یائسگی و درد مفاصل: دلایل، علائم و روش‌های درمان

یکی از عوارض رایج یائسگی که بیشتر زنان در این دوران با آن دست‌وپنجه نرم می‌کنند، درد مفاصل است. همه مفاصل بدن، از زانو و شانه گرفته تا آرنج، ممکن است به‌دلیل یائسگی سفت و دردناک شوند، به‌طوری‌که حرکت‌کردن برای فرد به‌ویژه در ابتدای صبح دشوار می‌شود. اگر می‌خواهید بدانید چرا مفاصل بعد از یائسگی درگیر می‌شوند و چطور می‌توان این دردها را مدیریت کرد، در این مقاله درباره یائسگی و درد مفاصل صحبت کرده‌ایم.

درد مفاصل در یائسگی چقدر شایع است؟

مشخص نیست که دقیقا چند درصد از زنان با مشکل یائسگی و درد مفاصل روبه‌رو می‌شوند اما برخی مطالعات نشان می‌دهند که بیش از نیمی از زنان میانسال علائم اسکلتی‌عضلانی ازجمله درد مفاصل را تجربه می‌کنند.

علت درد مفاصل در یائسگی: چرا مفاصل در دوران یائسگی بیشتر آسیب‌پذیر می‌شوند؟

درد مفاصل در یائسگی ممکن است دلایل مختلفی داشته باشد که بیشتر آنها به تغییرات هورمونی مربوط می‌شوند. برخی از این علل عبارت‌اند از:

۱. نوسانات هورمونی

استروژن هورمون جنسی با خواص ضدالتهابی است و مسئول بسیاری از عملکردهای بدن ازجمله سالم‌نگه‌داشتن استخوان‌ها، غضروف‌ها و مفاصل است. این هورمون به جایگزینی طبیعی استخوان، جلوگیری از التهاب و درد مفاصل و کاهش سفتی عضلات، تاندون‌ها و رباط‌ها کمک می‌کند. وقتی سطح استروژن طبیعی است، استخوان‌ها و مفاصل عملکرد خود را به‌درستی انجام می‌دهند. در یائسگی، با کاهش یا نوسان سطح استروژن، التهاب در بدن افزایش می‌یابد که به درد، سفتی و تورم مفاصل کوچک دست و پا، زانو، آرنج و گردن می‌انجامد.

۲. افزایش سن

به‌طور طبیعی، با افزایش سن خطر ابتلا به بیماری‌های مفصلی دژنراتیو مانند آرتروز افزایش می‌‌یابد. به‌تدریج، مفاصل بدن ساییده یا پاره می‌شوند که باعث تجزیه غضروف‌ها و درنتیجه، احساس درد و ناراحتی می‌شود. ازآنجاکه یائسگی طبیعی به‌طور میانگین در حدود ۵۱سالگی اتفاق می‌افتد، افزایش سن می‌تواند دلیلی برای درد مفاصل باشد.

۳. افزایش وزن

متابولیسم بدن بسیاری از زنان بعد از یائسگی به‌دلیل تغییرات هورمونی، کندتر می‌شود که یکی از دلایل افزایش وزن در این افراد است. اضافه‌وزن فشار بیشتری را بر مفاصل تحمل‌کنندهٔ وزن بدن وارد می‌کند که باعث دردناک‌شدن آنها می‌شود.

۴. کاهش توده عضلانی

یائسگی می‌تواند باعث کاهش توده عضلانی و قدرت ماهیچه‌ها شود. از آنجا که عضلات بدن از عملکرد مفاصل حمایت می‌کنند، کاهش توده عضلانی می‌تواند مفاصل را در برابر درد و تورم آسیب‌پذیرتر کند.

۵. بیماری‌های التهابی

تغییرات هورمونی بعد از یائسگی می‌تواند شرایط را برای ابتلا به بیماری‌های التهابی ازجمله رماتیسم مفصلی (آرتریت روماتوئید) مهیا کند. این بیماری‌ها اغلب با درد مفاصل همراه هستند.

