سفکسیم (قرص و شربت): از کاربرد تا عوارض

سفکسیم یکی از انواع آنتی‌بیوتیک‌های مؤثر برای درمان عفونت‌های باکتریایی در بسیاری از نقاط بدن است. این دارو به‌شکل قرص، کپسول و شربت عرضه می‌شود و برای درمان عفونت واژن، گلودرد، برونشیت و دندان‌درد هم کاربرد دارد. هم کودکان و هم بزرگسالان می‌توانند این آنتی‌بیوتیک را با دستور پزشک مصرف کنند. اگر می‌خواهید بیشتر درباره سفکسیم بدانید، در این مقاله اطلاعات لازم درباره نحوه مصرف این دارو، کاربردها، عوارض جانبی، دُز مناسب و موارد منع مصرف آن را ارائه داده‌ایم.

سفیکسیم در یک نگاه

سفکسیم چیست؟

سفکسیم (Cefixime) یک آنتی‌بیوتیک است که برای درمان طیف گسترده‌ای از عفونت‌های باکتریایی تجویز می‌شود. این دارو از خانواده آنتی‌بیوتیک‌های سفالوسپورین است که با جلوگیری از تشکیل دیواره سلولی باکتری‌ها، آن‌ها را از بین می‌برند. باکتری‌ها برای زنده‌ماندن به این دیواره سلولی نیاز دارند؛ بنابراین، وقتی این دیواره تشکیل نشود، تعداد باکتری‌ها در بدن کاهش می‌یابد. با کاهش تعداد باکتری‌ها، خود بدن وارد عمل می‌شود و با عفونت مبارزه می‌کند.

حدود ۴۰ تا ۵۰ درصد از این دارو از طریق گوارش جذب می‌شود و ۲۵ تا ۵۰ درصد از هر دُز آن، در عرض ۲۴ ساعت از طریق ادرار دفع می‌شود. سرعت جذب شربت سفکسیم بیشتر از قرص سفکسیم است.

سفکسیم چه کاربردی دارد؟

سفکسیم برای درمان برخی عفونت‌های باکتریایی نظیر برونشیت (عفونت راه‌های هوایی منتهی به ریه‌ها)، تب حصبه، عفونت گوش میانی، گلو و لوزه‌ها مؤثر است. علاوه بر اینها، از این آنتی‌بیوتیک برای درمان بیماری‌های مقاربتی نظیر سوزاک و مجاری ادراری استفاده می‌کنند. بیماران مبتلا به عفونت‌های سینوسی یا سینوزیت که به پنی‌سیلین آلرژی دارند، می‌توانند با دستور پزشک سفکسیم را جایگزین آن کنند.

درست مانند هر آنتی‌بیوتیک دیگری، سفکسیم هم برای درمان عفونت‌های ویروسی ازجمله سرماخوردگی و آنفلوانزا مؤثر نیست. همچنین، برخلاف استرپتوکوک‌های گروه A و B و استرپتوکوک پنومونی که سفکسیم به‌خوبی آن‌ها را از بین می‌برد، باکتری‌هایی نظیر انتروکوک (Enterococcus) که در مننژیت یا برخی عفونت‌های ادراری نقش دارد و ليستريا مونوسيتوژنز (Listeria monocytogenes) که نوعی انگل درون‌سلولی است و ازطریق غذای آلوده منتقل می‌شود، دربرابر این آنتی‌بیوتیک کاملا مقاوم هستند. این موضوع نشان می‌دهد که هرگز نباید خودسرانه آنتی‌بیوتیک مصرف کنید، زیرا ساختار هر باکتری با آنتی‌بیوتیک خاصی از بین می‌رود.

نکته مهم: مصرف هر آنتی‌بیوتیک در زمانی که بدن به آن نیاز ندارد، باعث می‌شود مقاومت دربرابر درمان آنتی‌بیوتیکی در بدن ایجاد شود که خطر ابتلا به عفونت‌ها را افزایش می‌دهد.

کاربرد شربت سفکسیم در کودکان

معمولا برای کودکان شربت سفکسیم را تجویز می‌کنند زیرا خوردن آن راحت‌تر از بلعیدن قرص است. شربت سفکسیم برای درمان کودکان خردسال مبتلا به گاستروانتریت (اسهال و استفراغ) ناشی از گونه‌های باکتری‌های سالمونلا و شیگلا تجویز می‌شود. این باکتری‌ها دربرابر آنتی‌بیوتیک‌های سنتی مانند آموکسی‌سیلین و تری‌متوپریم و سولفامتوکسازول مقاوم هستند. شربت سفکسیم کودکان برای بچه‌هایی که نباید آنتی‌بیوتیک‌های کینولون نظیر گایافنزین و سیپروفلوکساسین را مصرف کنند، جایگزین مناسبی است.

