اکو قلب چیست؟ بررسی عملکرد دریچه‌ها و عضله قلب با امواج صوتی

اکو قلب یکی از آزمایش‌هایی است که پزشکان آن را به‌منظور بررسی دقیق سلامت قلب و ارزیابی عملکرد آن در افراد واجدشرایط تجویز می‌کنند. اگر قبلا هرگونه جراحی حتی جراحی زیبایی انجام داده باشید، احتمالا یک‌بار اکو قلب از شما گرفته‌اند. در این مقاله می‌خواهیم با اکو قلب و انواع آن آشنا شویم و ببینیم که هر نوع اکو چگونه انجام می‌شود و چه بیماری‌هایی را شناسایی می‌کند. راستی، اکو قلب را با نوار قلب اشتباه نگیرید! درباره تفاوت‌های این دو هم صحبت خواهیم کرد.

اکو قلب چیست؟

اکو قلب یا اکوکاردیوگرافی (Echocardiography) نوعی آزمایش شبیه سونوگرافی است که از امواج اولتراسوند برای بررسی ساختار و عملکرد قلب و دریچه‌های آن استفاده می‌کند. دستگاه اکوکاردیوگرافی تصاویر زنده‌ای از حرکت قلب شما ارائه می‌دهد که به آن اکوکاردیوگرام می‌گویند. این طرح گرافیکی حاوی اطلاعات مهمی درباره قلب است که به پزشک در تشخیص طیف گسترده‌ای از بیماری‌های مربوط به قلب کمک می‌کند.

چرا اکو قلب انجام می‌شود؟

پزشک شما به دلایل مختلفی اکو قلب را تجویز می‌کند. برخی از مواردی که نیاز است اکو انجام دهید عبارت‌اند از:

• در یک ویزیت معمولی پزشک بعد از گوش‌دادن به ضربان قلب شما با استتوسکوپ (گوشی پزشکی) متوجه یک مورد غیرعادی شده است؛
• علائمی مانند درد قفسه سینه، تنگی نفس یا نوار قلب غیرطبیعی دارید و پزشک می‌خواهد اطلاعات بیشتری کسب کند؛
• ضربان قلبتان نامنظم است و پزشک می‌خواهد دریچه‌ها یا حفره‌های قلب شما را بررسی کند یا ببیند که قلبتان تا چه اندازه توانایی پمپاژ دارد؛
• پزشک فکر می‌کند که نوعی بیماری قلبی دارید؛
• قبلا بیماری قلبی داشته‌اید (مثل بیماری دریچه قلب) و باید به‌شکل منظم اکو بدهید؛
• درحال آماده‌شدن برای یک عمل جراحی هستید؛
• پزشک می‌خواهد نتیجه عمل جراحی شما را بررسی کند؛
• شرایط شغلی‌تان طوری است که باید برای دریافت کارت سلامت اکو ارائه دهید (برای مثال برخی افراد در کشتیرانی یا نفتکش‌ها به اکو قلب نیاز دارند).

اکو قلب چگونه انجام می‌شود؟

به‌طور کلی در طول آزمایش اکو، پزشک با استفاده از دستگاه سونوگرافی که امواج صوتی با فرکانس بالا منتشر می‌کنند و با کمک یک پروب که روی سینه شما حرکت می‌دهد، از دریچه‌ها و حفره‌های قلبتان تصویربرداری می‌کند. انواع مختلفی از اکو وجود دارد که در بخش‌های بعد روش انجام هریک از آنها را بررسی می‌کنیم. هیچ‌کدام از انواع اکوها شامل تابش نیستند و به همین دلیل، امن‌تر از رادیوگرافی و سیتی‌اسکن به شمار می‌روند.

چه کسی آزمایش اکو را انجام می‌دهد؟

یک تکنیسین اکو قلب که به او سونوگرافیست قلب می‌گوییم، اکو قلب را انجام می‌دهد. او برای استفاده از هر فناوری جدید برای اکوکاردیوگرافی آموزش می‌بیند و می‌تواند در محیط‌های مختلفی مثل بیمارستان و آزمایشگاه‌های کاتتریزاسیون کار کند.

