آزمایش هپاتیت چیست؟ + نکات مهم و نحوه تفسیر
هپاتیت ناشی از کبدِ مریض و ناخوش‌احوال است. شایع‌ترین علتش سوءمصرف الکل است ولی می‌تواند براثر مصرف یک داروی خاص، آلودگی به باکتری یا ویروس‌های مختلف رخ دهد و اتفاقات ناگواری مثل سرطان کبد، نارسایی کبد یا دیگر بیماری‌های کبدی را به‌دنبال داشته باشد. بعضی از انواع این بیماری قابل‌سرایت نیستند اما بعضی از آنها خانه‌خراب‌کنِ زندگیِ عزیزان شما می‌شوند! بنابراین انجام آزمایش هپاتیت به‌صورت دوره‌ای برای اطمینان از سلامت کامل کبد ضروری است. همراه ما باشید تا هم با ریزودرشت تست هپاتیت آشنایتان کنیم.
هدف و کاربرد آزمایش هپاتیت چیست؟
هپاتیت دوره نهفتگی دارد و تا زمانی که حاد نشود، کسی از وجودش بویی نمی‌برد! هدف از انجام تست آنتی بادی هپاتیت، تشخیص و غربالگری افرادی است که در معرض خطر انواع‌و‌اقسام هپاتیت قرار گرفته و متأسفانه آلوده شده‌اند، فارغ از آنکه علائمی دارند یا بدن آنها هنوز آنتی‌بادی‌های ضد هپاتیت تولید نکرده است.
این تست اطلاعات ارزشمندی پیرامون علت زمینه‌ای هپاتیت به پزشک می‌دهد تا ضمن تشخیص نوع هپاتیت، بفهمد که این عفونت ویروسی است یا نوع دیگری دارد، حاد یا مزمن است و به دیگران سرایت می‌کند یا قابل‌انتقال نیست.
همچنین هدف از انجام آزمایش آنتی بادی هپاتیت می‌تواند پیگیری روند درمان و جلوگیری از گسترش بیماری باشد. در مراحل درمان می‌توان به نتایج ارزشمند این تست تکیه کرد. پزشک کیفیت پاسخ کبد بیمار به درمان را می‌سنجد و مراحل بعد را با مناسب‌ترین راهکار درمانی ادامه می‌دهد.
چند نوع آزمایش برای تشخیص هپاتیت وجود دارد؟
انواع هپاتیت علائم مشترک و دلایل متفاوتی دارند. حتی میزان خطر ناشی از آنها متفاوت است!
آزمایش هپاتیت A
این عفونت حاد و کوتاه‌مدت زمانی رخ می‌دهد که ویروس «هپاتیت آ» وارد بدن شود. معمولا علائمش تا ۲ ماه ادامه دارند و برای جلوگیری از ابتلا به آن، واکسن تجویز می‌شود. آزمایش هپاتیت A به‌دنبال آنتی‌بادی IgM در بدن می‌گردد که حدودا ۳ تا ۶ ماه در بدن قابل‌تشخیص است.
علائم هپاتیت A: خستگی، حالت تهوع، درد معده و یرقان.
آزمایش هپاتیت B
این عفونت مزمن و طولانی‌مدت زمانی رخ می‌دهد که بعد از ورود ویروس «هپاتیت ب» به بدن، بدن نتواند از شر عفونت خلاص شود! این عفونت می‌تواند علائم بسیار کمی داشته یا اصلا علائم نداشته باشد. این آزمایش به‌دنبال آنتی‌ژن‌های سطحی هپاتیت B و آنتی‌بادی‌های هسته IgM در بدن می‌گردد که حدودا تا ۲ سال پس از عفونت حاد در بدن قابل‌تشخیص هستند.
علائم هپاتیت B: بی‌اشتهایی، ضعف، تب خفیف، دردهای عضلانی و مفاصل، حالت تهوع، استفراغ، زردی پوست.
