علائم کبد چرب در کودکان و کارهایی که والدین باید انجام دهند

کبد چرب در کودکان هرچند شیوع کمتری دارد؛ اما ممکن است. رژیم‌های غذایی نامناسب، مصرف بی‌رویه‌ی غذاهای فرآوری‌شده و سبک زندگی نامناسب کودکان را در معرض مشکلاتی مانند کبد چرب قرار می‌دهد. در این مقاله به بررسی علل و علائم کبد چرب در کودکان، و روش درمان آن می‌پردازیم.

آیا کودکان هم دچار کبد چرب می‌شوند؟

کبد چرب در کودکان همانند بزرگسالان در اثر تجمع چربی در بافت کبد ایجاد می‌شود. تجمع چربی در بزرگسالان می‌تواند ناشی از مصرف الکل باشد؛ اما در کودکان معمولاً به دنبال رژیم غذایی نامناسب به وجود می‌آید. کبد چرب در کودکان به دو نوع کبد چرب ساده و استئاتوهپاتیت غیرالکلی (NASH) تقسیم می‌شود. در استئاتوهپاتیت بافت کبد علاوه بر تجمع چربی دچار التهاب نیز می‌شود.

علائم کبد چرب در کودکان

کبد چرب کودکان در مراحل اولیه اغلب بدون علائم است و معمولاً علائم هنگامی‌ بروز پیدا می‌کنند که آسیب جدی به کبد وارد شده است. کودک ممکن است علائم زیر را تجربه کند:

• درد شکم (اغلب در قسمت بالا و راست شکم)
• خستگی
• سردرد
• تحریک‌پذیری (زود عصبانی شدن)
• مشکل در تمرکز کردن
• اضطراب و خلق‌ ناراحت
• تغییر رنگ پوست در نواحی که دو بخش از پوست با هم برخورد دارند

درصورت مشاهده‌ی این علائم در فرزند خود، با پزشک متخصص کودکان صحبت کنید.

مهم‌ترین عوامل ایجادکننده‌ی کبد چرب در کودکان

محققان به‌درستی علت بروز کبد چرب در کودکان را پیدا نکرده‌اند؛ اما معتقدند که برخی شرایط خطر ابتلا به کبد چرب در کودکان را افزایش می‎دهد. این شرایط عبارت‌اند از:

• چاقی و اضافه‌وزن
• دیابت کودکان (نوع ۲ و پیش‌دیابت)
• چربی خون بالا
• مقاومت به انسولین
• کاهش وزن سریع و غیراصولی
• ابتلا به هپاتیت C

عوارض کبد چرب در کودکان

کبد چرب در کودکان ممکن است با عوارضی مانند دیابت همراه باشد. در برخی مواقع کبد چرب در کودکان باعث سیروز کبدی و سرطان می‌شود. درصورتی‌که سیروز کبدی پیشرفت کند و باعث نارسایی کبد شود، پیوند کبد ضروری است.^[۱]

همچنین کودکان مبتلابه کبد چرب بیشتر در معرض ابتلا به دیابت نوع ۲ و سندرم متابولیک قرار دارند. سندرم متابولیک خطر بیمارهای قلبی، تنگی شریان و سکته مغزی را افزایش می‌دهند؛ بنابراین والدین باید نسبت به علائم کبد چرب در کودکان آگاهی لازم را کسب کنند.

تشخیص کبد چرب در کودکان

متخصص کودکان با بررسی سابقه‌ی پزشکی، خانوادگی، معاینه فیزیکی و درخواست انجام آزمایش، کبد چرب کودکان را تشخیص می‌دهد. همچنین در مورد رژیم غذایی و سبک زندگی کودک سؤالاتی از والدین پرسیده می‌شود.

معاینه فیزیکی

در معاینه فیزیکی قد و وزن کودک برای محاسبه‌ی شاخص توده بدنی اندازه‌گیری می‌شود؛ همچنین حین معاینه، علائمی مانند بزرگ شدن کبد، تیره شدن پوست گردن یا زیر بغل (نشانه‌ی احتمالی مقاومت به انسولین)، زردی پوست و چشم بررسی می‌شود.

آزمایش خون

به کمک آزمایش خون، سطح آنزیم‌های کبدی اندازه‌گیری می‌شود. در کبد چرب یا سایر مشکلات کبدی معمولاً سطح آنزیم‌های کبدی افزایش پیدا می‌کند.

سونوگرافی یا تصویربرداری

درصورتی‌که نتایج آزمایش کبدی غیرطبیعی باشد ممکن است برای بررسی بیشتر سونوگرافی یا تصویربرداری از کبد انجام شود.