انواع مختلف اکو قلب

انواع مختلفی از اکوکاردیوگرافی وجود دارد که هرکدام ویژگی‌ها و مزایای منحصربه‌فردی در تشخیص و مدیریت بیماری‌های قلبی دارند. انواع اصلی اکو قلب شامل ترانس توراسیک، ترانس مری و اکوکاردیوگرام استرس هستند. بااین‌حال، اگر درباره اکو داپلر یا اکو سه‌بعدی چیزهایی شنیده‌اید، باید بگوییم که آنها تکنیک‌های مختلف اکو قلب محسوب می‌شوند و آن‌ها را به‌عنوان انواع اکو قلب دسته‌بندی نمی‌کنیم.

درنتیجه، انواع اصلی اکو قلب عبارت‌اند از:

اکو ترانس توراسیک

اکوکاردیوگرام ترانس توراسیک (Transthoracic Echocardiogram) یا اکوکاردیوگرافی از طریق قفسه سینه، رایج‌ترین نوع اکوکاردیوگرافی است. بیشتر افراد وقتی نام «اکو قلب» را می‌شنوند، همین نوع اکو به ذهنشان خطور می‌کند. در این نوع اکو، دستگاهی به‌نام ترانسديوسر (Transducer) روی سینه شما و در ناحیه قلب قرار می‌گیرد. این مبدل امواج فراصوت را از سینه شما به قلبتان می‌فرستد. یک رایانه امواج صوتی را هنگام بازگشت به مبدل تفسیر می‌کند تا تصاویر زنده حاصل از آن روی مونیتور نشان داده شوند.

مراحل انجام اکو ترانس توراسیک

اکو ترانس توراسیک درد ندارد و کاملاً غیرتهاجمی است. هیچ آمادگی خاصی برای آن نیاز ندارید و لازم نیست قبل از آن از خوردن یا آشامیدن خودداری کنید. می‌توانید داروهایتان را طبق معمول مصرف کنید. بهتر است جواهرات یا اشیای قیمتی خود را در منزل بگذارید.

مرحله اول

لباس‌هایتان را از کمر به بالا در آورید و لباس راحتی بیمارستان یا مرکزی که برای اکو مراجعه کرده‌اید را بپوشید.

مرحله دوم

سونوگرافیست چند الکترود روی سینه شما قرار می‌دهد. این الکترودها کوچک، صاف و چسبنده هستند و از سمت دیگر به یک مونیتور الکتروکاردیوگراف (EKG) متصل‌اند. EKG فعالیت الکتریکی قلب شما را در طول آزمایش ثبت می‌کند.

مرحله سوم

به پهلوی چپ یا پشت روی میز معاینه دراز بکشید. تکنیسین ژل مخصوص را روی سینه‌تان یا روی سر مبدل می‌مالد و آن را روی قفسه سینه حرکت می‌دهد. ممکن است در طول آزمایش صداهایی شبیه به فش‌فش بشنوید که طبیعی است. این صدای جریان خون شماست. در فواصل زمانی مشخص، تکنیسین به شما می‌گوید که موقعیت‌تان را تغییر دهید یا نفس خود را برای چند ثانیه حبس کنید.

نکته: در طول آزمایش نباید احساس ناراحتی خاصی داشته باشید. فقط ژل کمی سرد است و ممکن است فشار کمی از دستگاه روی سینه خود احساس کنید. بعد از آن هم به بهبودی نیاز ندارد.

اکو ترانس مری

گاهی اوقات پزشک برای به‌دست‌آوردن تصاویر دقیق‌تر از شما می‌خواهد که اکوکاردیوگرافی از طریق مری (Transesophageal Echocardiography) انجام دهید. در این روش کم‌تهاجمی، پزشک یک ترنسدیوسر بسیار کوچک‌تر دارد که آن را از طریق دهان به گلوی شما هدایت می‌کند. برای اینکه مبدل راحت‌تر پایین برود و تهوع نگیرید، گلویتان را بی‌حس می‌کنند. لوله از گلو به مری می‌رسد و مبدل را در پشت قلب قرار می‌دهد که به پزشک کمک می‌کند دید بهتری از مشکلات قلب داشته باشد. ازآنجاکه استخوان‌ها و بافت‌های بدن شما بین مبدل و قلب قرار ندارند، دریچه‌های قلب بهتر از روش اکو ترانس توراسیک دیده می‌شوند.

معمولا با اکو ترانس مری می‌توان آئورت یا پشت قلب به‌ویژه دهلیز چپ یا بطن چپ را دقیق‌تر بررسی کرد. همچنین، پزشک ممکن است برای بررسی وجود لخته‌های خون و ارزیابی دریچه میترال یا زمانی که به هر دلیلی امکان استفاده از اکو ترانس توراسیک نیست از اکو ترانس مری کمک بگیرد.

