آزمایش ویتامین دی (D): از نحوه انجام تا تفسیر

ویتامین دی سپر قرص‌و‌محکم استخوان‌ها، ماهیچه‌ها و دندان‌هاست. البته نبودش فقط به این قسمت‌ها آسیب نمی‌زند! یکهویی دچار کم‌اشتهایی و کاهش وزن می‌شوید، کلیه‌ها آسیب می‌بینند و سیستم ایمنی بدنتان توان مقابله با بیماری‌ها را ندارد. چشم باز می‌کنید و می‌بینید جان ایستادن روی پایتان را هم ندارید. اگر به اینجا برسد، یعنی بدنتان گرسنۀ ویتامین دی است. لطفا نگذارید به اینجا برسد. با انجام دوره‌ای آزمایش ویتامین دی، سلامت جسم و روحتان را بهبود ببخشید. در این مطلب درباره این آزمایش و روش انجام آن در منزل صحبت می‌کنیم.

آزمایش ویتامین D چیست؟

آزمایش ویتامین دی به ما می‌گوید سطح این ویتامین در بدن چقدر است، باید برای جبرانش مکمل مصرف کنیم یا بیشتر آفتاب بگیریم یا همه‌چیز امن‌و‌امان است و نیاز به کار اضافه‌ای نداریم. این تست دو نوع ویتامین دی را در خون اندازه می‌گیرد: «۲۵-هیدروکسی ویتامین دی» و «۱٫۲۵ هیدروکسی ویتامین D». اولی اصلی‌ترین شکل ویتامین دی موجود در خون در حالت غیرفعال با نیمه‌عمر طولانی و غلظت بیشتر؛ دومی شکل فعال ویتامین دی حاصل تلاش‌های کبد و کلیه.

با انجام دوره‌ای آزمایش ویتامین d، مطمئن شوید بدن به‌قدر کافی از این ویتامین برای عملکرد مناسب دارد، بارداری سالم‌تری داشته باشید و جلوی ابتلا به بیماری‌های قلبی، پوکی استخوان و مشکلات سیستم ایمنی را بگیرید.

چرا آزمایش ویتامین دی انجام می‌شود؟

شاید بپرسید هدف اصلی آزمایش vit d چیست؟ مگر نور خورشید نیاز بدن به این ویتامین را تأمین نمی‌کند؟ در پاسخ باید گفت نور خورشید زمانی جذب می‌شود که به‌صورت مستقیم و بدون مانع، طی مدت‌زمان نسبتا طولانی، به عضلات بزرگ مثل ساعد دست برخورد کند. بنابراین احتمالش خیلی کم است! از‌طرفی بعضی‌ها دچار پوکی استخوان هستند و فکر می‌کنند باید کلسیم بیشتری دریافت کنند؛ در‌حالی‌که اصل مشکل از کمبود ویتامین دی آب می‌خورد! در کل، این آزمایش به ۲ هدف انجام می‌شود:

• تعیین میزان ویتامین D در خون؛
• نظارت بر درمان کمبود ویتامین D در صورت مصرف مکمل.

چه زمانی انجام آزمایش ویتامین دی نیاز است؟

همۀ ما فارغ از بیماری‌هایی که درگیرشان هستیم و سبک زندگی خاصی که داریم، باید حواسمان به سطح ویتامین‌های بدن مثل ویتامین دی باشد. حال اگر در معرض کمبود ویتامین D باشیم و یکی از موارد زیر در مورد ما صدق کند، این وظیفه مهم‌تر، سنگین‌تر و جدی‌تر است!

• اگر در طول روز به‌قدر کافی در معرض نور مستقیم آفتاب نباشیم؛
• اگر سطح کلسیم، فسفر و هورمون‌های پاراتیروئیدی (PTH) در بدن ما طبیعی نیست؛
• اگر کم‌و‌بیش شاهد علائم مشکلات استخوانی (پوکی استخوان) هستیم؛
• اگر به فیبروز کیستیک، کرون، سلیاک و مشکل سوءجذب چربی مبتلا هستیم؛
• اگر به‌دلیل سن‌و‌سال بالا، در آستانه آسیب‌های استخوانی هستیم؛
• اگر اضافه‌وزن داریم؛
• اگر پوست تیره‌ای داریم؛
• اگر به بیماری‌های کلیوی مبتلا هستیم؛
• اگر برای مدت‌زمان طولانی داروهای ضد تشنج مصرف کرده‌ایم.

