خارش واژن؛ از علت تا درمان‌های خانگی و پزشکی

خارش واژن یکی از مشکلات شایعی است که بسیاری از زنان در مقاطع مختلف زندگی خود تجربه می‌کنند. این خارش می‌تواند خفیف و موقتی باشد یا در برخی موارد به قدری شدید شود که فعالیت‌های روزانه را مختل کند. علت خارش واژن ممکن است از تغییرات هورمونی و حساسیت‌های پوستی گرفته تا عفونت‌های قارچی و باکتریایی متفاوت باشد. آگاهی از علل ایجاد این مشکل و راه‌های درمان آن، به شما کمک می‌کند تا بهترین روش را برای کاهش خارش و پیشگیری از آن انتخاب کنید. در این مقاله از مجله سلامت دکترساینا، به بررسی دلایل خارش واژن، روش‌های تشخیصی، درمان‌های خانگی و پزشکی و همچنین نکات پیشگیری از این مشکل می‌پردازیم.

علت خارش واژن چیست؟

خارش واژن می‌تواند به دلایل متعددی رخ دهد که از حساسیت‌های ساده تا عفونت‌های جدی متغیر است. این عارضه ممکن است در بخش‌های مختلف واژن مانند لبه‌های بیرونی، دهانه واژن یا داخل آن ایجاد شده و در شرایطی خاص مانند قبل از پریود، بعد از رابطه جنسی یا در طول شب تشدید شود. برای درک بهتر علت خارش واژن، باید موقعیت و زمان بروز آن را در نظر گرفت. در ادامه، علل خارش واژن را بر اساس بخش‌های مختلف و زمان بروز آن دسته‌بندی می‌کنیم.

علت خارش واژن با توجه به ناحیه

• علت خارش کم یا خفیف واژن در تمامی بخش‌ها: معمولاً به دلایلی مانند خشکی پوست، حساسیت‌های پوستی و واکنش به مواد شیمیایی در صابون‌ها و شوینده‌های بهداشتی ایجاد می‌شود؛
• علت خارش لبه‌های بیرونی واژن: اگر سؤال شما این است که خارش لبه‌های بیرونی واژن نشانه چیست باید بدانید این نوع خارش ممکن است ناشی از حساسیت به لباس زیر تنگ، تعریق بیش‌ازحد، عفونت‌های قارچی یا التهابات پوستی مانند اگزما و درماتیت باشد؛
• علت خارش دهانه واژن: عواملی مانند عفونت‌های قارچی واژن یا باکتریایی، استفاده از دوش‌های واژینال، تغییرات pH واژن و حساسیت به اسپرم‌کش‌ها یا روان‌کننده‌ها می‌توانند باعث خارش در این ناحیه شوند؛
• علت خارش واژن بدون ترشح در تمامی بخش‌ها: ممکن است به علت خشکی واژن، حساسیت‌های پوستی یا عفونت‌های خفیف باشد که هنوز علائم ترشحی ایجاد نکرده‌اند.

علت خارش واژن با توجه به زمان خارش

• علت خارش واژن در شب: در شب، بدن در حالت استراحت است و حساسیت‌ها ممکن است بیشتر احساس شوند؛ همچنین، برخی عفونت‌ها مانند شپش تناسلی و عفونت‌های قارچی در شب فعال‌ترند؛
• علت خارش واژن بعد از رابطه جنسی: ممکن است به‌دلیل حساسیت به لاتکس کاندوم، روان‌کننده‌ها، اسپرم‌کش‌ها، خشکی واژن یا عفونت‌های مقاربتی باشد؛
• علت خارش واژن قبل از پریود: تغییرات هورمونی در روزهای قبل از پریود می‌توانند باعث تغییر pH واژن شوند و محیط را برای رشد قارچ‌ها و باکتری‌ها مستعد کنند که به خارش منجر می‌شود؛
• علت خارش واژن در پریودی: استفاده از نوار بهداشتی معطر، عدم تعویض به‌موقع پد، افزایش حساسیت پوست به‌دلیل رطوبت مداوم و تغییرات هورمونی می‌توانند از عوامل مؤثر باشند.

