آزمایش HBsAG (آزمایش هپاتیت ب) چیست؟ هر آنچه باید بدانید!

آزمایش HBsAG یک آزمایش خون برای غربالگری هپاتیت ب است که به تشخیص وجود این عفونت در بدن کمک می‌کند. همه افراد حداقل یک بار در زندگی خود باید این آزمایش را انجام دهند ولی برای افرادی که بیشتر از دیگران درمعرض خطر این عفونت قرار دارند، ازجمله مبتلایان به ایدز و کارکنان مراکز درمانی، انجام دوره‌ای آزمایش hbsag مهم‌تر است. بااین‌حال، بسیاری از افراد وقت، حوصله یا امکان رفتن به آزمایشگاه را ندارند. به همین دلیل یا از کیت‌های خانگی استفاده می‌کنند که در بیشتر موارد دقیق نیست یا بی‌خیال آزمایش‌دادن می‌شوند که بسیار خطرناک است. اگر می‌خواهید بدانید آزمایش hbsag چیست، چه کاربردی دارد و چگونه انجام می‌شود، این مطلب را از دست ندهید.

آزمایش HBs AG چیست؟

یکی از آزمایش‌های مربوط به هپاتیت ب، آزمایش HBsAG است که با جست‌وجوی آنتی‌ژن سطحی هپاتیت B به تشخیص این عفونت در بدن کمک می‌کند. این آنتی‌ژن درواقع پروتئینی است که روی خارجی‌ترین لایه سلول ویروس هپاتیت ب وجود دارد و مانند یک پوشش محافظتی، از هسته این سلول دربرابر سیستم ایمنی بدن ما دفاع می‌کند. هسته سلول هپاتیت ب حاوی DNA ویروسی، ژن‌های موردنیاز برای تکثیرشدن و پروتئینی به‌نام آنتی‌ژن مرکزی (HBcAg) است.

سیستم ایمنی بدن ما خوب می‌داند چطور از این پوشش عبور کند و ویروس را بکشد. به همین دلیل وقتی آنتی‌ژن سطحی را جذب می‌کند، بقایای آن را در خون به‌جا می‌گذارد که با آزمایش hbs می‌توان آن را پیدا کرد. نتیجه اینکه وقتی آزمایش hbs مثبت است، اغلب به‌معنای وجود عفونت حاد یا مزمن هپاتیت ب در بدن است و این یعنی فرد ممکن است ناقل ویروس باشد.

پیش از ادامه این مطلب، خوب است بدانید انجام این آزمایش در مکان دلخواه شما به‌سادگی امکان‌پذیر است. سرویس آزمایش در محل دکترساینا به شما کمک می‌کند که بدون دردسر، درخواست خود را آنلاین ثبت کنید و منتظر نمونه‌گیرهای باتجربه ما بمانید تا در موعد مقرر، در محل دلخواه شما حاضر شوند و نمونه‌گیری را انجام دهند. اما این تست را چرا باید انجام دهیم؟

چرا تست HBsAg خون انجام می‌شود؟

آزمایش خون hbs صرفا برای تشخیص وجود ویروس هپاتیت ب نیست و اطلاعات بسیار بیشتری می‌تواند به ما ارائه دهد.

برخی از کاربردهای تست hbs عبارت‌اند از:

تشخیص حاد یا مزمن بودن هپاتیت ب

هپاتیت ب دو نوع مزمن و حاد دارد که با این آزمایش قابل‌تشخیص است. سیستم ایمنی بدن ما می‌تواند درعرض کمتر از شش‌ماه هپاتیت ب حاد را نابود کند اما از پس هپاتیت ب مزمن برنمی‌آید. به همین دلیل تعیین حاد یا مزمن بودن هپاتیت بسیار مهم است.

تعیین ناقل بودن فرد

آزمایش hbs ag می‌تواند مشخص کند که آیا ویروس در بدن فرد فعال است یا غیرفعال. این آزمایش معمولا با تقریب بسیار خوبی نشان می‌دهد که فرد می‌تواند این ویروس را به دیگران منتقل کند یا نه.

پایش اثربخشی روش‌های درمان هپاتیت ب

با این آزمایش می‌توان روند بهبودی بیماران مبتلا به هپاتیت ب را پایش کرد. پزشکان برای اینکه ببینند روش‌های درمانی تا چه اندازه روی بیمار مؤثر است، از او می‌خواهند به‌شکل منظم این آزمایش را انجام دهد.

