آزمایش ازدواج چیست؟ بررسی‌های قبل از ازدواج برای اطمینان از سلامت زوجین
ازدواج یکی از مهم‌ترین و بزرگ‌ترین تصمیمات زندگی است؛ بنابراین نیاز به آمادگی‌های جسمی و روحی زیادی دارد. منظور از آمادگی‌های جسمی، بررسی سطح سلامت زوجین است چون گاهی یک بیماری ژنتیکی یا حتی بیماری مقاربتی باعث می‌شود طرفین از ازدواج منصرف شوند. باتوجه‌به اینکه انجام آزمایش ازدواج در ایران اجباری است و از طرفی این حق زوجین است که از سلامت طرف مقابل خود مطمئن باشند، در این مقاله از مجله سلامت دکترساینا به بررسی انواع آزمایش قبل از ازدواج، ضرورت انجام آزمایش‌ها، مراحل و بررسی هزینه آن می‌پردازیم.
آزمایش ازدواج چیست؟
آزمایش ازدواج یا چکاپ قبل از ازدواج در واقع روش غربالگری سلامت زوجین قبل از اقدام برای عقد است. آزمایشات قبل از ازدواج با هدف اطمینان از سلامت زوجین و همچنین جلوگیری از انتقال بیماری‌های عفونی به یکدیگر و بیماری‌های ژنتیکی به فرزندان طراحی شده‌اند.
انجام این آزمایش‌ها برای تمامی زوجین، اجباری است چون به کاهش ریسک ابتلا به بیماری‌های مختلف کمک کرده و از طرفی چرخه انتقال بیماری‌های ژنتیکی به فرزندان را در آینده قطع می‌کند. بنابراین اگر می‌خواهید رابطه‌ای بدون نگرانی از ابتلا به بیماری‌ها و با فرزندانی سالم داشته باشید، باید این آزمایش‌ها را انجام دهید.
هشدار
نکته بسیار مهم اینکه نتیجه مثبت هریک از آزمایش‌های این روش غربالگری به‌مفهوم منع قانونی برای ازدواج زن و مرد نخواهد بود اما اگر به سلامت خود اهمیت می‌دهید باید بدانید نتیجه کدام تست می‌تواند خطراتی برای شما در آینده داشته باشد. به‌همین‌دلیل در ادامه به معرفی انواع آزمایشات قبل از ازدواج می‌پردازیم.
آزمایش ازدواج شامل چه مواردی است؟
قبل از اینکه برای آزمایش قبل از ازدواج اقدامی شوید، پزشک متخصص زنان و زایمان جلسه‌ای با شما و نامزدتان ترتیب داده و درباره سابقه بیماری و مشکلات مربوط به سلامتی سوالاتی می‌پرسد. پس از آن باید آزمایش‌های لازم انجام شود.می‌توانید برای راحتی و صرفه‌جویی در زمان، از خدمات آزمایش در منزل استفاده کنید و تمام آزمایش‌های قبل از ازدواج را بدون نیاز به مراجعه حضوری انجام دهید.
ارزیابی سلامت عمومی زوجین
در اولین مراحل آزمایش ازدواج، وضعیت کلی سلامت زوجین بررسی خواهد شد. این روش ارزیابی شامل معاینات پزشکی بالینی و بررسی نتیجه آزمایش خون است. هدف از این مرحله، شناسایی بیماری‌های عفونی، بیماری‌های مزمن و اختلالات خونی خواهد بود. چون تمامی این موارد می‌تواند روی زندگی مشترک و تولد نوزادی سالم تأثیر بگذارد. ارزیابی سلامت عمومی زوجین شامل موارد زیر است:
- اندازه‌گیری قد؛
- اندازه‌گیری وزن؛
- اندازه‌گیری فشار خون؛
- بررسی عملکرد تنفسی؛
- معاینه شکم؛
- معاینه سینه؛
- بررسی عملکرد قلب.
آزمایش خون
آزمایش خون یکی از تست‌های پایه در آزمایش عقد است چون می‌تواند به تشخیص اختلالات غیرطبیعی و ژنتیکی در هر یک از زوجین کمک کند. نکته مهم اینکه برای انجام این آزمایش نیازی به ناشتایی نیست.
