آزمایش فریتین (Ferritin): از نحوه انجام تا تفسیر

آزمایش فریتین یک آزمایش خون مهم است که سطح فریتین خون را اندازه‌گیری می‌کند و برای تشخیص کم‌خونی، بیماری‌های التهابی و مشکلات کبدی بسیار مفید است. آزمایش ferritin را می‌توانید با کیت‌های مخصوص در خانه انجام دهید یا به آزمایشگاه‌ها مراجعه کنید. اگر تمایل دارید بیشتر بدانید ferritin در آزمایش خون چیست و چگونه می‌توان این آزمایش را در منزل انجام داد با ما همراه باشید.

آزمایش فریتین یا Ferritin چیست ؟

آزمایش فریتین (Ferritin) یکی از انواع آزمایش‌های خون برای برآوردکردن مقدار کل آهن در خون است. برخلاف آنچه تصور می‌شود، فریتین همان آهن (Iron) نیست؛ بلکه پروتئینی است که مسئول ذخیره‌کردن آهن در بدن است. بیشترین حجم فریتین در سلول‌های بدن، به‌ویژه سلول‌های کبدی (هپاتوسیت‌ها) و سلول‌های سیستم ایمنی (رتیکولواندوتلیال) یافت می‌شود و فقط مقدار بسیار کمی از آن در خون در گردش است.

فقط نمونه کوچکی از خون ورید بازو برای این آزمایش کافی است.

چرا آزمایش Ferritin انجام می‌شود و اهمیت دارد؟

پزشکان برای اینکه بدانند آیا ذخیره آهن کافی در بدن وجود دارد یا نه، آزمایش فریتین را تجویز می‌کنند. این روش برای تشخیص بسیاری از بیماری‌های مربوط به کمبود یا اشباع آهن کمک می‌کند:

• بیماری‌های مرتبط با کمبود آهن: سطح پایین فریتین می‌تواند نشان‌دهنده کمبود آهن باشد. کمبود آهن اغلب درنتیجهٔ جذب ناکافی آهن از رژیم غذایی یا ازدست‌دادن بیش‌ازحد آهن در خونریزی‌هایی مانند خونریزی مزمن یا خون‌ریزی شدید قاعدگی رخ می‌دهد. کم‌خونی فقر آهن شایع‌ترین بیماری از این دسته است.
• بیماری‌های مرتبط با اشباع آهن: سطح بالای فریتین ممکن است نشان‌دهنده جذب بیش‌ازحد آهن از رژیم غذایی یا بیماری‌های خاصی باشد که بر عملکرد آهن در بدن تأثیر می‌گذارند. هموکروماتوز شایع‌ترین بیماری از این دسته است.

وقتی بدن ما نیاز دارد گلبول‌های قرمز بیشتری بسازد، به سلول‌ها سیگنال می‌دهد که فریتین آزاد کنند. فریتین با اتصال به پروتئین مهم دیگری به‌نام ترانسفرین، به جایی که گلبول‌های قرمز جدید ساخته می‌شوند منتقل می‌شود و ذخیره آهن مورد نیاز برای ساخت گلبول‌ها را با خود می‌برد. بنابراین، همان‌طور که سطح آهن بدن مهم است، اندازه‌گیری سطح فریتین که ذخیره‌کننده آهن است هم اهمیت دارد. اگر فردی فریتین کافی نداشته باشد، خیلی سریع ذخایر آهن بدنش را مصرف می‌کند.

علائم بالا و پایین بودن Ferritin در بدن چیست؟

سطوح غیرطبیعی فریتین در بدن با علائمی همراه است که پزشک با مشاهده آنها آزمایش فریتین را برایتان تجویز می‌کند:

علائم مربوط به بالا بودن فریتین

اگر سطح فریتین بدن بالا باشد، ممکن است علائم زیر را داشته باشید:

• ضعف بی‌دلیل؛
• خستگی یا ازدست‌دادن انرژی؛
• درد مفاصل؛
• کاهش میل جنسی یا مشکل در نعوظ؛
• درد شکم یا معده؛
• مه مغزی؛
• پوستی که خاکستری، فلزی یا برنزه به نظر می‌رسد؛
• مشکلات قلبی؛
• کاهش وزن بی‌دلیل؛
• ریزش موی بدن.