نحوه و دُز مصرف سفکسیم

سفکسیم به‌صورت قرص، کپسول، قرص جویدنی و سوسپانسیون یا شربت خوراکی وجود دارد. نحوه مصرف هریک از آنها به‌صورت زیر است:

• قرص: قرص سفکسیم را هم باید بدون جویدن قورت دهید. اگر پزشک نصف قرص را برایتان تجویز کرده است، آن را با دقت از خط وسط آن بشکنید. قرص را له نکنید و حتی در آب هم حل نکنید.

• کپسول: کپسول سفکسیم را به‌طور کامل قورت دهید. آن را برش نزنید، نشکنید، باز نکنید و نجوید.

• شربت: سوسپانسیون سفکسیم را باید به‌دقت اندازه‌گیری کنید و بخورید. قبل از مصرف شربت را خوب تکان دهید. سپس با قاشق مدرج، سرنگ یا فنجان مخصوص دُز تعیین‌شده را اندازه بگیرید و مصرف کنید. قاشق‌های معمولی خانگی اندازه‌های مختلفی دارند، با آنها نمی‌توانید دُز دقیق را اندازه‌گیری کنید.

سفکسیم را باید طبق دستور پزشک همراه با غذا یا شکم‌خالی بخورید. برای اینکه دارو بهتر اثر کند، سر ساعت مشخص آن را مصرف کنید. حتی اگر بعد از یکی‌دو روز احساس می‌کنید بهتر شده‌اید یا علائم بیماری به‌کلی ناپدید شده‌اند، باز هم مصرف دارو را تا پایان دوره درمان ادامه دهید. پزشک باتوجه‌به شدت بیماری و شرایط شخصی شما دوره درمانی را تعیین می‌کند؛ بنابراین، قطع زودهنگام دارو ممکن است به بازگشت عفونت منجر شود و مصرف بیشتر از آن هم ممکن است باکتری‌های مفید بدن را از بین ببرد یا بدن را نسبت به درمان آنتی‌بیوتیکی مقاوم کند.

دُزهای سفکسیم

دُز سفکسیم را پزشک باتوجه‌به وضعیت پزشکی شما، قدرت دارو و نحوه پاسخ بدنتان به درمان تعیین می‌کند. درباره کودکان، سن و وزن آنها را هم در نظر می‌گیرند.

دُز معمول سفکسیم اغلب به‌صورت زیر است:

• بزرگسالان و کودکان بزرگ‌تر از ۱۲ سال و دارای وزن بیش از ۵۰ کیلوگرم: ۴۰۰میلی‌گرم یک بار در روز (۲۴ساعتی) یا ۲۰۰میلی‌گرم دو بار در روز (۱۲ساعتی)؛
• کودکان ۶ماهه تا ۱۲ساله: براساس وزن بدن محاسبه می‌شود. معمولا ۸میلی‌گرم به‌ازای هر کیلوگرم وزن در روز کافی است. این ۸میلی‌گرم می‌تواند در یک وهله مصرف شود یا اینکه به دو دُز ۴میلی‌گرمی تقسیم شود و هر ۱۲ساعت یک بار خورده شود؛
• کودکان کوچک‌تر از ۶ماه: پزشک تشخیص می‌دهد که آیا چنین کودکی می‌تواند سفکسیم مصرف کند یا نه و در صورت مجازبودن، می‌تواند دُز را مشخص کند.

تعداد دُزها و فاصله زمانی بین آنها و طول دوره درمان به بیماری شما بستگی دارد و پزشک آن را تعیین می‌کند. اگر یک نوبت را فراموش کردید، بلافاصله بعد از به‌یادآوردن آن را مصرف کنید مگر اینکه به نوبت بعدی نزدیک شده باشید. هرگز برای جبران دُز فراموش‌شده دارو را دوبرابر نکنید.

سفکسیم ۴۰۰ هرچند ساعت یک بار مصرف شود؟

سفکسیم ۴۰۰ را طبق تجویز پزشک، می‌توانید یک‌بار در روز (۲۴ساعتی) مصرف کنید یا آن را به دو قسمت تقسیم کرده و دوبار در روز (۱۲ساعتی) مصرف کنید.

عوارض جانبی مصرف سفکسیم

سفکسیم در بسیاری از افراد عوارض جانبی خطرناکی ایجاد نمی‌کند. بااین‌حال، مانند هر داروی دیگری، سفکسیم هم عوارض جانبی دارد. اگر پزشک آن را برایتان تجویز کرده است، یعنی مزایای این دارو برای شما بیشتر از عوارض جانبی آن است. عوارض جانبی عادی سفکسیم اغلب به‌خودی‌خود برطرف می‌شوند اما برای عوارض جانبی جدی آن باید به‌سرعت به پزشک مراجعه کنید.

