حملات پانیک چیست؟ دلایل، نشانه‌ها و راه‌های کنترل سریع

حملات پانیک احساس ناگهانی و شدید ترس هستند که موجب بروز علائم جسمی مانند تپش قلب، تنفس سریع و تعریق می‌شوند. حملات پانیک می‌توانند بسیار ترسناک باشند چون گاهی موجب می‌شوند که تصور کنید دچار حمله قلبی شده‌اید یا درحال مرگ هستید. بسیاری از افراد در طول زندگی خود فقط یک یا دو حمله پانیک دارند ولی اگر حملات پانیک مکرر و غیرمنتظره باشند و فرد مدتی طولانی را در ترس مداوم از حملات بعدی سپری کند، احتمالا به بیماری به نام اختلال پانیک مبتلا است. در ادامه بیشتر توضیح می‌دهیم که حملات پانیک چیست و چه علائمی دارد و چگونه می‌توان آن را مدیریت و درمان کرد.

حمله پانیک چیست؟ تفاوت پانیک با اضطراب معمولی

حمله پانیک (panic attack) دوره‌ای ناگهانی و کوتاه‌مدت از ترس شدید است که واکنش‌های فیزیکی شدیدی را در زمانی ایجاد می‌کند که هیچ خطر واقعی یا علت آشکاری وجود ندارد. این واکنش‌های فیزیکی می‌تواند شامل تپش قلب، تنگی نفس، سرگیجه، لرزش و تنش عضلانی، تعریق زیاد باشد. حتی ممکن است احساس کنید که دچار حمله قلبی شده‌اید.

حملات پانیک می‌توانند در کنار شرایط سلامتی مانند موارد زیر اتفاق بیفتند:

• اختلالات اضطرابی؛
• اختلالات خلقی؛
• انواع فوبیا؛
• اختلالات روان‌پریشی (Psychotic disorder)؛
• اختلالات مصرف مواد مخدر؛
• اختلالات مرتبط با تروما و عوامل استرس‌زا؛
• برخی شرایط پزشکی.

گرچه حملات پانیک به‌خودی‌خود برای سلامتی خطرناک یا مضر نیستند، حملات مکرر می‌توانند منجر به کاهش کیفیت زندگی و بروز مشکلات دیگری برای فرد شوند.

پانیک با اضطراب معمولی متفاوت است زیرا عوامل استرس‌زای خاصی موجب حملات اضطرابی می‌شوند که معمولا به‌تدریج ایجاد می‌شوند، درحالی‌که حملات پانیک در بیشتر موارد به‌طور غیرمنتظره و ناگهانی اتفاق می‌افتند. گرچه اضطراب نیز می‌تواند موجب بروز علائم جسمی مانند تپش قلب یا ناراحتی معده شود ولی برخلاف علائم جسمی در حملات پانیک که بسیار شدید و کوتاه‌مدت هستند، شدت این علائم معمولا کمتر است و زمان بیشتری طول می‌کشند.

اختلال پانیک چیست؟

اختلال پانیک (panic disorder) نوعی اختلال اضطرابی که شامل چندین حمله پانیک غیرمنتظره می‌شود. هر کسی که حمله پانیک را تجربه می‌کند، دچار اختلال پانیک نمی‌شود. در بسیاری از افراد، احساس پانیک فقط گاهی در دوره‌های استرس یا بیماری رخ می‌دهد. فردی که دچار حملات پانیک مکرر می‌شود، مبتلا به اختلال پانیک است. این افراد معمولا دچار حملات پانیک مکرر و غیرمنتظره و ترس مداوم از حملات مکرر بعدی هستند.

عوارض حملات پانیک چیست؟

حملات پانیک مکرر و طولانی‌مدت درصورت عدم درمان می‌توانند بر هر حوزه‌ای از زندگی فرد تأثیر منفی بگذارند. ممکن است آن قدر از بروز حملات پانیک بعدی بترسید که در حالت ترس مداوم زندگی کنید و به‌دلیل نگرانی از وقوع حمله از کارهای ساده‌ای مانند بیرون‌رفتن از خانه یا تنهایی اجتناب کنید.

عوارض حملات پانیک عبارت‌اند از:

• ایجاد فوبیاهای خاص مانند ترس از رانندگی یا بیرون‌رفتن از خانه؛
• نیاز به مراقبت‌های پزشکی مکرر برای نگرانی‌های سلامتی و سایر شرایط پزشکی؛
• اجتناب از شرکت‌کردن در موقعیت‌های اجتماعی؛
• بروز مشکلاتی در محل کار یا تحصیل؛
• افسردگی، اختلالات اضطرابی و سایر اختلالات روان‌پزشکی؛
• افزایش خطر خودکشی یا افکار خودکشی؛
• سوءمصرف الکل یا سایر مواد؛
• مشکلات مالی.

در هنگام حمله پانیک چه کنیم؟ راهکارهای فوری در خانه یا محل کار

گرچه برای متوقف‌کردن فوری حمله پانیک بلافاصله پس از شروع آن راهی وجود ندارد، با انجام تکنیک‌ها و روش‌های زیر می‌توانید تا زمان رفع حمله علائم خود را مدیریت کنید.