پایش احتمال آلودگی افراد درمعرض خطر هپاتیت ب

کاربرد دیگر آزمایش hbs پایش منظم افرادی است که بیشتر از دیگران درمعرض خطر ابتلا به هپاتیت ب قرار دارند. بیماران مبتلا به HIV، کارکنان آزمایشگاه‌ها و مراکز درمانی، زنان باردار و افرادی که رفتارهای پرخطر جنسی یا سوءمصرف مواد دارند، می‌توانند برای اطمینان از اینکه آلوده نشده‌اند این آزمایش را به‌طور مرتب انجام دهند.

تشخیص مصونیت فرد از هپاتیت ب

آزمایش خون hbsag می‌تواند نشان دهد که آیا دربرابر هپاتیت ب مصونیت دارید یا نه. حتی می‌تواند دلیل مصونیت شما را هم مشخص کند: اینکه قبلا به هپاتیت ب مبتلا بوده‌اید و بهبود یافته‌اید یا به‌دلیل واکسیناسیون این مصونیت را پیدا کرده‌اید.

آزمایش HBsAG می‌تواند مشخص کند که آیا واکسن هپاتیت ب به شما مصونیت داده است یا ابتلا به هپاتیت.

شرایط انجام تست HBsAg چگونه است؟

برای انجام آزمایش anti hbs شرایط خاصی وجود ندارد و در هر ساعتی از روز امکان‌پذیر است؛ بنابراین نیاز نیست ناشتا باشید یا اول صبح خون بدهید. اگر با فرایند خون‌گیری مشکل دارید یا نگران آلودگی آزمایشگاه‌ها هستید، با خودتان همراه ببرید یا بهتر از آن، در خانه بمانید و از خدمات آزمایش hbs در منزل دکترساینا استفاده کنید!

آزمایش HBsAg چگونه انجام می‌شود؟

آزمایش آنتی‌ژن سطحی هپاتیت B با یک خونگیری ساده انجام می‌شود و هیچ فرایند پیچیده یا آمادگی خاصی نیاز ندارد. اگر این آزمایش را به‌کمک دکترساینا انجام دهید، متخصص نمونه‌گیری در محل دلخواه شما ابتدا ناحیه داخلی بازو یا آرنج شما را تمیز و ضدعفونی می‌کند، با نوار الاستیک بالای بازوی شما را می‌بندد و سپس رگ را پیدا می‌کند. با واردکردن سرنگ در ورید شما کمی از خونتان را می‌گیرد و درون یک ویال می‌ریزد، همراه خود می‌برد و به آزمایشگاه می‌رساند. نتیجه آزمایش ظرف ۳ تا ۷ روز کاری آماده و برای شما ارسال خواهد شد.

به‌جز خون می‌توان از مایعات دیگر بدن ازجمله بزاق دهان، مایع منی و مایع واژن هم استفاده کرد اما آزمایش خون وریدی دقیق‌تر است.

تست‌های مربوط با آزمایش HBsAg چیست؟

معمولا پزشک برای تشخیص دقیق وضعیت هپاتیت ب در بدن بیمار، به آزمایش HBsAg اکتفا نمی‌کند و به دو تست دیگر هم نیاز دارد. این سه آزمایش تحت‌عنوان پانل هپاتیت B طبقه‌بندی می‌شوند و یک نمونه خون برای هرسه آنها کافی است.

درباره آزمایش HBsAg قبلا صحبت کردیم. دو آزمایش دیگر عبارت‌اند از:

آزمایش آنتی‌بادی سطحی هپاتیت B

تست آنتی‌بادی سطحی هپاتیت ب (HBsAb) که آن را با anti-HB نشان می‌دهند، آنتی‌بادی‌هایی را که سیستم ایمنی بدن ما علیه ویروس هپاتیت ب تولید کرده است پیدا می‌کند. اما hbs ab در آزمایش خون چیست و چرا مهم است؟

وجود این آنتی‌بادی در بدن به‌معنای محافظت فرد دربرابر هپاتیت ب است که می‌تواند دو دلیل داشته باشد: واکسن HBV یا بهبودی از عفونت هپاتیت ب در گذشته. در هر صورت، وقتی HBsAb مثبت است، فرد به‌احتمال زیاد عفونت فعال ندارد و نمی‌تواند ویروس را به دیگران منتقل کند.