علائم مربوط به پایین‌بودن فریتین

برخی از علائم کمبود آهن و فریتین که باعث می‌شوند پزشک از شما بخواهد آزمایش فریتین انجام دهید عبارت‌اند از:

• ضعف؛
• زنگ‌زدن گوش؛
• تحریک‌پذیری؛
• درد در ناحیه پاها؛
• خستگی بی‌دلیل؛
• سردردهای مزمن؛
• سرگیجه؛
• پوست رنگ‌پریده‌تر از حد معمول؛
• تنگی‌نفس؛
• ضربان قلب سریع (تاکی‌کاردی)؛
• سوزش زبان؛
• تمایل شدید به خوردن گچ، خاک یا خاک رس.

آزمایش Ferritin کودکان

آزمایش فریتین در کودکان برای اندازه‌گیری این پروتئین در خون آنها تجویز می‌شود. پزشک با کمک این آزمایش می‌تواند دریابد که آیا کودک ذخایر آهن کافی دارد یا با فقر آهن و کم‌خونی مواجه است. کودکان برای رشد خود به آهن بیشتری نیاز دارند و بنابراین، باید فریتین آنها بالاتر از بزرگ‌سالان باشد. بنابراین، چک‌کردن سطح فریتین در کودکان باید با نظر پزشک در فواصل منظم انجام شود.

آزمایش Ferritin در بارداری

بدن در دوران بارداری برای حمایت از رشد جنین و جفت و افزایش حجم خون، به آهن بیشتری نیاز دارد. بنابراین باید مراقب باشید سطح فریتین شما زیاد پایین نیاید. ماما یا پزشک زنان معمولا یک‌ بار در ابتدای بارداری و بار دیگر در حدود هفته ۲۸ بارداری آزمایش Ferritin را تجویز می‌کنند. کمبود آهن در زنان باردار می‌تواند خطر زایمان زودرس، نوزاد کم‌وزن سایر عوارض مربوط به جنین را افزایش دهد.

در دوران بارداری سطح فریتین بالاتر از ۳۰ نانوگرم در میلی‌لیتر کافی در نظر گرفته می‌شود. بااین‌حال، برخی مطالعات نشان داده‌اند بهتر است میزان Ferritin بالاتر از ۵۰ نانوگرم در لیتر باشد. زیر ۱۵ باشد، کمبود آهن دارید. البته به یاد داشته باشید خودتان مجاز به مصرف داروی آهن نیستید و حتما پزشک باید آن را برایتان تجویز کند.

چه کسانی باید آزمایش Ferritin بدهند؟

معمولا هروقت پزشک به غیرطبیعی‌بودن سطح آهن در بدن مشکوک می‌شود، آزمایش فریتین برایتان تجویز می‌کند. بااین‌حال، اگر هریک از شرایط زیر را دارید، باید سطح Ferritin را چک کنید:

• علائم بالا یا پایین بودن سطح فریتین در شما مشاهده می‌شود (علائم آن را در بخش‌های قبلی گفتیم)؛
• به سندرم پای بی‌قرار یا بیماری‌های کبدی مبتلا هستید؛
• آزمایش شمارش کامل خون (CBC) نشان می‌دهد که سطح هموگلوبین یا هماتوکریت شما پایین است؛
• مستعد کمبود آهن هستید. برای مثال، وزنتان کمتر از حد نرمال است، خون‌ریزی شدید قاعدگی دارید، باردار هستید یا به دلایلی ازجمله بیماری التهابی روده یا سابقه جراحی دستگاه گوارش برای جذب آهن از غذا مشکل دارید.