تمرین تنفس عمیق

تنفس سریع یکی از علائم حملات پانیک است که می‌تواند موجب افزایش ترس شود. تنفس عمیق یکی از مؤثرترین و دردسترس‌ترین تکنیک‌ها برای مدیریت حملات پانیک اتک است که می‌تواند موجب آرامش و کاهش اضراب و ترس شود. هنگامی که احساس می‌کنید حمله پانیک درحال وقوع است، روی نفس‌هایی آرام و عمیق ازطریق بینی خود تمرکز کنید. ازطریق بینی نفس بکشید و اجازه دهید شکمتان به‌طور کامل منبسط شود. سپس به‌آرامی از میان لب‌هایتان که کمی جمع شده‌اند بازدم کنید. چشمان خود را ببندید و روی تنفس خود تمرکز کنید. این الگوی تنفس سیستم عصبی پاراسمپاتیک را، که مکانیسم آرامش طبیعی بدن است، فعال می‌کند.

تکنیک تنفسی ۴-۷-۸ نیز تکنیک مؤثری است. در این تکنیک به‌مدت ۴ شماره دم بگیرید، سپس تا ۷ شماره نفستان را نگه دارید و به‌مدت ۸ شماره نیز بازدم کنید. این الگوی تنفسی موجب تمرکز ذهنتان روی تنفس می‌شود و هم‌زمان به‌طور طبیعی ضربان قلبتان را نیز کاهش می‌دهد.

تکنیک ۱-۲-۳-۴-۵

این تکنیک می‌تواند با اتصال مجدد شما به محیط اطراف ذهنتان را از افکار وحشت‌زا دور کند. برای انجام این تکنیک به‌ترتیب ۵ چیزی را که می‌توانید در اطرافتان ببینید، سپس ۴ چیزی را که می‌توانید لمس یا احساس کنید (مانند بافت لباستان)، ۳ چیزی را که می‌توانید بشنوید، ۲ چیزی را که می‌توانید بو کنید و ۱ چیزی را که می‌توانید بچشید، شناسایی کنید. این تکنیک با درگیرکردن حواس پنج‌گانه توجه مغز را از سیگنال‌های پانیک دور می‌کند.

آرام‌سازی پیشرونده عضلانی

در طول حمله پانیک با سفت‌کردن و سپس شل‌کردن یک‌به‌یک گروه‌های عضلانی از انگشتان پا تا صورت تکنیک آرام‌سازی پیشرونده عضلانی را اجرا کنید. این تکنیک را می‌توان در حالت نشسته، ایستاده یا دراز کشیده انجام داد.

روش دیگر انجام حرکات کششی ملایم مانند چرخش‌های ساده گردن، چرخش شانه‌ها و مچ دست است. پیاده‌روی حتی در داخل اتاق نیز می‌تواند مفید باشد زیرا حرکت ریتمیک بدن در زمان راه‌رفتن به تنظیم تنفس کمک می‌کند و راهی برای تخلیه فیزیکی بدن پس از افزایش ترشح آدرنالین دراثر حمله پانیک است.  

تمرین ذهن‌آگاهی

گاهی حمله پانیک موجب می‌شود که احساس کنید از واقعیت یا بدن خود جدا شده‌اید. برای متمرکزکردن افکارتان و آرام‌کردن خود ذهن‌آگاهی را تمرین کنید و روی زمان حال تمرکز کنید.

همچنین می‌توانید برای مقابله با حملات پانیک توصیه‌های زیر را اجرا کنید:

• از «گفتگوهای درونی» که توجه‌تان را به علائم معطوف می‌کنند، خودداری کنید. مثلا به خودتان نگویید «دست از وحشت بردار!» یا «آروم باش!»
• به خودتان یادآوری کنید که علائم حمله پانیک موقتی و زودگذرند و خطرناک نیستند. به خودتان بگویید که قبلا این احساسات را داشته‌اید و هیچ اتفاق بدی برایتان نیفتاده است.
• توجه خود را به چیزی خارج از بدن و علائم خود معطوف کنید. مثلا از عدد ۱۰۰ به‌صورت معکوس و با فاصله سه‌تایی بشمارید (۱۰۰، ۹۷، ۹۴، …)، متن یکی از آهنگ‌های موردعلاقه‌تان را به یاد بیاورید یا روی مناظر و صداهای اطرافتان تمرکز کنید.
• فرار از موقعیت فقط این تصور را تقویت می‌کند که حملات پانیک غیرقابل‌تحمل هستند. اگر بنشینید و صبر کنید تا علائم برطرف شوند، به توانایی خود برای مقابله با حملات پانیک اطمینان پیدا می‌کنید.

علائم ذهنی و جسمی حملات پانیک چیست

حملات پانیک معمولا به‌طور ناگهانی و بدون هشدار شروع می‌شوند. آنها می‌توانند در هر شرایطی، مثلا هنگام رانندگی، در مرکز خرید، در خواب عمیق یا وسط یک جلسه کاری، رخ دهند. ممکن است که فقط گاهی‌اوقات یا به‌طور مکرر دچار حمله شوید. علائم حملات پانیک معمولا ظرف ۱۰ دقیقه پس از شروع حمله به اوج خود می‌رسند و پس از مدت کوتاهی ناپدید می‌شوند.