تشخیص گروه خونی و آزمایش فاکتور Rh
اولین هدف آزمایش خون، تشخیص گروه خونی است و سپس آزمایش فاکتور Rh است.
بررسی کیفیت و کمیت رده‌های سلولی
از طریق آزمایش خون، پزشک کیفیت و کمیت رده‌های سلولی خون را بررسی کرده و میزان کم‌خونی زن را ارزیابی خواهد کرد تا در صورت لزوم، برنامه‌هایی برای آمادگی قبل از بارداری در آینده ارائه کند.
سازگاری گروه خونی زوجین یا آزمایش فاکتور Rh
آزمایش خون می‌تواند سازگاری گروه خونی زوجین را نیز ارزیابی کند. این آزمایش برای تعیین وجود یا عدم وجود پروتئین ارثی خاصی به‌نام آنتی‌ژن Rh روی سطح گلبول‌های قرمز خون انجام شده و اهمیت ویژه‌ای دارد چون ناسازگاری Rh بین مادر و جنین می‌تواند مشکلاتی به‌همراه داشته باشد.
اگر نتیجه آزمایش خون نشان دهد زنی با گروه خونی Rh (-) با مردی ازدواج کرده که گروه خونی Rh (+) دارد، لازم است در دوران بارداری مراقبت‌های ویژه‌ای انجام شود چون آنتی‌بادی‌های موجود در خون مادر می‌تواند به سلول‌های خونی جنین آسیب رسانده و خطر سقط جنین یا مرده‌زایی را افزایش دهد.
تشخیص بیماری‌های ارثی و ژنتیکی و ناهنجاری‌های مادرزادی
در مواردی که یکی از زوجین، بیماری ارثی با ژن غالب داشته باشد، میزان خطر ابتلای نوزاد آن‌ها به این بیماری ژنتیکی تا ۵۰٪ افزایش پیدا می‌کند. در مواردی که یکی از زوجین ناقل ناهنجاری‌های مغلوب باشند، احتمال تولد نوزادی سالم تنها ۲۵٪ خواهد بود.
اگر ترکیبی از عوامل ژنتیکی و محیطی وجود داشته باشد، خطر ابتلای نوزاد به بیماری‌های مادرزادی قلبی، شکاف کام و موارد دیگر افزایش پیدا می‌کند.
بنابراین یکی از مهم‌ترین مراحل آزمایش ازدواج، تشخیص بیماری‌های ژنتیکی و ناهنجاری‌ها است. در این مرحله، پزشک کروموزم را بررسی می‌کند تا سابقه خانوادگی زوجین را ارزیابی کند.
تالاسمی
تالاسمی یکی از شایع‌ترین اختلالات خونی ارثی است که می‌تواند از والدین به نوزاد منتقل شود. این بیماری روی نوع و تعداد هموگلوبین‌های تولید شده توسط بدن تأثیر می‌گذارد. در افراد مبتلا به تالاسمی، تعداد هموگلوبین‌هایی که ناقل اکسیژن هستند و همین‌طور تعداد گلبول‌های قرمز کمتر از افراد عادی است. تالاسمی به دو دسته آلفا و بتا تقسیم شده و شدت‌های مختلفی شامل تالاسمی مینور و ماژور دارد:
- ازدواج دو تالاسمی مینور: ازدواج زن و مردی که نتیجه آزمایش آن‌ها تالاسمی مینور است، احتمال ابتلای نوزاد به تالاسمی ماژور را افزایش خواهد داد. برای پیشگیری از ابتلای نوزاد می‌توان مشاوره ژنتیک انجام داد.
- ازدواج دو تالاسمی ماژور: در این شرایط ازدواج توصیه نمی‌شود چون نوزاد با مشکلات شدید سلامتی روبه‌رو بوده و نیاز به درمانی‌های بسیار پیچیده‌ای دارد.