نحوه انجام آزمایش Ferritin چگونه است؟

آزمایش فریتین بسیار ساده است و به آمادگی خاصی نیاز ندارد. برخی پزشکان می‌گویند اگر فقط آزمایش فریتین دارید، نیازی به ناشتایی نیست اما انجمن شیمی بالینی آمریکا (AACC) می‌گوید اگر حداقل ۱۲ ساعت قبل از خون‌گیری چیزی نخورید، دقت آزمایش افزایش می‌یابد. بهتر است از پزشک خودتان بپرسید که باید ناشتایی را رعایت کنید یا نه.

آزمایش فریتین را خودتان می‌توانید با کیت‌های خانگی انجام دهید اما مسلما دقت آن به‌اندازه آزمایش خون وریدی نخواهد بود.

برای دادن نمونه خون، نمونه‌گیر مقداری از خون ورید بازوی شما را می‌گیرد. ابتدا یک نوار کشی را دور بازوی شما می‌بندد تا رگ‌های دستتان بهتر دیده شوند. سپس با یک سواب ضدعفونی‌کننده پوست شما را تمیز می‌کند و یک سوزن کوچک را وارد رگ شما می‌کند. این نمونه خون به آزمایشگاه ارسال می‌شود. کل فرایند خونگیری چند دقیقه بیشتر زمان نمی‌برد.

همچنین می‌توانید آزمایش فریتین را بدون مراجعه حضوری و از طریق خدمات آزمایش در محل دکتر ساینا انجام دهید.

نتایج و تفسیر آزمایش Ferritin چگونه است؟

نتیجه آزمایش میزان فریتین خون شما را نشان می‌دهد. هر آزمایشگاهی از استانداردهای مختلفی برای اندازه‌گیری سطح فریتین استفاده می‌کند و بنابراین ممکن است نتایج کمی با هم متفاوت باشند. بااین‌حال، به‌طور کلی سطح طبیعی فریتین براساس بازه سنی افراد به‌صورت زیر است:

ممکن است برخی آزمایشگاه‌ها نتیجه ۱۴٫۷ تا ۲۰۵٫۱ را برای زنان و ۳۰٫۳ تا ۵۶۵٫۷ را برای مردان به‌عنوان مرجع تعیین کرده باشند. در هر صورت شما باید سطح فریتین خود را باتوجه‌به مرجع داده‌شده در جواب آزمایش ارزیابی کنید.

تفسیر آزمایش فریتین باید باتوجه‌به شرایط فرد و به‌صورت شخصی‌سازی‌شده انجام شود؛ زیرا پایین یا بالا بودن سطح فریتین همیشه به‌خاطر ابتلا به یک بیماری نیست. برای مثال، ممکن است به‌دلیل مصرف داروهای ضد بارداری فریتین خونتان بالا باشد یا حتی رژیم غذایی بر آن تأثیر گذاشته باشد. پزشک برای تفسیر دقیق آزمایش، همه این جوانب و شرایط سنی شما را در نظر می‌گیرد.

برای راحتی بیشتر، می‌توانید از خدمات تفسیر آنلاین نتایج آزمایش در دکتر ساینا استفاده کنید؛ در این سرویس، پزشک نتایج آزمایش شما را به‌صورت دقیق بررسی کرده و با توجه به شرایط فردی، داروها و سبک زندگی‌تان، بهترین راهنمایی را ارائه می‌دهد.

علت پایین بودن Ferritin در آزمایش خون چیست؟

شایع‌ترین علت پایین‌بودن سطح فریتین در آزمایش خون، کمبود آهن است که اغلب به‌دلیل مصرف‌نکردن آهن کافی در رژیم غذایی روزانه اتفاق می‌افتد. بااین‌حال، دلایل دیگری هم برای آن وجود دارد که عبارت‌اند از:

• کم‌خونی یا آنمی که نشان می‌دهد گلبول‌های قرمز کافی برای متصل‌شدن به آهن در خون شما وجود ندارد؛
• خونریزی‌های بیش‌ازحد قاعدگی؛
• بیماری‌های معده که بر جذب روده تأثیر می‌گذارند؛
• خونریزی داخلی.

