کبد چرب بارداری چیست و برای درمان آن چه کارهایی باید انجام داد؟

کبد چرب بارداری یک اختلال نادر است که برخی افراد در سه‌ماهه‌ی سوم بارداری آن را تجربه می‌کنند. این اختلال می‌تواند سلامت مادر و جنین را به خطر بیندازد و در مواردی حتی منجربه مرگ شود؛ اما نگران نباشید، با تشخیص به‌موقع می‌توان جلوی این مشکلات را گرفت. در این مقاله به بررسی کبد چرب در بارداری، عوامل ایجادکننده‌ی آن، علائم و روش درمان آن می‌پردازیم.

کبد چرب در بارداری چیست و چه کسانی در خطر ابتلا به آن هستند؟

کبد چرب بارداری (Acute Fatty Liver of Pregnancy) که به اختصار به آن AFLP می‌گویند، یک اختلال نسبتاً نادر است که در یک نفر از هر ۱۰۰۰۰ تا ۲۰۰۰۰ بارداری در سال رخ می دهد.^[۱] این اختلال با نارسایی کبد مادر باردار همراه است و در موارد شدید ممکن است منجر به مرگ شود.

کبد چرب بارداری اغلب در سه ماهه‌ی سوم یا بلافاصله پس از زایمان اتفاق می‌افتد.

چه عواملی منجر به ابتلا به کبد چرب بارداری می‌شوند؟

علت اصلی بروز کبد چرب بارداری هنوز مشخص نیست؛ اما محققان براین‌باورند که ژنتیک و سابقه‌ی خانوادگی می‌تواند در ابتلا به این اختلال نقش داشته باشد.

در کبد چرب بارداری عملکرد میتوکندی که اندامکی درون سلولی است، دچار اختلال می‌شود و درنتیجه‌ی آن به کبد فشار بسیار زیادی وارد شده و کبد چرب بارداری رخ می‌دهد.

کبد یکی از ارگان‌های بسیار مهم بدن است و وظیفه‌ی دفع سموم و مواد مضر دیگر از بدن را بر عهده دارد؛ بنابراین عملکرد صحیح آن به خصوص در دوران بارداری برای سلامت مادر و کودک بسیار مهم است. ابتلا به کبد چرب بارداری معمولاً فرایندی تدریجی و نامحسوس است؛ به‌همین‌علت بیمار و پزشک در بسیاری از مواقع متوجه درگیری فرد با  این بیماری نادر نمی‌شوند.

علائم کبد چرب در بارداری

همان‌طورکه گفتیم این اختلال اغلب در سه‌ماهه‌ی سوم بارداری بروز پیدا می‌کند و معمولاً با علائم زیر همراه است:

• حالت تهوع یا استفراغ
• درد در ناحیه‌ی شکم یا بالای شکم
• سردرد
• خستگی شدید و خواب‌آلودگی
• گیجی
• کاهش اشتها
• زردی (در موارد شدید)

درد بالای شکم (سمت راست) ممکن است مشابه سندرم هلپ به نظر برسد. در ادامه به تفاوت‌های این دو بیماری می‌پردازیم.

کبد چرب بارداری چه تفاوتی با سندرم هلپ دارد؟

علائم کبد چرب بارداری در تقریباً نیمی از مادرانی که به آن دچار هستند بسیار به علائم بیماری سندرم هِلپ (HELLP syndrome) و پره‌اکلامپسی (Preeclampsia) شبیه است و در بسیاری از موارد این بیماری‌ها با یکدیگر اشتباه گرفته می‌شوند و تشخیص آن‌ها برای پزشک دشوار است.

سندرم هلپ و سایر اشکال پره‌اکلامپسی با کبد چرب بارداری از اساس متفاوت هستند. اگر چه علائم آن‌ها مشابه است، اما با آزمایش خون و تغییراتی که در مقادیر اندازه‌‌گیری‌شده در آزمایش دیده می‌شود می‌توان آن ها را از هم تفکیک کرد.

تفاوت اصلی این دو، توانایی در انعقاد خون و میزان پلاکت خون است. در کبد چرب بارداری معمولاً مشکلات غیرطبیعی بودن انعقاد خون بیشتر دیده می‌شود. بیماران مبتلابه سندرم هلپ کاهش پیش‌رونده‌ای در تعداد پلاکت‌ها دارند.

علاوه بر این، بیماران سندرم هلپ در مقایسه با کبد چرب بارداری مشکلات زیر را دارند:

• فشار خون بالاتر
• توانایی بهتر در انعقاد خون (تا‌زمانی‌که به‌تدریج تعداد پلاکت ها خیلی افت می‌کند)
• عدم وجود شواهد مبنی بر غیرطبیعی بودن گلوکز خون
• شدت پایین‌تر ناهنجاری در آزمایش عملکرد کبد
• اسید اوریک نرمال تا کمی بالا
• عدم تغییر در سیستم حسی
• عدم تجمع اسید در خون
• عدم اختلال قابل توجه در عملکرد مغز در صورت عدم سکته یا تشنج
• اختلال در عملکرد کلیه در کبد چرب بارداری شایع است اما در سندرم هلپ این عارضه کم‌تر است.
• میزان بیلی‌روبین در آزمایش کبد چرب بالاست؛ درحالی‌که در سندرم هلپ خیلی کم‌تر است.
• فشار خون بالا در کبد چرب بارداری دیده نمی‌شود ولی اغلب پروتئین در ادرار آن‌ها وجود دارد.