- ازدواج تالاسمی آلفا و بتا: ازدواج زن و مردی با تالاسمی آلفا و بتا می‌تواند ترکیبی از مشکلات خونی مختلف را در نوزاد ایجاد کند، چون هر دو والد دارای ژن معیوب هستند؛ بنابراین احتمال تولد نوزادی با مشکلات جدی خونی مانند تالاسمی شدید افزایش پیدا می‌کند.
تشخیص بیماری‌های مقاربتی
برخی از بیماری‌های جنسی مانند ایدز (HIV)، مسری هستند و برخی دیگر از بیماری‌ها مانند هپاتیت B، هپاتیت C، تبخال تناسلی یا هرپس و سوزاک جزو بیماری‌هایی هستند که تا آخر عمر باید با آن‌ها دست‌وپنجه نرم کنید. این بیماری‌های از طریق رابطه جنسی منتقل می‌شوند؛ بنابراین زوجین باید از ابتلای طرف مقابل خود به یکی از این بیماری‌ها اطلاع داشته باشند. آزمایش‌های تشخیص بیماری‌های مقاربتی قبل از ازدواج به شرح زیر هستند:
- آزمایش VDRL برای غربالگری سفلیس (اجباری برای آقایان)؛
- آزمایش HIV؛
- آزمایش هپاتیت B و C.
نکته مهم اینکه آزمایش ایدز فقط می‌تواند ابتلای افراد در ۳ تا ۶ ماه گذشته و قبل از آن را نشان دهد؛ بنابراین اگر فردی در کمتر از ۳ ماه گذشته به این بیماری آلوده شده باشد، امکان تشخیصش وجود ندارد.
آزمایش ادرار
آزمایش ادرار با هدف تشخیص عفونت‌های ادراری، مشکلات و بیماری‌های کلیوی و همین‌طور تشخیص مصرف مواد مخدر انجام می‌شود.
آزمایش عدم اعتیاد
این آزمایش برای خانم‌ها و آقایان قبل از ازدواج انجام می‌شود. برای دریافت نتیجه‌ای دقیق، رعایت آمادگی‌های زیر ضروری است؛ در غیر این صورت، ممکن است نتیجه تست تغییر کند:
- ۷۲ ساعت قبل از آزمایش از مصرف مسکن‌های مخدر، داروهای حاوی کدئین و قرص ویتامین B خودداری کنید. این داروها می‌توانند باعث مثبت کاذب در تست اعتیاد شوند.
- مصرف نوشیدنی‌های کافئین‌دار مانند قهوه، چای و نوشابه‌های انرژی‌زا را کاهش دهید. گرچه کافئین معمولاً تأثیر زیادی روی نتیجه تست ندارد، رعایت این نکته به افزایش دقت کمک می‌کند.
- در صورت مصرف هر داروی خاص، حتی داروهای گیاهی یا مکمل‌ها، پیش از انجام آزمایش پزشک خود را مطلع کنید. برخی داروها می‌توانند روی نتیجه آزمایش اثرگذار باشند.
هشدار
آزمایش ادرار برای تشخیص اعتیاد، وجود مواد مخدری مانند شیشه، متادون، تریاک، هروئین و آمفتامین‌ها را نشان می‌دهد. این روش برای تشخیص اعتیاد به موادی مانند ماری‌جوانا و حشیش کمتر قابل‌اعتماد است، به‌ویژه در دُزهای پایین یا نمونه‌های قدیمی.
رعایت دقیق این نکات باعث می‌شود نتیجه آزمایش معتبر و مورد اعتماد باشد و از بروز خطا یا تفسیر اشتباه جلوگیری کند.
آیا آزمایش قبل از ازدواج زنان با مردان فرق دارد؟
بین آزمایش قبل از ازدواج مردان با زنان تفاوتی وجود ندارد و زوجین باید آزمایش‌هایی که در بخش قبلی بررسی شدند را انجام دهند.
چرا آزمایش ازدواج الزامی است؟
اکنون که می‌دانید آزمایش ازدواج چیست بهتر است اطلاعاتی درباره چرایی آن کسب کنید. اینکه کاربرد آزمایش ازدواج چیست و چرا پزشکان روی انجام آن تأکید دارند.
