آزمایش ویتامین B12: از کاربرد تا تفسیر
آزمایش ویتامین b12 یکی از آزمایش‌های بسیار مهم برای اندازه‌گیری سطح ویتامین b12 در بدن است. B12 یکی از ویتامین‌های خانواده B است که برای عملکرد بسیاری از سیستم‌های بدن ازجمله سیستم عصبی ضروری است. پزشکان اغلب با مشاهده علائمی از سطح ناسالم این ویتامین در شما، برای تأیید یا رد فرضیات خود آزمایش ویتامین ب ۱۲ را تجویز می‌کنند. اگر پزشک برایتان نسخه نوشته است ولی به دلایل مختلف نمی‌خواهید به‌صورت حضوری به آزمایشگاه مراجعه کنید یا اصلا نسخه هم ندارید و خودتان می‌خواهید سطح ویتامین ب ۱۲ بدنتان را چک کنید، از سایت دکترساینا برای درخواست آزمایش در منزل درخواست دهید. در این مقاله همه اطلاعات لازم درباره نحوه انجام و تفسیر نتایج آزمایش ویتامین ب۱۲ را در اختیار شما قرار داده‌ایم.
آزمایش ویتامین B12 چیست؟
آزمایش ویتامین ب۱۲ یک آزمایش خون ساده است که سطح این ویتامین را در خون اندازه‌گیری می‌کند. وجود ویتامین b12 برای عملکرد سیستم‌های مختلف ازجمله عملکرد اعصاب و تولید DNA و گلبول‌های قرمز خون ضروری است. بنابراین اگر سطح این ویتامین در بدنتان خارج از محدوده طبیعی است، باید آن را جدی بگیرید. سطوح پایین ویتامین B12 ممکن است نشان‌دهنده کم‌خونی خطرناک باشد ولی سطوح بالای آن احتمالا با بیماری کبدی، دیابت یا انواع خاصی از سرطان خون مرتبط است.
توجه داشته باشید سطح غیرطبیعی ویتامین B12 همیشه به‌دلیل بیماری نیست. گاهی ممکن است رژیم‌غذایی، سن، برخی داروها و دلایلی از این دست بر سطح این ویتامین تأثیر بگذارند. به همین دلیل است که پزشک برای تشخیص کمبود این ویتامین یا مقادیر اضافی آن، برایتان آزمایش vit b12 می‌نویسد تا درصورت لزوم اقدامات مناسب را آغاز کند.
چرا آزمایش ویتامین B12 انجام می‌شود؟
هدف از انجام آزمایش ویتامین B12 تعیین سطح این ویتامین در بدن شماست. به‌طور کلی اگر علائمی از کم‌خونی یا مشکلات سیستم عصبی ازجمله تعادل‌نداشتن، ضعف، بی‌حسی، درد و سوزن‌سوزن‌شدن دست‌ها و پاها داشته باشید، پزشک از شما آزمایش ویتامین b12 را درخواست می‌کند. او از این آزمایش برای تأیید تشخیص خود یا رد آن استفاده خواهد کرد. پزشک هنگام مشاوره، از شما شرح‌حال می‌گیرد تا ببیند آیا نشانه‌هایی از سطوح ناسالم این ویتامین در بدن شما دیده می‌شود یا نه؛ سپس برایتان آزمایش می‌نویسد.
البته گاهی آزمایش b12 برای پیگیری وضعیت بیمار در مواردی کاربرد دارد که آزمایش خون او به‌دلیل کم‌خونی مگالوبلاستیک غیرطبیعی بوده است. در این نوع کم‌خونی گلبول‌های قرمز به‌شکل غیرعادی بزرگ هستند. در چنین مواردی هم پزشکان از شما می‌خواهند که این آزمایش را انجام دهید.