۶. کاهش تراکم استخوان

یائسگی و پوکی استخوان به‌دلیل کاهش سطح استروژن در بدن زنان و درنتیجه کاهش تراکم استخوانی، ارتباط تنگاتنگی با هم دارند. پوکی استخوان ممکن است به شکستگی استخوان‌ها و التهاب بینجامد که خود باعث ایجاد درد مفاصل یا بدتر شدن آن می‌شود.

۷. کم‌تحرکی

نداشتن فعالیت بدنی کافی و کم‌تحرکی می‌تواند به سفتی و درد در مفاصل منجر شود. این موضوع به‌ویژه بعد از یائسگی که ممکن است با کاهش فعالیت زنان همراه باشد، بیشتر خودش را نشان می‌دهد. درد مفاصل احتمالا باعث می‌شود فرد بازهم فعالیت خود را کمتر کند که به بدترشدن شرایط می‌انجامد.

درد مفاصل در یائسگی چه علائم و احساسی دارد؟

درد مفاصل اغلب در ابتدای صبح در شدیدترین حالت خود است و کمی بعد با فعالیت‌کردن بهبود می‌یابد. این دردها انجام کارهای روزانه از جمله راه‌رفتن را کمی دشوار می‌کنند و باعث محدودشدن دامنه حرکتی می‌شوند. سایر علائم یائسگی و درد مفاصل عبارت‌اند از:

• کمردرد؛
• درد عضلانی؛
• درد در مفاصل، گردن یا شانه؛
• سفتی مفصل؛
• کاهش دامنه حرکتی؛
• درد هنگام فعالیت؛
• کریپتوس یا صدای تق‌تق و خردشدن با حرکت‌دادن مفاصل.

درد مفاصل ممکن است بر سلامت روان شما نیز تأثیر بگذارد و باعث احساس اضطراب و افسردگی شود. همچنین ممکن است دچار مشکلات خواب شوید زیرا با وجود درد مفاصل، پیداکردن بهترین حالت بدن برای خواب راحت، سخت می‌شود؛ همچنین درد مفاصل ممکن است شما را شب‌ها از خواب بیدار کند.

با درد مفاصل یائسگی چکار کنیم؟

یائسگی و درد مفاصل می‌تواند تا حد زیادی آزاردهنده باشد. برای مدیریت این دردها روش‌های مختلفی وجود دارد که در دو دسته کلی جای می‌گیرند:

• روش‌های درمانی: شامل هورمون‌درمانی، داروهای مسکن، انواع قرص یائسگی برای کاهش علائم و طب سوزنی؛
• تغییر سبک زندگی: شامل ورزش، رژیم غذایی، مدیریت استرس، ترک سیگار، حفظ وزن سالم.

۱. روش‌های درمانی

این گزینه شامل درمان جایگزین هورمونی (HRT) و طب سوزنی است. ازآنجاکه هردو روش به شرایط بیمار بستگی دارند و برای همه مناسب نیستند، باید تحت‌نظر پزشک متخصص انجام شوند.

درمان جایگزین هورمونی

در درمان جایگزین هورمونی، پزشک داروهای حاوی هورمون‌های زنانه را برای جایگزینی هورمون‌هایی تجویز می‌کند که دیگر بعد از یائسگی در بدن تولید نمی‌شوند. این داروها می‌توانند اثرات مختلفی داشته باشند، برای نمونه:

• کاهش التهاب: استروژن دارای اثرات ضدالتهابی است و بنابراین با تکمیل سطح استروژن بدن می‌توان به کاهش التهاب ایجادکننده درد مفاصل کمک کرد؛
• بهبود سلامت مفاصل: هورمون‌هایی مانند استروژن می‌توانند به حفظ سلامت پوشش مفصل کمک کنند و درد و ناراحتی ناشی از آن را کاهش دهند؛
• حفظ تراکم استخوان: این درمان به جلوگیری از پوکی استخوان و درنتیجه، به درد مفاصل کمک می‌کند.