خارش واژن معمولاً نشانه‌ای از تغییرات محیطی، واکنش‌های حساسیتی یا وجود عفونت است. شناخت علت دقیق این مشکل به شما کمک می‌کند تا بهترین روش درمانی را انتخاب کنید. در صورت ادامه‌دار بودن خارش یا همراه شدن آن با علائم دیگری مانند ترشحات غیرطبیعی، سوزش یا درد، مراجعه به پزشک ضروری است.

دلیل خارش واژن توسط پزشک چگونه تشخیص داده می‌شود؟

برای تشخیص علت خارش واژن، پزشک متخصص ابتدا به بررسی علائم و سابقه پزشکی بیمار می‌پردازد. این فرایند شامل ارزیابی نوع، شدت و مدت‌زمان خارش، شرایط مرتبط مانند تغییرات هورمونی یا استفاده از محصولات بهداشتی خاص و همچنین بررسی وجود سایر علائم مانند ترشحات غیرطبیعی، درد یا التهاب است. بسته به تشخیص اولیه، پزشک از روش‌های مختلفی برای شناسایی علت دقیق خارش واژن استفاده می‌کند.

به‌طور کلی، روش‌های تشخیص خارش واژن را می‌توان به موارد زیر خلاصه کرد:

• بررسی سوابق پزشکی و معاینه بالینی: پزشک با پرسیدن سؤالاتی درباره زمان شروع خارش، محرک‌های احتمالی، نوع لباس زیر، استفاده از محصولات بهداشتی و سابقه بیماری‌های مقاربتی، اطلاعات اولیه را جمع‌آوری می‌کند. سپس با معاینه فیزیکی ناحیه تناسلی، قرمزی، التهاب، زخم یا ترشحات غیرعادی را بررسی می‌کند. او با این سؤالات می‌تواند متوجه شود که خارش واژن نشانه چیست؛
• آزمایش ترشحات واژن (اسمیر واژن): نمونه‌ای از ترشحات واژن برای بررسی میکروسکوپی گرفته می‌شود تا مشخص شود که آیا عفونت قارچی، باکتریایی یا انگلی (مانند تریکومونیازیس) عامل خارش است؛
• بررسی pH واژن: پزشک ممکن است pH واژن را با استفاده از یک نوار تست مخصوص اندازه‌گیری کند. تغییرات غیرطبیعی در pH واژن می‌تواند نشان‌دهنده واژینوز باکتریایی یا دیگر عفونت‌ها باشد؛
• کشت باکتری و قارچ: در برخی موارد، پزشک نمونه‌ای از ترشحات را برای کشت در محیط آزمایشگاهی ارسال می‌کند تا نوع دقیق عفونت و بهترین روش درمانی مشخص شود؛
• آزمایش خون و ادرار: در صورتی که پزشک احتمال دهد که خارش ناشی از مشکلات هورمونی، دیابت یا بیماری‌های مقاربتی مانند سوزاک و کلامیدیا است، ممکن است آزمایش خون یا ادرار تجویز کند؛
• تست پاپ اسمیر: اگر پزشک مشکوک به تغییرات غیرطبیعی سلولی یا سرطان دهانه رحم باشد، ممکن است تست پاپ اسمیر را برای بررسی سلول‌های غیرطبیعی یا ویروس HPV انجام دهد؛
• نمونه‌برداری از بافت (بیوپسی): در موارد نادر که پزشک مشکوک به بیماری‌های پوستی مانند لیکن اسکلروزوس یا سرطان ولوو باشد، ممکن است نمونه‌ای از بافت ناحیه تناسلی را برای بررسی بیشتر بفرستد.