بیوپسی کبد

بیوپسی یکی دیگر از روش‌های تشخیصی است که برای تعیین شدت بیماری و رد کردن سایر مشکلات کبدی ممکن است انجام شود.

درمان کبد چرب در کودکان

چاقی و اضافه‌وزن یکی از دلایل کبد چرب در کودکان است بنابراین کاهش وزن اولین گام در درمان کبد چرب در کودکان مبتلابه چاقی است. کاهش وزن اصولی و زیر نظر متخصص تغذیه مؤثرترین روش برای کاهش میزان چربی در کبد است.

اصلاح رژیم غذایی و کنترل وزن

بهبود رژیم غذایی، پرهیز از مصرف بیش‌ازحد نوشیدنی‌های حاوی قند، محدود کردن مصرف غذاهای آماده، ورزش و فعالیت بدنی به کنترل وزن و پیشگیری از کبد چرب کمک می‌کند.

درحال‌حاضر هیچ‌گونه دارویی برای درمان کبد چرب در کودکان تائید نشده است؛ مطالعات برای کشف داروهای بهبوددهنده‌ی کبد چرب همچنان ادامه دارد. برخی مطالعات که توسط بنیاد ملی دیابت و بیماری‌های گوارشی انجام گرفته است^[۲] حاکی از اثرات مفید مصرف ویتامین E در درمان کبد چرب در کودکان است؛ بااین‌حال به‌هیچ‌وجه نباید قبل از مشورت با متخصص گوارش کودکان اقدام به مصرف ویتامین E یا هرگونه درمان خانگی کرد.

تغییر رژیم غذایی کودک

تغییر رژیم غذایی یکی از مهم‌ترین اقدامات در درمان کبد چرب کودکان و پیشگیری از عوارض کبدی است. همان‌طور که اشاره کردیم کاهش وزن و حفظ آن در محدوده‌ی طبیعی از پیشرفت بیماری کبدی جلوگیری می‌کند.

رژیم غذایی مناسب برای درمان و پیشگیری از کبد چرب در کودکان باید شامل موارد زیر باشد:

• رژیم غذایی سرشار از میوه، سبزی‌ها، حبوبات و غلات کامل باشد.
• مصرف کربوهیدرات‌های ساده مانند انواع شیرینی، نان و برنج سفید (بدون سبوس) محدود شود.
• مصرف چربی‌های اشباع که در گوشت قرمز و محصولات حیوانی است محدود شود.
• از مصرف غذاهای فرآوری شده که سرشار از اسیدهای چرب ترانس هستند خودداری شود.

کلام آخر دکتر ساینا

پیشگیری از کبد چرب کودکان از درمان آن ساده‌تر است؛ اما نگران نباشید. اگر کودک شما دچار این مشکل است، با رژیم غذایی مناسب می‌تواند بهبود پیدا کند. توجه داشته باشید که رژیم‌های غیراصولی بسیار آسیب‌زا هستند؛ بنابراین باید رژیم غذایی برای درمان کبد چرب کودکان زیر نظر متخصص تغذیه و متخصص اطفال انجام شود.

سؤالات متداول

همراهان مجله سلامت دکتر ساینا، شما عزیزان نیز می‌توانید سؤالات خود را در رابطه با موضوع این مقاله در بخش نظرات بنویسید. متخصصان ما در تلاش هستند تا در کوتاه‌ترین زمان ممکن به پرسش‌های شما پاسخ دهند.

منابع

[۱] Chalasani, N., Younossi, Z., Lavine, J. E., Charlton, M., Cusi, K., Rinella, M., Harrison, S. A., Brunt, E. M., & Sanyal, A. J. (2018). The diagnosis and management of nonalcoholic fatty liver disease: Practice guidance from the American Association for the Study of Liver Diseases. Hepatology (Baltimore, Md.), 67(1), 328–۳۵۷. https://doi.org/10.1002/hep.29367

[۲] Lavine, J. E., Schwimmer, J. B., Van Natta, M. L., Molleston, J. P., Murray, K. F., Rosenthal, P., Abrams, S. H., Scheimann, A. O., Sanyal, A. J., Chalasani, N., Tonascia, J., Ünalp, A., Clark, J. M., Brunt, E. M., Kleiner, D. E., Hoofnagle, J. H., Robuck, P. R., & Nonalcoholic Steatohepatitis Clinical Research Network (2011). Effect of vitamin E or metformin for treatment of nonalcoholic fatty liver disease in children and adolescents: the TONIC randomized controlled trial. JAMA, 305(16), 1659–۱۶۶۸. https://doi.org/10.1001/jama.2011.520