولی نداشتن علامت به این معنی نیست که کلامیدیا موجب مشکلات سلامتی بعدی نمی‌شود؛ بنابراین باید در اسرع وقت برای درمان کلامیدیا اقدام کنید زیرا درصورت عدم درمان می‌تواند منجر به عوارض جدی و آسیب دائمی به اندام‌های تناسلی شود.

علت ابتلا به کلامیدیا

کلامیدیا تراکوماتیس (باکتری عامل کلامیدیا) اغلب ازطریق رابطه جنسی محافظت‌نشده واژینال، دهانی یا مقعدی منتقل می‌شود. این باکتری از مایع منی یا واژن فرد آلوده وارد بدن شما می‌شود.

راه‌های انتقال کلامیدیا

رابطه جنسی واژینال یا دهانیِ بدون کاندوم یا سایر روش‌های حفاظتی راه‌های اصلی انتقال عفونت کلامیدیا هستند. برای انتقال عفونت لزوما نباید دخول یا انزالی انجام شود؛ تماس اندام‌های تناسلی با یکدیگر نیز می‌تواند موجب انتقال باکتری شود. این عفونت درحین رابطه جنسی مقعدی نیز می‌تواند منتقل شود.

کلامیدیا در هنگام تولد نیز می‌تواند از مادر به نوزاد منتقل شود. آزمایش کلامیدیا یکی از آزمایش‌های قبل از تولد نیز هست، ولی بررسی دوباره متخصص زنان در اولین ویزیت و معاینه دوران بارداری نیز ضرری ندارد. حتی افرادی که قبلا یک بار به کلامیدیا مبتلا شده و با موفقیت آن را درمان کرده‌اند نیز ممکن است که دوباره مبتلا شوند.

مایعات دستگاه تناسلی به‌ روش‌های مختلفی می‌توانند باکتری عامل بیماری کلامیدیا را منتقل کنند:

• رابطه جنسی واژینال: باکتری‌ها از آلت تناسلی یک فرد به واژن فرد دیگر یا برعکس منتقل می‌شوند.
• رابطه جنسی مقعدی: باکتری‌ها از آلت تناسلی یک فرد به مقعد فرد دیگر یا برعکس منتقل می‌شوند.
• رابطه جنسی دهانی: باکتری‌ها از دهان یک فرد به آلت تناسلی، واژن یا مقعد فرد دیگر یا برعکس منتقل می‌شوند.
• رابطه جنسی با اسباب‌بازی: باکتری‌ها از اسباب‌بازی‌های جنسی به دهان، آلت تناسلی، واژن یا مقعد فرد منتقل می‌شوند.
• تحریک دستی اندام تناسلی یا مقعد: در موارد نادر، مایع واژن یا منی آلوده می‌تواند با چشم فرد تماس پیدا کند و موجب عفونتی به نام ورم ملتحمه چشم شود. برای نمونه، اگر اندام تناسلی فردی مبتلا را لمس کنید و سپس قبل از شستن دست‌ها چشم خود را بمالید، این اتفاق رخ می‌دهد.  

چه کارهایی موجب انتقال کلامیدیا نمی‌شوند

با انجام کارهای زیر کلامیدیا انتقال پیدا نمی‌کند:

• بوسیدن؛
• مصرف غذا یا نوشیدنی مشترک؛
• درآغوش‌گرفتن یا گرفتن دست یکدیگر؛
• استفاده از توالت‌فرنگی پس از فرد مبتلا؛
• استنشاق ذرات سرفه یا عطسه فرد مبتلا.

چه افرادی در معرض خطر کلامیدیا هستند؟

هر فردی که فعالیت جنسی داشته باشد می‌تواند به کلامیدیا مبتلا شود؛ با این حال، ازنظر آماری، اگر فردی با بیش از یک نفر رابطه جنسی داشته باشد، احتمال ابتلای او به بیماری‌های مقاربتی بیشتر است. شیوع کلامیدیا در زنان بیشتر از مردان است. در آمریکا تخمین زده می‌شود که میزان شیوع عفونت در زنان دوبرابر مردان باشد. میزان عفونت در میان زنان جوان بالاتر است. بیشترین میزان عفونت در زنان ۱۵ تا ۲۴ ساله رخ می‌دهد. مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری آمریکا (CDC) توصیه می‌کند که تمام زنان ۲۵ساله و جوان‌تر که فعالیت جنسی دارند و همچنین زنان ۲۵ساله و مسن‌تر با ریسک بالای ابتلا به کلامیدیا، هر سال غربالگری کلامیدیا را انجام دهند.