تشخیص دقیق علت خارش واژن به پزشک کمک می‌کند تا بهترین روش درمانی را برای رفع خارش واژن  انتخاب کند. در صورتی که خارش مداوم باشد یا با علائمی مانند سوزش، ترشحات غیرعادی، زخم یا درد همراه باشد، مراجعه به پزشک ضروری است تا با انجام معاینات و آزمایش‌های لازم، علت دقیق مشخص شده و درمان مناسب آغاز شود.

روش‌های درمان خارش واژن چیست؟

درمان خارش واژن به علت ایجاد آن بستگی دارد و پزشک پس از بررسی دقیق، بهترین روش درمانی را تجویز می‌کند. خارش ناشی از عفونت‌های قارچی، باکتریایی، بیماری‌های مقاربتی یا التهاب‌های پوستی معمولاً با داروهای مخصوص کنترل و درمان می‌شود. در بسیاری از موارد، داروهای ضدقارچ، آنتی‌بیوتیک‌ها یا داروهای ضدالتهاب برای کاهش علائم و درمان بیماری زمینه‌ای تجویز می‌شوند.

در ادامه، رایج‌ترین روش‌های درمان دارویی خارش واژن را بررسی می‌کنیم. به‌طور کلی درمان دارویی خارش واژن را می‌توان به شکل زیر دسته‌بندی کرد:

داروهای ضدقارچ

برای درمان عفونت‌های قارچی (کاندیدیازیس واژن) پزشک ممکن است کرم، شیاف یا قرص‌های ضدقارچ زیر را تجویز کند:

• فلوکونازول (Fluconazole) (کپسول خوراکی یک‌بارمصرف)؛
• کلوتریمازول (Clotrimazole) (شیاف یا کرم واژینال)؛
• میکونازول (Miconazole) (کرم و شیاف واژینال)؛
• تِراکونازول (Terconazole) (کرم یا قرص واژینال).

آنتی‌بیوتیک‌ها

در صورت تشخیص عفونت باکتریایی (واژینوز باکتریایی) یا برخی بیماری‌های مقاربتی، پزشک ممکن است آنتی‌بیوتیک‌های زیر را تجویز کند:

• مترونیدازول (Metronidazole) (قرص خوراکی یا ژل واژینال)؛
• کلیندامایسین (Clindamycin) (کرم یا قرص واژینال)؛
• سفیکسیم (Cefixime) یا آزیترومایسین (Azithromycin) (برای درمان سوزاک)؛
• داکسی‌سایکلین (Doxycycline) (برای درمان کلامیدیا).

داروهای ضدویروس

در صورت تشخیص تبخال تناسلی (HSV) که از علل خارش واژن است، پزشک ممکن است داروهای ضدویروسی زیر را تجویز کند:

• آسیکلوویر (Acyclovir)؛
• والاسیکلوویر (Valacyclovir)؛
• فامسیکلوویر (Famciclovir).

داروهای ضدالتهاب و استروئیدی

در صورت وجود التهاب‌های پوستی یا بیماری‌هایی مانند لیکن اسکلروزوس، ممکن است کرم‌های استروئیدی موضعی زیر را تجویز کند:

• هیدروکورتیزون (Hydrocortisone)؛
• کلوبتازول (Clobetasol).

درمان هورمونی (برای یائسگی و خشکی واژن)

برای کاهش خارش ناشی از کاهش استروژن در دوران یائسگی، پزشک ممکن است یکی از روش‌های زیر را پیشنهاد دهد:

• کرم استروژن موضعی؛
• حلقه واژینال استروژن؛
• قرص‌های خوراکی استروژن.

انتخاب روش درمانی خارش واژن به علت زمینه‌ای آن بستگی دارد و مصرف خودسرانه دارو ممکن است شرایط را بدتر کند. برای جلوگیری از تشدید علائم و انتخاب بهترین روش درمان، مراجعه به پزشک ضروری است تا علت طولانی شدن خارش واژن را تشخیص دهد. در صورتی که خارش مداوم باشد یا با علائم دیگری مانند ترشحات غیرطبیعی، سوزش، درد یا بوی نامطبوع همراه باشد، باید در اسرع وقت درمان مناسب آغاز شود.