آزمایش ویتامین B12 چه بیماری‌هایی را نشان می‌دهد؟
اگر سطوح غیرطبیعی ویتامین b12 به‌دلیل رژیم‌غذایی یا داروها نباشد، ممکن است نشانه اولیه‌ای از بیماری‌های زیر باشد:
- بیماری کبدی؛
- دیابت؛
- انواع خاصی از سرطان خون؛
- کمبود b12؛
- کم‌خونی پرنیشیوز که به آن کم‌خونی خطرناک هم می‌گویند.
چه زمانی انجام آزمایش ویتامین ب ۱۲ نیاز است؟
اگر پزشک شما فقط برای یک چکاپ ساده روتین آزمایش b12 را تجویز نکرده باشد، ممکن است در مواقعی که در ادامه به آنها اشاره می‌کنیم، انجام آزمایش b12 را ضروری بداند. این شرایط عبارت‌اند از:
۱. تشخیص کم‌خونی در شما
اگر کم‌خونی در شما تشخیص داده شده است، حتما باید به‌شکل منظم سطح b12 خون را چک کنید.
۲. بیماری‌های تأثیرگذار بر جذب ویتامین b12
اگر پزشک به بیماری‌های خاصی در شما مشکوک شود که بر میزان جذب ویتامین b12 تأثیر می‌گذارند، آزمایش ویتامین b12 را برای شما تجویز می‌کند. برخی از این بیماری‌ها عبارت‌اند از:
کم‌خونی پرنیشیوز
این نوع کم‌خونی که آن را «کم‌خونی خطرناک» هم می‌نامند، یکی از انواع کم‌خونی مگالوبلاستیک است که در آن بدن نمی‌تواند ویتامین b12 را جذب کند. اغلب اوقات ناتوانی در جذب ویتامین b12 به‌دلیل کمبود نوعی پروتئین موجود در معده با عنوان «فاکتور داخلی» اتفاق می‌افتد. وقتی این پروتئین نباشد بدن نمی‌تواند ویتامین b12 را از غذا جذب کند؛ درنتیجه تعداد گلبول‌های قرمز خون کاهش می‌یابد. علائم این نوع کم‌خونی عبارت‌اند از:
- اسهال یا یبوست؛
- سوءهاضمه؛
- خستگی شدید؛
- پوست رنگ‌پریده؛
- ضعف؛
- ازدست‌دادن اشتها؛
- کاهش وزن؛
- زبان قرمز ملتهب یا خونریزی از لثه.
علائم این بیماری معمولا در افراد زیر ۳۰سال خود را نشان نمی‌دهد. میانگین تشخیص این بیماری درحدود ۶۰سالگی است.
بیماری سلیاک
در افراد مبتلا به سلیاک، سیستم ایمنی بدن با آسیب‌رساندن به پوشش روده به گلوتن موجود در غذاها واکنش نشان می‌دهد. این بیماری یکی از دلایل اختلال در جذب ویتامین b12 است.
بیماری کرون
این بیماری از نوع بیماری‌های خودایمنی است که باعث التهاب مداوم دستگاه گوارش می‌شود. افراد مبتلا به بیماری کرون هم در جذب ویتامین b12 با مشکل روبه‌رو هستند.
گاستریت آتروفیک
در این بیماری که بازهم یکی از دلایل ناتوانی در جذب ویتامین b12 است، پوشش معده باریک می‌شود و تولید اسید معده را محدود می‌کند.
۳. بروز علائم کمبود ویتامین b12
اگر علائم مرتبط با کمبود ویتامین ب۱۲ (B12 Deficiency) در شما مشاهده می‌شود، ممکن است پزشک لازم بداند آزمایش ویتامین B12 را گاه‌گاهی انجام دهید. برخی از علائم کمبود ویتامین B12 عبارت‌اند از:
- سردرگمی ذهنی؛
- خستگی؛
- بی‌حسی یا گزگز در دست‌ها و پاها؛
- سردرد؛
- زوال عقل؛
- مشکل در حفظ تعادل؛
- ضربان قلب سریع؛
- حافظه ضعیف؛
- درد در دهان یا زبان؛
- افسردگی؛
- بدخلقی.