سایر عوامل خطر عبارت‌اند از:

• عدم استفاده مداوم از روش‌های بازدارنده مانند کاندوم با شرکای جنسی جدید؛
• داشتن شریک جنسی‌ای که با افراد دیگری نیز رابطه جنسی دارد؛
• نداشتن دسترسی آسان به آموزش جنسی یا لوازم موردنیاز برای جلوگیری از بیماری‌های مقاربتی مانند کاندوم و کاندوم دهانی؛
• ابتلا به کلامیدیا یا عفونت مقاربتی در گذشته یا ابتلا به عفونتی در زمان حال (زیرا می‌تواند مقاومت بدن را کاهش دهد).

علائم کلامیدیا

معمولا کلامیدیا را «عفونت خاموش» می‌دانند، زیرا بیشتر افراد مبتلا به آن علامتی ندارند. در میان بیماران مبتلا به کلامیدیا، حدود ۷۵ درصد از زنان و ۵۰ درصد از مردان هیچ علامتی ندارند ولی این بیماری می‌تواند علائمی را در بعضی از افراد ایجاد کند، ازجمله:

• درد؛
• احساس سوزش هنگام ادرارکردن؛
• ترشحات غیرطبیعی از آلت تناسلی یا واژن.

بعضی از علائم کلامیدیا در مردان و زنان متفاوت هستند.  

علائم کلامیدیا در زنان

اگر زنی به بیماری مقاربتی مبتلا شود، ممکن است که چند هفته طول بکشد تا علائم آن ظاهر شوند. بعضی از شایع‌ترین علائم کلامیدیا در زنان عبارت‌اند از:

• ترشحات سفید، زرد یا خاکستری واژن که ممکن است بدبو باشد؛
• چرک در ادرار (pyuria)؛
• افزایش نیاز به ادرارکردن؛
• احساس درد یا سوزش هنگام ادرارکردن (dysuria)؛
• خون‌ریزی بین پریودها؛
• پریودهای دردناک؛
• مقاربت جنسی دردناک (دیسپارونی)؛
• خارش یا سوزش در داخل یا اطراف واژن؛
• درد مبهم (Dull pain) در قسمت تحتانی شکم؛
• سرویسیت یا التهاب دهانه رحم؛
• تب.

در بعضی از زنان عفونت به لوله‌های فالوپ گسترش می‌یابد و موجب بیماری به نام بیماری التهابی لگن (PID) می‌شود. این بیماری یکی از شرایط اورژانسی پزشکی است. علائم PID عبارت‌اند از:

• تب؛
• درد شدید لگن؛
• حالت تهوع؛
• خون‌ریزی غیرطبیعی واژینال بین دوره‌های قاعدگی.

کلامیدیا می‌تواند رکتوم را نیز آلوده کند. ممکن است زنانی که دچار عفونت کلامیدیا در رکتوم هستند علامتی نداشته باشند. اگر علائمی وجود داشته باشد، می‌تواند درد، ترشح و خون‌ریزی رکتوم باشد.

علائم کلامیدیا در مردان

باکتری کلامیدیا اغلب مجرای ادرار را آلوده می‌کند و علائمی شبیه اورتریت یا التهاب مجرای ادرار غیرگونوکوکی (nongonococcal urethritis) را ایجاد می‌کند. بعضی از شایع‌ترین علائم کلامیدیا در مردان عبارت‌اند از:

• ترشحات شفاف یا کدر از آلت تناسلی؛
• احساس درد یا سوزش هنگام ادرارکردن (dysuria)؛
• ترشحات زرد یا سبز از آلت تناسلی؛
• درد در قسمت تحتانی شکم؛
• درد و تورم در داخل و اطراف بیضه‌ها؛
• سوزش و خارش در مجرای ادرار در اطراف دهانه آلت تناسلی.

علائم بیماری‌های مقاربتی در مردان و زنان می‌تواند متفاوت باشد؛ بنابراین درصورت مشاهده هریک از علائم بالا حتما به پزشک مراجعه کنید.

رنگ عفونت کلامیدیا چه رنگی است؟

رنگ و شکل ترشحات کلامیدیا متفاوت است. ترشحات واژن سفید، زرد یا خاکستری هستند و ممکن است که بوی بدی بدهند، ترشحات آلت تناسلی مردان شفاف یا کدر و زرد یا سبز هستند یا مانند چرک به نظر می‌رسند و ترشحات مقعد نیز می‌توانند شبیه مخاط باشند.