علائم جسمی

• درد قفسه سینه؛
• سردرد؛
• تپش قلب؛
• مشکلات تنفسی مانند تنگی نفس و هیپرونتیلاسیون (Hyperventilation) یا تهویه بیش از حد: تنفس عمیق و سریع؛
• لرزش یا تکان شدید؛
• حالت تهوع یا ناراحتی شکمی؛
• تعریق؛
• سوزن‌سوزن شدن یا بی‌حسی در انگشتان دست یا پا؛
• سرگیجه، سبکی سر یا ضعف؛
• گرگرفتگی؛
• احساس انقباض یا تنگی در قفسه سینه؛
• گرفتگی عضلات؛
• خشکی دهان.

علائم ذهنی

• وحشت شدید؛
• احساس اتفاق بد یا خطر قریب‌الوقوع؛
• اضطراب و تفکر غیرمنطقی؛
• احساس بسته‌شدن راه هوایی یا خفگی؛
• ترس از دیوانه‌شدن یا از‌دست‌دادن کنترل خود؛
• احساس اینکه قرار است بمیرید؛
• مسخ واقعیت (Derealization، احساس غیرواقعی یا تخیلی بودن محیط اطراف) یا مسخ شخصیت (depersonalization، احساس جداشدن از خود).

علائم حمله پانیک در خواب

گاهی حملات پانیک در شب رخ می‌دهند و شما را از خواب بیدار می‌کنند. علائم حملات پانیک در خواب نیز مانند حملات روزانه است یعنی ممکن است عرق کنید، ضربان قلبتان تند شود، بلرزید، تنگی نفس داشته باشید و به‌سختی نفس بکشید. همچنین ممکن است احساس گرگرفتگی یا لرز، سبکی سر و احساس فاجعه قریب‌الوقوع داشته باشید. این علائم نگران‌کننده می‌توانند شبیه علائم حمله قلبی یا سایر بیماری‌ها باشند.

معمولا حملات پانیک در خواب فقط چند دقیقه طول می‌کشند ولی ممکن است مدتی طول بکشد تا آرام شوید و دوباره به خواب بروید. افرادی که حملات پانیک شبانه دارند، معمولا دچار حملات پانیک روزانه نیز می‌شوند.

علت حملات پانیک در خواب مشخص نیست ولی عوامل زمینه‌ای مانند ژنتیک، استرس و تغییراتی خاص در نحوه عملکرد بخش‌هایی از مغز می‌توانند موجب بروز آن شوند. در برخی موارد بیماری‌های زمینه‌ای مانند اختلال خواب، آسم یا بیماری تیروئید موجب بروز علائم پانیک می‌شوند. 

حملات پانیک و سرگیجه

یکی از ویژگی‌های حملات پانیک ترس از این است که اتفاق وحشتناکی برایمان بیفتد. یکی از علائمی که موجب این ترس می‌شود، سرگیجه است. معمولا با بدترشدن حمله پانیک احساس سرگیجه نیز بیشتر می‌شود و ممکن است که فرد احساس کند درحال بیهوشی یا حتی مردن است. این حالت اغلب با سبکی سر و گاهی کمی حالت تهوع همراه است که هر دو با هم سرگیجه را ترسناک‌تر می‌کنند. کسانی که دچار سرگیجه می‌شوند، معمولا پس از بروز آن مضطرب‌تر می‌شوند و این حمله پانیک را بسیار بدتر می‌کند.

هیپرونتیلاسیون شایع‌ترین علت سرگیجه در حملات پانیک است. در حملات اضطرابی معمولا سریع‌تر و با کارایی کمتری نفس می‌کشید. درنتیجه اکسیژن بیشتر از آنچه نیاز دارید وارد بدن می‌شود و دی‌اکسیدکربن زیادی را دفع می‌کنید. بدن نیز با انقباض رگ‌های خونی، خود را با این وضعیت وفق می‌دهد. وقتی رگ‌های خونی منقبض می‌شوند، جریان خون به مغز کاهش می‌یابد. این وضعیتِ ترسناک، خطرناک نیست ولی می‌تواند موجب سرگیجه شود.

البته هیپرونتیلاسیون تنها علت سرگیجه نیست. برخی افراد در مواقع استرس شدید دچار سرگیجه می‌شوند. در برخی نیز ترشح آدرنالین موجب سرگیجه می‌شود. برخی دیگر اصلا سرگیجه ندارند ولی وقتی دچار سبکی سر می‌شوند، احساس می‌کنند دنیا دور سرشان می‌چرخد. همه اینها ناشی از اضطراب و وحشت است.  

علائم حملات پانیک در بارداری

حملات پانیک در دوران بارداری با اضطراب معمولی متفاوت‌اند. این علائم معمولا به‌طور ناگهانی و شدید رخ می‌دهند و احساس خطر یا فاجعه قریب‌الوقوع را ایجاد می‌کنند. چیزی که حملات پانیک در بارداری را سخت‌تر می‌کند، نگرانی درمورد تأثیر این حملات بر جنین است.   

تغییرات فیزیولوژیکی و روانی مادر در دوران بارداری، محیطی را ایجاد می‌کند که حملات پانیک می‌توانند در آن ایجاد شوند. نوسانات هورمونی، به‌ویژه تغییرات در سطح استروژن و پروژسترون، مستقیما بر شیمی مغز تأثیر می‌گذارند و می‌توانند بر تنظیم خلق اثرگذار باشند. ناراحتی‌های جسمی مانند تهوع صبحگاهی، خستگی و تنگی نفس (که در دوران بارداری رایج‌اند) می‌توانند علائمی شبیه پانیک ایجاد کنند و گاهی موجب بروز واکنش‌های پانیک واقعی شوند. علاوه بر این، نگرانی‌های طبیعی درمورد سلامت کودک، زایمان پیش رو و تغییرات زندگی، عوامل استرس‌زایی ایجاد می‌کنند که می‌توانند به‌صورت اضطراب و پانیک ظاهر شوند.