ممکن است این علائم به دلایل مختلفی بروز کنند. بنابراین، پزشکان دکترساینا با تجویز آزمایش خون b12 برای شما می‌توانند علت احتمالی این علائم را رد یا تأیید کنند.
۴. افراد درمعرض خطر کمبود ویتامین b12
اگر جزو افرادی هستید که خطر کمبود ویتامین b12 در شما بیشتر است، ممکن است لازم باشد این آزمایش را به‌صورت منظم انجام دهید. برخی از افراد درمعرض خطر کمبود ویتامین b12 به شرح زیر هستند:
- افراد مسن (۷۵ساله و بزرگ‌تر)؛
- کودکان؛
- وگان‌ها؛
- گیاه‌خواران؛
- دیابتی‌ها؛
- افرادی که پروتئین کافی در رژیم‌غذایی مصرف نمی‌کنند؛
- افرادی که جراحی بای‌پس معده انجام داده‌اند؛
- مبتلایان به اختلال جذب ویتامین b12 به‌دلیل بیماری‌هایی نظیر سرطان، کرون، سلیاک، نارسایی پانکراس؛
- زنان در دوران شیردهی.
نوزادان مبتلا به کمبود ویتامین b12 ممکن است به‌خوبی رشد نکنند و با مشکلاتی در سیستم حرکتی خود روبه‌رو شوند. درصورت بی‌توجهی به درمان، احتمال آسیب مغزی هم وجود دارد.
شاید مراجعه حضوری به آزمایشگاه‌ها به‌منظور انجام منظم آزمایش ب ۱۲ برایتان دشوار باشد. اگر این‌طور است، بهتر است از خدمات آزمایش در منزل دکترساینا استفاده کنید. با این خدمات، در هزینه و وقت‌تان صرفه‌جویی می‌شود و دیگر در انجام آن تعلل نمی‌کنید!
۵. بالابودن سطح فولات سرم
فولات سرم به سطح اسید فولیک در خون گفته می‌شود. به‌گفته مؤسسه ملی سلامت (NIH)، اگر سطح فولات سرمی شما بالا باشد، ممکن است علائم کمبود ویتامین b12 را پنهان کند. این مشکل احتمال کم‌خونی را افزایش می‌دهد و به بدترشدن علائم مربوط به سیستم عصبی افراد منجر می‌شود. به همین دلیل پزشک با مشاهده افزایش بیش‌ازحد فولات سرم، آزمایش ویتامین b12 را برایتان تجویز می‌کند تا از سالم‌بودن سطح آن اطمینان یابد.
۶. مصرف داروهای خاص
برخی داروها ممکن است بر سطح ویتامین B12 در آزمایش خون تأثیر بگذارند. این داروها در جذب ویتامین B12 اختلال ایجاد می‌کنند یا مقدار آن را افزایش می‌دهند. اگر درحال مصرف چنین داروهایی هستید، ممکن است لازم باشد برای پیگیری سطح ویتامین B12 شما پزشک لازم بداند آزمایش بدهید یا در تشخیص خود این فاکتور را در نظر بگیرد. بنابراین، چه در مراجعه حضوری به پزشک چه هنگام مشاوره با پزشکان دکترساینا، حتما به آنها اطلاع دهید که چه داروهایی مصرف می‌کنید. برخی از داروهای تأثیرگذار بر سطح ویتامین b12 عبارت‌اند از:
- داروهای مهارکننده پمپ پروتون ازجمله امپرازول و پنتوپرازول که اسید معده را کاهش می‌دهند و برای کمک به درمان بیماری ریفلاکس معده به کار می‌روند؛
- مسدودکننده‌های هیستامین مثل رانیتیدین و سایمتیدین؛
- کلرامفنیکل یا کلرومایستین؛
- بتابلاکرها یا مسدودکننده‌های گیرنده H2 مثل زانتاک ۳۶۰؛
- متفورمین برای دیابت.