سایر علائم کلامیدیا

رابطه جنسی محافظت‌نشده می‌تواند منجر به کلامیدیا در سایر قسمت‌های بدن مانند مقعد، گلو و چشم شود که علائم آن عبارت‌اند از:

• مقعد: درد، ناراحتی، خون‌ریزی یا ترشحات شبیه مخاط (موکوس) از مقعد؛
• گلو: درد یا قرمزی در گلو یا دهان، لکه‌های سفید در قسمت عقب دهان و زخم در دهان. ممکن است که علائمی مانند گلودرد، سرفه یا تب داشته باشید، ولی اگر باکتری در گلو باشد معمولا متوجه علائم نمی‌شوید.
• چشم‌ها: اگر باکتری کلامیدیا تراکوماتیس وارد چشم شود، ممکن است که متوجه علائم ورم ملتحمه چشم، شامل قرمزی، درد و ترشح، شوید.

عدم درمان عفونت کلامیدیا در چشم می‌تواند موجب نابینایی شود، ولی این عفونت به‌راحتی درمان می‌شود.

تشخیص کلامیدیا

مؤثرترین آزمایش تشخیصی کلامیدیا سواب‌زدن واژن در زنان و آزمایش ادرار در مردان است. اگر احتمال عفونت در مقعد یا گلو وجود داشته باشد ممکن است که این نواحی نیز سواب زده شوند. سپس نمونه برای بررسی وجود باکتری‌های عامل کلامیدیا به آزمایشگاه فرستاده می‌شود. پزشک ممکن است که آزمایش را در مطب انجام دهد یا از شما بخواهد که یک کیت تست خانگی بگیرید و نمونه‌برداری را در خانه انجام دهید. آماده‌شدن نتایج می‌تواند چند روز طول بکشد. درصورت مثبت‌شدن تست کلامیدیا پزشک درمورد ویزیت‌های بعدی و روش‌های درمانی با شما صحبت خواهد کرد.

ازآنجاکه بیشتر موارد کلامیدیا بدون علامت هستند بهتر است که غربالگری کلامیدیا را انجام دهید، حتی اگر متوجه علائم عفونت نشده‌اید. به‌توصیه CDC زنان فعال جنسی که در معرض خطر بالای کلامیدیا هستند باید به‌طور منظم غربالگری شوند.

کسانی در معرض خطر بالای کلامیدیا در نظر گرفته می‌شوند که:

• زیر ۲۵ سال دارند؛
• باردار هستند؛
• شریک جنسی جدیدی دارند؛
• چند شریک جنسی دارند؛
• قبلا دچار عفونت کلامیدیا شده‌اند.

مردانی که در محیطی زندگی می‌کنند یا از آن بازدید می‌کنند که کلامیدیا به‌طور مکرر در آنجا گسترش می‌یابد (مانند مراکز بازپروری و زندان، کانون‌های اصلاح و تربیت و کلینیک‌های سلامت جنسی) باید غربالگری کلامیدیا را انجام دهند.

علاوه بر سن، آناتومی دستگاه تولیدمثل یا سایر عوامل خطر، باید سابقه جنسی و فعالیت جنسی خود را با پزشک در میان بگذارید. پزشک بهترین کسی است که می‌تواند به شما بگوید که باید چند بار برای کلامیدیا و سایر بیماری‌های مقاربتی آزمایش انجام دهید.  

درمان کلامیدیا

با مصرف آنتی‌بیوتیک می‌توان کلامیدیا را در حدود یک یا دو هفته درمان کرد ولی مصرف دارو را صرفا با بهبود علائم قطع نکنید. از پزشکتان بپرسید که چه پیگیری‌های دیگری نیاز است تا مطمئن شوید که پس از اتمام مصرف داروها عفونت کاملا از بین رفته است.

بخشی از درمان، پرهیز از فعالیت جنسی است که می‌تواند موجب عفونت مجدد شود. همچنین باید مطمئن شوید که همسرتان (که ممکن است آلوده باشد) نیز تحت درمان قرار می‌گیرد؛ پس:

• تا زمان برطرف‌شدن و درمان کامل عفونت از رابطه جنسی خودداری کنید. شروع درمان به این معنی نیست که عفونت از بین رفته است. تمام داروها را طبق دستور پزشک مصرف کنید و در دوره درمان از هرگونه تماس جنسی خودداری کنید.
• با تمام شرکای جنسی که در سه ماه گذشته داشته‌اید تماس بگیرید و به آنها بگویید که آلوده شده‌اید تا آنها نیز آزمایش شوند.
• برای سایر بیماری‌های مقاربتی (HIV یا ایدز، سیفلیس، تبخال، سوزاک) نیز آزمایش دهید. ابتلا به چند بیماری مقاربتی معمول است و دریافت درمان متناسب با هریک از عفونت‌ها بسیار ضروری است.

