آزمایش T4: اهمیت، نتایج و راه‌های تفسیر آن برای سلامت تیروئید
آزمایش T4 یکی از آزمایش‌های خون بسیار پرکاربرد برای ارزیابی سلامت تیروئید است. این آزمایش هورمون t4 را که تیروکسین نامیده می‌شود اندازه‌گیری می‌کند. مانند همه هورمون‌های تیروئید، اگر سطح این هورمون هم بالا یا پایین باشد، باید به‌صورت دوره‌ای آن را چک کنید. برای اینکه بیشتر درباره آزمایش t4 بدانید، این مقاله را مطالعه کنید.
آزمایش T4 یا تیروکسین توتال چیست؟
آزمایش T4 یا تیروکسین (Thyroxine) توتال، یک آزمایش خون است که برای اندازه‌گیری هورمون تیروکسین به کار می‌رود. تیروئید یکی از غدد درون‌ریز بدن است که در جلوی گردن قرار گرفته است و دو هورمون اصلی آن t4 و t3 را تولید می‌کند. هورمون t4 حاوی چهار اتم ید است و به دو صورت متصل و آزاد در بدن وجود دارد. شکل متصل آن به پروتئین‌های حامل در خون چسبیده است و نمی‌تواند وارد بافت‌های بدن شود ولی شکل آزاد آن (Free T4) آزادانه در خون گردش می‌کند.
تیروکسین یک هورمون غیرفعال است. به همین دلیل، سلول‌های چندین اندام ما ازجمله کبد، کلیه‌ها، مغز و نخاع، هیپوفیز و ماهیچه‌ها اغلب آن را به T3 (تری‌یدوتیرونین) تبدیل می‌کنند که از نوع هورمون‌های فعال تیروئید است.
آزمایش تیروکسین توتال کل اشکال آزاد و متصل تیروکسین را اندازه می‌گیرد. این آزمایش از تست Free T4 جامع‌تر است و بهتر می‌تواند به ارزیابی عملکرد تیروئید کمک کند.
چرا آزمایش T4 انجام می‌شود؟
آزمایش t4 برای ارزیابی عملکرد تیروئید ضروری است. هورمون تیروکسین در تنظیم متابولیسم بدن، عملکرد سیستم گوارش، ضربان قلب، تنظیم دمای بدن، رشد مغز و بسیاری دیگر از فرایندهایی که در بدن سراغ داریم نقش دارد. بنابراین نرمال‌بودن سطح آن از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است. به چند دلیل ممکن است پزشک از شما بخواهد آزمایش t4 را انجام دهید:
- قبلا برایتان آزمایش هورمون محرک تیروئید (TSH) را تجویز کرده و نتیجه آن غیرنرمال بوده است؛
- علائمی از پرکاری یا کم‌کاری تیروئید در شما مشاهده می‌کند؛
- علائمی از اختلالات غده هیپوفیز دارید؛
- تلاش می‌کنید ولی نمی‌توانید باردار شوید؛
- روی تیروئید شما توده یا ندول حس می‌کند؛
- غده تیروئید شما بزرگ به نظر می‌رسد؛
- برای تشخیص بیماری‌هایی نظیر گواتر، ندول‌های تیروئید و مشکلات مربوط به هیپوتالاموس به جواب این آزمایش نیاز دارد؛
- برای پایش اثربخشی درمان تیروئید شما آن را تجویز کرده است.
شرایط انجام آزمایش T4 چیست؟
آزمایش t4 معمولا نیازی به ناشتایی ندارد. بااین‌حال، بسته به اینکه پزشک به چه دلیل آن را برایتان تجویز کرده است و آيا با آزمایش‌های دیگری همراه است یا نه، ممکن است لازم باشد چیزی نخورید و ننوشید. اگر دارو یا مکمل خاصی مصرف می‌کنید که بر سطح هورمون t4 تأثیر می‌گذارد، به پزشک بگویید.
برای نمونه، بیوتین که نوعی مکمل بدون نسخه است، می‌تواند بر نتایج آزمایش تیروکسین تأثیر بگذارد. در نتیجه، پزشک احتمال دارد از شما بخواهد ۳ تا ۵ روز مصرف هرگونه مکمل حاوی بیوتین را موقتا متوقف کنید. داروهای تشنج، داروهای قلب یا کنترل بارداری هم از جمله داروهایی هستند که ممکن است نتایج آزمایش t4 را تغییر دهند.
