تست EMG چیست؟ تفسیر جواب نوار عصب و عضله + همه‌چیز درباره دستگاه EMG

الکترومایوگرافی (EMG) یا تست عصب عضله نوعی آزمایش تشخیصی است که برای تشخیص آسیب‌ها و بیماری‌های درگیرکننده عضله و اعصاب کنترل‌کننده‌ آن (تشخیص اختلالات عصبی-عضلانی) استفاده می‌‌شود. معمولا متخصص مغز و اعصاب از این آزمایش برای تشخیص بیماری‌هایی مثل سندروم تونل کارپ و دیستروفی عضلانی استفاده می‌کند. این آزمایش معمولا همراه با آزمایش مطالعه هدایت عصبی (NCS) انجام می‌شود. برای آشنایی بیشتر با EMG و نکات مهم مربوط به آن تا انتهای مطلب با ما همراه باشید.

تست نوار عصب و عضله (EMG) چیست؟

هر حرکت بدنی، از بلند کردن پا گرفته تا تکان دادن سر، نتیجه ارتباط پیچیده‌ای میان سیستم عصبی مرکزی (مغز و نخاع)، اعصاب محیطی و عضلات است. در واقع برای ایجاد حرکت، اعصاب حرکتی پیام‌های الکتریکی را به عضلات می‌فرستند. EMG می‌تواند مشکلات مربوط به اعصاب حرکتی، عضلات یا ارتباط بین آن‌ها را شناسایی کند. اگر علائمی مثل ضعف عضلانی یا بی‌حسی و گزگز دارید، ممکن است پزشک انجام EMG را توصیه کند. این آزمایش ممکن است با توجه به شرایط شما به‌صورت سرپایی یا در بیمارستان انجام شود.

تعریف EMG و کاربردهای پزشکی آن

EMG یا الکترومایوگرافی، یک تست تشخیصی برای ارزیابی عملکرد و سلامت عضلات اسکلتی و اعصاب حرکتی است. این آزمایش یکی از انواع آزمایش‌های الکترودیاگنوستیک محسوب می‌شود، تستی که در آن امواج مغزی با گذاشتن ۲۲ الکترود بررسی می‌شود.

این آزمایش می‌تواند به تشخیص بسیاری از آسیب‌ها یا بیماری‌هایی کمک کند که در اعصاب حرکتی و عضلات تأثیر می‌گذارند. از طرف دیگر، EMG برای رد یا تأیید بعضی از بیماری‌ها کاربرد دارد، ازجمله:

• اختلالات اعصاب محیطی، مثل نوروپاتی محیطی یا سندروم‌های فشاری عصبی (مثل سندروم تونل کارپال)؛
• آسیب‌ به ریشه‌های عصبی‌هایی که از ستون فقرات خارج می‌شوند، مثل گیر افتادن عصب، رادیکولوپاتی گردنی یا سیاتیک؛
• بیماری‌های عضلانی (میوپاتی‌ها) مثل دیستروفی عضلانی، پلی‌میوزیت و درماتومیوزیت؛
• بیماری‌هایی که نورون‌های حرکتی در مغز یا نخاع را درگیر می‌کنند، مثل اسکلروز جانبی آمیوتروفیک (ALS) یا سندروم پس از فلج اطفال؛
• اختلالاتی که ارتباط بین عصب و عضله را تحت تأثیر قرار می‌دهند، مثل میاستنی‌گراویس.

در کنار EMG، ممکن است پزشک مختصص مغز و اعصاب برای تشخیص دقیق‌تر از آزمایش‌های دیگری مثل تصویربرداری، آزمایش خون و نمونه‌برداری عضله استفاده کند.

دستگاه EMG چیست و چگونه کار می‌کند؟

برای درک عملکرد این تست، بهتر است بدانیم که عضله چطور کار می‌کنند. اعصاب حرکتی سیگنال‌های الکتریکی مغز را از طریق نخاع به عضلات منتقل می‌کنند و باعث انقباض عضلات می‌شوند. معمولا عضلات در حالت استراحت فعالیت الکتریکی ندارند، اما با انقباض، فعالیت الکتریکی آن‌ها بیشتر می‌شود.

در آزمایشEMG، یک سوزن نازک حاوی الکترود به درون عضله وارد می‌شود تا فعالیت الکتریکی عضله ثبت شود. این سوزن تحریک الکتریکی ایجاد نمی‌کند، اما مثل یک میکروفون عمل می‌کند و فقط می‌تواند سیگنال‌های الکتریکی ایجاد شده توسط عضله را ثبت کند؛ بنابراین، در طول استراحت یا حرکت عضله، فعالیت الکتریکی آن ثبت می‌شود و به‌صورت امواجی بر روی نمایشگر ظاهر می‌شود. همچنین ممکن است با تقویت‌کننده صوتی، صدای پالس‌های الکتریکی هم شنیده شود.