علائم رایج حملات پانیک در بارداری شامل تپش قلب، گرفتگی یا درد قفسه سینه، تنگی نفس، سرگیجه یا سبکی سر، حالت تهوع، لرزش، تعریق، احساس خفگی و ترس ازدست‌دادن کنترل خود است. همچنین ممکن است دچار مسخ شخصیت یا مسخ واقعیت شوید. علائم منحصر به دوران بارداری نیز شامل موارد زیر است:

• ترس شدید به‌ویژه درمورد آسیب‌رساندن به نوزاد در طول حمله پانیک؛
• خطرناک دانستن احساسات طبیعی بارداری؛
• نگرانی درمورد اینکه استرس موجب عوارض بارداری شود.

علت بروز حملات پانیک چیست؟

متخصصان هنوز دقیقا نمی‌دانند که علت حملات پانیک چیست. مغز و سیستم عصبی در نحوه درک و مدیریت ترس و اضطراب نقشی کلیدی دارند. محققان فکر می‌کنند که اختلال عملکرد آمیگدال (بخشی از مغز که ترس و سایر احساسات را پردازش می‌کند) می‌تواند ریشه این شرایط باشد. آنها همچنین تصور می‌کنند که ممکن است عدم تعادل شیمیایی در گابا (GABA) یا گاما آمینوبوتیریک اسید، کورتیزول و سروتونین نقش مهمی داشته باشد. (گابا یک انتقال‌دهنده عصبی بازدارنده در سیستم عصبی مرکزی است که در تنظیم فعالیت‌های عصبی نقش مهمی ایفا می‌کند و با کاهش فعالیت نورون‌ها موجب آرامش و کاهش اضطراب می‌شود.)  

پاسخ «جنگ یا گریز»

وقتی بدن با خطر مواجه می‌شود، مغز به سیستم عصبی خودکار دستور فعال‌کردن پاسخ «جنگ یا گریز» را می‌دهد. سپس بدن پر از مواد شیمیایی فراوانی مانند آدرنالین می‌شود که منجر به تغییرات فیزیولوژیکی می‌شوند. مثلا ضربان قلب و تنفس سریع می‌شود و خون‌رسانی به عضلات افزایش می‌یابد تا فرد برای مبارزه فیزیکی یا فرار آماده شود. بسیاری از همین واکنش‌ها در حمله پانیک نیز رخ می‌دهند.

گفته می‌شود که حمله پانیک زمانی رخ می‌دهد که پاسخ «جنگ یا گریز» تحریک می‌شود درحالی‌که هیچ خطر آشکاری وجود ندارد. ممکن است که فرد علائم حمله پانیک را در موقعیت‌های بی‌خطر و ظاهرا بدون استرس، مانند تماشای تلویزیون یا هنگام خواب، تجربه کند.

برخی از عواملی که می‌توانند موجب فعال‌شدن پاسخ «جنگ یا گریز» در زمان نامناسب شوند عبارت‌اند از:

• استرس مزمن (مداوم): موجب می‌شود که سطوح بالاتری از مواد شیمیایی استرس مانند آدرنالین در بدن تولید شود؛
• استرس حاد (مانند تجربه رویدادی آسیب‌زا): ناگهان بدن را با مقادیر زیادی از مواد شیمیایی استرس پر می‌کند؛
• هیپرونتیلاسیون مزمن (Habitual hyperventilation): به‌دلیل کاهش سطح دی‌اکسیدکربن در خون، تعادل گازهای خون را بر هم می‌زند؛
• ورزش شدید: در بعضی افراد موجب واکنش‌های شدید می‌شود؛
• زیاده‌روی در مصرف کافئین: کافئین موجود در قهوه، چای و سایر نوشیدنی‌ها محرکی قوی است؛
• بیماری: می‌تواند موجب تغییرات جسمی شود؛
• تغییر ناگهانی محیط: مانند ورود به محیطی شلوغ، گرم یا بسته.

بعضی از داروها و مواد مانند آرام‌بخش‌ها و الکل نیز می‌توانند علائم شبه‌پانیک ایجاد کنند. ممکن است حملات پانیک در ابتدا به‌طور ناگهانی و بدون هشدار رخ دهند ولی با گذشت زمان معمولا دراثر موقعیت‌های خاصی تحریک می‌شوند.

چه کسانی بیشتر دچار حملات پانیک می‌شوند؟

علائم اختلال پانیک معمولا در اواخر نوجوانی یا اوایل بزرگسالی شروع می‌شوند و در زنان بیشتر از مردان مشاهده می‌شوند.