درمان خانگی خارش واژن چگونه است؟

در بسیاری از موارد، خارش واژن را می‌توان با استفاده از روش‌های خانگی کنترل یا کاهش داد. این روش‌ها به تنظیم pH واژن، کاهش التهاب، تسکین سوزش و جلوگیری از رشد بیش‌ازحد باکتری‌ها و قارچ‌ها کمک می‌کنند. البته درمان خانگی جایگزین درمان پزشکی نیست و اگر علائم شدید باشند یا بیش از یک هفته ادامه یابند، مراجعه به پزشک ضروری است.

در ادامه، مؤثرترین روش‌های درمان خانگی خارش واژن را بررسی می‌کنیم.

• کمپرس یخ یا آب سرد: استفاده از یخ پیچیده‌شده در پارچه یا دستمال نخی و قرار دادن آن روی ناحیه خارش‌دار، می‌تواند به کاهش التهاب و تسکین فوری خارش کمک کند؛
• حمام آب‌نمک: افزودن یک تا دو قاشق غذاخوری نمک در یک لگن آب گرم و نشستن در آن به مدت ۱۰ تا ۱۵ دقیقه، باعث کاهش باکتری‌ها و قارچ‌ها شده و خارش را کاهش می‌دهد؛
• ماست پروبیوتیک: ماست یونانی بدون شکر و افزودنی سرشار از پروبیوتیک‌های طبیعی است که به تعادل باکتری‌های مفید واژن کمک کرده و خارش ناشی از عفونت قارچی را کاهش می‌دهد. می‌توان مقداری ماست را مستقیماً روی ناحیه تناسلی مالید و بعد از ۱۵ دقیقه شست‌وشو داد یا آن را در رژیم غذایی روزانه مصرف کرد؛
• سرکه سیب: سرکه سیب خاصیت ضدباکتری و ضدقارچ دارد و می‌تواند به تنظیم pH واژن کمک کند. برای استفاده:
  • روش اول: ۲ قاشق غذاخوری سرکه سیب طبیعی را در یک لیوان آب گرم حل کرده و بنوشید؛
  • روش دوم: یک فنجان سرکه سیب را در یک لگن آب گرم ریخته و به مدت ۱۵ دقیقه در آن بنشینید.
• روغن نارگیل: روغن نارگیل یک ضدقارچ طبیعی است که به کاهش خارش و التهاب کمک می‌کند. چند قطره روغن نارگیل خالص را روی ناحیه خارش‌دار بمالید و بعد از ۲۰ دقیقه بشویید؛
• روغن درخت چای: این روغن خواص ضدباکتری و ضدقارچ دارد. برای استفاده:
  • چند قطره روغن درخت چای را با روغن نارگیل ترکیب کرده و روی ناحیه تناسلی بمالید. مستقیماً از آن استفاده نکنید زیرا ممکن است باعث تحریک پوست شود.
• جوش شیرین: جوش شیرین pH واژن را تنظیم کرده و به کاهش التهاب کمک می‌کند. برای استفاده:
  • روش اول: یک قاشق چای‌خوری جوش شیرین را در یک لیوان آب حل کرده و بنوشید؛
  • روش دوم: دو قاشق غذاخوری جوش شیرین را در لگن آب گرم حل کرده و ۱۵ دقیقه در آن بنشینید.
• آلوئه‌ورا: ژل آلوئه‌ورا خاصیت ضدالتهابی دارد و می‌تواند خارش واژن را کاهش دهد. ژل خالص آلوئه‌ورا را روی ناحیه خارش‌دار بمالید و بعد از ۱۰ دقیقه بشویید؛
• چای بابونه: بابونه خواص ضدالتهابی و آرام‌بخش دارد. برای استفاده:
  • یک چای کیسه‌ای بابونه را در آب گرم خیسانده و بعد از خنک شدن، روی ناحیه تناسلی قرار دهید؛
• رعایت بهداشت شخصی:
  • استفاده از لباس زیر نخی و گشاد برای جلوگیری از ایجاد رطوبت در ناحیه تناسلی؛
  • تعویض مرتب لباس زیر (حداقل یک‌بار در روز)؛
  • عدم استفاده از صابون‌های معطر و شوینده‌های شیمیایی قوی؛
  • اجتناب از دوش واژینال؛
  • خشک نگه داشتن ناحیه تناسلی بعد از حمام یا شست‌وشو.