آزمایش هپاتیت C
این عفونت ویروسی مزمن زمانی رخ می‌دهد که ویروس «هپاتیت سی» با نام HCV وارد بدن شود. در این نوع هپاتیت سلول‌های کبدی شروع به مردن می‌کنند! به‌ندرت علائم دارد و زمانی که علائمش آشکار شوند، یعنی ویروس آسیب زیادی به کبد رسانده است. این آزمایش به‌دنبال آنتی‌بادی هپاتیت C در بدن می‌گردد که حدودا ۴ تا ۱۰ هفته در بدن قابل‌تشخیص است.
علائم هپاتیت C: زردی، خستگی، حالت تهوع، تب و درد عضلانی، تورم پاها و شکم، خون‌ریزی آسان.
آزمایش هپاتیت D
این عفونت نادر خطرنا‌ک‌ترین نوع هپاتیت است و زمانی رخ می‌دهد که ویروس «هپاتیت دی» یا دلتا از‌طریق خون یا سایر مایعات وارد بدن فرد مبتلا به هپاتیت B شود. این عفونت برای اثربخشی و تکثیر نیازمند حضور عفونت هپاتیت B است! سپس به‌سرعت به سلول‌های کبد حمله می‌کند و باعث التهاب و آسیب جدی می‌شود. این آزمایش به‌دنبال آنتی‌بادی هپاتیت D در بدن می‌گردد.
علائم هپاتیت D: تب، بی‌اشتهایی، تهوع و استفراغ، درد شکمی، زردی پوست و چشم، ادرار تیره، مدفوع خاکستری، درد عضلانی و مفصلی، کهیر.
آزمایش هپاتیت E
این عفونت حاد و زودگذر خطرناک نیست و زمانی رخ می‌دهد که ویروس «هپاتیت E» از‌طریق آب آشامیدنی وارد بدن شود. آزمایش هپاتیت E به‌دنبال حضور آنتی‌بادی‌های هپاتیت E در بدن می‌گردد.
علائم هپاتیت E: تب خفیف، بی‌اشتهایی یا کم‌اشتهایی، حالت تهوع و استفراغ چندروزه، درد شکمی، خارش، بثورات پوستی، درد مفاصل، زردی، ادرار تیره و مدفوع خاکستری. حضور این عفونت در بدن، کبد را بزرگ و حساس می‌کند و معمولا خیلی زود درمان می‌شود.
چه کسانی باید آزمایش هپاتیت بدهند؟
پزشکان زمانی آزمایش هپاتیت را برای شما تجویز می‌کنند که:
- دچار زردی شده باشید و این تغییر رنگ در پوست و چشم‌های شما مشهود باشد؛
- علائمی مثل تب، خستگی و بی‌اشتهایی را تجربه کنید و علتش را ندانید؛
- رنگ ادرارتان تیره شده باشد یا مدفوع خاکستری‌رنگ داشته باشید؛
- از درد شکم و مفاصل رنج ببرید و مشکل ارتوپدی نداشته باشید؛
- حالت تهوع، اسهال و استفراغ را تجربه کنید؛
- باردار باشید؛
- تحت تزریق مخدر باشید؛
- مبتلا به ایدز باشید؛
- نتیجه آزمایش‌های کبدی شما غیرطبیعی به نظر برسد یا تحت همودیالیز باشید؛
- اگر با سرنگ، خون یا مایع آلوده به هپاتیت در ارتباط بوده باشید؛
- اگر به‌خاطر خالکوبی یا پیرسینگ با تجهیزات غیراستریل در معرض خطر هپاتیت بوده باشید؛
- اگر همسرتان به هپاتیت مبتلا باشد.
این تست برای نوزادان و کودکانی که از والدین مبتلا به هپاتیت به دنیا آمده‌اند نیز تجویز می‌شود.
چگونه برای آزمایش هپاتیت آماده شویم؟
خوشبختانه آزمایش هپاتیت ازجمله تست‌های کم‌دردسر است و به آمادگی خاصی نیاز ندارد. اگر با نگرانی خاصی درخواست این آزمایش را داده و نسخه داشته باشید، این آزمایش را در محل دلخواه‌تان می‌توانید به‌کمک دکترساینا به‌سادگی انجام دهید.