پزشک این اطلاعات را تحلیل می‌کند تا علائم غیرطبیعی را بررسی کند. به‌عنوان مثال، اگر عضله آسیب دیده باشد، حتی در حالت استراحت هم ممکن است فعالیت الکتریکی غیرعادی داشته باشد.

مقایسه EMG با NCS

آزمایش EMG معمولاً همراه با مطالعه هدایت عصبی (NCS) انجام می‌شود. در این آزمایش‌ها:

• NCS جریان الکتریکی عبوری از یک عصب تا رسیدن به عضله را اندازه می‌گیرد و شامل بررسی NCV (سرعت هدایت عصبی) است که سرعت و کیفیت انتقال سیگنال‌ها را مشخص می‌کند.
• EMG پاسخ عضله به تحریک الکتریکی و میزان فعالیت الکتریکی تولیدشده هنگام انقباض عضله را بررسی می‌کند.

این دو آزمایش معمولاً همزمان انجام می‌شوند تا اطلاعات جامع‌تری از عملکرد سیستم عصبی محیطی فراهم شود. در طول آزمایش، الکترودهایی روی پوست قرار می‌گیرند و شوک‌های الکتریکی کوچکی به عصب‌ها داده می‌شود تا سرعت و قدرت سیگنال‌ها بین نقاط مختلف اندازه‌گیری شود.

هر دو آزمایش EMG و NCS در تشخیص محل، شدت و نوع بیماری‌هایی که بر اعصاب و عضلات تأثیر می‌گذارند مفید هستند. اگر علائم یا نشانه‌هایی از اختلالات عصبی یا عضلانی دارید، پزشک ممکن است این آزمایش‌ها را با هم تجویز کند. این علائم می‌توانند شامل موارد زیر باشند:

• گزگز (سوزن‌سوزن شدن)؛
• بی‌حسی؛
• ضعف عضلانی؛
• درد یا گرفتگی عضله؛
• انواع خاصی از درد اندام‌ها.

مراحل انجام تست EMG

مراحل انجام تست EMG به آمادگی قبل از آزمایش، روش انجام آزمایش و تفسیر بعد از آن تقسیم می‌شود. در ادامه به هرکدام از این موارد می‌پردازیم.

آمادگی لازم قبل از تست EMG

برای آمادگی قبل از انجام تست EMG باید چند کار را انجام دهید، ازجمله:

• کمی قبل از انجام آزمایش حمام کنید تا چربی و آلودگی از پوست‌تان پاک شود؛
• لباس راحت و گشاد بپوشید؛
• از مالیدن کرم، لوسیون یا عطر روی پوست خودداری کنید چون این مواد می‌توانند نتیجه تست را تغییر دهند؛
• اگر داروی رقیق‌کننده خون (مثل وارفارین) یا داروهای دیگری مثل مستینون (پیریدوستیگمین) مصرف می‌کنید، به پزشک اطلاع دهید اما مصرف دارو را بدون هماهنگی با پزشک قطع نکنید؛
• اگر بیماری خاصی مثل اختلال خونریزی (هموفیلی)‌ دارید، به پزشک اطلاع دهید؛
• اگر دستگاه پزشکی خاص مثل ضربان‌ساز (پیس‌میکر) دارید، به پزشک اطلاع دهید؛
• برای انجام آزمایش EMG معمولا نیازی به ناشتا بودن نیست، اما ممکن است پزشک از شما بخواهد که ۲ تا ۳ ساعت قبل از انجام آزمایش از مصرف دخانیات یا نوشیدنی‌های کافئین‌دار (مثل چای یا قهوه) خودداری کنید. این‌ مواد می‌توانند در روند و نتیجه آزمایش اختلال ایجاد کنند.