اگر یک عفونت معمولی دارید که به‌سادگی قابل‌درمان است، احتمالا پزشک به شما پیشنهاد می‌کند بعد از اینکه عفونت برطرف شد برای آزمایش t4 اقدام کنید.
آزمایش T4 چگونه انجام می‌شود؟
آزمایش t4 یک آزمایش خون ساده است و چند دقیقه بیشتر طول نمی‌کشد. متخصصان نمونه‌گیری خون شما می‌گیرند. برای این کار ابتدا نقطه‌ای را در ناحیه داخلی بازوی شما در قسمت آرنج مشخص می‌کنند و بالای آن را با نوار کشی می‌بندند. فشاری که در آن ناحیه به وجود می‌آید باعث متورم‌شدن ورید می‌شود و درنتیجه، می‌توان راحت رگ مناسب را پیدا کرد. نمونه‌گیر بعد از یافتن رگ روی آن را با پد الکلی ضدعفونی می‌کند و با یک سرنگ دارای سرسوزن کوچک، مقداری از خون شما را می‌گیرد و درون یک ویال می‌ریزد. نمونه خون را به آزمایشگاه ارسال می‌کند تا در آنجا روی آن آزمایش کنند.همچنین در دکتر ساینا خدمات آزمایش در محل ارائه می‌شود؛ به این صورت که نمونه‌گیر با تجهیزات کاملاً بهداشتی به محل شما اعزام می‌شود و فرآیند نمونه‌گیری به‌صورت سریع، آسان و ایمن انجام می‌شود.
این آزمایش هیچ خطر خاصی برای شما ندارد. در لحظه خونگیری ممکن است کمی سوزش شبیه نیشگون‌گرفتن احساس کنید. گاهی اوقات کبودی یا تورم خفیفی ایجاد می‌شود، اما این علائم به‌زودی برطرف می‌شوند. شاید کمی سبکی سر یا سرگیجه داشته باشید اما جای نگرانی نیست. به‌ندرت پیش می‌آید که کسی با آزمایش خون دچار مشکل شود.
نتایج و تفسیر آزمایش T4 چگونه است؟
دریافت نتیجه ممکن است تا ۴۸ ساعت طول بکشد؛ بنابراین نگران نباشید.
در ادامه می‌خواهیم درباره تفسیر آزمایش T4 و محدوده نرمال این هورمون صحبت کنیم اما قبل از آن یک نکته مهم را به یاد داشته باشید. تفسیر آزمایش‌های مربوط به هورمون‌های تیروئید کار ساده‌ای نیست و چند عامل مختلف برای آن باید در نظر گرفته شوند. درنتیجه، پیشنهاد می‌کنیم این کار را به پزشک بسپارید.همچنین می‌توانید از خدمات آنلاین تفسیر نتایج آزمایش در دکتر ساینا استفاده کنید و پاسخ خود را به‌صورت دقیق و محرمانه از بهترین پزشکان دریافت کنید.
محدوده نرمال t4 برای بزرگسالان بین ۵ تا ۱۲ میکروگرم در دسی‌لیتر (mcg/dl) است. البته بسته به سیستم اندازه‌گیری یا تکنیک‌هایی که آزمایشگاه از آن استفاده می‌کند ممکن است در رفرنس‌های جواب آزمایش اعداد متفاوتی ببینید.
چه عواملی سطح هورمون تیروکسین را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد؟
معمولا نتایج تست t4 دقیق هستند اما گاهی ممکن است یک‌سری شرایط با نتایج تداخل ایجاد کرده باشند. پزشک می‌تواند تمام این عوامل را بررسی کند و به شما اطلاع دهد که آیا تست تیروکسین شما درست است یا نه. برخی از این عوامل عبارت‌اند از:
- برخی داروها مثل آمیودارون، دگزامتازون، لیتیوم، پروپرانولول و تیونامید؛
- مکمل‌هایی مثل بیوتین؛
- بارداری؛
- بیماری‌هایی مانند نارسایی کلیه یا سیروز کبد که ممکن است ناشی از ابتلا به هپاتیت یا اعتیاد به الکل باشد.