درمان خانگی خارش واژن می‌تواند به کاهش علائم خارش واژن کمک کند، اما در صورتی که خارش ادامه پیدا کند، شدید شود یا همراه با ترشحات غیرطبیعی، سوزش، درد یا بوی بد باشد، باید فوراً به پزشک مراجعه کنید تا تشخیص دهد که دلیل خارش واژن چیست. رعایت بهداشت شخصی و استفاده از روش‌های طبیعی می‌تواند از بروز مجدد این مشکل جلوگیری کند.

عوارض جدی خارش واژن

خارش واژن اگر به‌درستی درمان نشود، می‌تواند به مشکلات جدی‌تری منجر شود. در برخی موارد، خارش می‌تواند نشانه‌ای از یک بیماری زمینه‌ای بوده که در صورت عدم درمان، عوارضی مانند عفونت‌های مزمن، زخم‌های پوستی و حتی مشکلات مرتبط با باروری را به همراه داشته باشد.

در ادامه، مهم‌ترین عوارض ناشی از خارش مداوم واژن را بررسی می‌کنیم.

• عفونت‌های مزمن و مقاوم: خارش درمان‌نشده می‌تواند به عفونت‌های مکرر قارچی یا باکتریایی منجر شود که به درمان‌های معمولی پاسخ نمی‌دهند و نیاز به داروهای قوی‌تر دارند؛
• التهاب و تحریک شدید پوست ناحیه تناسلی: خارش مداوم باعث قرمزی، تورم، پوسته‌پوسته شدن و حساس شدن پوست واژن شده و ممکن است درد و سوزش شدیدی ایجاد کند؛
• ایجاد زخم و ترک‌های پوستی: خاراندن بیش‌ازحد پوست می‌تواند باعث ایجاد زخم، ترک‌های پوستی و حتی خونریزی شود که خطر عفونت‌های باکتریایی را افزایش می‌دهد؛
• مشکلات در رابطه جنسی (Dyspareunia): خارش شدید می‌تواند باعث درد و ناراحتی در هنگام رابطه جنسی شود. این موضوع ممکن است به‌دلیل التهاب، عفونت یا خشکی بیش‌ازحد واژن رخ دهد؛
• افزایش احتمال انتقال بیماری‌های مقاربتی (STDs): زخم‌های ناشی از خاراندن و التهاب می‌توانند ورود عوامل بیماری‌زا را تسهیل کنند و خطر ابتلا به عفونت‌های مقاربتی مانند تبخال تناسلی، زگیل تناسلی و سایر بیماری‌ها را افزایش دهند؛
• اختلال در زندگی روزمره: خارش شدید می‌تواند خواب شبانه را مختل کند، تمرکز را کاهش دهد و باعث ایجاد استرس و اضطراب در فرد شود؛
• مشکلات باروری در موارد پیشرفته: برخی از عفونت‌های مداوم و درمان‌نشده که همراه با خارش هستند (مانند واژینوز باکتریایی یا عفونت‌های مقاربتی)، در صورت عدم درمان می‌توانند باعث مشکلات باروری شوند.