آزمایش آنتی‌بادی هسته هپاتیت B

تست آنتی‌بادی هسته هپاتیت ب (HBcAb) که آن را با anti-HBc نشان می‌دهند، به‌دنبال شناسایی DNA ویروسی هپاتیت ب و تکثیر فعال این ویروس است. برخلاف آزمایش HBsAb، مثبت بودن HBcAb لزوما به‌معنای مصونیت فرد دربرابر ویروس هپاتیت ب نیست. بنابراین برای درک کامل نتیجه این آزمایش باید نتیجه دو آزمایش دیگر در دسترس باشد. برای مثال، اگر نتایج HBsAg و HBcAb مثبت باشد، ممکن است فرد هپاتیت ب حاد یا مزمن داشته باشد؛ درحالی‌که اگر هردو آزمایش HBcAb و HBsAb مثبت باشند، نشانه آن است که فرد از عفونت قبلی هپاتیت ب بهبود یافته و از محافظت طبیعی دربرابر آن برخوردار است.

آزمایش IgM anti-HBc

اگر پزشک به هپاتیت ب حاد مشکوک باشد، ممکن است برای تأیید تشخیص خود آزمایش IgM anti-HBc را توصیه کند. ایمونوگلوبولین ام (IgM) اولین نوع آنتی‌بادی است که سیستم ایمنی در پاسخ به یک آنتی‌ژن خارجی تولید می‌کند و وجود آن به‌معنای عفونت حاد هپاتیت ب است.

چه کسی باید آزمایش هپاتیت ب انجام دهد؟

CDC توصیه می‌کند که همه بزرگ‌سالان حداقل یک بار در زندگی خود آزمایش هپاتیت ب را انجام دهند. بااین‌حال، برخی افراد بیشتر از دیگران درمعرض خطر آلودگی با ویروس HBV قرار دارند و انجام این آزمایش به‌شکل منظم برای آنها ضروری است. برای نمونه می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• زنان باردار؛
• افرادی که می‌خواهند خون یا عضو اهدا کنند؛
• افرادی که می‌خواهند درمان با سرکوب‌کننده‌های سیستم ایمنی را آغاز کنند؛
• کسانی که خطر ابتلا به HBV در آنها بیشتر از دیگران است (مثل افراد مبتلا به HIV، کارکنان بیمارستان یا آزمایشگاه‌ها).‌

انجام منظم این آزمایش یک راه ساده دارد: در خانه بمانید و به‌صورت دوره‌ای ازطریق دکترساینا درخواست آزمایش در محل بدهید تا بدون نگرانی از به‌تعویق‌افتادنش، از سلامتی خود مراقبت کنید.

نتایج و تفسیر آزمایش HBsAg چگونه است؟

تفسیر آزمایش HBsAg ممکن است کمی گیج‌کننده باشد، البته برای شما نه پزشک! او می‌تواند به شما توضیح دهد که آیا مبتلا هستید، مصونیت دارید یا درمعرض خطرید. پانل آزمایش خون هپاتیت ب شامل سه آزمایش است و هر سه نتیجه باید برای تأیید وضعیت شما مشخص باشند:

نتیجه آزمایش HBsAg

آنتی‌ژن سطحی هپاتیت ب اولین نشانه‌ای است که در عفونت حاد ظاهر می‌شود و اغلب یک ماه پس از قرارگرفتن درمعرض ویروس هپاتیت ب قابل‌شناسایی است. مثبت‌بودن این فاکتور به‌معنای آن است که فرد عفونت هپاتیت ب حاد یا مزمن را دارد و می‌تواند ویروس را منتقل کند. البته گاهی ممکن است این فاکتور به این دلیل مثبت شود که شما ۳۰ روز قبل واکسن هپاتیت ب زده‌اید. ازآنجاکه در ساخت واکسن هپاتیت ب از آنتی‌ژن HBs استفاده می‌کنند، اگر واکسن زده باشید، HBsAg شما مثبت خواهد شد.

درست است که مثبت‌بودن این آزمایش می‌تواند به‌معنای آلودگی فرد به ویروس هپاتیت و احتمال انتقال آن باشد، اما برای اطمینان از اینکه عفونت فعال است یا نه، باید آزمایش‌های دیگری هم انجام دهید.