در طول EMG چه اتفاقی می‌افتد؟

برای انجام آزمایش EMG چند مرحله انجام می‌شود، ازجمله:

• از شما می‌خواهند که لباس، جواهرات، عینک، سمعک یا هر شیء فلزی که ممکن است با آزمایش تداخل داشته باشد، دربیاورید؛
• بعد از پوشیدن لباس بیمارستان، روی تخت دراز می‌کشید یا می‌نشینید؛
• پزشک عضله مورد نظر را پیدا می‌کند؛
• پوست با محلول ضدعفونی تمیز می‌شود؛
• یک سوزن کوچک وارد عضله می‌شود و حدود ۱ تا ۲ دقیقه در جای خود باقی می‌ماند؛
• معمولا سوزن به‌مدت ۵ بار یا بیشتر وارد عضله می‌شود. ممکن است کمی احساس درد داشته باشید، اما این درد برای بیشتر افراد قابل‌تحمل است؛
• پزشک از شما می‌خواهد عضله را در حالت خاصی قرار دهید، مثلا اندام را بالا ببرید یا خم کنید؛
• دستگاه فعالیت الکتریکی عضله شما را ثبت می‌کند و نشان می‌دهد؛
• فعالیت الکتریکی ثبت‌شده توسط این الکترودها روی دستگاهی به نام اسیلوسکوپ نشان داده می‌شود: اسیلوسکوپ فعالیت الکتریکی را به‌صورت موج نمایش می‌دهد؛
• در بعضی از موارد، از تقویت‌کننده صوتی استفاده می‌شود و ممکن است هنگام انقباض عضله صدایی مثل تگرگ روی سقف فلزی شنیده شود؛
• بعد از ثبت داده‌های کافی، سوزن خارج می‌شود و همین فرایند روی عضلات دیگر تکرار می‌شود.

اگر هر زمانی در طول انجام آزمایش احساس ناراحتی داشتید، می‌توانید از پزشک بخواهید که توقف کوتاهی در انجام تست داشته باشد.

آزمایش EMG در سه حالت فعالیت عضله را بررسی می‌کند، ازجمله:

• در حال استراحت؛
• در حین انقباض جزئی؛
• در انقباض شدید.

به‌طور طبیعی، عضله در حالت استراحت نباید سیگنال الکتریکی تولید کند. هنگام ورود الکترود، ممکن است فعالیت کوتاه‌مدتی دیده شود، اما بعد از آن نباید سیگنالی وجود داشته باشد.

سوزن EMG چیست و چه نقشی دارد؟

سوزن مورد استفاده در آزمایش EMG یک سوزن نازک حاوی الکترود است که به درون عضله وارد می‌شود تا فعالیت الکتریکی عضله ثبت شود. این سوزن تحریک الکتریکی ایجاد نمی‌کند، اما مثل یک میکروفون عمل می‌کند و فقط می‌تواند سیگنال‌های الکتریکی ایجاد شده توسط عضله را ثبت کند.

آیا EMG درد دارد؟

در زمان ورود سوزن ممکن است احساس درد یا ناراحتی خفیفی داشته باشید، اما بیشتر افراد می‌توانند بدون مشکل آزمایش را انجام دهند. با این حال، بعد از انجام‌دادن تست، ممکن است تا چند روز عضلات شما کمی حساس یا دردناک باشند. همچنین ممکن است در محل ورود سوزن‌ها کبودی خفیفی دیده شود که معمولا نگران‌کننده نیست.

خطرات EMG چیست؟

به‌طور کلی، آزمایش EMG بی‌خطر است و عوارض احتمالی آن نادر است. با این حال، افرادی که داروی رقیق‌کننده مصرف می‌کنند ممکن است بیشتر در معرض خونریزی باشند.

اگر عضلات دیواره قفسه سینه بررسی شوند، ممکن است هوای کمی به فضای بین ریه و دیواره قفسه سینه وارد شود که در موارد نادر می‌تواند باعث کلاپس ریه (پنوموتوراکس) شود؛ با این حال، احتمال وقوع این عارضه بسیار پایین است.

تفسیر جواب نوار عصب و عضله

نتیجه آزمایش‌های EMG و NCS همیشه ساده نیستند که به یک تشخیص قطعی منجر شوند. با این حال، این آزمایش‌ها می‌توانند دامنه احتمالات تشخیصی را کاهش دهند. نورولوژیست یا عصب‌شناس نتیجه آزمایش را تفسیر می‌کند و گزارش را برای پزشک معالج شما می‌فرستد. این‌کار ممکن است بین یک یا دو روز (۲۴ تا ۴۸ ساعت) زمان ببرد.

از آن‌جایی که آزمایش‌ EMG پاسخ ساده «مثبت» یا «منفی» ندارد، پزشک معالج شما بعد از دریافت نتیجه آزمایش آن را تفسیر می‌کند. نتیجه آزمایش می‌تواند نشان‌دهنده اختلال در عملکرد اعصاب، عضلات یا اختلال در انتقال پیام بین عصب و عضله باشد. هرچند EMG اطلاعات باارزشی به پزشک ارائه می‌دهد، با این حال گاهی پزشک برای تشخیص دقیق‌تر آزمایش‌های دیگری هم تجویز می‌کند.