عواملی که می‌توانند خطر حملات یا اختلال پانیک را افزایش دهند عبارت‌اند از:

• سابقه خانوادگی: اختلالات اضطرابی مانند اختلال پانیک اغلب در خانواده‌ها ارثی هستند. اگر یکی از بستگان درجه‌یک شما (خواهر و برادر بیولوژیکی، فرزندان یا والدین) به اختلال پانیک مبتلا باشد، خطر ابتلا به این بیماری در شما ۴۰٪ افزایش می‌یابد.
• مشکلات سلامت روان: افراد دچار اختلالات اضطرابی، افسردگی یا سایر بیماری‌های سلامت روان بیشتر مستعد حملات پانیک هستند.
• استرس شدید در زندگی: مانند مرگ یا بیماری جدی یکی از عزیزان.
• تجربیات نامطلوب دوران کودکی (ACEs): ACEs تجربیاتی منفی هستند که بین ۱ تا ۱۷ سالگی اتفاق می‌افتند. این تجربیات معمولا رویدادهای آسیب‌زا یا تروماتیک (traumatic events) هستند که می‌توانند در ایجاد حملات و اختلال پانیک نقش داشته باشند.
• وقوع رویدادی آسیب‌زا مانند تجاوز جنسی یا تصادف شدید.
• تغییرات عمده در زندگی مانند طلاق یا اضافه‌شدن نوزادی به خانواده.
• سیگارکشیدن یا زیاده‌روی در مصرف کافئین.

تشخیص حمله پانیک چگونه انجام می‌شود؟

پزشک درمورد علائم و سابقه پزشکی‌تان سؤالاتی را می‌پرسد. او همچنین آزمایش‌هایی را تجویز می‌کند تا مطمئن شود که علائم شما به‌دلیل ابتلا به بیماری‌هایی مانند موارد زیر نیست:

• دیابت؛
• آسم؛
• مشکلات گوش داخلی؛
• پرکاری تیروئید؛
• مشکلات قلبی؛
• پرکاری تیروئید پس از زایمان.

پزشک می‌تواند برای تشخیص دقیق اقدامات زیر را انجام دهد:

• معاینه فیزیکی کامل؛
• آزمایش خون برای بررسی تیروئید و سایر بیماری‌های احتمالی و آزمایش‌هایی روی قلب مانند الکتروکاردیوگرام یا نوارقلب؛
• ارزیابی روان‌شناختی و صحبت درمورد علائم، ترس‌ها یا نگرانی‌ها، موقعیت‌های استرس‌زا، مشکلات رابطه‌ای، موقعیت‌هایی که ممکن است از آنها اجتناب کنید و سابقه خانوادگی‌تان.

شاید از شما خواسته شود که خودارزیابی روان‌شناختی یا پرسشنامه‌ای را پر کنید. همچنین ممکن است که پزشک درمورد مصرف الکل یا سایر مواد از شما بپرسد. اگر هیچ علت فیزیکی زمینه‌ای وجود نداشته باشد، پزشک می‌تواند براساس علائم و عوامل خطر حملات پانیک را تشخیص دهد.

معیارهای تشخیص اختلال پانیک

هر کسی که دچار حملات پانیک می‌شود، مبتلا به اختلال پانیک نیست. راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی (DSM-5)، که توسط انجمن روان‌پزشکی آمریکا منتشر شده است، برای تشخیص اختلال پانیک معیارهای زیر را فهرست می‌کند:

• حملات پانیک مکرر و غیرمنتظره؛
• همراه‌بودن دست‌کم یکی از حملات با یک ماه یا مدت بیشتری نگرانی مداوم درمورد حمله دیگر؛ ترس مداوم از عواقب حمله مانند ازدست‌دادن کنترل خود، حمله قلبی یا «دیوانه شدن»؛ یا تغییرات قابل‌توجه در رفتار مانند اجتناب از موقعیت‌هایی که فکر می‌کنید ممکن است موجب حمله پانیک شوند؛
• ارتباط نداشتن حملات پانیک با مصرف مواد مخدر یا سایر مواد، ابتلا به بیماری پزشکی یا یک بیماری روانی دیگری مانند هراس اجتماعی یا اختلال وسواس فکری-عملی.

اگر دچار حملات پانیک می‌شوید ولی اختلال پانیک درمورد شما تشخیص داده نشده است، هنوز می‌توانید از درمان بهره‌مند شوید. حملات پانیک درصورت عدم درمان می‌توانند بدتر شوند و به اختلال پانیک یا فوبیا تبدیل شوند.

تست اختلال حمله پانیک

با آزمایش اختلال پانیک می‌توانید بفهمید که آیا علائم شما ناشی از اختلال پانیک هستند یا یک بیماری جسمی مانند حمله قلبی. این به شما کمک می‌کند که درمان مناسب را دریافت کنید. اگر اخیرا دو یا چند حمله پانیکِ بدون دلیل مشخص داشته‌اید و می‌ترسید که حملات پانیک بیشتری داشته باشید، ممکن است به آزمایش اختلال پانیک نیاز داشته باشید.

در طول آزمایش اختلال پانیک پزشک ممکن است شما را معاینه فیزیکی کند و درمورد احساسات، خلق‌وخو و سایر علائم سؤال بپرسد. همچنین ممکن است برای اطمینان از عدم ابتلای شما به مشکلات قلبی یا سایر بیماری‌های جسمی مانند مشکلات تیروئید آزمایش خون و آزمایش‌های مربوط به قلب را تجویز کند. شرایط مرتبط با مصرف مواد نیز در نظر گرفته می‌شود زیرا بعضی از علائم آن شبیه حملات پانیک هستند.

ممکن است که متخصص سلامت روان نیز شرایط شما را بررسی کند. متخصص سلامت روان سؤالات دقیق‌تری درمورد احساسات و اعمال شما می‌پرسد. همچنین ممکن است از شما بخواهد که پرسشنامه‌ای را پر کنید.

