آزمایش خون بارداری یا بتا: از زمان انجام تا تفسیر

آزمایش خون بارداری یا همان آزمایش بتا، یکی از انواع روش‌های تشخیص بارداری است که توسط پزشک تجویز می‌شود. این آزمایش جزء آزمایش‌های روتین تشخیصی نیست و معمولاً پزشک به دلایلی فراتر از صرفاً تشخیص بارداری آن را تجویز می‌کند. در این مقاله قصد داریم شما را با انواع آزمایش خون حاملگی، علت تجویز، بهترین زمان انجام، نحوه تفسیر، علت منفی کاذب یا مثبت کاذب شدن نتیجه و میزان دقت آن آشنا کنیم.

تایید شده توسط دکتر سعیده یاری

عدد بتای چند نشان‌دهنده بارداری مثبت است و از کجا بفهمم عدد بتای من طبیعی است؟

دکتر سعیده یاری

متخصص زنان و زایمان

شماره نظام پزشکی :۸۳۴۶۶

آزمایش خون بارداری (آزمایش بتا) چیست؟

یکی از دقیق‌ترین انواع تست‌های تشخیص بارداری، تست خون بارداری یا آزمایش بتاست.  آزمایش بتا بارداری میزان گنادوتروپین جفتی انسان (hCG) را در خون اندازه‌گیری می‌کند. این هورمون ۱۰ روز پس از لقاح در بدن تولید می‌شود. در بارداری‌های سالم، مقدار hCG در اوایل بارداری به‌سرعت افزایش می یابد و به علائم اولیه بارداری کمک می‌کند. برخی پزشکان آزمایش بتا را در دوره‌های زمانی متناوب تجویز می‌کنند تا از افزایش مدنظر هورمون اچ‌سی‌جی و پیشروی طبیعی بارداری مطمئن شوند.

نتیجه این تست اطلاعات زیادی را درباره وضعیت سلامت فرد و جنین در اختیار پزشک قرار می‌دهد. از این گذشته، مزیت مهم این آزمایش آن است که حتی مقدارهای خیلی اندک هورمون را هم می‌تواند در خون تشخیص بدهد. معمولاً پزشکان در موارد خاصی انجام این آزمایش را برای افراد تجویز کرده و برای تایید بارداری به نتیجه تست بی بی چک یا سونوگرافی اکتفا می‌کنند.

به گفته‌ی مدیکال نیوز تودی:

آزمایش خون بارداری یا آزمایش بتا میزان هورمون گونادوتروپین انسانی را در خون اندازه می‌گیرید. عدد بتا می‌تواند نشان دهد که آیا شما باردار هستید یا خیر؛ و آیا بدن شما هورمون‌های حاملگی را به اندازه کافی می‌سازد یا خیر.

بهترین زمان آزمایش خون بارداری چه‌زمانی است؟

تست خون بارداری از ۳ الی ۴ روز بعد از لانه‌گزینی یا ۱۱ الی ۱۲ روز بعد از تخمک‌گذاری می‌تواند مثبت شود؛ یعنی ۱ تا ۲ روز پیش از عقب افتادن پریود.
برخلاف آزمایش ادرار بارداری که بهترین زمان انجام آن صبح و با اولین ادرار صبحگاهی است، آزمایش خون بارداری را می‌توان در هر ساعت از شبانه‌روز انجام داد.

انواع آزمایش خون بارداری

به‌صورت کلی تست خون بارداری به دو نوع تقسیم می‌شود:

1. تست خون بارداری کیفی (Qualitative)
2. تست خون بارداری کمی (Quantitavie)

۱. آزمایش خون بارداری کیفی

در تست‌های خون کیفی هم مثل تست ادرار بارداری و تست خانگی، نتیجه به‌صورت مثبت یا منفی مشخص می‌شود. مزیت آزمایش خون کیفی نسبت به دو آزمایش دیگر این است که این آزمایش می‌تواند هورمون بارداری را کمی زودتر تشخیص بدهد.