۷. وجود علائمی از مشکلات سیستم عصبی
اگر علائمی از مشکلات سیستم عصبی در شما دیده می‌شود ممکن است لازم باشد تست B12 را انجام دهید. علائم زیر معمولا نشان‌دهنده مشکلات سیستم عصبی هستند:
- نوروپاتی؛
- ضعف؛
- ازدست‌دادن تعادل؛
- گیجی؛
- زوال عقل.
بسیاری از این علائم ممکن است با علائم سایر بیماری‌ها همپوشانی داشته باشند. این تفاوت‌های ظریف را پزشکان هنگام مشاوره به‌دقت ارزیابی می‌کنند و تشخیص می‌دهند که آیا به آزمایش ویتامین b12 نیاز دارید یا سایر آزمایش‌های غربالگری را باید انجام دهید.
نکات مهم و آمادگی قبل از آزمایش ویتامین B12 چیست؟
آزمایش ویتامین b12 روی نمونه خون انجام می‌شود. اگر قرار است فقط تست b12 انجام دهید، نیازی نیست ناشتا باشید. اگر همراه با آن قرار است موارد دیگری هم در خون شما اندازه‌گیری شود، احتمالا باید ۶ تا ۸ ساعت از خوردن و نوشیدن خودداری کنید. البته بهتر است چند روز قبل از آزمایش به‌اندازه کافی آب بخورید تا هیدراته بمانید.
حتما درباره داروها و مکمل‌هایی که مصرف می‌کنید با پزشک مشورت کنید. برخی از آنها ممکن است نتیجه آزمایش را تغییر دهند. بدون دستور پزشک داروهایتان را قطع نکنید.
آزمایش ویتامین B12 چگونه انجام می‌شود؟
نمونه‌گیر ابتدا ناحیه کوچکی از داخل بازو یا آرنج شما را با پد الکلی تمیز و ضدعفونی می‌کند. سپس یک نوار الاستیک در بالای بازو می‌پیچد تا جریان خون افزایش یابد. بعد از پیداکردن رگ، سرنگ را وارد آن می‌کند و خون جمع‌آوری‌شده را در یک ویال یا لوله آزمایش می‌ریزد تا آن را برای تجزیه‌وتحلیل به آزمایشگاه ارسال کند. در انتهای کار یک پنبه یا چسب مخصوص روی محل ورود سوزن قرار می‌دهد. شما باید این نقطه را به‌مدت چند دقیقه فشار دهید تا خون بند بیاید.
تفسیر آزمایش ویتامین B12 چطور انجام می‌شود؟
برای تفسیر نتیجه، پزشکان دکترساینا نهایتا تا ۴۸ ساعت بعد از اینکه جواب آزمایش آماده شد با شما تماس می‌گیرند. تفسیر آزمایش رایگان است و اگر لازم است اقداماتی در صورت نرمال‌نبودن سطح ویتامین ب۱۲ شما انجام شود، توصیه‌هایی دراختیارتان قرار می‌گیرد. محدوده نرمال، بالا و پایین ویتامین b12 عبارت است از:
| محدوده نرمال | ویتامین b12 بیش‌ازحد بالا | کمبود ویتامین b12 | |
| سطح ویتامین b12 | بین ۱۶۰ تا ۹۵۰ پیکوگرم در میلی‌لیتر (pg/ml) | بیشتر از ۹۰۰ پیکوگرم در میلی‌لیتر | کمتر از ۲۰۰ پیکوگرم در میلی‌لیتر |
- سطح ویتامین b12 بالاتر از pg/mL ۹۰۰ ممکن است نشان‌دهنده مشکلات کبدی، کلیوی، دیابت یا نوع خاصی از سرطان خون باشد؛
- سطح ویتامین b12 پایین‌تر از pg/mL ۲۰۰ ممکن است نشان‌دهنده کمبود ویتامین b12، کم‌خونی پرنیشیوز یا پرکاری تیروئید باشد. افراد در این سطح اغلب علائم عصبی از خود بروز می‌دهند؛
- بین ۲۰۰ تا ۳۰۰ لب‌مرزی در نظر گرفته می‌شود و ممکن است پزشک به آزمایش‌های دیگری برای تفسیر دقیق‌تر نیاز داشته باشد.
