آزمایش ANA چیست؟ | بررسی آنتی‌بادی‌های ضد هسته + تفسیر نتایج

آزمایش ANA نوعی آزمایش خون است که برای تشخیص آنتی‌بادی‌های ضد هسته یا همان آنتی‌بادی‌های آنتی‌نوکلئار (antinuclear antibodies)‌ در خون شما تجویز می‌شود. این آزمایش برای شناسایی بیماری‌های خودایمنی مانند لوپوس یا روماتیسم انجام می‌شود. به‌طور طبیعی سیستم ایمنی شما برای مبارزه با عفونت آنتی‌بادی می‌سازد. در مقابل، آنتی‌بادی‌‌های ضد هسته به بافت‌های خودی بدن شما حمله می‌کنند و هسته هر سلولی را هدف قرار می‌دهند که ممکن است نتیجه آزمایش ana را مثبت کند. در این مقاله با روش انجام آزمایش ana، آمادگی قبل از آزمایش و تفسیر نتایج آن آشنا می‌شوید. تا انتهای مطلب با ما همراه باشید.

آزمایش ANA یا آزمایش آنتی‌بادی ضد هسته‌ای چیست؟

آزمایش آنتی‌بادی ضد هسته‌ای یا ANA نوعی آزمایش خون است که نوع خاصی از آنتی‌بادی درون بدن شما را بررسی می‌کند. این آزمایش به نام آزمایش فانا (FANA) یا آنتی‌بادی ضدهسته ای فلوئورسنت هم شناخته می‌شود. آنتی‌بادی‌ها پروتئین‌هایی هستند که سلول‌های سفید بدن شما برای مبارزه با باکتری‌ها، ویروس‌ها و سایر میکرب‌ها می‌سازند. اما گاهی‌اوقات ممکن است سیستم ایمنی شما به‌اشتباه بخشی از بدنتان را به‌عنوان جسم خارجی در نظر بگیرد و آنتی‌بادی‌های خاصی به نام اتوآنتی‌بادی آزاد کند که به سلول‌ها و بافت‌های بدن حمله می‌کنند. اتوآنتی‌بادی‌ها می‌توانند به مفاصل، پوست، عضلات و سایر بخش‌های بدن آسیب بزنند و نشانه بیماری‌های خودایمنیی باشند، از جمله:

• لوپوس اریتروماتوز سیستمیک، شایع‌ترین نوع لوپوس؛
• آرتریت روماتوئید؛
• اسکلرودرمی؛
• سندرم شوگرن.

اگر پزشک شما به بیماری‌های خودایمن مشکوک باشد، ممکن است تست ANA تجویز کند. بعضی بیماری‌های عفونی، سرطان‌ها و همچنین داروهای خاص هم باعث گسترش آنتی‌بادی‌های ضد هسته‌ای می‌شوند و می‌توانند نتیجه تست ana را مثبت کنند.

چرا آزمایش ANA انجام می‌شود و اهمیت دارد؟

آزمایش ana نوعی آزمایش اولیه برای بررسی بیماری خودایمن است. هرچند آزمایش ana نمی‌تواند یک تشخیص خاص را تأیید کند، اما می‌تواند به رد بعضی از بیماری‌ها کمک کند. اگر آزمایش ANA شما مثبت بود، خون شما باید برای حضورآنتی‌بادی‌های ضد هسته‌ای خاص بررسی شود. بعضی از این آنتی‌بادی‌ها مربوط به بیماری‌های خاصی هستند.

چه کسانی باید آزمایش ANA بدهند؟

اگر علائم بیماری خودایمن داشته باشید، ممکن است پزشک تست ANA تجویز کند، ازجمله:

• درد، سفتی یا ورم مفصل یا عضله؛
• خستگی؛
• داشتن تب یا تب مکرر؛
• جوش قرمز روی گونه یا پل بینی که شبیه پروانه است؛
• ضعف؛
• حساسیت به نور؛
• بی‌حسی یا گزگز دست‌ها یا پاها؛
• ریزش مو.

آزمایش ANA برای کودکان هم انجام می‌شود. به یاد داشته باشید که تست ana در بعضی افراد، حتی در صورت سالم بودن، مثبت است.

نحوه انجام آزمایش ANA چگونه است؟

برای آزمایش ANA به نمونه خون شما نیاز است. اگر نمونه فقط برای آزمایش ANA باشد، می‌توانید قبل از انجام آزمایش غذاهای معمولتان را بخورید اما اگر نمونه خون شما برای آزمایش‌های دیگری هم استفاده شود، باید قبل از انجام آزمایش ناشتا باشید. پزشک شرایط لازم قبل از انجام آزمایش را به شما می‌گوید. داروهای خاص می‌تواند در دقت آزمایش اثر بگذارد؛ بنابراین فهرستی از داروها، ویتامین و مکمل‌های مصرفی‌تان تهیه کنید و در اختیار پزشک قرار دهید.