داروهای مسکن

داروهای مسکن، خواه تجویزی باشند یا بدون نسخه، می‌توانند به شما در مدیریت درد مفاصل کمک کنند. برخی از مسکن‌های مؤثر شامل موارد زیر هستند:

• استامینوفن؛
• ایبوپروفن؛
• ناپروکسن سدیم؛
• کرم‌ها، لوسیون‌ها، ژل‌ها یا پچ‌های ضددرد موضعی حاوی کپسایسین، منتول، سالیسیلات یا لیدوکائین.

اگر مسکن‌های بدون نسخه تأثیری ندارند، می‌توانید به پزشک مراجعه کنید تا داروهای مسکن قوی‌تری تجویز کند. احتمال دارد نیاز به درمان سایر علل درد مفاصل ازجمله آرتروز (استئوآرتریت یا OA)، رماتیسم مفصلی (روماتوئید آرتریت یا RA) و فیبرومیالژیا باشد.

طب سوزنی

طب سوزنی یک روش طب جایگزین است که در آن سوزن‌های کوچک و نازکی را در نقاط خاصی از بدن وارد پوست می‌کنند. گروهی از پزشکان بر این باورند که طب سوزنی درصورتی‌که درست انجام شود، باعث تحریک ماهیچه‌ها، اعصاب و سایر بافت‌ها می‌شود.

برخی از تحقیقات درباره طب سوزنی نشان می‌دهد که این روش ممکن است به بدن در ترشح مسکن‌های طبیعی برای تسکین علائم یائسگی و درد مفاصل کمک کند. بااین‌حال، این تحقیقات هنوز کافی نیستند.

اگر می‌خواهید طب سوزنی را امتحان کنید، باید با پزشک درباره سابقه پزشکی خود صحبت کنید تا روشن شود که این روش درمانی برای شما خطری ندارد. همچنین پزشک باید برای هر مراجعه‌کننده از سوزن‌های جدید و استریل استفاده کند.

۲. اصلاح سبک زندگی

تغییرات مثبتی که در سبک زندگی خود ایجاد می‌کنید، می‌تواند درد مفاصل یائسگی و حتی خطر ابتلا به آرتروز و پوکی استخوان را کاهش دهد. برخی از کارهایی که باید برای اصلاح سبک زندگی خود انجام دهید عبارت‌اند از:

ورزش منظم

اگر فکر می‌کنید به‌دلیل یائسگی و درد مفاصل باید فعالیت‌های خود را محدود کنید، در اشتباه هستید. اتفاقا پزشکان فعالیت بدنی کنترل‌شده را برای مدیریت درد و سفتی مفاصل توصیه می‌کنند. تمرینات زیر را امتحان کنید:

• فعالیت‌های هوازی کم‌تأثیر: شنا (غیرحرفه‌ای)، دوچرخه‌سواری و پیاده‌روی بدون واردکردن فشار زیاد به مفاصل، برای سلامتی قلب و عروق شما هم مفید هستند؛
• تمرینات قدرتی: تمریناتی که در آنها از وزنه یا نوارهای مقاومتی استفاده می‌کنید، می‌توانند به افزایش قدرت عضلانی شما کمک کنند؛
• تمرینات کششی: یوگا و پیلاتس برای بهبود انعطاف‌پذیری، کاهش سفتی و افزایش دامنه حرکتی مناسب هستند؛
• تمرینات تعادلی: فعالیت‌هایی مانند تای‌چی (Tai Chi) برای بهبود تعادل و جلوگیری از سقوط عالی‌اند و می‌توانند به تحرک کلی بدن و تسکین درد مفاصل ازجمله پا درد یائسگی کمک کنند.