اگر سطح هورمون t4 خیلی بالا باشد چه اتفاقی می‌افتد؟
اگر سطح t4 بالاتر از حد طبیعی باشد و چیزی روی آن تأثیر نگذاشته باشد، ممکن است نشانه‌ای از تیروتوکسیکوز باشد. تیروتوکسیکوز به‌نوبه خود می‌تواند ناشی از پرکاری تیروئید، التهاب تیروئید (تیروئیدیت) یا مصرف بیش‌ازحد داروهای تیروئید باشد. تیروتوکسیکوز باعث می‌شود متابولیسم بدن شما به‌اندازه‌ای تسریع شود که برایتان خطرناک باشد.
علائم بالا بودن آزمایش T4
- کاهش وزن غیرقابل‌توضیح؛
- اضطراب و افسردگی؛
- بی‌قراری؛
- تحریک‌پذیری؛
- مشکلات مربوط به خواب؛
- تورم اطراف چشم که باعث برآمدگی آن می‌شود (بیماری چشم گریوز)؛
- کاهش وزن؛
- احساس گرسنگی شدید؛
- تحمل گرما را نداشتن؛
- افزایش تعریق؛
- لرزش‌های خفیف در انگشت‌ها، سر، صورت یا زبان؛
- ضربان قلب سریع؛
- فشارخون بالا؛
- اسهال.
اگر سطح هورمون t4 خیلی پایین باشد چه اتفاقی می‌افتد؟
اگر سطح t4 کمتر از حد نرمال باشد، اغلب نشانه کم‌کاری تیروئید است که دلایل مختلفی دارد. برای مثال، ممکن است برخی بیماری‌های خودایمنی مثل هاشیموتو، کمبود ید از رژیم غذایی و مصرف برخی داروهای خاص باعث کم‌کاری تیروئید شوند. کم‌کاری تیروئید سبب کند شدن بیش‌ازحد متابولیسم بدن شما می‌شود.
علائم پایین بودن آزمایش T4
- افسردگی؛
- ناتوانی در تمرکز و به‌خاطرسپردن چیزها؛
- تورم دور چشم؛
- تورم تیروئید یا گواتر؛
- خستگی شدید؛
- افزایش وزن؛
- ریزش مو؛
- تحمل سرما را نداشتن؛
- پوست سرد و خشک؛
- احساس گرسنگی نکردن؛
- ضربان قلب آهسته؛
- تنگی نفس؛
- یبوست؛
- پریودهای نامنظم.
عوارض بالا بودن هورمون T4 در آزمایش خون
اگر هورمون t4 در آزمایش خون بالا باشد، اغلب نشانه پرکاری تیروئید است. پرکاری تیروئید می‌تواند متابولیسم بدن را بیشتر از آنچه باید، افزایش دهد که کاهش وزن شدید، حساسیت به گرما، ضربان قلب سریع و نامنظم (آریتمی) و افزایش حرکات روده را به دنبال دارد.
آزمایش T4 در بارداری
سطح هورمون‌های تیروئید در دوران بارداری افزایش می‌یابد زیرا بدن با نیازهای درحال تغییر بدن شما و کودکتان سازگار می‌شود. به‌ویژه در سه‌ماهه اول بارداری، کودک به‌طور کامل برای رشد صحیح مغز و سیستم عصبی خود به هورمون تیروئید متکی است. بنابراین، هم برای سلامت شما و هم برای سلامت جنین، باید تیروئید شما در دوران بارداری در وضعیت مناسبی قرار داشته باشد.
