آزمایش TIBC چیست؟ | بررسی ظرفیت اتصال آهن خون

آزمایش ظرفیت کل اتصال آهن خون یا به اختصار تی.آی.بی.سی (TIBC) یکی از چند آزمایشی است که پزشک با کمک آن بیماری‌های مرتبط با آهن مثل کم‌خونی یا هموکروماتوزیس را تشخیص می‌دهد. پزشک معمولا نتایج آهن را با نتایج آزمایش فریتین خون مقایسه می‌کند. در این مقاله با نحوه انجام، تفسیر نتایج و آمادگی قبل از تست TIBC آشنا می‌شوید. تا انتهای مطلب با ما همراه باشید.

آزمایش TIBC چیست؟

آزمایش tibc نوعی آزمایش خون است که توانایی یا ظرفیت خون برای اتصال به آهن و حمل آن در سراسر بدن را ارزیابی می‌کند و برای تشخیص مشکلات جذب آهن مناسب است. از نظر تخصصی، آزمایش TIBC مقدار ترانسفرین خون را نشان می‌دهد. ترانسفرین پروتئین اصلی خون است که توسط کبد ساخته می‌شود تا جذب آهن درون خون را تنظیم کند. ترانسفرین به آهن متصل می‌شود و آهن را در سراسر بدن منتقل می‌کند. نتایج آزمایش TIBC به تشخیص کم‌خونی فقر آهن یا سایر شرایط متابولیسم آهن کمک می‌کند.

به‌طور کلی دو نوع ظرفیت اتصال آهن وجود دارد:

• ظرفیت اتصال آهن غیراشباع (UIBC): مقدار ترانسفرینی را که هنوز به آهن متصل نشده است، اندازه‌گیری می‌کند.
• ظرفیت اتصال آهن کل (TIBC): مقدار کل آهن موجود در خون شما به علاوه UIBC را نشان می‌دهد.

بهترین زمان برای انجام آزمایش TIBC

ممکن است شما مقدار کم یا زیادی از آهن در بدنتان داشته باشید که به ترتیب به نام کم‌خونی فقر آهن و هموکروماتوزیس شناخته می‌شود. معمولا پزشک آزمایش TIBC را برای تشخیص بیماری‌های مربوط به آهن تجویز می‌کند. این آزمایش‌ ممکن است همراه با سایر آزمایش‌های آهن درخواست شوند.

به‌عنوان مثال، اگر نتایج آزمایش شمارش کامل خون (CBC) نشان دهد که هموگلوبین و هماتوکریت شما پایین است و گلبول‌های قرمز شما کوچک‌تر (میکروسیتیک) و کم‌رنگ‌تر از حد معمول (هیپوکرومیک) هستند، حتی اگر علائم بالینی دیگری نداشته باشید، ممکن است پزشک آزمایش TIBC را تجویز کند. این موضوع می‌توان نشان‌دهنده کم‌خونی فقر آهن باشد.

انجام آزمایش TIBC معمولا در آزمایشگاه انجام می‌شود، اما اگر تمایل داشته باشید، می‌توانید بدون نیاز به مراجعه حضوری از خدمات آزمایش در محل استفاده کنید. در این روش، کارشناس نمونه‌گیر به محل شما اعزام می‌شود و تمامی مراحل خون‌گیری به‌صورت ایمن و حرفه‌ای در خانه یا محیط کار انجام می‌شود. این کار باعث صرفه‌جویی در زمان، کاهش رفت‌وآمد و ایجاد آرامش بیشتر در هنگام نمونه‌گیری خواهد شد.