پزشک برای درک نتایج تست اختلال پانیک، علائم، سابقه پزشکی و نتایج سایر آزمایش‌هایتان را در نظر می‌گیرد. اگر اختلال پانیک تشخیص داده شود، ممکن است که پزشک شما را برای درمان به متخصص سلامت روان ارجاع دهد.

 خبر خوب این‌که می‌توانید همین حالا با انجام تست آنلاین اختلال پانیک در دکتر ساینا، بدون نیاز به مراجعه حضوری، وضعیت خود را ارزیابی کرده و در کوتاه‌ترین زمان از مشاوره تخصصی بهره‌مند شوید.

آیا حملات پانیک درمان قطعی دارد؟

پاسخ سؤال آیا حملات پانیک درمان دارد مثبت است ولی هیچ درمان قطعی برای اختلال یا حملات پانیک وجود ندارد زیرا بیماری‌هایی مزمن هستند. با این حال می‌توان اختلال پانیک را با ترکیبی از درمان‌ها به‌طور مؤثری مدیریت کرد تا فرد بتواند زندگی رضایت‌بخشی داشته باشد. استراتژی‌های مدیریتی مؤثر می‌توانند تأثیر حملات و اختلال پانیک بر زندگی روزمره را به میزان قابل‌توجهی کاهش دهند.

درمان‌های رایج برای کنترل حملات پانیک

اگر علائم جسمی شما ناشی از بیماری‌های جسمی مانند دیابت یا پرکاری تیروئید باشد، درمان این بیماری‌ها از بروز علائم شبه‌پانیک (panic-like symptoms) جلوگیری خواهد کرد ولی اگر حملات پانیک ناشی از اضطراب باشند، گزینه‌های درمانی می‌تواند شامل موارد زیر باشد:

• دارودرمانی؛
• روان‌درمانی (Psychotherapy) ازجمله رفتاردرمانی شناختی؛
• بیوفیدبک درمانی (biofeedback therapy، روش درمانی غیرتهاجمی که در آن با استفاده از بازخورد اطلاعات فیزیولوژیکی بدن، یاد می‌گیرید که چگونه عملکردهای غیرارادی بدنتان را کنترل کنید)؛
• تکنیک‌های مدیریت استرس؛
• تکنیک‌های تنفس صحیح؛
• تکنیک‌های آرامش‌بخشی (relaxation)؛
• یادگیری مهارت‌های حل مسئله؛
• اصلاح سبک زندگی مانند توجه به رژیم غذایی، ورزش و خواب.

دارودرمانی

داروهایی که می‌توانند به درمان حملات و اختلال پانیک کمک کنند عبارت‌اند از:

داروهای ضدافسردگی

بعضی از داروهای ضدافسردگی تعداد دفعات یا شدت حملات پانیک را کاهش می‌دهند. پزشک ممکن است مهارکننده‌های انتخابی بازجذب سروتونین (SSRIs) یا مهارکننده‌های بازجذب سروتونین و نوراپی‌نفرین (SNRIs) را تجویز کند. داروهای ضدافسردگی SSRI که اغلب ایمن هستند و خطر عوارض جانبی جدی کمی دارند، معمولا به‌عنوان اولین انتخاب دارویی برای درمان حملات پانیک توصیه می‌شوند. SSRIهایی که ازسوی سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) برای درمان اختلال پانیک تأیید شده‌اند شامل فلوکستین، پاروکستین و سِرترالین هستند. SNRIها نیز شامل دولوکستین و ونلافاکسین می‌شوند. FDA استفاده از داروی ونلافاکسین را برای درمان اختلال پانیک تأیید کرده است.

داروهای ضداضطراب

پزشکان معمولا بنزودیازپین‌ها که از انواع قرص های ضد اضطراب هستند را برای درمان و پیشگیری از حملات پانیک تجویز می‌کنند. این آرام‌بخش‌ها موجب آرام‌شدن سیستم عصبی مرکزی می‌شوند. بنزودیازپین‌ها معمولا فقط برای مدت کوتاهی استفاده می‌شوند زیرا می‌توانند اعتیادآور باشند و موجب وابستگی ذهنی یا جسمی شوند. اگر مشکلی با مصرف الکل یا مواد مخدر داشته‌اید، این داروها انتخاب خوبی نیستند. آنها همچنین می‌توانند با سایر داروها تداخل داشته باشند و عوارض جانبی خطرناکی ایجاد کنند. بنزودیازپین‌های موردتأیید FDA برای درمان اختلال پانیک شامل آلپرازولام و کلونازپام می‌شوند.  

برای انتخاب ایمن‌ترین دارو و دریافت راهنمایی دقیق، می‌توانید از روانپزشک آنلاین استفاده کنید و بدون نیاز به مراجعه حضوری، مشاوره تخصصی دریافت نمایید.

روان‌درمانی

روان‌درمانی که گاهی به آن گفتاردرمانی (talk therapy) نیز می‌گویند، اصطلاحی برای انواع تکنیک‌های درمانی است که هدف آنها کمک به فرد در شناسایی و تغییر احساسات، افکار و رفتارهای ناسالم است. روان‌درمانی می‌تواند به شما در درک حملات و اختلال پانیک و یادگیری نحوه مقابله با آنها کمک کند.