رژیم غذایی

برای کاهش سطح التهاب و بهبود درد مفاصل باید یک رژیم غذایی متعادل داشته باشید. چند مورد از مواد غذایی مفید را که باید در رژیم خود بگنجانید در زیر معرفی کرده‌ایم:

• اسیدهای چرب امگا ۳: سالمون، ماهی خال‌مخالی، دانه کتان، دانه چیا و گردو سرشار از اسیدهای چرب امگا ۳ هستند که اثرات ضدالتهابی و تسکینی برای درد مفاصل دارند؛
• میوه‌ها و سبزیجات: انواع توت، سبزی‌های برگ‌دار و سبزیجات دارای رنگ روشن سرشار از آنتی‌اکسیدان‌ها و پلی‌فنول‌ها هستند که می‌توانند با التهاب مبارزه کنند؛
• غلات کامل: برنج قهوه‌ای، کینوا و جو دوسر اثرات ضدالتهابی دارند که باید جایگزین کربوهیدرات‌های تصفیه‌شده شوند؛
• آب: به‌اندازه کافی آب بنوشید چون هیدراته نگه داشتن بدن به نرمی مفاصل و جلوگیری از درد و سفتی آنها کمک می‌کند؛
• محصولات سویا: به نظر می‌رسد ایزوفلاون‌های موجود در محصولات سویا دارای اثرات مشابه استروژن باشند. توفو، تمپه (Tempeh) و ادامامه یا سویا سبز (Edamame) بعد از یائسگی کمک زیادی به بهبود درد مفاصل می‌کنند.

درکنار موارد بالا، غذاهایی هم هستند که باید از آنها پرهیز کنید یا آنها را کاهش دهید:

• کربوهیدرات‌های تصفیه‌شده در نان سفید؛
• شکر و آرد تصفیه‌شده در کیک، بیسکویت، آب‌نبات و شیرینی؛
• چربی‌های اشباع و ترانس در غذاهای سرخ‌شده؛
• گوشت قرمز؛
• نوشابه و سایر نوشیدنی‌های شیرین؛
• الکل و کافئین زیاد؛
• مارگارین؛
• شیرین‌کننده‌های مصنوعی.

مدیریت استرس

استرس می‌تواند درد مفاصل را در یائسگی تشدید کند. برای مقابله با استرس می‌توانید از درمانگر برای درمان شناختی رفتاری (CBT) کمک بگیرید. همچنین، تکنیک‌های تنفس عمیق، پیاده‌روی، مدیتیشن و یوگا و دمنوش های آرامبخش برای یائسگی را امتحان کنید.

حفظ وزن بدن

یکی از مهم‌ترین روش‌های رفع مشکل یائسگی و درد مفاصل حفظ وزن سالم بدن است. تحقیقات نشان داده است که کاهش فقط ۴٫۵ کیلوگرم از وزن بدن، می‌تواند آرتروز زانو را تا ۵۰درصد تسکین دهد. البته به یاد داشته باشید با کاهش وزن، فشار روی مفاصل کمتر می‌شود اما این لزوما بدان معنا نیست که همه انواع آسیب‌های مفصلی با کاهش وزن برطرف می‌شوند.

ترک سیگار

هر بافتی در بدن از جمله مفاصل تحت‌تأثیر سیگار قرار می‌گیرد. سیگار می‌تواند باعث افزایش خطر پوکی استخوان، کُند شدن روند تولید سلول‌های استخوان‌ساز، کاهش خون‌رسانی به استخوان‌ها، تجزیه سریع استروژن و کاهش جذب کلسیم شود. شاید باور نکنید اما ترک سیگار نه‌تنها می‌تواند بسیاری از این اثرات را متوقف کند، بلکه به‌سرعت اثر آنها را معکوس می‌کند.

استفاده از کمپرس گرم یا سرد

گرما دادن به مفاصل می‌تواند موقتا درد آنها را تسکین دهد. از پد یا کیسه آب‌گرم استفاده کنید یا در وان آب‌گرم بنشینید. درصورتی‌که التهاب یا تورم مفاصل دارید، کمپرس آب سرد بهتر است. روی مفاصل کیسه یخ بگذارید تا التهاب کاهش یابد.

مکمل‌ها برای درد مفاصل یائسگی کمک می‌کنند؟

مکمل‌ها درمان‌کننده نیستند اما برخی از مکمل‌های غذایی می‌توانند به بهبود و تسکین درد مفاصل کمک کنند. برای مثال، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

۱. مکمل روغن ماهی

احتمالا قبلا قرص ماهی زردرنگ ژله‌ای را دیده‌اید. این مکمل حاوی اسیدهای چرب امگا ۳ غیراشباع چندگانه است: مشابه اسیدهای چربی که در سالمون و ماهی خال‌مخالی وجود دارد. این اسیدهای چرب دارای مزایای ضدالتهابی قوی هستند. تحقیقات نشان داده است که مکمل‌های روغن ماهی می‌توانند درد، سفتی و تورم مفاصل را بهبود بخشند.