چرا آزمایش TIBC انجام می‌شود و اهمیت دارد؟

آهن یک ماده معدنی ضروری در بدن و یک ماده کلیدی برای سلامتی شماست. بدن شما برای ساخت گلبول‌های قرمز خون سالم به آهن نیاز دارد. از طرف دیگر، آهن نقش مهمی در سلامت عضلات، مغز استخوان و عملکرد اندام‌ها دارد. از طرف دیگر، آهن بخش مهمی از هموگلوبین است، پروتئینی در گلبول‌های قرمز خون که در ریه‌ها به اکسیژن متصل می‌شود و با گردش خون در سراسر بدن، اکسیژن را آزاد می‌کند. بخشی از آهن هم برای اهداف دیگر مثل ساخت سایر پروتئین‌های حاوی آهن مانند میوگلوبین و برخی آنزیم‌ها استفاده می‌شود. با این‌حال، شما از طریق عرق، خونریزی قاعدگی، ریزش پوست و خونریزی‌های دیگر آهن را از دست می‌دهید.

بدن شما نمی‌تواند آهن تولید کند و باید آهن را از طریق غذا و مکمل‌های مصرفی جذب کند. کمبود آهن می‌تواند شما را بیمار کند، اما مصرف بیش از حد آن نیز خطرناک است. بدن شما آهن اضافی را به‌صورت فریتین یا هموسیترین در قلب، کبد، مغز و غدد درون‌ریزی مثل تیروئید رسوب می‌دهد. این موضوع به اندام‌های شما آسیب می‌‌زند و می‌تواند موجب نارسایی قلبی و آسیب مغزی شود.

به‌همین دلیل اگر پزشک به طبیعی بودن مقدار آهن بدنتان مشکوک شود، آزمایش TIBC را تجویز می‌کند. آزمایش TIBC مقدار کل آهنی را که می‌تواند به پروتئین‌های ترانسفرین خون متصل شود، اندازه می‌گیرد. از آنجایی که ترانسفرین پروتئین اصلی متصل‌شونده به آهن است. آزمایش TIBC یک شاخص عملکردی است که به‌طور غیرمستقیم میزان ترانسفرین را از طریق توانایی اتصال به آهن می‌سنجد. هرچند TIBC بازتابی از مقدار ترانسفرین موجود است، اما TIBC و ترانسفرین مترادف نیستند. آزمایش ترانسفرین یک آزمایش مستقیم است که مقدار پروتئین واقعی را اندازه‌گیری می‌کند.

علت پایین بودن TIBC چیست؟

پایین‌بودن میزان TIBC به این معنی است که شما ترانسفرین زیادی برای اتصال به آهن ندارید؛ به عبارت دیگر، میزان آهن شما بالاست؛ درنتیجه بیشتر ترانسفرین به آهن متصل است و ممکن است مقدار بسیار کمی آهن آزاد در خون شما باقی بماند. پایین‌بودن میزان TIBC و بالا‌بودن میزان آهن خون می‌تواند به معنی هموکروماتوزیس باشد. بعضی بیماری‌ها می‌توانند با میزان بالای آهن مرتبط باشند، ازجمله:

• مسمومیت با آهن؛
• مسمومیت با سرب؛
• سیروز کبدی؛
• هموکروماتوزیس؛
• تزریق مکرر خون برای بیماری تالاسمی که موجب تجمع بیش‌از‌حد آهن می‌شود؛
• کم‌خونی همولیتیک که در آن گلبول‌های قرمز خون می‌میرند.

از طرف دیگر، TIBC پایین و آهن پایین می‌تواند نشانه بیماری‌های خاص باشد، ازجمله:

• سیروز؛
• التهاب مزمن؛
• عفونت؛
• سوءتغذیه؛
• سندرم نفروتیک.

عوارض و علائم پایین بودن tibc در خون چیست؟

TIBC پایین (ظرفیت اتصال کل آهن) می‌تواند نشان‌دهنده سطح پایین آهن در خون باشد که اغلب با کم‌خونی فقر آهن همراه است. علائم شامل خستگی، رنگ‌پریدگی پوست، تنگی نفس، سرگیجه و افزایش حساسیت به عفونت‌ها است. سایر علائم احتمالی شامل تورم زبان، عدم تحمل سرما و در موارد شدید، درد قفسه سینه یا تپش قلب است.

به‌طور کلی، میزان پایین TIBC می‌تواند عوارض مختلفی داشته‌باشد، ازجمله:

• خستگی و ضعف؛
• پوست رنگ‌پریده:
• تنگی نفس؛
• افزایش حساسیت به عفونت‌ها؛
• تورم یا درد زبان؛
• عدم تحمل سرما؛
• تپش قلب؛
• سندرم پای بی‌قرار؛
• پیکا یا هرزه‌خواری.