عوارض فریتین پایین

فریتین پایین ممکن است باعث کم‌خونی فقر آهن شود که بر انتقال اکسیژن در بدن تأثیر می‌گذارد. همچنین، می‌تواند در درازمدت به نارسایی قلبی بینجامد که در آن، قلب نمی‌تواند به‌خوبی خون را به بدن پمپاژ کند. کمبود ذخیره آهن ممکن است تا حدودی در ایجاد درد قفسه سینه، درد پا و زنگ‌زدن گوش هم نقش داشته باشد.

علت فریتین بالا چیست؟

شایع‌ترین علت ژنتیکی فریتین بالا بیماری هموکروماتوز است که در آن بدن آهن بیش‌ازحد جذب می‌کند. بااین‌حال، فریتین بالا ممکن است به‌دلایل خاص دیگری هم اتفاق بیفتد که عبارت‌اند از:

• آرتریت روماتوئید؛
• پرکاری تیروئید؛
• بیماری استیل (Still) بزرگ‌سالان که نوعی بیماری التهابی نادر است؛
• دیابت نوع ۲؛
• لوسمی (سرطان خون)؛
• لنفوم هاجکین (نوعی سرطان خون)؛
• مسمومیت با آهن؛
• بیماری‌های کبدی ازجمله سیروز یا هپاتیت C مزمن؛
• آسیب‌های طحال، مغز استخوان یا کبد؛
• تزریق مکرر خون؛
• سندرم پای بی‌قرار؛
• چاقی؛
• التهاب؛
• مصرف هر روزه الکل.

عوارض فریتین بالا

سطح بالای فریتین می‌تواند به مشکلاتی ازجمله درد مفاصل، سندرم پای بی‌قرار و بیماری‌های ناشی از آهن اضافی مثل هموکروماتوز منجر شود که می‌تواند آسیب به اندام‌ها، دیابت، نارسایی قلبی را در پی داشته باشد. گاهی هموکروماتوز درمان‌نشده می‌تواند باعث مرگ بیمار شود.

چه عواملی بر نتیجه آزمایش فریتین تأثیر دارند؟

عواملی مانند رژیم غذایی و بیماری‌های التهابی می‌توانند بر سطح فریتین خون تأثیر بگذارند. گاهی هم ممکن است در فرایند آزمایش خطایی رخ داده باشد. اگر پزشک احتمال بدهد نتایج غیرطبیعی هستند و احتمال اشتباه در آنها وجود دارد، ممکن است آزمایش فریتین را تکرار کند یا آزمایش‌های بیشتری را برای تعیین علت سطح غیرطبیعی فریتین تجویز کند.

تست‌های مرتبط با آزمایش Ferritin چیست؟

برخی از آزمایش‌های مرتبط با آزمایش Ferritin عبارت‌اند از:

• آزمایش آهن سرم که میزان آهن در گردش بدن شما را اندازه‌گیری می‌کند؛
• آزمایش ظرفیت کل اتصال آهن (TIBC)، که میزان ترانسفرین را در بدن شما اندازه‌گیری می‌کند؛
• اشباع پروتئین ترانسفرین.

عوارض جانبی آزمایش خون فریتین

آزمایش خون فریتین یک آزمایش خون ساده است و به نمونه کوچکی از خون شما نیاز دارد؛ بنابراین عوارض جانبی مهمی با آن همراه نیست. در هر صورت اگر هروقت آزمایش می‌دهید دست‌تان کبود می‌شود یا خون‌ریزی آن بیشتر از حد معمول است، با پزشک درباره‌اش صحبت کنید. برخی از عوارض جانبی نادر در آزمایش خون فریتین عبارت‌اند از:

• خون‌ریزی بیش‌ازحد؛
• احساس غش یا سبکی سر؛
• کبودی؛
• عفونت.

سؤالات متداول