۲. آزمایش خون بارداری کمی یا بتا

آزمایش خون بارداری از نوع کمی یا آزمایش بتا می‌تواند مقدار دقیق هورمون hCG را در هر لیتر خون اندازه بگیرد که به آن «عدد بتا» می‌گویند. نتیجه این تست می‌تواند اطلاعات بیشتری را درباره وضعیت سلامت فرد و جنین در اختیار پزشک قرار بدهد. از این گذشته، مزیت مهم این آزمایش آن است که حتی مقدارهای خیلی اندک هورمون را هم می‌تواند در خون تشخیص بدهد.
بعد از گرفتن نتیجه تست، می‌توانید برای تفسیر آن از پزشک متخصص یا ماما کمک بگیرید. پزشک در صورت نیاز، این آزمایش را تکرار می‌کند و مقدار هورمون را در طول بازه‌های زمانی مختلف مقایسه می‌کند.

تفاوت انواع آزمایش خون بارداری چیست؟

هرکدام از این آزمایش‌ها ممکن است بسته به ماه بارداری و شرایط سلامتی فرد توسط پزشک تجویز شوند. در جدول زیر می‌توانید به‌صورت خلاصه تفاوت‌های آزمایش کمی و کیفی را مشاهده کنید.

تست‌های خون بارداری کیفی فقط قادر به تشخیص بارداری هستند. تست‌های خون بارداری کمی می‌توانند علاوه بر تشخیص بارداری، مقدار هورمون hCG و تغییرات آن را هم اندازه‌گیری کنند.

آمادگی‌های قبل از آزمایش خون بارداری

از آنجا که انجام بسیاری از آزمایش‌های تشخیصی نیاز به ناشتا بودن دارند، ممکن است این سؤال برایتان پیش بیاید که: «آیا برای آزمایش خون تست بارداری هم باید ناشتا باشم؟» پاسخ این است که برای انجام آزمایش خون بارداری نیازی به ناشتابودن نیست و شما می‌توانید هر زمان از روز، فارغ از ناشتابودن یا نبودن آزمایش بارداری بدهید.
تنها نکته مهمی که باید رعایت کنید، مصرف‌نکردن مکمل‌های حاوی «بیوتین» یا همان ویتامین B7 از ۲۴ تا ۴۸ ساعت قبل از روز آزمایش‌های بارداری است. این ویتامین ممکن است با آزمایش خون بارداری تداخل ایجاد کند و باعث منفی‌شدن کاذب آزمایش شود.

نحوه انجام آزمایش بتا

نحوه انجام آزمایش خون برای بارداری به این ترتیب است:

1. به آزمایشگاه مراجعه می‌کنید و درخواست مبنی بر انجام آزمایش بتا را مطرح می‌کنید؛
2. روی صندلی می‌نشینید، آرنج‌تان را روی دسته صندلی قرار می‌دهید؛
3.  مسئول آزمایشگاه با سرنگ مقداری خون را از رگ بازویتان می‌گیرد و داخل لوله آزمایشگاهی می‌ریزد؛
4. پس از اتمام خون‌گیری، مسئول آزمایشگاه زمان مراجعه مجدد و گرفتن جواب آزمایش را به شما اعلام می‌کند؛
5. برای اطمینان بیشتر، خواندن آزمایش بتا را به پزشک واگذار کنید.

نحوه خواندن و تفسیر آزمایش خون بارداری

در آزمایش خون کیفی، نتیجه به صورت مثبت یا منفی قید می‌شود؛ اما در آزمایش بتا، میزان هورمون اچ‌سی‌جی گزارش می‌شود. معمولاً عدد بتا بالای ۲۵ نشان‌دهنده حاملگی است. عدد result در آزمایش بارداری نشان‌دهنده مقدار هورمون اچ‌سی‌جی بدن شماست.

 اگر بارداری روند طبیعی را طی کرده باشد، نتایج آزمایش بتا نشان‌دهنده رشد سریع هورمون hCG در سه‌ماهه اول و سپس کندشدن سرعت رشد آن از حدود هفته ۱۰ به بعد خواهد بود. از حدود هفته ۱۶ به بعد مقدار hCG تا پایان بارداری ثابت می‌ماند.

