MRI چیست؟ تصویربرداری دقیق از بافت‌های نرم بدن با میدان مغناطیسی

MRI یکی از پیشرفته‌ترین روش‌های تصویربرداری پزشکی است که بدون استفاده از اشعه، امکان مشاهده دقیق بافت‌های نرم بدن مانند مغز، نخاع، قلب و اندام‌های داخلی را فراهم می‌کند. برخلاف روش‌هایی مثل سی‌تی‌اسکن یا رادیوگرافی که مبتنی بر اشعه ایکس هستند، تصویربرداری MRI با بهره‌گیری از میدان مغناطیسی قوی و امواج رادیویی، تصویری واضح و چندبُعدی از ساختارهای درونی بدن ارائه می‌دهد و در تشخیص دقیق بسیاری از بیماری‌ها نقش کلیدی دارد. اما MRI چیست؟ در این مقاله از مجله پزشکی دکترساینا، به بررسی کامل این سؤال و نکات مهمی درباره فرق MRI با سی‌تی‌اسکن، کاربردها، آمادگی قبل از اسکن و موارد منع آن می‌پردازیم.

MRI چیست و چگونه تصاویر ایجاد می‌کند؟

MRI (مخفف Magnetic Resonance Imaging) یا تصویربرداری رزونانس مغناطیسی، یک روش غیرتهاجمی تصویربرداری پزشکی است که با استفاده از میدان مغناطیسی قوی، امواج رادیویی و پردازش کامپیوتری، تصاویر دقیق و چندلایه‌ای از اندام‌ها و بافت‌های داخلی بدن تهیه می‌کند. برخلاف سی‌تی‌اسکن یا رادیوگرافی، MRI از اشعه ایکس استفاده نمی‌کند و به همین دلیل انتخاب مناسبی برای افرادی است که نیاز به تصویربرداری‌های مکرر دارند. این روش به‌ویژه برای بررسی مغز، نخاع، مفاصل، قلب و اندام‌های شکمی بسیار مؤثر است.

مراحل تشکیل تصویر در MRI به شرح زیر است:

• ابتدا بیمار روی تخت مخصوص MRI دراز می‌کشد و وارد دستگاه لوله‌ای‌شکل می‌شود؛
• یک میدان مغناطیسی بسیار قوی، مولکول‌های آب (پروتون‌های هیدروژن) در بدن را هم‌راستا می‌کند؛
• امواج رادیویی با فرکانس خاصی به بدن ارسال می‌شود و موجب تحریک پروتون‌ها می‌گردد؛
• پس از قطع امواج، پروتون‌ها به حالت اولیه بازمی‌گردند و سیگنال‌هایی تولید می‌کنند؛
• گیرنده‌های داخل دستگاه، این سیگنال‌ها را دریافت و به داده‌های دیجیتال تبدیل می‌کنند؛
• کامپیوتر با پردازش این داده‌ها، تصویر نهایی را به‌صورت برش‌های مقطعی یا سه‌بعدی ایجاد می‌کند.

اگر بخواهیم بدانیم MRI چیست، می‌توان گفت تصویربرداری MRI یک ابزار قدرتمند و بی‌خطر برای بررسی دقیق بافت‌های نرم بدن است. همین ویژگی‌هاست که باعث شده MRI در بسیاری از موارد، جایگزینی ایمن‌تر و دقیق‌تر نسبت به سی‌تی‌اسکن تلقی شود.

استفاده از امواج رادیویی و میدان مغناطیسی

یکی از ویژگی‌های منحصربه‌فرد تصویربرداری MRI استفاده از میدان مغناطیسی قوی و امواج رادیویی به جای اشعه‌های یونیزان است. در این روش، میدان مغناطیسی پروتون‌های موجود در آب بدن را هم‌راستا می‌کند و سپس امواج رادیویی، این پروتون‌ها را تحریک می‌کنند. با بازگشت پروتون‌ها به وضعیت اولیه، سیگنال‌هایی ایجاد می‌شود که توسط دستگاه دریافت و به تصویر تبدیل می‌شود. همین مکانیسم، MRI را به گزینه‌ای ایمن‌ و دقیق‌تر از برخی روش‌های دیگر مانند سی‌تی‌اسکن تبدیل کرده و پاسخ به این سؤال را که MRI چیست، روشن‌تر می‌سازد: روشی علمی، پیشرفته و بدون اشعه برای بررسی ساختارهای ظریف و حیاتی بدن.