علت بالا بودن TIBC در خون چیست؟

بالابودن TIBC این معنی است که سطح آهن شما پایین است. وقتی آهن زیادی برای اتصال وجود نداشته باشد، میزان ترانسفرین آزاد موجود در خون شما بالا است. سطح پایین آهن می‌تواند موجب کم‌خونی فقر آهن شود، وضعیتی که در آن بدن شما آهن کافی برای ساخت گلبول‌های قرمز سالم را ندارد. در این شرایط میزان فریتین شما هم پایین است. این موضوع می‌تواند به دلایل مختلفی اتفاق بیفتد، ازجمله:

• ازدست دادن خون؛
• رژیم گیاه‌خواری یا وگان؛
• بیماری سلیاک؛
• بارداری، به‌خصوص در سه ماهه سوم.

عوارض و علائم بالا بودن tibc در خون چیست؟

میزان بالای TIBC می‌تواند عوارض مختلفی داشته‌باشد، ازجمله:

• کم خونی؛
• خستگی؛
• ضعف؛
• درد شکم؛
• کاهش اشتها؛
• کاهش عملکرد سیستم ایمنی؛
• کاهش تمرکز و عملکرد ذهنی؛
• تنگی نفس؛
• سرگیجه؛
• شکنندگی ناخن؛
• ریزش مو؛
• آریتمی؛
• نارسایی قلبی.

چه کسانی باید آزمایش TIBC بدهند؟

اگر علائم کم‌خونی داشته باشید، ممکن است آزمایش بررسی آهن برایتان تجویز شود، ازجمله:

• خستگی مزمن؛
• سرگیجه؛
• ضعف؛
• سردرد؛
• رنگ پریدگی؛
• احساس سرمای همیشگی؛
• ورم زبان؛
• مشکل رشد مغزی در کودکان؛
• مریض‌شدن مداوم.

همچنین اگر پزشک به بالا بودن آهن خونتان مشکوک باشد، ممکن است آزمایش TIBC را تجویز کند. علائم بالا بودن آهن از هر فرد به فرد دیگر متفاوت است و ممکن است در طول زمان بدتر شود. این موضوع به‌دلیل تجمع آهن در خون و بافت‌هاست. در این شرایط علائم مختلفی را تجربه می‌کنید، از جمله:

• درد مفصل؛
• خستگی و ضعف؛
• کاهش وزن؛
• کمبود انرژی؛
• درد شکمی؛
• درد معده؛
• کاهش میل جنسی؛
• آسیب اندام مثل قلب یا اندام.

همچنین اگر پزشک به مسمومیت آهن مشکوک باشد، ممکن است آزمایش TIBC را تجویز کند. این موضوع در کودکانی که میزان زیادی ویتامین یا مکمل‌های حاوی آهن را مصرف می‌کنند، شایع‌تر است.

همچنین از آنجایی که در دوران بارداری به آهن بیشتری نیاز دارید، ممکن است پزشک در این دوران آزمایش TIBC تجویز کند.

نحوه انجام آزمایش TIBC چگونه است؟

آزمایش TIBC نوعی آزمایش خون است که مانند سایر آزمایش‌های خون، معمولا نمونه از خون بازوی شما گرفته می‌شود. برای انجام آزمایش ممکن است پزشک از شما بخواهد که از ۱۲ ساعت قبل از انجام آزمایش ناشتا باشید و از مصرف مکمل‌های آهن خودداری کنید.