۲. مکمل سام ای

یکی از ترکیبات طبیعی در بدن با خواص ضدالتهابی و محافظت از غضروف، اس آدنوزیل متیونین است که مکمل آن به مکمل سام ای (SAMe) معروف است. تحقیقات نشان داده است که این مکمل اثری مشابه داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی (NSAIDs) مانند ایبوپروفن و ناپروکسن دارد.

۳. کورکومین

کورکومین ماده فعال در زردچوبه است و ظاهرا دارای دارای خواص تسکین‌دهنده درد و التهاب است. اگر دوست ندارید زردچوبه را به وعده‌های غذایی خود اضافه کنید، از مکمل کورکومین استفاده کنید.

۴. گلوکزامین و کندرویتین سولفات

این دو مکمل پرمصرف‌ترین و رایج‌ترین مکمل‌ها برای درد مفاصل هستند. هردو از اجزای غضروف طبیعی ساخته شده‌اند و ظاهرا به کاهش علائم یائسگی و درد مفاصل کمک می‌کنند.

۵. مکمل‌های ویتامین D و کلسیم

ویتامین D برای جذب کلسیم (که برای ساختن استخوان، حیاتی است) مؤثر است. البته مصرف خودسرانه ویتامین دی ممکن است به ضرر شما باشد. باید حتما آزمایش خون بدهید و سطح ویتامین دی را اندازه بگیرید تا ببینید بدنتان اصلا کمبود ویتامین دی دارد یا خیر. خود مکمل کلسیم هم باید با تجویز پزشک مصرف شود.

۶. مکمل منیزیم

مکمل‌های منیزیم می‌توانند به حفظ عملکرد عضلات و اعصاب، تقویت سیستم ایمنی بدن و سلامت استخوان‌ها کمک کنند.

۷. ویتامین K

این ویتامین برای سلامت استخوان مهم است و می‌تواند به بهبود تراکم استخوان کمک کند. البته سطح ویتامین K مانند هر ویتامین دیگری ابتدا باید با آزمایش خون اندازه‌گیری شود.

۸. مکمل کلاژن

برخی مطالعات نشان داده‌اند که مکمل‌های کلاژن می‌توانند با تقویت غضروف‌ها به سلامت مفاصل و کاهش درد و التهاب آنها کمک کنند.

چه زمانی از پزشک کمک بگیریم؟

اگر با درمان‌های خانگی، اصلاح سبک زندگی و مصرف مسکن‌های بدون نسخه نتوانستید درد مفاصل را آرام کنید، نزد پزشک بروید. همچنین، اگر درد مفاصل شما به‌اندازه‌ای شدید است که فعالیت‌های روزانه شما را مختل کرده و بر کیفیت زندگی شما تأثیر گذاشته است، به‌جای خوددرمانی به پزشک مراجعه کنید. گاهی بسته به وضعیت پزشکی شما ممکن است به داروهای تجویزی، فیزیوتراپی و سایر روش‌های درمانی نیاز باشد.

زنان و زایمان

ویزیت آنلاین

از متخصصان این حوزه بپرسید

دریافت ویزیت آنلاین

پیشگیری از درد مفاصل در دوران یائسگی

تقریبا راهی برای پیشگیری از درد مفاصل بعد از یائسگی وجود ندارد. بااین‌حال، با داشتن سبک زندگی سالم و تقویت توده عضلانی، حفظ تراکم استخوان و پیشگیری از بیماری‌هایی مانند آرتروز، رماتیسم مفصلی و فیبرومیالژیا تا حدودی می‌توان مدیریت آن را در صورت التهاب و درد بعد از یائسگی آسان‌تر کرد.

سؤالات متداول