آنتی‌بیوتیک‌ها می‌توانند عفونت را از بین ببرند، ولی نمی‌توانند آسیب‌های باکتری‌ها به بدن شما قبل از درمان را جبران کنند. به همین دلیل باید به‌طور منظم غربالگری شوید و درصورت ابتلا به کلامیدیا فورا درمان را شروع کنید.

هرگز نباید انتظار داشته باشید که کلامیدیا خودبه‌خود درمان شود. کلامیدیا درصورت عدم درمان می‌تواند آسیب جدی به سلامت شما وارد کند. اگر فعالیت جنسی دارید، ممکن است که دیگران را آلوده کنید و آنها را نیز در معرض عوارض شدید این بیماری قرار دهید.  

داروهای معمول برای درمان کلامیدیا         

رایج‌ترین آنتی‌بیوتیک‌های مورداستفاده برای درمان عفونت کلامیدیا عبارت‌اند از:

• داکسی‌سایکلین (Doxycycline): داروی درمان کلامیدیا بیشتر این دارو است و معمولا باید دو بار در روز به‌مدت یک هفته مصرف شود.
• آزیترومایسین (Azithromycin): معمولا به‌صورت تک‌دُز مصرف می‌شود و اولین انتخاب در صورت بارداری است.

ممکن است پزشک آنتی‌بیوتیک‌های دیگری را نیز تجویز کند. هر آنتی‌بیوتیکی که تجویز شود باید دستور مصرف دارو را به‌دقت اجرا کنید تا عفونت کاملا از بین برود. برطرف‌شدن عفونت حتی با داروهای تک‌دُز نیز می‌تواند تا دو هفته طول بکشد. فقط از آنتی‌بیوتیک‌های تجویزی پزشک استفاده کنید و تمام داروها را تا تکمیل دوره درمان مصرف کنید، حتی اگر علائم عفونت بهبود یافته‌اند.

ممکن است زنان مبتلا به عفونت کلامیدیای شدید به بستری در بیمارستان، آنتی‌بیوتیک‌های داخل‌وریدی و داروهای مسکن نیاز داشته باشند. پس از اتمام آنتی‌بیوتیک‌ها باید پس از سه ماه دوباره آزمایش دهید تا مطمئن شوید که عفونت درمان شده است. این به‌ویژه زمانی ضروری است که مطمئن نیستید که شریک زندگی‌تان درمان شده است یا خیر؛ ولی حتی اگر شریک زندگی‌تان درمان شده است نیز دوباره آزمایش دهید.

درمان‌های خانگی کلامیدیا

گرچه تنها درمان واقعی برای این عفونت باکتریایی آنتی‌بیوتیک است، درمان‌های خانگی نیز می‌توانند موجب کاهش علائم شوند. داروهای خانگی که می‌توانند برای علائم بیماری (نه خود عفونت) مؤثر باشند عبارت‌اند از:

• گیاه خوک طلایی یا گلدن سیل (Goldenseal): این گیاه دارویی می‌تواند با کاهش التهاب، علائم را کاهش دهد.
• گیاه سرخارگل یا اکیناسه (Echinacea): از این گیاه برای تقویت سیستم ایمنی بدن و کمک به بهبود انواع عفونت‌ها، از سرماخوردگی گرفته تا زخم‌های پوستی، استفاده می‌شود. مصرف این گیاه می‌تواند در کاهش علائم کلامیدیا مؤثر باشد.

عوارض کلامیدیا

درمان نکردن کلامیدیا می‌تواند سلامت شما را به خطر بیندازد. درصورت مشاهده علائم کلامیدیا فورا به پزشک مراجعه کنید و برای جلوگیری از عوارض بعدی آن، به‌طور منظم غربالگری بیماری‌های مقاربتی را انجام دهید.