این آزمایش در نهایت ۵ دقیقه طول می‌کشد. برای انجام خونگیری، چند مرحله انجام می‌شود، ازجمله:

• شما روی صندلی می‌نشینید تا یک فرد آموزش‌دیده رگ مناسب خونگیری را روی بازوی شما پیدا کند. این رگ معمولا درون بازو و در جهت مخالف آرنج قرار دارد.
• فرد نمونه‌گیر محل نمونه‌گیری را تمیز می‌کند.
• یک سوزن کوچک باریک را درون رگ شما وارد می‌کند تا نمونه خون را بگیرد. در این حالت ممکن است یک نیشگون کوچک را احساس کنید.
• بعد از واردشدن سوزن، مقدار خون لازم برای آزمایش جمع‌آوری می‌شود.
• بعد از اینکه نمونه به اندازه کافی جمع شد، سوزن از دست شما خارج می‌شود و یک پنبه یا گاز استریل برای جلوگیری از خونریزی روی محل نمونه‌گیری گذاشته می‌شود.
• در نهایت ممکن است یک چسب روی دست شما گذاشته شود و نمونه‌گیری تمام می‌شود.

بعد از نمونه‌گیری، نمونه به آزمایشگاه ارسال می‌شود و با توجه به آزمایشگاه، نتیجه آزمایش TIBC طی چند روز آینده آماده می‌شود.

خطر آزمایش TIBC

آزمایش خون یکی از آزمایش‌های رایج و بخش ضروری از برنامه‌های ارزیابی‌های پزشکی است. از طرفی، آزمایش خون خطر بسیار کمی دارد. ممکن است در محل نمونه‌گیری کمی احساس حساسیت یا کبودی کنید، اما این موضوع معمولا خیلی زود برطرف می‌شود. بعضی افراد ممکن است بعد از آزمایش کمی احساس ناراحتی، سبکی‌سر یا غش داشته باشند. این علائم هم خیلی زود برطرف می‌شود و می‌توانید فعالیت روزمره را انجام دهید.

نتایج و تفسیر آزمایش TIBC چگونه است؟

ممکن است محدوده طبیعی اعلام‌شده برای آزمایش TIBC در آزمایشگاه‌های مختلف کمی متفاوت باشد؛ بنابراین زمانی‌که نتیجه آزمایش TIBC را تحویل گرفتید، باید محدوده مرجع طبیعی اعلام‌شده توسط آزمایشگاه را در نظر بگیرید. به‌طور کلی، محدوده نرمال TIBC بین ۲۴۰ میکروگرم بر دسی‌لیتر (mcg/dl) تا ۴۵۰ میکروگرم بر دسی‌لیتر است. به یاد داشته باشید که برای تشخیص نهایی شرایط شما، باید ترکیبی از آزمایش TIBC همراه با سایر آزمایش‌های مرتبط مثل آزمایش آهن خون و آزمایش فریتین انجام شود.

همچنین می‌توانید برای بررسی دقیق‌تر از خدمات تفسیر آنلاین نتایج آزمایش‌ها در دکتر ساینا استفاده کنید تا بهترین متخصصان شرایط شما را تحلیل کنند.

داروهای تاثیرگذار در نتیجه تست TIBC

بعضی از مواد و داروها می‌توانند روی نتیجه آزمایش TIBC شما اثر بگذارند، ازجمله:

• الکل؛
• استروژن؛
• قرص‌های ضد بارداری؛
• تستوسترون؛
• آنتی‌بیوتیک‌ها؛
• آسپرین؛
• کورتیزون.

ممکن است در دوران قاعدگی سطح آهن خون شما پایین‌تر باشد که این موضوع هم می‌تواند در نتیجه آزمایش TIBC اثر داشته باشید. اگر از دارو، مکمل، داروی گیاهی یا ویتامین استفاده می‎‌کنید، حتما در این مورد با پزشک خود صحبت کنید.

تست‌های مربوط با آزمایش TIBC چیست؟

آزمایش TIBC معمولا بخشی از آزمایش جامع یا پانل آهن است. آزمایش‌های مرتبط دیگری هم ممکن است انجام شود، از جمله:

• آزمایش آهن خون ناشتا؛
• درصد ترانسفرین اشباع یا درصد آهن اشباع؛
• آزمایش خون فریتین؛
• شمارش کامل خون؛
• هماتوکریت (اندازه‌گیری درصد گلبول‌های قرمز خون) ؛
• آزمایش هموگلوبین.

سؤالات رایج