خارش واژن در صورت ادامه‌دار شدن یا شدید بودن، نباید نادیده گرفته شود. عوارضی مانند عفونت‌های مکرر، زخم‌های پوستی و مشکلات جنسی می‌توانند کیفیت زندگی را به‌شدت تحت تأثیر قرار دهند. اگر خارش بیش از یک هفته ادامه داشته باشد یا همراه با علائم دیگری مانند ترشحات غیرطبیعی، سوزش یا بوی نامطبوع باشد، مراجعه به پزشک ضروری است.برای بررسی دقیق علائم و دریافت مشاوره تخصصی، می‌توانید از خدمات ویزیت آنلاین پزشکان استفاده کنید.

سایر عوارض خارش واژن

علاوه بر عوارض جدی که ممکن است بر سلامت عمومی تأثیر بگذارند، خارش واژن می‌تواند عوارض جانبی دیگری نیز داشته باشد که هرچند کمتر خطرناک هستند، اما همچنان می‌توانند باعث ناراحتی و کاهش کیفیت زندگی شوند. از عوارض دیگر خارش واژن می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• سوزش و درد مداوم در ناحیه تناسلی به‌ویژه هنگام نشستن یا راه رفتن؛
• تغییر در رنگ پوست ناحیه تناسلی به‌دلیل تحریک مداوم؛
• احساس ناراحتی هنگام استفاده از لباس‌های تنگ؛
• افزایش حساسیت پوست نسبت به محصولات بهداشتی و شوینده‌ها؛
• بی‌خوابی و اختلال در خواب به‌دلیل خارش شدید شبانه؛

اگرچه این عوارض به‌اندازه عوارض اصلی جدی نیستند، اما می‌توانند موجب کاهش راحتی فرد در زندگی روزمره شوند. برای جلوگیری از پیشرفت این مشکلات، رعایت بهداشت، خودداری از تحریک پوست و در صورت تداوم علائم، مراجعه به پزشک توصیه می‌شود.

چگونه از خارش واژن جلوگیری کنیم؟

پیشگیری از خارش واژن نقش مهمی در حفظ سلامت ناحیه تناسلی و جلوگیری از مشکلات ناشی از عفونت‌ها، حساسیت‌ها و سایر عوامل تحریک‌کننده دارد. رعایت بهداشت فردی، استفاده از محصولات مناسب و پرهیز از عوامل تحریک‌کننده می‌تواند به کاهش احتمال بروز این مشکل کمک کند.

از جمله روش‌های جلوگیری از خارش واژن می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• رعایت بهداشت فردی؛
• استفاده از لباس‌های نخی و گشاد؛
• پرهیز از مصرف صابون‌های معطر و مواد شیمیایی تحریک‌کننده؛
• تعویض به‌موقع نوار بهداشتی و تامپون؛
• اجتناب از دوش واژینال؛
• استفاده از کاندوم در رابطه جنسی؛
• مصرف مواد غذایی پروبیوتیک؛
• کنترل قند خون در افراد دیابتی؛
• مدیریت استرس.

با رعایت اصول بهداشتی و استفاده از محصولات مناسب، می‌توان از بروز خارش واژن جلوگیری کرد. در صورت تکرار این مشکل یا بروز علائم غیرطبیعی، مراجعه به پزشک و انجام معاینات لازم توصیه می‌شود.

چه زمانی از پزشک کمک بگیریم؟

اگر خارش واژن بیش از یک هفته ادامه داشته باشد، با علائمی مانند درد، سوزش، ترشحات غیرطبیعی، بوی نامطبوع، تورم، قرمزی یا خونریزی غیرعادی همراه باشد یا تأثیر منفی بر کیفیت زندگی و روابط جنسی بگذارد، باید حتماً به پزشک مراجعه کنید. همچنین، اگر خارش واژن پس از استفاده از درمان‌های خانگی یا دارویی بهبود نیابد یا تشدید شود، بررسی تخصصی و دریافت درمان مناسب ضروری است. در چنین شرایطی، می‌توانید از خدمات ویزیت آنلاین با متخصص زنان استفاده کنید تا بدون اتلاف وقت، بررسی دقیق و راهکار مناسب برای مشکل خود دریافت کنید.

سؤالات متداول