نکات مهم و آمادگی قبل از آزمایش ویتامین دی چیست؟

آزمایش ویتامین دی ناشتایی و قطع مصرف دارو ندارد ولی بهتر است شب قبل از نمونه‌گیری سراغ غذاهای چرب نروید و انتخابتان خوراکی‌های سبک و آبکی باشد. زیاده‌روی در خوردن چربی نتیجه آزمایش را تغییر می‌دهد. اگر مکمل ویتامین دی مصرف می‌کنید، دست‌کم یک شب قبل از آزمایش قرص مکمل نخورید تا نتایج تست قابل‌اعتماد باشد.

آزمایش ویتامین D چگونه انجام می‌شود؟

آزمایش ویتامین D شامل یک مرحله خون‌گیری ساده است و پنج‌دقیقه‌ای انجام می‌شود. روز آزمایش لباسی با آستین راحت بپوشید تا برای خون‌گیری به مشکل نخورید. معمولا ظرف ۴۸ ساعت نتیجه تست آماده می‌شود.

تفسیر آزمایش ویتامین D چطور انجام می‌شود؟

بسته به نوع تست، پاسخ می‌تواند در قالب یک نتیجه کلی یا نتایج جداگانه برای انواع ویتامین‌های d۳ و d۲ در اختیار شما قرار گیرد. معمولا سطح ویتامین دی مجموع این دو پارامتر در آزمایش است. اگرچه نتایج این تست وابسته به جنسیت، سن‌و‌سال و روش آزمایش است، محدوده طبیعی ویتامین دی را در جدول زیر بخوانید.

اگر سطح کل ویتامین دی کمتر از مقدار مورد انتظار باشد، احتمالا فرد از‌طریق رژیم غذایی یا قرارگیری در معرض نور خورشید به‌قدر کافی ویتامین دی دریافت نکرده است، به‌خاطر مشکلات سوءجذب برای جذب این ویتامین مشکل دارد یا اینکه به‌خاطر بیماری‌های کلیوی و کبدی نمی‌تواند ویتامین D را به شکلی که برای بدن قابل‌استفاده باشد، تبدیل کند.

اگر سطح کل ویتامین دی بیشتر از مقدار مورد انتظار باشد، احتمالا فرد در مصرف مکمل این ویتامین زیاده‌روی کرده و در معرض آسیب جدی به اندام‌ها و عروق خونی است.

نکته: تفسیر این آزمایش بر اساس جنسیت و سن و اعداد گزارش‌شده از آزمایشگاه‌های مختلف، متفاوت است.

تفسیر آزمایش ویتامین دی کودکان

متخصصان کودک اکثرا معتقدند ۲۰ نانوگرم در میلی‌لیتر ویتامین دی در خون بچه‌ها برای سلامت وضعیت بدنی‌ آنان کافی است. چنانچه میزان ویتامین دی در آزمایش بچه‌ها از این مقدار کمتر شود، برای جلوگیری از بیماری‌های اسکلت استخوانی و دیگر بیماری‌های گفته‌شده، مصرف مکمل ویتامین دی لازم و ضروری است.

عدد نرمال ویتامین دی در آزمایش چقدر است؟

میزان نرمال ویتامین دی در برگه آزمایش شما ۴۰ تا ۸۰ نانوگرم در میلی‌لیتر است. البته برخی منابع پزشکی مقدار ویتامین دی برای بزرگ‌سالان را به این ترتیب می‌دانند:

بین ۳۰ تا ۵۰: نرمال؛

بین ۲۰ تا ۳۰: کمبود خفیف؛

بین ۱۰ تا ۲۰: کمبود متوسط؛

زیر ۱۰: کمبود شدید.

می‌توان گفت که هر آزمایشگاه محدوده نرمالی برای این تست دارد و نمی‌توان محدوده‌ای ثابت برای همه آزمایش‌ها اعلام کرد. جدول بخش قبل نیز یک راهنما برای اطلاع از محدوده تقریبی است. 