مراحل انجام اکو ترانس مری

برای اکو ترانس مری باید از قبل آمادگی داشته باشید. اگر مشکلات بلع، مشکلات مری مانند فتق هیاتال یا آپنه خواب دارید یا داروهای وریدی تزریق می‌کنید، حتما به پزشک اطلاع دهید. همچنین اگر برای مشکلات خواب، اضطراب یا دردهای مزمن داروی خاصی می‌خورید آن را هم به پزشک بگویید.

کسی را با خودتان همراه ببرید که رانندگی بلد باشد یا به‌طریق دیگری شما را به منزل برساند. آرام‌بخش‌هایی که در طول اکو دریافت می‌کنید باعث می‌شوند تا ۲۴ ساعت امکان رانندگی نداشته باشید.

۶ تا ۸ ساعت قبل از آزمایش ناشتا باشید. نه چیزی بخورید و نه چیزی بنوشید. فقط اگر لازم است داروهای مهمی را مصرف کنید، به پزشک اطلاع دهید تا اگر خوردن آنها فقط با یک جرعه آب امکان‌پذیر است، آنها را مطابق معمول بخورید.

مرحله اول

لباس‌های کمر به بالای خود را طوری انتخاب کنید که تعویض آنها راحت باشد زیرا برای اکو ترانس‌مری باید لباسی را که خودشان در کلینیک یا بیمارستان می‌دهند بپوشید.

مرحله دوم

سونوگرافیست الکترودها را روی سینه شما قرار می‌دهد. با این الکترودها فعالیت الکتریکی قلب را در طول آزمایش کنترل می‌کنند.

مرحله سوم

یک کاف فشار خون روی بازوی شما و یک پالس اکسیمتر روی انگشت شما قرار می‌دهند.

مرحله چهارم

در این مرحله باید گلویتان بی‌حس شود. برای این کار باید نوعی محلول بی‌حس‌کننده را غرغره کنید. علاوه بر آن، روی گلوی شما داروهای مسکن اسپری می‌کنند یا ژل بی‌حس‌کننده می‌مالند. این کارها به این دلیل انجام می‌شود که لوله راحت‌تر در گلوی شما حرکت کند. گاهی برای اینکه مبدل درست پشت قلب قرار گیرد از شما می‌خواهند لوله را ببلعید.

مرحله پنجم

برای راحتی بیشتر، یک آرام‌بخش سبک ازطریق ورید به شما تزریق می‌کنند. خیلی زود احساس خواب‌آلودگی به‌سراغتان می‌آید. ممکن است برای تأمین اکسیژن لوله‌ای در بینی‌تان قرار دهند.

مرحله ششم

به پهلوی چپ روی تخت معاینه دراز می‌کشید و فرایند آغاز می‌شود. سونوگرافیست یک لوله آندوسکوپ بلند، نازک و انعطاف‌پذیر را که در نوک آن یک مبدل قرار دارد، وارد دهان شما می‌کند. لوله را آرام به بالا و پایین یا طرفین حرکت می‌دهند تا تصاویر واضحی از قلب ثبت شود. در حین انجام این کار چیزی احساس نخواهید کرد.

مرحله هفتم

پس از اینکه سونوگرافیست تصاویر مورد نیاز را به دست آورد، لوله را از گلوی شما خارج می‌کند. در مدت‌زمان کوتاهی به هوش می‌آیید و می‌توانید لباس بپوشید و آماده رفتن شوید. اصل فرایند ممکن است ۲۰ تا ۴۰ دقیقه طول بکشد اما از آمادگی تا ریکاوری شاید ۲ تا ۳ ساعت زمان ببرد.

نکته: درطول عمل نباید دردی احساس کنید یا مشکلی در تنفس داشته باشید. ممکن است لازم باشد چند ساعت در مرکز بمانید تا پزشک فشار خون و سایر علائم شما را کنترل کند. احتمال دارد تا چند ساعت بعد گلودرد داشته باشید. ۳۰ تا ۶۰ دقیقه بعد چیزی نخورید و چند ساعت هم مایعات گرم ننوشید. بعد از ۲۴ ساعت می‌توانید فعالیت‌های روزمره خود را از سر بگیرید.