از ما می‌شنوید، قبل از درخواست تست، یک جلسه مشاوره آنلاین با پزشکان ما در دکترساینا داشته باشید تا ضمن بررسی سابقه و پرونده پزشکی شما، عوامل خطر عفونی و غیرعفونی بیماری هپاتیت مشخص شوند. در مرحله بعد، اگر نیاز به تشخیص هپاتیت در آزمایش خون باشد، پزشکان ما تست‌های لازم را برایتان تجویز می‌کنند و شرایط آمادگی آزمایش را موبه‌مو برایتان شرح می‌دهند.
آزمایش هپاتیت نیاز به ناشتایی دارد؟
ناشتایی در شرایط آزمایش هپاتیت نیست و تأثیری بر نتایج این تست نمی‌گذارد. آنتی‌بادی‌هایی که علیه ویروس یا عامل عفونت هپاتیت در بدن تولید شده‌اند، چه غذا بخورید چه نخورید، در بدن ماندگار و قابل‌تشخیص هستند.
چه موقعی بهترین زمان آزمایش هپاتیت است؟
در جدول زیر، بهترین زمان برای آزمایش هپاتیت را به‌تفکیک نوع عفونت بخوانید.
| هپاتیت A | ۵ تا ۱۰ روز قبل از شروع علائم بالینی الی ۶ ماه پس‌از گسترش عفونت |
| هپاتیت B | ۱۰ هفته الی ۶ ماه پس از قرار‌گیری در معرض ویروس هپاتیت B |
| هپاتیت C | ۶ تا ۹ ماه بعد از ورود عامل هپاتیت C به بدن |
| هپاتیت D | ۲ تا ۳ هفته بعد از شروع علائم (۲ ماه بعد از عفونت حاد ناپدید می‌شود) |
| هپاتیت E | میانگین ۵ تا ۶ هفته |
چگونه آزمایش هپاتیت تفسیر می‌شود؟
برگه آزمایش هپاتیت دست‌تان است و می‌خواهید از نتیجه‌اش سر در بیاورید؟ پزشکان ما در دکترساینا ظرف ۴۸ ساعت بعد از آماده‌سازی جواب آزمایش برای تفسیر تست با شما تماس می‌گیرند. در این تماس تلفنی، نکته‌ای در مورد شرح آزمایش هپاتیت نگفته باقی نمی‌ماند. با‌این‌حال، در این بخش، به‌طور مختصر نگاهی به پاسخ این تست می‌اندازیم.
نتیجه تست هپاتیت مثبت (Positive)
جواب «Positive» تست هپاتیت یعنی آنتی‌ژن یا آنتی‌بادی هپاتیت در بدنتان یافت شده و این زنگ خطر عفونت فعال است! البته این آنتی‌بادی‌ها حتی پس از درمان در خون باقی می‌مانند. بنابراین ممکن است نشان‌دهنده سابقه ابتلا به هپاتیت در گذشته باشند. احتمالا پزشک بعد از مشاهده این نتیجه، برای اطمینان از حضور عفونت فعال در بدن، دست‌به‌دامن آزمایش‌های تأییدی و تکمیلی می‌شود.
نتیجه تست هپاتیت منفی (Negative یا Non Reactive)
جواب «Negative» تست هپاتیت یعنی آنتی‌ژن یا آنتی‌بادی هپاتیت در بدن شناسایی نشد و فرد به این بیماری مبتلا نیست. نتیجه آزمایش هپاتیت non reactive هم دقیقا به همین معناست، البته مگر آنکه پنجره زمانی برای انجام تست رعایت نشده باشد! دقت کنید که بعد از اولین بار ابتلا به ویروس هپاتیت، بدن برای ساخت آنتی‌ژن و آنتی‌بادی‌های ضد هپاتیت به فرصت احتیاج دارد. اگر این تست را خیلی زود انجام دهید، با اینکه عامل عفونت در بدن حاضر است، احتمالا پاسخ تست منفی خواهد بود.