انواع روان‌درمانی که می‌توانند در بهبود حملات و اختلال پانیک مؤثر باشند عبارت‌اند از:

رفتاردرمانی شناختی (CBT)

در این نوع درمان، افکار و احساسات خود را با یک متخصص سلامت روان مانند مشاور یا روان‌شناس در میان می‌گذارید. درمانگر در شناسایی محرک‌های حمله پانیک به شما کمک می‌کند تا بتوانید تفکر، رفتارها و واکنش‌های خود را تغییر دهید. با تغییردادن واکنش‌هایتان به محرک‌ها، حملات کاهش می‌یابند و درنهایت متوقف می‌شوند.

در CBT می‌توانید ازطریق تجربه شخصی‌تان بفهمید که علائم پانیک خطرناک نیستند. درمانگر به شما کمک می‌کند تا به‌تدریج علائم حمله پانیک را به روشی ایمن و تکرارشونده بازسازی کنید. هنگامی که احساسات فیزیکی پانیک دیگر تهدیدآمیز به نظر نرسند، حملات به‌تدریج برطرف می‌شوند. درمان موفقیت‌آمیز می‌تواند در غلبه بر ترس از موقعیت‌هایی که به‌دلیل حملات پانیک از آنها اجتناب کرده‌اید، نیز مؤثر باشد.  

مواجهه‌درمانی (Exposure therapy)

در مواجهه‌درمانی به‌طور تدریجی و مکرر (در تخیل یا واقعیت) در معرض چیزی قرار می‌گیرید که موجب حملات پانیک در شما می‌شود. در این روش با گذشت زمان یاد می‌گیرید که به‌جای اضطراب و وحشت با آن موقعیت کنار بیایید. برای مدیریت اضطراب خود نیز تکنیک‌های آرامش‌بخشی مانند تمرینات تنفسی را یاد می‌گیرد.

درمان حملات پانیک در طب سنتی با انواع گیاهان دارویی

درمان‌های طبیعی برای اضطراب و حملات پانیک طیف وسیعی از داروهای گیاهی، مکمل‌ها و درمان‌های طب جایگزین را شامل می‌شود که می‌توان از آنها در کنار درمان‌های پزشکی مرسوم استفاده کرد.  

سنبل الطیب

گیاه سنبل الطیب به‌دلیل اثرات آرام‌بخشش معروف است و بیشتر به‌عنوان درمانی برای بی‌خوابی استفاده می‌شود. ازآنجاکه بسیاری از داروهای مفید برای بی‌خوابی، اضطراب را نیز کاهش می‌دهند، سنبل الطیب به‌عنوان درمانی برای اضطراب نیز پیشنهاد می‌شود.

کاوا (kava)

کاوا گیاه دارویی بومی جزایر اقیانوس آرام جنوبی است. تا سال ۲۰۰۲ در اروپا به‌طور گسترده از گیاه کاوا برای درمانی اضطراب استفاده می‌شد. ولی به‌دلیل نگرانی‌های موجود درمورد اثرات آن بر کبد، در بسیاری از کشورها از بازار مصرف خارج شد.

گل ساعتی

در یک مطالعه دوسوکور چهارهفته‌ای روی ۳۶ فرد مبتلا به اختلال اضطراب عمومی گیاه گل ساعتی با داروی استاندارد اگزازپام (oxazepam) مقایسه شد. اگزازپام سریع‌تر عمل کرد ولی در پایان دوره چهارهفته‌ای هر دو درمان به یک اندازه مؤثر بودند. علاوه بر این، گل ساعتی ازنظر عوارض جانبی برتری نسبی را نشان داد زیرا استفاده از اگزازپام با اختلال بیشتری در عملکرد شغلی همراه بود. همچنین در یک کارآزمایی کنترل‌شده با دارونما که شامل ۶۰ فرد تحت عمل جراحی بود، گل ساعتی تا ۹۰ دقیقه قبل از عمل جراحی اضطراب را به‌طور قابل‌توجهی کاهش داد.

بادرنجبویه

چند مطالعه کوچک دوسوکور توسط یک گروه تحقیقاتی واحد، شواهد اولیه‌ای را یافته‌اند که نشان می‌دهد مصرف خوراکی بادرنجبویه می‌تواند سطح اضطراب را کاهش دهد. این گیاه نیز مانند سایر داروهای ضداضطراب می‌تواند تاحدی عملکرد ذهنی را مختل کند. ترکیبی از بادرنجبویه و سنبل الطیب نیز آزمایش شده است که نتایج مثبتی داشته است.

سایر گیاهان و مکمل‌ها

در یک مطالعه بزرگ سه‌ماهه دوسوکور و کنترل‌شده با دارونما (با ۲۶۴ شرکت‌کننده) مزایای ضداضطراب احتمالی درمانی ترکیبی حاوی منیزیم معدنی (۱۵۰ میلی‌گرم دو بار در روز)، گیاه زالزالک (۱۵۰ میلی‌گرم عصاره استاندارد دو بار در روز) و گیاه به‌ندرت مطالعه‌شده شقایق کالیفرنیایی (California poppy) (۴۰ میلی‌گرم دو بار در روز) آزمایش شد. همه شرکت‌کنندگان در مطالعه اختلال اضطراب عمومی با شدت خفیف تا متوسط داشتند. نتایج نشان داد که درمان ترکیبی مؤثرتر از دارونما است و هیچ عارضه جانبی قابل‌توجهی مشاهده نشد. از این درمان ترکیبی خاص در فرانسه استفاده می‌شود.