اکوکاردیوگرافی استرس

اکوکاردیوگرافی استرس (Stress Echocardiography) که اکو استرس ورزشی هم نامیده می‌شود، مشابه روش توراسیک است با این تفاوت که پزشک آن را به این دلیل انجام می‌دهد که ببیند قلب شما تحت فشار چگونه کار می‌کند. برای این کار، سونوگرافیست قبل از شروع ورزش و بلافاصله پس از اتمام آن تصاویری از قلب شما ثبت می‌کند. در طول آزمایش، ضربان قلب با ورزش به‌شدت بالا می‌رود. در برخی شرایط ممکن است پزشک به‌جای ورزش از شما بخواهد داروهایی را بخورید که قلب شما درست مانند زمانی که ورزش می‌کنید سخت‌تر کار کند.

هدف این است که قلب به‌اجبار به اکسیژن بیشتری نیاز داشته باشد. هنگامی که قلب تحت فشار است، سونوگرافیست می‌تواند جزئیاتی را ببیند که اگر روی تخت معاینه دراز کشیده باشید، قادر به مشاهده آنها نیست. برخی مشکلات عروق کرونری یا پوشش قلب و نیز نارسایی قلبی از آن دست مشکلاتی هستند که بهتر است تحت فشار تشخیص داده شوند.

مراحل انجام اکو استرس

اکو استرس ورزشی نسبت به سایر انواع اکو به آمادگی بیشتری نیاز دارد. حداقل ۴ ساعت قبل از آزمایش نباید چیزی بخورید یا بنوشید. در همان روز حق سیگار کشیدن ندارید و به‌مدت ۲۴ ساعت قبل از آزمایش، هیچ شکلی از کافئین شامل قهوه، چای، نسکافه و حتی داروهای مسکن کافئین‌دار نباید مصرف کنید.

برای مصرف داروهای معمول خود مثل دوز داروهای دیابت با پزشکتان مشورت کنید. ممکن است لازم باشد در روز آزمایش از مصرف برخی داروهای قلبی خودداری کنید.

آرام‌بخشی در کار نیست اما از کسی بخواهید شما را بعد از آزمایش به خانه برگرداند. بعد از اکو احساس خستگی زیادی خواهید داشت و ممکن است به کمک نیاز پیدا کنید. لباس و کفش راحتی بپوشید زیرا باید در طول آزمایش پیاده‌روی کنید یا دوچرخه ثابت سوار شوید.

مرحله اول

سونوگرافیست الکترودها را روی سینه شما نصب می‌کند. این برچسب‌های کوچک به یک مانیتور EKG متصل می‌شوند تا ضربان قلب و ریتم شما را در طول آزمایش بررسی کنند. قبل از شروع حرکت، پزشک ضربان قلب، ریتم قلب و فشار خون شما را اندازه‌گیری می‌کند.

مرحله دوم

روی میز معاینه دراز می‌کشید تا سونوگرافیست از قلب شما عکس بگیرد.

مرحله سوم

زمان شروع حرکت است. باید روی تردمیل راه بروید یا روی دوچرخه ثابت پدال بزنید. شدت فعالیت به‌تدریج افزایش می‌یابد. تا زمانی که خسته شوید، به حرکت ادامه خواهید داد. معمولا ۷ تا ۱۲ دقیقه طول می‌کشد.

در حین ورزش، تکنسین از شما می‌پرسد که چه احساسی دارید. هرچه حس می‌کنید به او بگویید. البته آنها همچنان قلب شما را روی مانیتور EKG پایش می‌کنند. حالا باید حرکت را متوقف کنید تا آزمایش اکو دیگری از شما گرفته شود.

مرحله چهارم

در این مرحله استراحت کوتاه مثل پیاده‌روی آهسته دارید و پزشک علائم حیاتی شما را تا زمان بازگشت به حالت عادی کنترل می‌کند.

مرحله پنجم

اگر به‌جای ورزش به شما داروهایی مثل بوتامین بدهند یا با ضربان‌ساز به قلبتان فشار بیاورند، روند کار متفاوت خواهد بود؛ یعنی نیازی به تردمیل و دوچرخه یا پیاده‌روی نیست.

نکته: ممکن است قبل از اکو از تکنیک کنتراست با تزریق ماده حاجب استفاده کنند تا تصویر واضح‌تری به دست آید. اکو استرس حدود ۲۰ تا ۳۰ دقیقه طول می‌کشد اما ممکن است به ۶۰ دقیقه هم برسد.