لازم است بدانید که شناسایی خطرات از همان ابتدای مسیر، نقش مهمی در داشتن ازدواجی موفق و بدون نگرانی دارد. حتی اگر برخی از آزمایش‌ها نتیجه مثبت نشان دهند، زوجین در صورت تمایل به ازدواج می‌توانند با مشاوره و راهنمایی پزشک متخصص، اقدامات پیشگیرانه و درمانی مؤثر را انجام دهند.
از طرف دیگر، وقتی اطلاعات و نتایج آزمایش‌ها به صورت شفاف در اختیار هر دو طرف قرار می‌گیرد، هیچ راز مهمی باقی نمی‌ماند و این شفافیت باعث افزایش درک، اعتماد و ارتباط سالم میان زن و مرد خواهد شد.
شاید در گذشته بسیاری از زوجین، مراحل آزمایش قبل از ازدواج را تنها با هدف عدم اعتیاد طرف مقابل انجام می‌دادند؛ اما اکنون دلایل انجام این غربالگری فراتر از نگرانی درباره اعتیاد است چون با افزایش پیدا کردن آمار بیماری‌های مقاربتی، ضرورت انجام این آزمایش‌ها بیشتر مشخص می‌شود. دلیل آن نیز خاموش یا بدون علائم بودن این نوع بیماری‌های در برخی از افراد است.
علاوه‌براین، نباید موضوع تولد فرزندی سالم که اصلی‌ترین هدف از ازدواج است را نادیده گرفت چون تنها با انجام غربالگری قبل از ازدواج است که می‌توان از سلامت ژنتیکی زن و مرد مطمئن شد.
کاربرد آزمایش ازدواج
- شناسایی مشکلات بالقوه سلامتی مؤثر روی باروری مردان و زنان؛
- شناسایی مشکلات ژنتیکی موثر روی باروری مردان و زنان؛
- تشخیص مشکلات ژنتیکی و صفات ارثی نهفته و موثر روی جنین؛
- تشخیص بیماری‌های عفونی خصوصا بیماری‌های مقاربتی؛
- جلوگیری از انتقال بیماری‌های ارثی مانند تالاسمی، هموفیلی و اختلالات کم‌خونی داسی‌شکل؛
- جلوگیری از انتقال بیماری ایدز؛
- جلوگیری از انتقال بیماری‌های عفونی مانند هپاتیت B و C؛
- تشخیص بیماری سیفلیس؛
- بررسی اعتیاد زوجین؛
- اطمینان از سازگاری گروه خونی زوج در موارد اضطراری برای جلوگیری از سقط جنین؛
- بررسی سلامت عمومی زوجین.
مدارک لازم برای انجام آزمایش ازدواج
برای انجام آزمایش ازدواج، ابتدا باید معرفی‌نامه‌ای با عکس هر یک از زوجین دریافت کنید. این معرفی‌نامه را دفتر ازدواج صادر می‌کند. علاوه بر معرفی‌نامه محضری، مدارک زیر نیز لازم است:
- برگه درخواست یا معرفی‌نامه محضری برای انجام آزمایش ازدواج (دارای عکس زوجین)؛
- شناسنامه زوجین به‌همراه ۲ نسخه کپی از صفحه اول؛
- کپی از صفحه توضیحات شناسنامه (در صورت لزوم)؛
- کارت ملی هوشمند زوجین به‌همراه ۲ نسخه کپی پشت و رو؛
- یک قطعه عکس ۳×۴ برای هر یک از زوجین؛
- اصل شناسنامه پدر (در صورت دوشیزه بودن عروس).
مراحل انجام آزمایش ازدواج
مراحل آزمایش ازدواج، از ابتدا تا دریافت نتیجه تست‌ها، به شرح زیر است:
- مراجعه به دفتر ازدواج و دریافت معرفی‌نامه محضری دارای عکس زوجین؛
- دریافت وقت آزمایش ازدواج از آزمایشگاه؛
- ارائه مدارک شناسایی و معرفی‌نامه به آزمایشگاه؛
- انجام آزمایشات قبل از ازدواج؛
- شرکت در کلاس‌های آموزشی قبل از ازدواج برای زوجین؛
- دریافت نتیجه آزمایش از آزمایشگاه؛
- تفسیر آزمایش قبل از ازدواج توسط پزشک و دریافت مشاوره پزشکی؛
- دریافت گواهی سلامت؛
- ارائه گواهی سلامت به دفتر ازدواج.