با استفاده از خدمات تفسیر آنلاین نتایج آزمایش در دکترساینا، می‌توانید نتیجه EMG و سایر تست‌ها را به‌صورت دقیق و فوری از زبان پزشکان متخصص دریافت کنید

نتایج طبیعی تست EMG

وقتی عصب شما عضله را برای انقباض تحریک می‌کند، فعالیت الکتریکی کوتاه‌مدتی ایجاد می‌شود. با افزایش انقباض عضله، فعالیت الکتریکی هم بیشتر می‌شود. در EMG طبیعی، این فعالیت پیوسته و منظم به نظر می‌رسد.

نشانه‌های غیرطبیعی و بیماری‌های مرتبط

در بیماری‌های مربوط به اعصاب محیطی، الگوی انقباض عضله تغییر می‌کند. در این شرایط، عصب نمی‌تواند به اندازه کافی واحدهای عضلانی را فعال کند. از طرف دیگر در بیماری‌های عضلانی، تعداد واحدهای حرکتی طبیعی است اما دامنه تحریک آنها کمتر است. بررسی الگوی فعالیت عصب-عضله می‌تواند به تشخیص بیماری کمک کند.

در بیماری‌هایی مانند سندرم تونل کارپال و نوروپاتی محیطی، عضلات ممکن است به‌صورت خودبه‌خودی فعال شوند. این موضوع نشان‌دهنده اشکال در تأمین عصبیِ عضله است. از طرف دیگر، فعالیت غیرطبیعی در حالت استراحت می‌تواند به التهاب یا بیماری‌های عضلانی منجر شود. گاهی این اختلال باعث حرکات قابل‌مشاهده‌ای به نام فاسیکولاسیون یا پرش عضلانی می‌شود که با روش‌های جدیدتر مثل سونوگرافی بهتر شناسایی می‌شود.

نکات مهم در تفسیر نتایج EMG

اگر خودتان نتیجه آزمایش EMG را مشاهده می‌کنید، ممکن است با بعضی اصطلاحات مواجه شوید، ازجمله:

• دامنه (Amplitude): سیگنال الکتریکی به‌صورت یک موج نمایش داده می‌شود. ارتفاع موج به عنوان دامنه شناخته می‌شود؛
• سرعت هدایت (Conduction Velocity): سرعتی که سیگنال الکتریکی در طول عصب حرکت می‌کند؛
• مدت‌زمان (Duration): پهنای موج الکتریکی را نشان می‌دهد؛
• بلوک هدایتی (Conduction Block): کاهش سیگنال در یک ناحیه خاص مثل مچ دست که می‌تواند نشانه گیر افتادن عصب باشد، مثل سندرم تونل کارپال؛
• رفلکس F: نوعی پژواک الکتریکی است که در آن، سیگنال به سمت نخاع بالا می‌رود و بعد در همان فیبر به پایین برمی‌گردد. این رفلکس دیدی از عملکرد کل مسیر عصبی حرکتی ارائه می‌دهد؛
• رفلکس H: معادل الکتریکی یک رفلکس در پا است. سیگنال از طریق عصب حسی به نخاع می‌رود و از طریق عصب حرکتی برمی‌گردد.

این اندازه‌گیری‌ها اطلاعاتی درباره‌ی عملکرد حسی و حرکتی سیستم عصبی محیطی ارائه می‌دهند. همچنین مشخص می‌کنند که آیا آسیب ناشی از نوروپاتی بیشتر به بخش داخلی عصب (آکسون) وارد شده یا در لایه بیرونی آن (غلاف میلین) هم اثر گذاشته است. غلاف میلین به انتقال سریع‌تر پیام‌های الکتریکی کمک می‌کند. کاهش فیبرهای میلین موجب ضعیف شدن سیگنال و کاهش سرعت آن می‌شود.

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنم؟

حتما برای تفسیر نتیجه آزمایش EMG به پزشک مراجعه کنید. پزشک با درنظرگرفتن شرایط شما ممکن است آزمایش‌های دیگری تجویز کند یا روند درمان را آغاز نماید. همچنین، در صورت تجربه بعضی موارد بلافاصله با پزشک تماس بگیرید، ازجمله:

• خونریزی بدون توقف؛
• درد یا حساسیت شدید در محل ورود سوزن؛
• قرمزی، احساس گرما، تورم یا تب (ممکن است نشانه‌ی عفونت باشد).

اگر امکان مراجعه حضوری به مطب را ندارید، می‌توانید از طریق ویزیت آنلاین در دکترساینا با پزشک متخصص ارتباط بگیرید و علائم خود را پیگیری کنید.