اکوکاردیوگرافی جنین

اکوکاردیوگرافی جنین در طول هفته‌های ۱۸ تا ۲۲ بارداری تجویز می‌شود. این اکو از روی شکم مادر مشکلات قلبی احتمالی در جنین را بررسی می‌کند. برای جنین خطری ندارد زیرا برخلاف رادیوگرافی تابشی در طول آن صورت نمی‌گیرد. به‌طورکلی اکوکاردیوگرافی جنین مشابه اکو ترانس توراسیک است با این تفاوت که لوله را روی شکم مادر و در اطراف محل قرارگیری قلب جنین عبور می‌دهند نه روی قفسه سینه مادر.

تکنیک‌های مورد استفاده در اکوکاردیوگرافی

برای ایجاد تصاویر قلب از چندین تکنیک استفاده می‌کنند که به شرایط خاص شما و چیزی که پزشک به آن نیاز خواهد داشت بستگی دارد. تکنیک‌های مورد استفاده در اکوکاردیوگرافی عبارت‌اند از:

سونوگرافی دو بعدی (2D)

این روش یکی از رایج‌ترین روش‌های اکو قلب است که تصاویری از دیواره‌ها، دریچه‌ها و برخی از رگ‌های قلب ثبت می‌کند.

سونوگرافی سه‌بعدی (3D)

اگر پزشک به تصاویر دقیق‌تری به‌ویژه از بطن چپ (حفره پایین سمت چپ قلب) نیاز داشته باشد، احتمالا اکو سه‌بعدی را تجویز خواهد کرد. ممکن است پزشک از تزریق ماده حاجب برای به‌دست‌آوردن تصویر واضح‌تر استفاده کند. این تکنیک بیشتر برای تشخیص مشکلات قلبی در کودکان یا قبل از جراحی دریچه قلب کاربرد دارد و برای انجام آن می‌توان از هر دو نوع اکو ترانس توراسیک و ترانس ازوفاژیال (مری) استفاده کرد.

تکنیک سه‌بعدی می‌تواند جنبه‌های مختلف قلب ازجمله میزان پمپاژ خون را با دقت بیشتری نشان دهد.

اکو داپلر

سونوگرافی داپلر (Doppler Echocardiogram) یا اکو داپلر تکنیکی است که سرعت و جهت جریان خون در قلب و رگ‌های خونی را اندازه‌گیری می‌کند. این دستگاه هم با امواج صوتی کار می‌کند. این امواج وقتی به سلول‌های خونی برخورد می‌کنند زیر و بمی صدا را تغییر می‌دهند. با این روش پزشک می‌تواند درک کند که آیا دریچه‌های قلب مسدود شده‌اند یا نشتی دارند. سیگنال‌هایی که داپلر تولید می‌کند، می‌تواند به پزشک در بررسی میزان فشار خون در شریان‌های قلب کمک کند.

اکو داپلر رنگی

این تکنیک برای نشان‌دادن جریان خون به‌صورت رنگی کاربرد دارد و برای برجسته‌کردن جهات مختلف جریان در قلب از رنگ‌های مختلفی استفاده می‌کند. با اکو داپلر رنگی پزشک می‌تواند نشتی دریچه‌های قلب و هرگونه تغییر دیگر در جریان خون را بسیار راحت‌تر تشخیص دهد.

تصویربرداری استرین

تصویربرداری استرین یا کرنشی (Strain imaging) یک روش غیرتهاجمی است که با کمک امواج اولتراسوند تغییرات حرکت عضله قلب را نشان می‌دهد. می‌توان از آن برای تشخیص علائم اولیه برخی بیماری‌های قلبی استفاده کرد. این روش به‌جای اینکه فقط به اندازه و شکل کلی بافت قلب نگاه کند، چگونگی تغییر حرکات آن را بررسی می‌کند.

تصویربرداری با کنتراست

در این روش، پزشک ماده بی‌ضرری به نام ماده حاجب را به رگ شما تزریق می‌کند. این ماده به‌وضوح در اسکن نشان داده می‌شود و با ایجاد تضاد رنگی به نمایش بهتر جزئیات قلب کمک می‌کند. برخی افراد واکنش آلرژیک به ماده حاجب نشان می‌دهند اما این واکنش‌ها معمولاً خفیف‌اند.