در چه مواردی MRI تجویز می‌شود؟

تصویربرداری MRI به دلیل دقت بالا در نمایش بافت‌های نرم بدن، یکی از پرکاربردترین روش‌های تشخیصی در پزشکی نوین است. برخلاف سی‌تی‌اسکن که بیشتر برای مشاهده استخوان‌ها و ساختارهای سخت کاربرد دارد، MRI در بررسی اندام‌هایی مانند مغز، نخاع، قلب، مفاصل و اندام‌های داخلی شکم بسیار مؤثر است.

پزشک معمولاً زمانی MRI را تجویز می‌کند که نیاز به مشاهده دقیق‌تر ساختار داخلی بدن، بدون آسیب ناشی از پرتوهای یونیزان، وجود داشته باشد. هنوز نمی‌دانید MRI چیست و در چه شرایطی استفاده می‌شود؟ لیست زیر را بخوانید:

• بررسی آسیب‌ها و تومورهای مغز، نخاع و نخاع گردنی؛
• تشخیص سکته مغزی یا خونریزی مغزی؛
• ارزیابی بیماری‌هایی مانند ام‌اس (MS) یا التهاب عصب بینایی؛
• بررسی بیماری‌های قلبی و عروقی مانند آسیب عضله قلب یا نارسایی دریچه‌ها؛
• تشخیص تومور، کیست یا ناهنجاری در اندام‌های داخلی مانند کبد، کلیه، رحم، پروستات و تخمدان؛
• بررسی مفاصل و استخوان‌ها برای تشخیص پارگی رباط، التهاب، یا ساییدگی مفصل؛
• تشخیص دقیق سرطان پستان، به‌ویژه در افراد با بافت پستان متراکم؛
• بررسی مشکلات ستون فقرات مانند بیرون‌زدگی دیسک یا فشردگی عصب.

MRI یکی از ابزارهای کلیدی در تشخیص طیف وسیعی از بیماری‌هاست و دقت بالای آن در نمایش بافت‌های نرم، این روش را به گزینه‌ای مطمئن و ایمن برای بیماران تبدیل کرده است. اگر می‌خواهید بدانید دقیقاً فرق MRI با سی تی اسکن در چیست، همین توانایی در شناسایی دقیق بافت‌های غیراستخوانی یکی از مهم‌ترین تفاوت‌ها به شمار می‌رود. در ادامه، در این باره بیشتر توضیح می‌دهیم.

تفاوت MRI با CT Scan در چیست؟

اگر برای تشخیص بیماری به پزشک مراجعه کرده باشید، احتمالاً با دو گزینه تصویربرداری MRI و سی‌تی‌اسکن (CT Scan) مواجه شده‌اید. هر دو روش از مهم‌ترین ابزارهای تصویربرداری پزشکی هستند، اما عملکرد، نوع تصویربرداری، دقت، ایمنی و کاربردهای آن‌ها با یکدیگر تفاوت دارد. شناخت این تفاوت‌ها به شما کمک می‌کند بدانید در چه شرایطی هر کدام از این روش‌ها ترجیح داده می‌شود و پاسخ روشنی به سؤال «فرق MRI با سی تی اسکن چیست؟» بدهید.

جدول مقایسه MRI و CT Scan

در یک نگاه کلی، اگر بخواهیم بدانیم MRI چیست و چرا در برخی شرایط نسبت به سی‌تی‌اسکن اولویت دارد، باید به قدرت فوق‌العاده آن در نمایش دقیق بافت‌های نرم اشاره کنیم. در مقابل، اگر سرعت و بررسی آسیب‌های اورژانسی مانند خونریزی داخلی مدنظر باشد، سی‌تی‌اسکن انتخاب مناسب‌تری خواهد بود. در نهایت، انتخاب روش تصویربرداری بر اساس نوع بیماری، شرایط بیمار و صلاحدید پزشک انجام می‌شود.

آمادگی قبل از انجام MRI

اگر برای شما تصویربرداری MRI تجویز شده، لازم است پیش از مراجعه به مرکز تصویربرداری، چند نکته ساده اما مهم را رعایت کنید. برخلاف برخی آزمایش‌ها، MRI معمولاً نیاز به ناشتا بودن یا اقدامات سخت ندارد؛ با این حال، بسته به نوع اسکن یا شرایط بدنی خاص مثل بارداری، وجود فلز در بدن یا بیماری کلیوی، ممکن است محدودیت‌هایی وجود داشته باشد. رعایت این نکات باعث می‌شود تصویر نهایی با کیفیت بالا ثبت شده و نیازی به تکرار نداشته باشد. دانستن این موارد به درک بهتر شما از فرایند MRI کمک می‌کند و در پاسخ به این پرسش که MRI چیست و چه آمادگی‌هایی برای آن لازم است، نقش مهمی دارد. مواردی که باید قبل از MRI رعایت کنید:

• در صورت داشتن ایمپلنت فلزی، دستگاه تنظیم ضربان قلب، پروتز یا کلیپس فلزی، حتماً به پزشک یا تکنسین MRI اطلاع دهید؛
• از پوشیدن لباس‌هایی با زیپ فلزی یا دکمه فلزی خودداری کنید و در صورت نیاز، لباس بیمارستانی در اختیار شما قرار می‌گیرد؛
• تمام جواهرات، ساعت، سکه، کارت بانکی، سمعک و لوازم فلزی را پیش از ورود به اتاق MRI کنار بگذارید؛
• اگر باردار هستید یا به‌تازگی زایمان کرده‌اید، حتماً موضوع را با پزشک درمیان بگذارید چون در برخی موارد ممکن است MRI به زمان دیگری موکول شود؛
• در صورت نیاز به تزریق ماده حاجب، سابقه حساسیت دارویی یا بیماری کلیوی را با پزشک در میان بگذارید؛
• در MRI‌های مربوط به شکم یا لگن، ممکن است نیاز باشد چند ساعت قبل از اسکن ناشتا باشید (طبق دستور پزشک یا مرکز تصویربرداری)؛
• اگر دچار فوبیای فضای بسته هستید، موضوع را با پزشک مطرح کنید؛ ممکن است داروی آرام‌بخش ملایمی برایتان تجویز شود.

رعایت چند نکته ساده پیش از انجام MRI باعث می‌شود اسکن شما بدون دردسر، دقیق و سریع انجام شود. برخلاف روش‌هایی مثل سی‌تی‌اسکن که گاهی نیاز به آمادگی‌های ویژه دارند، تصویربرداری MRI معمولاً فرایندی کم‌ریسک و راحت است. با رعایت این نکات، هم تجربه‌ بهتری از MRI خواهید داشت و هم پاسخ دقیق‌تری برای این‌که MRI چیست و چه روندی دارد به‌دست می‌آورید.همچنین می‌توانید برای دریافت مشاوره سریع و تخصصی، از طریق ویزیت آنلاین با متخصص، شرایط خود را بررسی کنید و راهنمایی لازم را پیش از انجام MRI دریافت نمایید.

آیا MRI خطر یا محدودیت دارد؟

تصویربرداری MRI از ایمن‌ترین روش‌های تصویربرداری پزشکی به شمار می‌رود؛ چرا که بر خلاف روش‌هایی مانند سی‌تی‌اسکن، از اشعه یونیزان استفاده نمی‌کند و برای بافت‌های حساس بدن خطر خاصی ندارد. با این حال، به دلیل استفاده از میدان مغناطیسی بسیار قوی، این روش محدودیت‌هایی برای برخی افراد دارد. آگاهی از این محدودیت‌ها به شما کمک می‌کند بهتر بدانید MRI چیست و در چه مواردی نباید انجام شود یا باید با احتیاط بیشتری صورت گیرد.

افرادی که باید پیش از MRI با پزشک مشورت کنند:

• افرادی که پیس‌میکر قلبی یا دفیبریلاتور دارند (ممکن است MRI با عملکرد آن تداخل داشته باشد)؛
• کسانی که دارای ایمپلنت‌های فلزی مانند دریچه‌های قلبی مصنوعی، کلیپس‌های مغزی یا پلاتین‌های جراحی هستند؛
• افرادی که سمعک‌های کاشت‌شده، کاشت حلزونی یا محرک‌های عصبی دارند؛
• بیماران با سابقه جراحی در چشم یا ورود براده فلز به چشم (ممکن است نیاز به عکس‌برداری چشم قبل از MRI باشد)؛
• کسانی که دچار نارسایی کلیوی هستند و نیاز به تزریق ماده حاجب دارند (ماده حاجب ممکن است برای این بیماران مضر باشد)؛
• خانم‌های باردار به‌ویژه در سه‌ماهه اول، مگر در مواقع اضطراری که تأیید پزشک متخصص همراه باشد؛
• افرادی که دچار فوبیای شدید فضای بسته (کلاستروفوبیا) هستند و توانایی ماندن در دستگاه MRI را ندارند.

MRI در اغلب موارد ایمن و بی‌خطر است، اما در برخی شرایط خاص نیاز به بررسی و هماهنگی با پزشک دارد. اگرچه تصویربرداری MRI روشی غیرتهاجمی و بدون اشعه است، اما قدرت مغناطیسی بالای دستگاه می‌تواند برای برخی بیماران با تجهیزات پزشکی خاص یا وضعیت فیزیکی خاص، چالش‌برانگیز باشد؛ بنابراین قبل از انجام MRI، حتماً با پزشک معالج یا تکنسین مرکز تصویربرداری مشورت کنید تا اسکنی ایمن و دقیق داشته باشید.

سؤالات متداول