عوارض کلامیدیا در زنان

عدم درمان کلامیدیا در زنان می‌تواند موجب مشکلات زیر شود:

• بیماری التهابی لگن (PID): بیماری التهابی لگن بیماری جدی است که به بستری در بیمارستان نیاز دارد. این بیماری زمانی ایجاد می‌شود که یک بیماری مقاربتی درمان‌نشده مانند کلامیدیا به اندام‌های تناسلی (رحم، دهانه رحم و تخمدان‌ها) آسیب می‌رساند. بیماری التهابی لگن می‌تواند منجر به ناباروری و درد مزمن لگن شود. گاهی بیماری التهابی لگن لوله‌ها را مسدود می‌کند و منجر به حاملگی خارج از رحم می‌شود. حاملگی خارج از رحم می‌تواند زندگی جنین و مادر را تهدید کند.
• عوارض بارداری: عفونت درمان‌نشده می‌تواند منجر به زایمان زودرس شود. همچنین اگر باردار و مبتلا به کلامیدیا باشید ممکن است که عفونت را به نوزاد خود منتقل کنید. نوزادانی که با کلامیدیا متولد می‌شوند ممکن است که به ذات‌الریه یا ورم ملتحمه چشم یا کنژنکتیویت (conjunctivitis) مبتلا شوند که درصورت عدم درمان می‌تواند منجر به نابینایی شود.  
• ناباروری: عفونت درمان‌نشده می‌تواند موجب آسیب دائمی به لوله‌های فالوپ، رحم یا واژن شود و باردارشدن را سخت کند.

عوارض کلامیدیا در مردان

عدم درمان کلامیدیا در مردان می‌تواند موجب عوارض زیر شود:

• اپیدیدیمیت (Epididymitis): عفونت به بیضه‌ها و لوله‌ای که اسپرم را به بیضه‌ها می‌برد (اپیدیدیم) سرایت می‌کند و موجب علائمی مانند درد، تورم و حساسیت در بیضه‌ها می‌شود. 
• کاهش باروری: کلامیدیا می‌تواند به اسپرم آسیب برساند و بر توانایی شما برای باردارشدن تأثیر منفی بگذارد.

گاهی عفونت به غده پروستات نیز سرایت می‌کند و موجب تب، مقاربت دردناک و ناراحتی در ناحیه کمر می‌شود. از عوارض احتمالی دیگر می‌توان به اورتریت کلامیدیایی مردانه (male chlamydial urethritis) اشاره کرد.

این تنها تعدادی از عوارض شایع کلامیدیای درمان‌نشده است. بیشتر افرادی که به‌سرعت تحت درمان قرار می‌گیرند دچار هیچ مشکل سلامتی طولانی‌مدتی نمی‌شوند.

سایر عوارض کلامیدیا

عفونت کلامیدیا می‌تواند وارد جریان خون شود که:

• خطر ابتلا به آرتریت واکنشی (reactive arthritis) یا سندروم رایتر را افزایش می‌دهد (سندروم رایتر موجب تورم و درد مفاصل می‌شود).
• احتمال ابتلا به HIV را افزایش می‌دهد.

اگر کلامیدیا درمان نشود، ممکن است که به بیماری به نام اورتریت غیرگنوکوکی (NGU) (عفونت مجرای ادرار) مبتلا شوید.

هرگونه علائم تناسلی مانند ترشح، سوزش هنگام ادرارکردن یا زخم یا بثورات غیرمعمول، باید علامتی برای قطع رابطه جنسی و مراجعه فوری به پزشک باشد. اگر کلامیدیا یا هر بیماری مقاربتی دیگری برای شما تشخیص داده شده و تحت درمان قرار گرفته‌اید، به همه شرکای جنسی اخیر خود بگویید تا آنها نیز به پزشک مراجعه کنند و تحت درمان قرار بگیرند.

پیشگیری از بیماری کلامیدیا

تنها راه جلوگیری از ابتلا به کلامیدیا خودداری از رابطه جنسی واژینال، مقعدی یا دهانی با کسی است که به کلامیدیا مبتلاست. همچنین باید مراقب باشید که اسباب‌بازی‌های جنسی حامل باکتری کلامیدیا با اندام تناسلی شما تماس پیدا نکنند.

همیشه نمی‌توان فهمید که شریک جنسی فعلی یا بالقوه ما به کلامیدیا مبتلاست یا خیر، به‌خصوص که بسیاری از افراد مبتلا به کلامیدیا هرگز متوجه علائم آن نمی‌شوند؛ بنابراین بهتر است که همیشه فعالیت‌های جنسی ایمنی داشته باشیم، یعنی:

• در هنگام مقاربت و رابطه جنسی مقعدی از کاندوم استفاده کنیم.
• در رابطه جنسی دهانی از کاندوم دهانی استفاده کنیم.
• از اسباب‌بازی‌های جنسی مشترک استفاده نکنیم و درصورت استفاده نیز پس از هر بار استفاده آنها را بشوییم و اسباب‌بازی‌های مورداستفاده برای دخول را با کاندوم بپوشانیم.
• فقط با یک نفر رابطه جنسی داشته باشیم و او نیز فقط با ما رابطه جنسی داشته باشد.

سؤالات متداول