عوارض جانبی معمول سفکسیم

• ناراحتی یا درد معده؛
• اسهال؛
• حالت تهوع؛
• سردرد؛
• سرگیجه؛
• گاز معده؛
• خارش در ناحیه واژن یا ترشحات غیرمعمول از آن؛
• کهیر؛
• تورم صورت، لب‌ها، زبان یا گلو.

عوارض جانبی جدی سفکسیم

• تهوع و استفراغی که متوقف نمی‌شود؛
• درد شدید شکم یا معده؛
• زردی چشم یا پوست؛
• ادرار تیره‌رنگ؛
• خستگی غیرمعمول و بی‌دلیل؛
• تنفس دشوار؛
• علائمی از عفونت‌های جدید که قبل از مصرف دارو نداشتید؛
• اسهال آبکی یا خونی؛
• مشاهده خون یا مخاط در مدفوع؛
• علائم مشکلات کلیوی مانند تغییر در مقدار و دفعات ادرار؛
• تغییرات خلقی مانند گیجی؛
• ضعف ناگهانی؛
• تشنج؛
• تب و لرز و علائم شبیه آنفلوانزا؛
• تورم لثه‌ها، زخم‌های دهانی یا پوستی؛
• تورم در پاها یا مچ پا؛
• ضربان قلب سریع؛
• احساس سبکی سر؛
• کبودی و خونریزی غیرمعمول که نشانه کمبود سلول‌های خونی است.

نکته بسیار مهم: به‌ندرت ممکن است بعد از مصرف سفکسیم به‌دلیل باکتری خاصی با عنوان سی. دیفیسیل (C.difficile)، دچار اسهال شدید و ادامه‌دار شوید. بااین‌حال، اگر اتفاق افتاد، به هیچ عنوان از داروهای ضد اسهال یا مواد افیونی استفاده نکنید و نزد پزشک بروید.

واکنش آلرژیک به سفکسیم

معمولا سفکسیم واکنش آلرژیک بسیار جدی ایجاد نمی‌کند مگر آنکه به آنتی‌بیوتیک‌های خانواده سفالوسپورین حساسیت داشته باشید. در هر صورت، اگر بثورات پوستی، خارش یا تورم در صورت و زبان و گلو، سرگیجه شدید و مشکلات تنفسی پیدا کردید، در اسرع وقت نزد پزشک بروید.

استفاده طولانی‌مدت یا مکرر از سفکسیم می‌تواند به برفک دهان یا عفونت قارچی واژن یا دهان منجر شود. اگه در دهان خود لکه‌های سفید مشاهده می‌کنید یا ترشحات واژن شما تغییر کرده است، به پزشک خود اطلاع دهید.

موارد احتیاط و منع مصرف سفکسیم

اگر از قبل می‌دانید که به سفکسیم یا داروهای هم‌خانواده آن حساسیت دارید، حتما پزشکتان را از این موضوع آگاه کنید. برخی از داروهای مشابه سفکسیم عبارت‌اند از:

• سفاکلور ( رانیکور)؛
• سفادروکسیل (دوریسف)؛
• سفازولین (آنسف)؛
• سفدینیر (اومنیسف)؛
• سفدیتورن؛
• سفوروکسیم (سفتین)؛
• سفالکسین (کفلکس)؛
• سفرادین (ولوسف)؛
• سفپودوکسیم (وانتین)؛
• سفپروزیل (سفزیل).

سایر مواردی که پزشکتان قبل از تجویز سفکسیم باید بداند شامل موارد زیر هستند:

• حساسیت به پنی‌سیلین؛
•  سابقه ابتلا به بیماری‌های خاصی ازجمله بیماری‌های کلیوی و بیماری‌های روده‌ای مانند کولیت؛
• آلرژی به هرگونه دارو یا ماده غذایی خاص؛
• اگر باید واکسن تیفوئید تزریق کنید (سفکسیم ممکن است باعث شود واکسن‌های باکتریایی زنده مانند واکسن تیفوئید خوب کار نکنند).

نکته: شربت سفکسیم حاوی ساکارز است. اگر به دیابت مبتلا هستید، درباره مصرف شربت با پزشکتان صحبت کنید.

تداخل دارویی سفکسیم

سفکسیم مانند بسیاری از داروهای دیگر ممکن است با برخی از داروها تداخل داشته باشد یا نتایج آزمایش‌ها را تغییر دهد. برای مثال، سفکسیم می‌تواند باعث نتایج مثبت کاذب در آزمایش کتون ادرار برای دیابت شود. بنابراین اگر سفکسیم مصرف می‌کنید، به پزشک و پرسنل آزمایشگاه بگویید که در حال مصرف این دارو هستید.