اگر عفونت غیرفعال باشد، یعنی درحال‌حاضر ناقل نیستید اما حامل ویروس هستید و ممکن است بعدا دوباره فعال شود. از سوی دیگر، عفونت مزمن به این معناست که ویروس بیش از ۶ ماه در بدن باقی مانده است و سیستم ایمنی بدن شما نتوانسته است آن را نابود کند. در نتیجه، احتمال مشکلات جدی کبدی مانند سیروز یا سرطان کبد وجود دارد و پزشک باید آزمایش‌هایی ازجمله آنزیم‌های کبدی ALT و AST یا آزمایش بار ویروسی هپاتیت ب برای شما بنویسد.

نتیجه آزمایش Anti-HBs

مثبت‌شدن این آزمایش به‌معنای وجود آنتی‌بادی سطحی هپاتیت ب در خون است. افرادی که بعد از عفونت حاد هپاتیت ب درحال بهبودی هستند و آنتی‌ژن HBs در آنها ناپدید شده است، این آزمایش در آنها مثبت خواهد بود. وجود این آنتی‌بادی نشانه بهبودی است و فرد را دربرابر عفونت مجدد مصون می‌کند. اگر واکسن هپاتیت ب هم زده باشید، این آنتی‌بادی در شما مثبت خواهد بود.

هرچند مثبت‌بودن فاکتور HBsAb به‌معنای آن است که بدن شما دربرابر عفونت هپاتیت B محافظت می‌شود ولی هنوز به‌طور کامل بی‌خطر نیست.

نتیجه آزمایش Anti-HBc

این آنتی‌بادی نشانگر سابقه ابتلا به عفونت هپاتیت ب است و برای همیشه مثبت می‌ماند. اگر HBcAb یا Anti-HBc مثبت باشد، مصونیت بیمار را تضمین نمی‌کند اما می‌تواند نشان‌دهنده عفونت هپاتیت B در گذشته باشد. پزشک باید دو آزمایش دیگر را هم ارزیابی کند تا بتواند تفسیر دقیقی ارائه دهد.

نتیجه آزمایش IgM anti-HBc

این آزمایش اگر مثبت باشد، یعنی فرد عفونت حاد هپاتیت ب دارد و به‌تازگی مبتلا شده است. عموما وقتی پزشک در حاد بودن عفونت جدید شک داشته باشد این آزمایش را توصیه می‌کند. معمولا در زمان ظاهرشدن علائم در خون مثبت می‌شود اما در عرض ۶ تا ۹ ماه به سطح غیرقابل‌تشخیص کاهش می‌یابد (هپاتیت حاد را سیستم ایمنی بدن نابود می‌کند). اگر بعد از ۶ ماه باز هم مثبت باشد یعنی هپاتیت ب مزمن است.

علائم بالا بودن HBsAg در آزمایش خون چیست؟

بالا بودن hbs ag ممکن است با علائم هپاتیت ب همراه باشد. در این صورت احتمال دارد، درد در ناحیه شکم، ادرار تیره‌رنگ، تب، درد مفاصل، کاهش اشتها، استفراغ، ضعف و خستگی شدید، زردشدن پوست و چشم‌ها همراه باشد.

آزمایش HBsAg در بارداری

مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌ها (CDC) غربالگری هپاتیت ب را برای HBsAg برای همه افراد باردار در طول هر بارداری، ترجیحا در سه‌ماهه اول، صرف‌نظر از وضعیت واکسیناسیون یا سابقه آزمایش توصیه می‌کند. افراد بارداری که غربالگری پانل سه‌گانه خود را به‌موقع انجام داده‌اند و به‌تازگی درمعرض HBV قرار نگرفته‌اند، فقط به غربالگری HBsAg نیاز دارند.

تفاوت HBsAG با سایر آزمایش‌های هپاتیت

HBsAG به‌دنبال آنتی‌ژن سطحی ویروس هپاتیت ب است؛ یعنی پروتئینی را که در آخرین لایه سلول ویروس وجود دارد جست‌وجو می‌کند. آزمایش‌های دیگر برای پیداکردن آنتی‌بادی خاصی که بدن علیه ویروس تولید کرده است و دی‌ان‌ای ویروسی طراحی شده‌اند.

سؤالات متداول