پاسخ آزمایش ازدواج چقدر اعتبار دارد؟
آزمایش ازدواج فقط ۳۰ روز اعتبار دارد؛ بنابراین زوجین باید در این بازه زمانی برای عقد اقدام کنند؛ در غیر این صورت باید مجددا آزمایش‌ها انجام شوند.
هزینه آزمایش قبل از ازدواج
هزینه‌های آزمایش ازدواج به شرح جدول زیر است:
- هزینه دریافت معرفی‌نامه از دفتر ازدواج؛
- هزینه معاینه عمومی؛
- هزینه آزمایش خون؛
- هزینه آزمایش ژنتیک؛
- هزینه آزمایش بیماری‌های مقاربتی؛
- هزینه تفسیر آزمایش قبل از ازدواج.
عوامل متعددی روی تعیین هزینه‌های آزمایش تأثیر می‌گذارند که به شرح زیر هستند:
- نوع آزمایشگاه (دولتی یا خصوصی)؛
- نوع بیمه (پایه یا تکمیلی درمان)؛
- موقعیت جغرافیایی آزمایشگاه؛
- نوع و تعداد آزمایش‌های اضافی.
کلام آخر دکترساینا
قبل از ازدواج باید اقدامات زیادی انجام دهید، اما یکی از مهم‌ترین آن‌ها آزمایش ازدواج است. این مرحله از شروع زندگی مشترک با هدف تشخیص بیماری‌های ژنتیکی و مقاربتی طراحی شده تا زوجین آمادگی لازم برای تولد فرزندی سالم را داشته باشند و بدون نگرانی از ابتلا به بیماری، زندگی خود را شروع کنند. در آزمایش قبل از ازدواج، علاوه بر بیماری‌های ژنتیکی که احتمال ابتلای نوزاد به همان بیماری را بالا می‌برد، آزمایش تشخیص گروه خونی و فاکتور Rh نیز انجام می‌شود تا منعی برای ازدواج وجود نداشته باشد. باتوجه‌به اجباری بودن این آزمایش و در صورت نیاز به مشاوره برای آمادگی‌های لازم، می‌توانید از پزشکان دکترساینا کمک بگیرید.
سؤالات متداول
۱. چه بیماری‌هایی با آزمایش ازدواج بررسی می‌شوند؟
بیماری‌های ژنتیکی مانند تالاسمی و بیماری‌های مقاربتی مانند هپاتیت، ایدز و سیفلیس با تست ازدواج تشخیص داده می‌شوند.
۲. آیا جواب آزمایش ازدواج در همه مراکز معتبر است؟
خیر، جواب آزمایش قبل از ازدواج در تمامی مراکز معتبر نیست. بنابراین باید تنها به مراکزی مراجعه کنید که در سازمان نظام پزشکی کشور یا وزارت بهداشت ثبت و تایید شده‌اند.
۳. آیا امکان تکرار یا اعتراض به نتایج وجود دارد؟
بله، در صورت اعتراض یکی از زوجین به نتایج آزمایش، امکان تکرار وجود دارد. برای این کار باید درخواست کتبی ارائه کنید.
۴. آیا باید برای آزمایش ازدواج ناشتا باشید؟
خیر، انجام آزمایش تالاسمی و اعتیاد نیازی به ناشتایی ندارد اما اگر تمامی آزمایش‌ها در یک روز انجام می‌شود، لازم است ناشتا باشید.
۵. آزمایش قبل از ازدواج چقدر اعتبار زمانی دارد؟
اعتبار نتیجه آزمایش ازدواج فقط ۳۰ روز است.
اطلاعات این مقاله صرفاً برای افزایش آگاهی شماست. به‌هیچ‌عنوان بدون مشورت با پزشک اقدام به خوددرمانی نکنید.