برای انجام آزمایش ANA، با وارد کردن یک سوزن به سیاهرگ بازوی شما، نمونه خون لازم تهیه می‌شود. نمونه خون برای ارزیابی به آزمایشگاه ارسال می‌شود. انجام این آزمایش فقط چند دقیقه زمان می‌برد و شما می‌توانید بلافاصله بعد از انجام آزمایش فعالیت‌های روزانه را انجام دهید.

در آزمایشگاه، پاتولوژیست نوعی رنگ فلوئورسنت به نمونه خون اضافه می‌کند. این رنگ به سلول‌های آنتی‌بادی می‌چسبند و سلول‌های زیر میکروسکوپ به‌صورت سلول‌های فلوئورسنتی دیده می‌شوند.

همچنین می‌توانید از خدمات آزمایش در محل دکتر ساینا استفاده کنید و بدون مراجعه حضوری نمونه‌گیری انجام شود. پس از خونگیری، نمونه خون به آزمایشگاه ارسال می‌شود تا سطح ana در آن اندازه‌گیری شود.

عوارض احتمالی تست ana

آزمایش خون خطر بسیار کمی دارد. ممکن است در زمان نمونه‌گیری کمی احساس گزش کنید. همچنین ممکن است بعد از نمونه‌گیری، محل خونگیری دچار کبودی شوید. همچنین ممکن است عوارض دیگری داشته باشید، ازجمله:

• سرگیجه یا غش؛
• خون‌ریزی؛
• درد؛
• کبودی.

نتایج و تفسیر آزمایش ANA چگونه است؟

زمان آماده‌شدن نتایج به آزمایشگاه بستگی دارد و ممکن است تا چند روز طول بکشد. نتیجه آزمایش سه عامل تفسیر، خوانش تیتر و الگوی فلئورسنت را نشان می‌دهد.

تفسیر آزمایش ANA

نتیجه منفی آزمایش به این معنی است که آنتی‌بادی در خون شما مشاهده نشد. در صورت حضورآنتی‌بادی‌های ضد هسته‌ای جواب آزمایش مثبت است. اما نتیجه مثبت به معنی بیمار بودن نیست. بسیاری از افراد غیربیمار، به ویژه زنان بالای ۶۵ سال، تست ANA مثبت هستند. حدود ۳ تا ۵ درصد افراد بدون ابتلا به بیماری خاص، آنتی‌بادی ضد هسته دارند. بعضی بیماری‌ها و داروها هم می‌توانند نتیجه آزمایش را مثبت کنند.

از طرف دیگر، نتیجه تست ANA در همه افراد مبتلا به بیماری خودایمن مثبت نیست. چراکه آزمایش خون ANA فقط بخشی از تشخیص بیماری خودایمن است. پزشک علائم شما را در نظر می‌گیرد، معاینه بالینی انجام می‌دهد و آزمایش‌های بیشتری را تجویز می‌کند.

نتیجه تست ANA در بیماری‌های خودایمن مختلف مثبت می‌شود، ازجمله:

• لوپوس اریتروماتوز سیستمیک؛
• سندرم شوگرن: نوعی بیماری که موجب خشکی چشم‌ها و دهان می‌شود؛
• اسکلرودرمی: نوعی بیماری بافت همبند؛
• آرتریت روماتوئید: عامل آسیب، درد و التهاب مفصل؛
• پلی‌میوزیت: عامل ضعف عضلانی؛
• بیماری بافت همبند مختلط: نوعی بیماری که علائم لوپوس، اسکلرودرمی و پلی‌میوزیت را دارد؛
• آرتریت مزمن نوجوانان: نوعی بیماری خودایمن که در کودکان اثر می‌گذارد؛
• درماتومیوزیت: نوعی بیماری نادر که موجب ضعف عضلانی و جوش می‌شود؛
• پلی‌آرتریت ندوزا: نوعی بیماری نادر که موجب ورم عروق خونی و آسیب به اندام‌ها می‌شود؛
• هپاتیت خودایمن.

نتیجه تست ANA می‌تواند در بعضی شرایط دیگر هم مثبت شود، از جمله:

• سندرم رینود: نوعی بیماری که در آن انگشتان دست و پا کبود و سرد می‌شوند؛
• بیماری تیروئید شامل تیروئید هاشیموتو و بیماری گریوز؛
• بیماری کبدی شامل هپاتیت خودایمن و سیروز صفراوی اولیه؛
• بیماری التهابی روده؛
• بیماری ریه مثل فیروز ریوی ایدیوپاتیک (ناشناخته)؛
• سرطان؛
• عفونت ویروسی.

همچنین ممکن است نتیجه آزمایش بعضی افراد مثبت کاذب باشد، از جمله:

• زنان بالای ۶۵ سال؛
• افراد دارای عفونت مونونوکلئوز یا توبرکلوزیس؛
• افرادی که از داروهای فشار خون بالا یا داروی ضدصرع استفاده می‌کنند.