تفاوت اکو داپلر، ترانس توراسیک و ترانس مری

اکو داپلر درواقع یک تکنیک خاص است که در اکوکاردیوگرافی استفاده می‌شود. این تکنیک برای بررسی سرعت و جهت جریان خون در دریچه‌های قلب و رگ‌های مربوط به آن مفید است. درحالی‌که اکو ترانس توراسیک (TTE) و ترانس مری (TEE) دو نوع اصلی از روش‌های انجام اکو هستند. تفاوت این دو روش در نحوه دسترسی آنها به قلب و کیفیت تصویرشان است. اکو داپلر نوع جداگانه‌ای از اکو نیست و می‌تواند بخشی از هر دو نوع اکو TTE و TEE باشد.

چه بیماری‌هایی با اکو قلب شناسایی می‌شوند؟

اکو قلب ابزار بسیار مهمی برای تشخیص بیماری‌های قلبی است زیرا می‌تواند ساختار و عملکرد قلب را با جزئیات دقیق نشان دهد. برخی از بیماری‌هایی که می‌توان با اکو قلب آنها را تشخیص داد عبارت‌اند از:

۱. مشکلات مربوط به دریچه قلب

اگر مشکلی در دریچه‌های قلب بیمار وجود داشته باشد، می‌توان با اکو آن را پیدا کرد. برای مثال، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• تنگی دریچه آئورت یا میترال؛
• نارسایی دریچه که در آن دریچه به‌خوبی بسته نمی‌شود و خون به عقب برمی‌گردد؛
• پرولاپس دریچه میترال.

۲. نارسایی قلبی

اکو قلب می‌تواند با بررسی نحوه پمپاژ خون و عملکرد بطن‌ها و دهلیزها نارسایی قلب را تشخیص دهد. گاهی اوقات نارسایی قلب مادرزادی که فرد با آن متولد می‌شود هم با کمک اکو قلب قابل‌شناسایی است.

۳. انواع کاردیومیوپاتی

کاردیومیوپاتی بیماری خاصی است که بر عضله قلب تأثیر می‌گذارد و با اکو قلب می‌توان آنها را شناسایی کرد. سه نوع مهم کاردیومیوپاتی شامل موارد زیر هستند:

• کاردیومیوپاتی هایپرتروفیک که در آن عضله قلب ضخیم می‌شود؛
• کاردیومیوپاتی گشاد شده یا دیلاته (DCM) که در آن بطن‌ها گشاد می‌شوند و عملکرد ضعیفی پیدا می‌کنند؛
• کاردیومیوپاتی محدودکننده (RCM) که در آن عضلات قلب سفت می‌شوند و انعطاف‌پذیری خود را از دست می‌دهند.

۴. بیماری پریکارد

این بیماری بر غشای دور قلب یعنی کیسه دولایه‌ای که سطح بیرونی قلب شما را می‌پوشاند تأثیر می‌گذارد. بیماری پریکارد انواع مختلفی دارد:

• پریکاردیت: التهاب پرده دور قلب؛
• افیوژن پریکارد: تجمع مایع دور قلب (به‌اصطلاح می‌گویند قلب آب آورده است)؛
• تامپوناد قلبی یا سوراخ‌شدگی برون‌شامه: مختل‌شدن عملکرد قلب به‌دلیل فشار ناشی از پرشدن فضای دور آن با آب یا خون.

۵. سایر مشکلات قلبی

به جز مواردی که گفتیم، سایر مشکلات مربوط به قلب را هم می‌توان با اکو تشخیص داد که برخی از آن‌ها عبارت‌اند از:

• آنوریسم آئورت؛
• لخته‌های خونی؛
• تومور قلبی؛
• اندوکاردیت که در آن دریچه‌ها یا دیواره داخلی قلب عفونت می‌کند؛
• نقایص مادرزادی قلب مثل سوراخ دهلیزی، سوراخ بین بطنی یا مشکلات پیچیده‌تری مثل تترالوژی فالوت که در آن همزمان چهار نقص قلبی‌عروقی در نوزاد وجود دارد؛
• پرفشاری ریوی یا هایپرتنسیون ریوی؛
• ایسکِمی قلبی (آسیب به عضله قلب به‌دلیل اختلال در خون‌رسانی) به‌ویژه بعد از سکته قلبی.

آیا اکو قلب جایگزین نوار قلب است؟

پاسخ منفی است. اکو قلب با نوار قلب متفاوت است ولی به‌عنوان آزمایش‌های مکمل یکدیگر به کار می‌روند. اکو و نوار قلب با اهداف مختلفی انجام می‌شوند و هریک اطلاعات جداگانه‌ای درباره قلب ارائه می‌دهند.