به‌طور کلی محدوده نرمال هورمون t4 در کل دوران بارداری بین ۱۲٫۱ تا ۱۵٫۷ پیکومول در لیتر (pmol/L) است. اگر بخواهیم به تفکیک سه‌ماهه آن را نشان دهیم به‌صورت زیر خواهد بود:
| ماه‌های بارداری | سطح هورمون T4 برحسب pmol/L | سطح هورمون T4 برحسب μg/dL |
| سه‌ماهه اول | ۱۲٫۱ – ۱۸٫۷ | ۷٫۵۷ – ۸٫۱۳ |
| سه‌ماهه دوم | ۹٫۱ – ۱۸٫۳ | ۷٫۱۷ – ۸٫۶۴ |
| سه‌ماهه سوم | ۸٫۴ – ۱۵٫۷ | ۷٫۰۷ – ۴٫۷۱ |
مقادیر بالاتر یا پایین‌تر از این محدوده به‌ترتیب به‌معنای پرکاری و کم‌کاری تیروئید در دوران برداری است که هم برای شما و هم برای جنین عوارضی به همراه دارد که درباره آنها صحبت کردیم. برای نمونه، کمبود هورمون تیروئید می‌تواند بر رشد مغز کودک قبل و بعد از تولد تأثیر بگذارد و باعث اختلالات عصبی، مشکلات ذهنی و تأخیر در رشد شود.
تست‌های مرتبط با آزمایش T4
در بسیاری از مواقع، آزمایش T4 به‌تنهایی نمی‌تواند نتایج دقیقی ارائه دهد. بنابراین، پزشک برای تأیید تشخیص خود می‌تواند از تست‌های مرتبط با آزمایش t4 استفاده کند. در اصل هورمون تیروکسین زمانی چک می‌شود که قبل از آن، سطح هورمون TSH که تحریک‌کننده تیروئید برای تولید هورمون است بررسی شده باشد و نتایج آن نرمال نباشند. در این صورت، پزشک از شما می‌خواهد که تست T4 را انجام دهید. اگر جواب این آزمایش هم نرمال نباشد، آنگاه پزشک به‌دنبال آزمایش‌های بیشتری خواهد بود تا تصویر دقیق‌تری از تیروئید شما به دست آورد. برخی از آزمایش‌های مرتبط با آزمایش t4 عبارت‌اند از:
- آزمایش TSH یا هورمون محرک تیروئید؛
- آزمایش Free T4؛
- آزمایش T3 یا تری‌یدوتیرونین؛
- آزمایش‌هایی برای تشخیص بیماری گریوز که یک بیماری خودایمنی است و باعث پرکاری تیروئید می‌شود؛
- آزمایش‌هایی برای تشخیص بیماری هاشیموتو که یک بیماری خودایمنی است و باعث کم‌کاری تیروئید می‌شود.
هریک از این آزمایش‌ها را می‌توانید در سایت دکترساینا درخواست کنید و آنها را در منزلتان انجام دهید.
آزمایش T4 در منزل با دکترساینا!
دکترساینا با آگاهی از اینکه بسیاری از شما ممکن است شرایط مراجعه حضوری به آزمایشگاه را به دلایل مختلف نداشته باشید، خدمات آزمایش در منزل T4 را راه‌اندازی کرده است تا بتوانید هرزمانی که خودتان راحت هستید آن را در منزلتان انجام دهید. با این خدمات دیگر دغدغه‌ای بابت آزمایش‌های بسیار مهم ازجمله آزمایش t4 نخواهید داشت. هم در زمان و هزینه‌هایتان صرفه‌جویی می‌کنید و هم در محیط امن و آرام منزل خودتان آزمایش را انجام می‌دهید. امتحان کنید و از تجربه یک آزمایش خون بدون دردسر لذت ببرید!
سؤالات متداول
۱. عوارض بالا بودن هورمون t4 چیست؟
اگر سطح هورمون T4 در آزمایش خون بالا باشد، ممکن است پرکاری تیروئید داشته باشید. این بیماری با عوارضی ازجمله کاهش وزن شدید، ضعف عضلانی، حساسیت به گرما و تعریق زیاد همراه است.
۲. رنج نرمال t4 در بزرگسالان چقدر است؟
اگر بر حسب میکروگرم بر دسی‌لیتر اندازه‌گیری شده باشد، محدوده نرمال t4 بین ۷٫۰۷ تا ۸٫۴۴ است.
اطلاعات این مقاله صرفاً برای افزایش آگاهی شماست. به‌هیچ‌عنوان بدون مشورت با پزشک اقدام به خوددرمانی نکنید.