نتیجه آزمایش را می‌توانید با استفاده از تفسیر آنلاین نتایج آزمایش بررسی کنید و درباره انجام آزمایش‌های دیگر و روش‌های درمانی مناسب با پزشک مشورت کنید.

خوانش تیتر

خوانش تیتر مقدار آنتی‌بادی خون را مشخص می‌کند. پاتولوژیست آب نمک (سالین) را به بخش مایع غنی از پروتئین خون (پلاسما) اضافه می‌کند. این روش مانند تهیه لیموناد از یک قوطی کنسانتره یخ‌زده است. شما یک قوطی کنسانتره را با ۴ قوطی آب رقیق می‌کنید. پاتولوژیست هم بخش پلاسما را به نسبت ۱ به ۴۰ با آب نمک رقیق می‌کند. این ترکیب یک تیتر نامیده می‌شود. آنها مخلوط را از طریق یک سری مراحل اضافی رقیق می‌کنند و این فرایند را چند بار ادامه می‌دهند تا در نهایت نتیجه آزمایش منفی شود. در این شرایط آخرین تیتری که نتیجه مثبت بود اعلام می‌کنند. تیترهای بالای ۱:۱۶۰ می‌توانند نشانه بیماری خودایمنی باشند.

الگوی فلوئورسنت

اگرآنتی‌بادی‌های ضد هسته‌ای وجود داشته باشد، پاتولوژیست سلول‌های فلوئورنت را با الگوی رنگی خاصی می‌بیند. این الگوی رنگی می‌تواند به تشخیص نوع بیماری خودایمن کمک کند، ازجمله:

• الگوی هموژن یا یکدست (homogenous): این الگو به این معنی است که تمام هسته با ANA رنگ شده است. این حالت شایع‌ترین الگوی رنگی است. در این شرایط ممکن ست هر نوع بیماری خودایمنی داشته باشید، اما احتمال لوپوس و سندرم شوگرن بیشتر است.
• الگوی لکه‌دار (speckled): این الگو به این معنی است که لکه‌های رنگی ریز و درشت ANA در سراسر هسته وجود دارد. این الگو می‌تواند مربوط به بیماری‌های مختلف مثل لوپوس یا سندرم شوگرن باشد.
• الگوی سانترومری (centromere): این الگو به این معنی است که ANA در طول کروموزوم وجود دارد. این الگو می‌تواند مربوط به بیماری اسکلرودرم باشد.
• الگوی هستک (nucleolar): این الگو به این معنی است که رنگ‌آمیزی ANA در اطراف هستک‌ها وجود دارد. هستک‌ها درون هسته وجود دارند و ریبوزوم سلول را ایجاد می‌کنند. الگوی هستکی ممکن است مربوط به اسکلرودرم باشد اما می‌تواند مربوط به سندرم شوگرن، بیماری بافت همبند مختلط یا نتیجه مثبت کاذب باشد.
• الگوی محیطی (peripheral): در این الگو رنگ ANA در حاشیه یا لبه هسته وجود داد. این رنگ ظاهر ژولیده دارد و می‌تواند نشان‌دهنده لوپوس باشد.

سطح بحرانی آزمایش ANA چقدر است؟

نتیجه مثبت آزمایش ANA، که معمولاً حیاتی تلقی می‌شود، معمولاً به‌عنوان تیتر ۱:۱۶۰ یا بالاتر تعریف می‌شود. این موضوع نشان می‌دهد که سطح آنتی‌بادی‌های ضد هسته‌ای در خون بالا رفته است و ممکن است نشان‌دهنده یک بیماری خودایمنی باشد. با این حال، توجه به این نکته مهم است که آزمایش مثبت ANA به‌‌تنهایی یک بیماری خودایمنی خاص را تشخیص نمی‌دهد.

تست‌های مربوط با آزمایش ANA چیست؟

نتیجه تست ana بخشی از اطلاعاتی است که پزشک می‌تواند با استفاده از آن دلیل علائم شما مشخص کند. با این حال پزشک نمی‌تواند براساس این آزمایش، بیماری را به‌صورت دقیق تشخیص دهد. بنابراین، اگر نتیجه آزمایش شما مثبت باشد و پزشک شما به بیماری خودایمنی در شما مشکوک باشد، تعدادی آزمایش دیگر تجویز می‌کند، ازجمله:

• آزمایش ضد سنترومر برای تشخیص اسکلرودرمی؛
• آزمایش ضد دنا (AND)ی دو رشته برای تشخیص لوپوس؛
• آزمایش ضد هیستون برای تشخیص لوپوسی که با مصرف دارو ایجاد می‌شود؛
• آزمایش پنل ای.ان.آ (ENA) برای تعیین بیماری‌های خودایمنی که به آن مبتلا هستید.

سؤالات متداول