نوار قلب یا الکتروکاردیوگرام (EKG یا ECG) فعالیت الکتریکی قلب را با استفاده از الکترودهایی که روی پوست قرار می‌گیرند، در قالب یک نمودار ثبت می‌کند. خطوط روی این نمودار ضربان قلب و ریتم آن را نشان می‌دهند و بنابراین، می‌توان از روی آن آریتمی، فیبریلاسیون دهلیزی، تاکی‌کاردی و برخی از مشکلات قلب را تشخیص داد. بااین‌حال، به‌اندازه اکو قلب پیشرفته نیست و نمی‌تواند ساختار قلب مثل دریچه‌ها، دیواره قلب یا لخته خون را نشان دهد.

در اکو قلب از امواج اولتراسوند استفاده می‌شود و تصاویری از ساختار قلب از اندازه بطن‌ها گرفته تا ضخامت دیواره‌ها و وضعیت دریچه‌ها ثبت می‌کند. اکو می‌تواند مشکلات قلبی مثل تنگی دریچه یا نارسایی قلب را نشان دهد. اگر مایع دور قلب، لخته، تومور یا هر نقص مادرزادی در قلب وجود داشته باشد، با اکو می‌توان آن را یافت. درحالی‌که نوار قلب کمکی به این موارد نمی‌کند و نهایتا ممکن است به‌شکل غیرمستقیم مشخص کند که مشکلی در قلب وجود دارد. از آن سو، اکو قلب هم نمی‌تواند به‌طور مستقیم فعالیت الکتریکی قلب را نشان دهد.

بنابراین، نه اکو قلب جایگزین نوار قلب می‌شود و نه نوار قلب می‌تواند اطلاعات اکو را ارائه دهد.

مدت‌زمان و آمادگی لازم برای انجام اکو

به‌طور متوسط اکو قلب به ۴۰ تا ۶۰ دقیقه زمان نیاز دارد. معمولا خود فرایند اکو سریع انجام می‌شود، اما اگر به آزمایش‌های اضافی نیاز باشد یا پزشک به بررسی دقیق‌تری نیاز پیدا کند، زمان بیشتری می‌برد. از سوی دیگر، برخی از انواع اکو قلب ممکن است زودتر و برخی دیرتر به پایان برسند. برای نمونه، اکو ترانس مری ممکن است تا ۹۰ دقیقه هم طول بکشد.

آیا انجام اکو خطر یا محدودیتی دارد؟

اکو قلب به‌ویژه اکو ترانس توراسیک روش ساده، بدون درد و بی‌خطری است. هیچ عارضه جانبی خاصی برایتان به وجود نمی‌آید. تنها چیزی که ممکن است شما را ناراحت کند سرد بودن ژل روان‌کننده است و شاید هنگام برداشتن الکترودها از روی پوست، ناراحتی خفیفی برایتان ایجاد شود.

در اکو برخلاف اسکن‌هایی مثل رادیوگرافی و سی‌تی‌اسکن، هیچ تابشی استفاده نمی‌شود. بنابراین، از نظر وجود اشعه هم این آزمایش بی‌خطر است. اگر از ماده کنتراست استفاده شود، ممکن است برخی افراد به آن حساسیت نشان دهند. البته علائم آن صرفا شامل خارش جزئی است و فقط در موارد نادر ممکن است واکنش آلرژیک جدی برای بیمار رخ دهد.

در روش ترانس مری احتمال دارد بعد از اکو تا چند ساعت گلودرد خفیف داشته باشید و به‌ندرت ممکن است لوله و مبدل به گلو آسیب برسانند. همچنین به‌دلیل بی‌حسی و استفاده از داروی آرام‌بخش اجازه ندارید تا ۲۴ ساعت رانندگی کنید.

در اکو استرس ممکن است کمی حس سرگیجه داشته باشید و دردی در قفسه سینه حس کنید. این روش برای برخی افراد ممکن است باعث آریتمی یا حمله قلبی شود اما نگران‌کننده نیست؛ زیرا در طول آزمایش فرد به‌دقت تحت‌نظر است و در صورت هرگونه علائم ناراحتی، آزمایش را نگه می‌دارند و به بیمار کمک می‌کنند.

سؤالات متداول