عکس آزمایش تیتر بتا:

عکس آزمایش بتا مثبت:

عکس آزمایش بتا منفی:

حداقل میزان hCG برای مثبت شدن آزمایش خون بارداری چقدر است؟

طبق یک قانون کلی:

• مقدار hCG کمتر از ۵ (mIU/mL) در آزمایش خون بارداری به معنی بارداری منفی است.
• مقدار hCG بالاتر از ۲۵ به معنی بارداری مثبت است.
• مقدار hCG بین ۶ تا ۲۴ ناحیه خاکستری است و برای اینکه از بارداری اطمینان حاصل شود، باید تست تکرار شود.

مقدار عدد بتا بیش از حد طبیعی به چه معنی است؟

بالابودن هورمون hCG ممکن است هیچ معنایی جز یک حاملگی سالم نداشته باشد. در واقع فقط ممکن است فرد تاریخ لانه‌گزینی را اشتباه محاسبه کرده باشد. بااین‌حال بالاتر از حد نرمال‌ بودن این هورمون می‌تواند نشان‌دهنده موارد زیر هم باشد:

• عفونت یا تومور بدخیم رحم؛
• چندقلویی؛
• تومورهای غیرسرطانی رحم؛
• سرطان تخمدان؛
• حاملگی مولار.

مقدار عدد بتا کمتر از حد طبیعی در آزمایش خون بارداری چه نشانه‌ای دارد؟

پایین‌تر از محدوده نرمال بودن hCG می‌تواند نشانه موارد زیر باشد:

• بارداری خارج رحمی؛
• حاملگی پوچ؛
• سقط ناقص یا کامل؛
• مرگ جنین.

جدول عدد بتا در بارداری

New wpDataTable

برای تفسیر جواب آزمایش بارداری خون بتا از کدام دکتر کمک بگیریم؟

حتما برای تفسیر آزمایش تیتر بتا از پزشک متخصص یا ماما کمک بگیرید. پزشک در صورت نیاز، این آزمایش را تکرار می‌کند و مقدار هورمون را در طول بازه‌های زمانی مختلف مقایسه می‌کند. 

دقت آزمایش خون بارداری چقدر است؟

دقت آزمایش خون بارداری حدود ۹۹ درصد است. دقت بالای این آزمایش باعث می‌شود مقادیر کمتر hCG را نیز تشخیص دهد. البته با وجود دقت بالای این آزمایش، ممکن است تحت شرایطی جواب آزمایش درست نباشد و نتیجه منفی کاذب یا مثبت کاذب شود.

نتیجه منفی کاذب آزمایش خون بارداری چیست؟

منفی کاذب بودن نتیجه تست خون بارداری یعنی با وجود اینکه فرد باردار است، نتیجه تست منفی شود. اگر تست خیلی زود انجام شود، ممکن است مقدار hCG به اندازه‌ای نباشد که توسط تست قابل‌تشخیص باشد؛ در نتیجه جواب منفی می‌شود. از روز ۹ تا ۱۴ بارداری به بعد، احتمال منفی کاذب شدن نتیجه آزمایش بسیار کم است.
یکی دیگر از عواملی که ممکن است باعث منفی‌شدن کاذب تست شود، بیماری نادر «تروفوبلاستیک بارداری» است. در این بیماری سلول‌هایی که قرار است جفت را تشکیل بدهند از حالت طبیعی خود خارج می‌شوند و تومورهایی را در رحم ایجاد می‌کنند که معمولا خوش‌خیم هستند.

نتیجه مثبت کاذب آزمایش خون بارداری چیست؟

نتیجه مثبت کاذب تست خون بارداری وقتی اتفاق می‌افتد که فرد باردار نباشد اما نتیجه تست مثبت شود. مثبت‌شدن کاذب آزمایش خون بارداری به‌ندرت اتفاق می‌افتد. موارد زیر ممکن است در مثبت کاذب شدن نتیجه تست اثرگذار باشند:

• مصرف داروهای حاوی هورمون hCG (مثل قرص‌هایی که برای درمان ناباروری استفاده می‌شوند)؛
• بارداری شیمیایی (وقتی اتفاق می‌افتد که تخمک بارور شود اما به رحم نچسبد)؛
• انتقال خون یا پلاسما‌ از فردی که خون او حاوی hCG بوده است؛
• سابقه سقط یا زایمان به فاصله کمی قبل از انجام تست؛
• مصرف داروهای حاوی hCG برای درمان ناباروری، کاهش وزن یا دوپینگ؛
• ابتلا به بیماری کمبود یا نقص «IgA» (IgA یا پادتن آ پروتئینی است که با عفونت‌ها مقابله می‌کند؛ افراد مبتلا به این بیماری از کمبود یا نقص این پروتئین رنج می‌برند.)؛
• نارسایی کلیوی؛
• ابتلا به برخی از انواع سرطان‌ها؛
• آرتریت روماتوئید.

برخی داروهایی که می‌توانند باعث مثبت کاذب شدن تست خون بارداری شوند عبارت‌اند از:

• داروهای حاوی hCG مثل نوارل، پرگنیل، اویدرل، پروفاسی؛
• داروهای ضداضطراب مثل دیازپام (والیوم) و آلپرازولام (زاناکس)؛
• داروهای ضدروان‌پریشی مثل کلوزاپین و کلورپرومازین؛
• داروهای ضدتشنج مثل فنوباربیتال؛
• داروهای مربوط به بیماری پارکینسون؛
• داروهای ادرارآور مثل فروزماید؛
• آنتی‌هیستامین‌ها؛
• متادون.

آزمایش بتا برای چه مواردی کاربرد دارد؟

معمولاً برای تشخیص بارداری در شرایط عادی، تست‌های خانگی و آزمایش ادرار به اندازه کافی دقیق و البته راحت هستند. اما تحت شرایط خاصی ممکن است پزشک نیاز داشته باشد مقدار دقیق هورمون را بداند.

تحت شرایط زیر ممکن است پزشک آزمایش خون تجویز کند:

• تعیین سن دقیق جنین؛
• منفی‌شدن تست ادرار یا تست خانگی با وجود عقب افتادن پریود؛
• افرادی که تحت درمان‌های نازایی هستند؛
• افرادی که مشکوک به سقط یا چندقلوزایی هستند؛
• احتمال بارداری خارج رحمی؛
• غربالگری‌های بارداری (مثل غربالگری سندرم داون)؛
• بارداری‌های پرخطر (بارداری در سن بالا، ابتلا به اعتیاد، فشارخون بالا، داشتن سابقه سقط، ابتلا به دیابت و …)؛
• عجله برای تشخیص بارداری (برای مثال در شرایطی که بارداری برای سلامت فرد خطرناک است، تحت درمان با داروی شیمیایی خاصی است یا باید اقدامات مراقبتی خاصی برای او انجام شود، لازم است بارداری به‌سرعت تشخیص داده شود).

تفاوت آزمایش خون و ادرار بارداری

آزمایش خون بارداری دو تا سه روز زودتر از آزمایش ادرار نتیجه بارداری را مشخص می‌کند و اطلاعات بیشتری را در اختیار پزشک قرار می‌دهد. علت تشخیص زودهنگام‌تر بارداری با آزمایش خون این است که  در این آزمایش‌ مقادیر اندک هورمون hCG هم قابل‌ تشخیص است اما hCG موجود در ادرار باید به حد بالایی برسد تا قابل تشخیص باشد.

کلام آخر دکترساینا

در این تمام اطلاعات لازم درباره آزمایش خون بارداری یا آزمایش بتا را با شما به اشتراک گذاشتیم. همان‌طورکه گفتیم، این تست کاربردهای خاصی دارد و معمولا به توصیه پزشک باید آن را انجام دهید. از طرفی تفسیر این تست هم زیروبم‌های خاص خودش را دارد و بهتر است تفسیر آن را به پزشک بسپارید. یادتان باشد، اگر نیاز به تفسیر عدد بتا در بارداری و گفت‌وگو با پزشک دارید، دکترساینا مانند همیشه در کنار شماست.

سوالات متداول

منابع

1. https://www.parents.com/beta-hcg-8673923