داروهایی که در ادامه فهرست کرده‌ایم، ممکن است با سفکسیم تداخل داشته باشند. این تداخل ممکن است در برخی موارد باعث کاهش اثر و عملکرد نامطلوب داروها شود یا به‌کلی عوارض خطرناکی داشته باشد:

• پروبنسید (بنمید) ممکن است با کاهش دفع سفکسیم، غلظت خونی سفیکسیم را افزایش دهد. گاهی اوقات از این تداخل برای تقویت اثر سفالوسپورین‌ها استفاده می‌شود اما گاهی مطلوب نیست؛
• مصرف هم‌زمان سفکسیم با آمینوگلیکوزیدها ازجمله توبرامایسین، عوارض جانبی نفروتوکسیسیته (سمیت کلیوی) و اتوتوکسیسیته (مسمومیت گوشی) آمینوگلیکوزیدها را تشدید می‌کند؛
• داروی دیابت اگزناتید (Exenatide) با نام تجاری Byetta، ممکن است جذب سفالوسپورین‌ها را کاهش دهد یا به تأخیر بیندازد. به همین دلیل، سفکسیم باید یک‌ ساعت قبل از این دارو مصرف شود.

سایر داروهایی که با سفکسیم ممکن است تداخل داشته باشند عبارت‌اند از:

• وارفارین یا رقیق‌کننده‌های خون؛
• دزوژسترل (Desogestrel)؛
• دینوژست (Dienogest)؛
• دروسپیرنون (Drospirenone)؛
• استرادیول (Estradiol)؛
• اتینیل استرادیول؛
• اتینودیول؛
• ژستودن (Gestodene)؛
• لوونورژسترول؛
• مسترانول؛
• متوترکسات؛
• نومژسترول؛
• نوراتیندرون (نوراتی سترون)؛
• واکسن زنده وبا.

نکته بسیار مهم: اینکه سفکسیم با این داروها تداخل دارد به‌معنای آن نیست که می‌توانید خودسرانه مصرف هریک از آن‌ها را قطع کنید. کافی است به پزشک اطلاع دهید تا درصورتی‌که مصرف هر دو دارو برای شما ضروری است، دوز یا دفعات مصرف آن‌ها را به شیوه درست تنظیم کند.

تداخل‌های غذایی با سفکسیم

برخی داروها را نباید با غذاها یا خوراکی‌های خاصی مصرف کرد زیرا ممکن است بین آنها تداخل ایجاد شود. از پزشکتان بپرسید آیا سفکسیم با غذای خاصی تداخل دارد و یا می‌توان همزمان با آن الکل و تنباکو مصرف کرد یا خیر. به‌طور کلی تداخل سفکسیم با غذاهای خاصی گزارش نشده است.

مصرف سفکسیم در بارداری و شیردهی

هنوز درباره اثرات منفی سفکسیم روی جنین اطلاعات کافی وجود ندارد؛ بنابراین، اگر باردار هستید یا می‌خواهید اقدام به باردار شدن کنید به پزشک اطلاع دهید.

درباره اینکه آیا سفکسیم به شیر مادر منتقل می‌شود یا می‌تواند در دوران شیردهی به نوزاد آسیب برساند یا خیر، شواهدی به دست نیامده است. بنابراین از پزشکتان سؤال کنید که آیا لازم است تا پایان دوره مصرف سفکسیم شیردهی را موقتا متوقف کنید یا نه.

داروی جایگزین سفکسیم

آن‌طور که آزمایش‌های بالینی نشان داده‌اند، سفکسیم به‌اندازه آموکسی‌سیلین و سفاکلر برای درمان اوتیت میانی حاد (عفونت گوش) در کودکان دوماهه تا ۱۳ساله مؤثر است اما برای ریشه‌کن‌کردن باکتری پنوموکوک از گوش میانی به ۱۰ روز زمان بیشتر نیاز دارد. همچنین، اثر آن درباره سینه‌پهلو به‌میزان بسیار کمی ضعیف‌تر از آموکسی‌سیلین است. بنابراین، پزشک تشخیص می‌دهد که باتوجه‌به نوع بیماری شما یا شدت آن، بهتر است از سفکسیم استفاده کنید یا داروهای مشابه. برخی از داروهای جایگزین سفکسیم عبارت‌اند از:

• نیتروفورانتوئین؛
• سیپروفلوکساسین؛
• پنی‌سیلین؛
• آموکسی‌سیلین؛
• آزیترومایسین.

نکات خرید و نگهداری سفکسیم

سفکسیم را در دمای اتاق به‌دور از رطوبت، گرما و نور نگهداری کنید. شربت سفکسیم را در یخچال نگهداری کنید ولی اگر دوره درمان شما پایان یافته است، بعد از ۱۴ روز باید باقی‌مانده شربت را دور بریزید.

سؤالات متداول