محدوده مقادیر نرمال ممکن است در آزمایشگاه‌های مختلف کمی متفاوت باشد.
مقدار نرمال ویتامین B12 در آزمایش خون چقدر است؟
مقدار نرمال ویتامین B12 در آزمایش خون بین ۱۶۰ تا ۹۵۰ pg/mL است. اگر برحسب پیکومول بر لیتر آن را محاسبه کنند، باید بین ۱۱۸ تا ۷۰۱ pmol/L باشد.
عوامل تأثیرگذار در نتیجه تست B12
برخی داروها ممکن است بر نتیجه آزمایش ویتامین b12 اثر بگذارند. برای نمونه، داروهایی که برای درمان اسید معده، ریفلاکس معده یا دیابت به کار می‌روند ازجمله این داروها هستند. علاوه بر آن، سن فرد، رژیم‌غذایی نامناسب، گیاهخواری و سابقه برخی بیماری‌های خاص ممکن است بر نتیجه تست b12 تأثیر داشته باشند.
تست‌های مرتبط با آزمایش ویتامین B12 چیست؟
برای اطمینان از تفسیر دقیق آزمایش ویتامین b12 و تصمیم‌گیری درست درباره وضعیت بیمار، ممکن است پزشکان دکترساینا آزمایش‌های دیگری برای بررسی سطح فولات و متیل مالونیک اسید (MMA) تجویز کند که به تشخیص کمبود ویتامین b12 کمک می‌کنند. خدمت آزمایش در منزل دکترساینا تمام این تست‌ها را ارائه می‌دهد.
آزمایش ویتامین B12 در منزل با دکترساینا!
در این مقاله درباره چیستی، روش انجام و تفسیر آزمایش b12 صحبت کردیم و اطلاعات لازم را در اختیارتان قرار دادیم. دکترساینا برای کسانی که امکان مراجعه حضوری به آزمایشگاه را ندارند، خدمات آزمایش ویتامین B12 در منزل را پیشنهاد می‌کند. کافی است درخواست‌تان را در سایت ثبت کنید تا همکاران نمونه‌گیر ما در روز و ساعتی که خودتان مشخص کرده‌اید، برای دریافت نمونه خون نزد شما بیایند. بسیاری از آزمایش‌هایی که دکترساینا ارائه می‌دهد مشمول بیمه‌های مختلف می‌شوند. تفسیر آزمایش هم رایگان است و اگر بیش از سه نفر درخواست داده باشید یا هزینه آزمایشتان از سقف مشخصی بالاتر برود، هزینه نمونه‌گیری را از شما دریافت نمی‌کنند. بنابراین، نه‌تنها در وقت که در هزینه‌هایتان هم صرفه‌جویی می‌کنید. فکر کنید همه این کارها را بدون اینکه از خانه تکان بخورید انجام می‌دهید!
سؤالات متداول
۱. آیا بالا یا پایین بودن ویتامین B12 در آزمایش خون خطرناک است؟
سطوح غیرطبیعی ویتامین b12 گاهی به بیماری خاصی مربوط نیست؛ اما باید آن را جدی بگیرید. بیماری‌های مرتبط با سطوح بسیار بالا یا پایین ویتامین b12 اغلب بیماری‌های خاص و سختی هستند.
۲. آیا آزمایش ویتامین B12 به ناشتایی نیاز دارد؟
اگر فقط آزمایش ویتامین b12 برایتان تجویز شده است، خیر. اگر قرار است همراه با آن آزمایش‌های دیگری هم انجام شود، طبق دستور پزشک احتمالا باید ۶ تا ۸ ساعت ناشتا باشید.
اطلاعات این مقاله صرفاً برای افزایش آگاهی شماست. به‌هیچ‌عنوان بدون مشورت با پزشک اقدام به خوددرمانی نکنید.