خطرات کمبود ویتامین D در آزمایش خون

کمبود این ویتامین مرگ‌بار نیست ولی چهارستون بدن را ضعیف و آسیب‌پذیر می‌کند چراکه به‌خاطر این کمبود:

•  امکان جذب کلسیم، فسفر و منیزیم (غذای اسکلت استخوانی) به حداقل می‌رسد و فرد دچار پوکی استخوان می‌شود؛
• مغز در برابر آلزایمر و بیماری عصبی ام‌اس آسیب‌پذیر می‌شود و احتمال بزرگ‌شدن جمجمه سر وجود دارد؛
• استخوان‌ها قابلیت خودترمیمی را از دست می‌دهند، تراکم آنها کمتر می‌شود و راحت‌تر می‌شکنند؛
• سیستم ایمنی ضعیف و در برابر بیماری‌ها ناتوان می‌شود؛
• سروکله مشکلات تیروئیدی پیدا می‌شود و نظم هورمون‌ها برهم می‌خورد؛
• احتمال گسترش سرطان‌های جدی و پرخطر مثل روده بزرگ، سینه، پروستات و بیماری‌های خودایمنی زیاد می‌شود؛
• سطح حساسیت به عفونت و مشکلات عضلانی بالا می‌رود؛
• توانایی فرد برای هماهنگ‌سازی عضلات کم می‌شود.

آزمایش ویتامین D در بارداری

خانم‌های باردار و شیرده می‌توانند روزانه معادل ۱۵ میکروگرم یا ۶۰۰ واحد بین‌المللی ویتامین دی دریافت کنند. منابع پزشکی مناسب‌ترین مقدار این ویتامین در بدن زنان باردار را بین ۲۰ تا ۳۰ گرم بر میلی‌لیتر اعلام کرده‌اند. اگر سطح سرمی ویتامین دی در خون این افراد کمتر از مقدار اعلام‌شده باشد، احتمال ابتلا به دیابت بارداری و تجویز مکمل ویتامین دی در دوران بارداری و شیردهی وجود دارد. این اقدامات درمانی برای جلوگیری از اختلال در تشکیل استخوان‌های نوزاد، نرمی استخوان مادرزادی و شکستگی استخوان نوزاد کودک تازه‌متولد است.

تست‌های مرتبط با آزمایش ویتامین D چیست؟

برای بررسی کامل وضعیت بدنی‌تان، تست‌های زیر را در کنار تست ویتامین دی انجام دهید. گاهی وقت‌ها برهم‌خوردن نظم ویتامین دی در بدن باعث بروز مشکلات بیشتری می‌شود. گاهی هم علائم دیگر مشکلات سلامتی به‌اشتباه باعث می‌شود به کمبود ویتامین دی در بدن شک کنیم. در کل، تست‌های مرتبط با آزمایش ویتامین دی که بهتر است هم‌زمان انجام شوند، در جدول زیر آمده است.

آزمایش ویتامین D در منزل با دکترساینا!

ویتامین دی یک ریزمغذی حیات‌بخش و پرفایده است. فرق بود و نبودش زمانی معلوم می‌شود که بدن برای دریافت ذره‌ای از این ویتامین، التماس کند! وگرنه اولین روزهایی که مصرفش کم شود، در ظاهر آب از آب تکان نخورده و همه‌چیز سر جایش است! تست ویتامین d تنها راهی است که به ما می‌فهماند سطح این ویتامین در بدن چقدر افت کرده و نیازمند جبران است. دانستنی‌های این تست را در این گفتار نوشتیم و از ضرورت انجامش به‌صورت دوره‌ای برای‌تان گفتیم. امیدواریم سودمند بوده باشد. اگر به چیزی بیشتر از «دانستن» نیازمندید، مثلا به‌دنبال راهی «ساده»، «به‌صرفه»، «مطمئن» و «بی‌معطلی» برای این تست می‌گردید، راهکاری بهتر از خدمات تست در منزل دکترساینا پیش روی شما نیست. دکترساینا بدون اینکه از جایتان تکان بخورید، صفر تا صد آزمایش را برایتان انجام می‌دهد: در محل دلخواه شما، نمونه‌گیرهای باتجربه دکترساینا حاضر می‌شوند، نمونه را می‌گیرند و به آزمایشگاه‌های معتبر می‌فرستند. نتیجه آزمایش را هم به‌صورت آنلاین دریافت می‌کنید و پزشک بدون دریافت هزینه اضافی، طی تماس تلفنی، آزمایش را برای شما تفسیر می‌کند.