کیت تشخیص هپاتیت چیست؟
کیت هپاتیت برای تشخیص سریع و راحت آنتی‌بادی‌های انواع هپاتیت طراحی شده و یک تست خود‌آزمایی برای مواقع ضروری است. برای استفاده از این کیت نیازی به ناشتایی نیست. می‌توانید هر ساعت از روز به‌صورت کاملا تصادفی وضعیت بدنی‌تان را چک کنید و از ابتلا به انواع‌و‌اقسام هپاتیت یا سلامت کامل خود مطمئن شوید.
اگر در سالن‌های آرایشی فعالیت می‌کنید و به‌طور مداوم در معرض انتقال انواع عفونت هپاتیت هستید، اگر سابقه اعتیاد به مواد مخدر دارید، اگر مدام در معرض تماس‌های جنسی ناایمن قرار دارید، حجامت می‌کنید یا در فکر باردارشدن هستید، کیت تشخیص هپاتیت تا حدودی خیالتان را بابت وضعیت سلامت‌تان مطمئن می‌کند.
برای آنکه نتیجه کیت تشخیص هپاتیت دقیق باشد، باید از اتفاق مشکوک ۴۵ روز بگذرد! انجام دوباره تست بعد از ۳ ماه و ۶ ماه نیز واجب است. اگر دنبال دردسر نیستید، با یک بار آزمایش خون هپاتیت در خانه خیال خود را راحت کنید.
آزمایش هپاتیت در منزل با دکترساینا!
هپاتیت یعنی ناتوانی کبد در تصفیه خون! این اتفاق حتی در کلام فاجعه‌بار است، چه برسد به آنکه در واقعیت رخ دهد. شما می‌مانید و خستگی مداوم، درد شکمی طاقت‌فرسا، ادرار تیره، تهوع، بی‌اشتهایی و در موارد پیشرفته‌تر زردی پوست و چشم‌ها! در این گفتار درباره اهمیت چکاپ دوره‌ای هپاتیت حرف زدیم و به شرایط انجام تست هپاتیت پرداختیم. حالا می‌دانید که برای تشخیص این بیماری نیاز نیست از خانه خارج شوید. با آزمایش گاه‌به‌گاه هپاتیت در منزل دکترساینا می‌توانید همیشه از وضعیت سلامت خود باخبر باشید و علائم این بیماری را در نطفه خفه کنید.
پرسش‌های پرتکرار
۱. علامت اختصاری هپاتیت در آزمایش خون چیست؟
برای هر نوع هپاتیت یک علامت اختصاری وجود دارد. «HBsAg» آنتی‌ژن سطحی هپاتیت ب، «HBsAb» آنتی‌بادی سطحی هپاتیت ب و «HBcAb» آنتی‌بادی تولیدشده توسط بدن برای مبارزه با آنتی‌ژن هسته ویروس هپاتیت ب است. علامت اختصاری برای سایر انواع هپاتیت‌ها دقیقا به همین شکل تولید می‌شود.
۲. آزمایش هپاتیت بعد از چند روز مشخص می‌شود؟
بهتر است برای تمام انواع هپاتیت‌ها به‌طور میانگین ۴ هفته از ورود عامل عفونت به بدن گذشته باشد. در این فاصله زمانی، سیستم ایمنی فرصت کافی برای تولید آنتی‌بادی علیه مهاجم را دارد و حضور این آنتی‌بادی در آزمایش خون مشخص می‌شود.
۳. آیا می‌توان بدون نسخه پزشک آزمایش هپاتیت داد؟
خیر ولی اگر برای انجام تست هپاتیت نسخه قبلی ندارید، نگران نباشید. پزشکان متخصص ما در دکترساینا طی یک جلسه ویزیت آنلاین نسخه این تست را برای شما صادر می‌کنند.
اطلاعات این مقاله صرفاً برای افزایش آگاهی شماست. به‌هیچ‌عنوان بدون مشورت با پزشک اقدام به خوددرمانی نکنید.