یک آزمایش دوسوکور و کنترل‌شده با دارونما روی ۸۰ داوطلب مرد سالم نشان داد که ۲۸ روز درمان با مکمل مولتی‌ویتامین-مولتی‌ماینرال (حاوی کلسیم، منیزیم و روی) اضطراب و احساس استرس را به‌طور قابل‌توجهی کاهش می‌دهد.

یک مطالعه متقاطع کوچک دوسوکور کنترل‌شده با دارونما نشان داد که استفاده از گیاه قاشقک اروپایی (European skullcap) سطح اضطراب عمومی را کاهش می‌دهد. گیاه گالفیمیا گلوکا (Galphimia glauca) به‌طور سنتی توسط گیاه‌شناسان مکزیکی به‌عنوان «تقویت‌کننده اعصاب» استفاده می‌شود. یک مطالعه دوسوکور نشان داد که عصاره استانداردشده گالفیمیا به‌اندازه داروی استاندارد لورازپام مؤثر است. ولی ازآنجاکه در این مطالعه از گروه دارونما استفاده نشد، این نتایج معنای چندانی ندارند.

سایر گیاهان یا مکمل‌هایی که اغلب برای حملات اضطرابی توصیه می‌شوند عبارت‌اند از:

• قاشقک چینی (Chinese skullcap)؛
• روغن بذر کتان؛
• بابونه؛
• گاما اوریزانول (gamma oryzanol، ترکیبی شیمیایی که از برنج به دست می‌آید)؛
• رازک؛
• سلنیوم؛
• سوما (suma، مکمل غذایی که از گیاه جینسینگ برزیلی به دست می‌آید)
• و همچنین مکمل اینوزیتول (inositol) برای اختلال پانیک.

البته شواهد حمایتی قابل‌اطمینانی برای اثبات اثربخشی آنها وجود ندارد.

درمان‌های جایگزین

درمان‌های جایگزین مانند طب سوزنی، رایحه‌درمانی و تکنیک‌های آرامش‌بخش نیز بررسی شده‌اند و درمان‌های آرامش‌بخش در مدیریت علائم اضطراب مزایای قابل‌توجهی را نشان داده‌اند.

درمان‌های جایگزین مختلفی برای درمان اضطراب امیدوارکننده بوده‌اند. این درمان‌ها شامل طب سوزنی (برای اضطراب عمومی و اضطراب موقعیتی)، آروماتراپی یا رایحه‌درمانی (به‌تنهایی یا همراه با ماساژ)، بیوفیدبک و موسیقی‌درمانی هستند. ولی شواهد حمایتی مبنی‌بر اثربخشی این درمان‌ها همچنان ضعیف هستند.

زندگی با اختلال پانیک: نکاتی برای کنترل روزمره حملات پانیک

برای کاهش خطر بروز حملات پانیک می‌توانید اقدامات زیر را انجام دهید:

• از کافئین، الکل، سیگار و مواد مخدر تفریحی خودداری کنید. این موارد می‌توانند موجب بروز یا بدترشدن حملات پانیک شوند.
• به‌طور منظم ورزش کنید. ورزش منظم در مدیریت استرس، کاهش تنش و تقویت روحیه مؤثر است؛
• رژیم غذایی سالمی داشته باشید.
• تکنیک‌های مدیریت استرس و آرامش را اجرا کنید؛ یوگا، تنفس عمیق و آرام‌سازی پیشرونده عضلانی می‌توانند مفید باشند.
• خواب کافی داشته باشید تا در طول روز احساس خواب‌آلودگی نکنید.
• قبل از مصرف مکمل‌های گیاهی یا داروهای بدون نسخه (OTC) با پزشک یا داروساز مشورت کنید زیرا بعضی از مواد می‌توانند اضطراب را افزایش دهند.

چه زمانی به پزشک مراجعه کنم؟

بعضی از حملات پانیک علائمی دارند که می‌تواند شبیه مشکلات جسمی مانند حمله قلبی باشد. اگر دچار درد قفسه سینه، مشکل در تنفس یا کاهش هوشیاری شده‌اید، به مراقبت‌های پزشکی اورژانسی نیاز دارید.

اگر دچار حملات پانیک شدید و موارد زیر را تجربه کردید، با پزشک خود تماس بگیرید:

• اضطراب مزمن که در زندگی روزمره تداخل ایجاد می‌کند؛
• مشکل در تمرکز؛
• تحریک‌پذیری شدید؛
• آگورافوبیا (agoraphobia) یا برزن‌هراسی (نوعی فوبیا که موجب ترس بیش ازحد از قرارگرفتن در موقعیت‌هایی خاص مانند مکان‌های شلوغ یا دورشدن از خانه می‌شود)؛
• علائم حمله پانیک که بیش از ۱۵ دقیقه طول می‌کشند؛
• مشکلات خواب.

در چنین شرایطی، دریافت مشاوره آنلاین روانشناسی می‌تواند راهی سریع و مطمئن باشد تا بدون نیاز به مراجعه حضوری، از راهنمایی متخصصان بهره‌مند شوید و مدیریت مؤثرتری بر علائم خود داشته باشید.

سؤالات متداول