عوامل زمینه ساز ابتلا

احتمال ابتلا به کبد چرب بارداری در مادران زیر بیشتر است:

• مادرانی که اولین بارداری خود را تجربه می‌کنند.
• مادرانی که دوقلو یا چندقلو باردار هستند.
• مادرانی که نوزاد پسر دارند.
• مادرانی که لاغرند یا وزن پایین دارند.

اگر در بارداری‌های قبلی خود به کبد چرب بارداری دچار شده‌اید ممکن است در بارداری‌های بعدی نیز این اختلال را تجربه کنید.

عوارض کبد چرب در بارداری

کبد چرب بارداری درصورت درمان نشدن می‌تواند خطرناک باشد. نارسایی کبد، خونریزی شدید، نارسایی کلیه و عفونت‌های شدید از شایع‌ترین عوارض کبد چرب بارداری هستند. تمامی عوارض کبد چرب بارداری برای مادر و جنین خطرناک هستند؛ به‌همین‌دلیل درمان این بیماری باید بلافاصله پس از تشخیص شروع شود.

آیا کبد چرب بارداری بر کودک نیز تأثیر می‌گذارد؟

در مواردی که کبد چرب بارداری شدید باشد یا خیلی دیر تشخیص داده شود بر کودک نیز تأثیر می‌گذارد.

گفتیم که یکی از اصلی‌ترین دلایل بروز کبد چرب بارداری عوامل ژنتیکی هستند؛ درصورتی‌که کودک به جای مادر نقص ژنتیکی داشته باشد، تأثیر بیماری بر کودک شدیدتر می‌شود. کبد چرب بارداری می‌تواند منجر به مرده‌زایی شود.

تشخیص کبد چرب بارداری چگونه است؟

تقریبا نیمی از بیماران کبد چرب بارداری در ابتدا به نظر می رسد به بیماری پره اکلامپسی دچار هستند. این اشتباه زمانی تصحیح می شود که نتایج آزمایش های کبد چرب بارداری مشخص می شوند. این بیماری همانند پره اکلامپسی و سندرم هلپ، به اشکال مختلف در سلامتی مادر بروز پیدا می کند که بستگی به وضعیت بدن فرد نیز دارد به همین علت این بیماری را سخت تر می توان تشخیص داد.

ازآنجایی‌که کبد چرب بارداری بیماری نادری محسوب می‌شود، معمولاً متخصص زنان و زایمان بیماری را در بیمارستان و براساس علائم و نتایج آزمایش‌ها تشخیص می‌دهد.

• یکی از بهترین روش‌های تشخیص کبد چرب بارداری نمونه‌برداری از کبد مادر است. البته در برخی موارد نمونه‌برداری امکان‌پذیر نیست؛ در این شرایط پزشک با بررسی علائم بالینی و سوابق پزشکی و خانوادگی بیماری را تشخیص می‌دهد.

• سونوگرافی و عکس‌برداری سی‌تی‌اسکن نیز از دیگر روش‌های تشخیص کبد چرب بارداری هستند. در این روش‌ها پزشک عروق، بافت‌ها و اندام‌های بدن را بررسی می‌کند و کبد چرب را تشخیص می‌دهد.

درمان

مادری که به کبد چرب بارداری مبتلا است درجاتی از آسیب کبدی و نارسایی کبد را تجربه می‌کند. پس از ارزیابی کامل مادر و اطمینان از پایدار بودن وضعیت سلامتی مادر، زایمان فوری اغلب با سزارین توصیه می‌شود. به دنبال زایمان و جدا شدن جفت از بدن مادر، بهبودی مادر شروع می‌شود. مادر برای بهبودی ممکن است به چند روز تا چند هفته زمان نیاز داشته باشد. در این بازه‌ی زمانی ممکن است مادر عوارض گوناگونی را تجربه کند؛ بنابراین بهتر است دوره‌ی نقاهت در بیمارستان و تحت نظر پزشک و مراقبت‌های ویژه باشد.

کلام آخر دکترساینا

افرادی که قصد بارداری دارند باید از خطرات و عوارض بیماری کبد چرب بارداری آگاهی کافی داشته باشند و باید بدانند اگر یک بار به این بیماری دچار شدند، بیماری ممکن است دوباره هم برایشان اتفاق بیفتد. بنابراین باید علائم شان را با پزشک در میان بگذارند و مراقبت های لازم را دریافت نمایند. اگر دراین رابطه نیاز به مشورت با پزشک دارید می‌توانید همین حالا مشاوره آنلاین زنان و زایمان دریافت کنید

سؤالات متداول

برای صحبت با پزشک نیاز به مراجعه حضوری نیست! در سامانه‌ی دکتر ساینا می‌توانید در هر زمان و هر کجا از بهترین پزشکان و روان‌شناسان مشاوره آنلاین پزشکی متنی، صوتی یا ویدیویی دریافت کنید.

منابع

[۱] Castro, M. A., Fassett, M. J., Reynolds, T. B., Shaw, K. J., & Goodwin, T. M. (1999). Reversible peripartum liver failure: a new perspective on the diagnosis, treatment, and cause of acute fatty liver of pregnancy, based on 28 consecutive cases. American journal of obstetrics and gynecology, 181(2), 389–۳۹۵. https://doi.org/10.1016/s0002-9378(99)70567-3