آزمایش WBC چیست؟ | بررسی تعداد گلبول‌های سفید خون

آزمایش WBC یکی از بخش‌های اصلی آزمایش خون است که برای اندازه‌گیری تعداد گلبول‌های سفید خون انجام می‌شود. این سلول‌ها نقش کلیدی در دفاع از بدن در برابر میکرب‌ها، ویروس‌ها و عوامل بیماری‌زا دارند. افزایش یا کاهش تعداد آن‌ها می‌تواند نشانه‌ای از وجود عفونت، التهاب، اختلالات خودایمنی یا حتی بیماری‌های خونی مانند لوسمی باشد. در این مقاله از دکترساینا با نحوه انجام این آزمایش، تفسیر نتایج، علل بالا یا پایین بودن WBC و اهمیت آن در تشخیص بیماری‌ها آشنا می‌شوید.

شمارش گلبول‌های سفید خون یا WBC چیست؟

شمارش گلبول‌های سفید خون (WBC) به معنای اندازه‌گیری تعداد سلول‌های سفید موجود در یک میکرولیتر از خون فرد است. این آزمایش بخشی از آزمایش کامل خون (CBC) محسوب می‌شود و به پزشکان کمک می‌کند تا وضعیت عملکرد سیستم ایمنی بدن را ارزیابی کنند. گلبول‌های سفید که در مغز استخوان تولید می‌شوند، نقش اصلی را در مقابله با عفونت‌ها، التهاب‌ها و سلول‌های غیرطبیعی دارند. هرگونه تغییر در مقدار WBC می‌تواند نشانه‌ای از واکنش بدن به عوامل بیماری‌زا یا مشکلات خونی باشد. آزمایش خون WBC را با دقت بالایی نشان می‌دهد.

انواع WBC در آزمایش خون

گلبول‌های سفید خون از چند نوع سلول ایمنی مختلف تشکیل شده‌اند که هرکدام نقش ویژه‌ای در دفاع از بدن دارند. WBC در آزمایش خون علاوه‌بر شمارش کلی، گاهی نوع و درصد هرکدام از این سلول‌ها نیز بررسی می‌شود؛ چراکه تغییر در تعداد هر گروه می‌تواند به تشخیص دقیق‌تر بیماری کمک کند. انواع گلبول سفید در آزمایش خون شامل موارد زیر است:

• نوتروفیل (Neutrophil): رایج‌ترین نوع گلبول سفید است که نقش اصلی در مقابله با عفونت‌های باکتریایی دارد و در مراحل اولیه التهاب فعال می‌شود؛
• لنفوسیت (Lymphocyte): شامل سلول‌های T، B و سلول‌های کشنده طبیعی (NK) است که مسئول مقابله با ویروس‌ها و تولید آنتی‌بادی‌ها هستند؛
• مونوسیت (Monocyte): سلول‌هایی بزرگ که با بلعیدن عوامل بیماری‌زا به پاک‌سازی بدن کمک می‌کنند و در عفونت‌های مزمن افزایش می‌یابند؛
• ائوزینوفیل (Eosinophil): در واکنش‌های آلرژیک و مبارزه با انگل‌ها نقش دارند و در آسم یا حساسیت‌های شدید بالا می‌روند؛
• بازوفیل (Basophil): کمترین نوع گلبول سفید است که در پاسخ‌های التهابی و ترشح هیستامین در واکنش‌های آلرژیک شرکت دارد.

در مجموع، در آزمایش خون WBC می‌تواند به تشخیص بیماری‌هایی مانند عفونت‌ها، آلرژی‌ها، اختلالات خودایمنی و سرطان‌های خون کمک کند و نقش مهمی در تحلیل سیستم ایمنی دارد.

چرا آزمایش WBC انجام می‌شود و اهمیت دارد؟

آزمایش WBC یکی از مهم‌ترین روش‌ها برای ارزیابی وضعیت سیستم ایمنی بدن است و به پزشکان کمک می‌کند تا وجود عفونت، التهاب، اختلالات خودایمنی یا بیماری‌های خونی را تشخیص دهند. این آزمایش معمولاً زمانی درخواست می‌شود که فرد علائمی مانند تب، ضعف، عفونت‌های مکرر یا علائم غیرقابل‌توضیح دیگر داشته باشد. همچنین در روند پیگیری درمان بیماری‌هایی مانند سرطان، HIV یا پس از شیمی‌درمانی نیز کاربرد دارد. به‌طور خلاصه، WBC شاخصی کلیدی برای پایش سلامت ایمنی بدن و شناسایی زودهنگام بیماری‌هاست.

علائم بالا یا پایین بودن گلبول سفید خون

تغییر در تعداد گلبول‌های سفید خون می‌تواند نشان‌دهندهٔ واکنش بدن به بیماری، التهاب یا اختلالات خونی باشد. اگرچه این تغییرات گاهی بدون علامت هستند و تنها با آزمایش مشخص می‌شوند، اما در بسیاری از موارد علائم مشخصی در بدن ظاهر می‌شود که می‌تواند زنگ خطری برای پیگیری پزشکی باشد.

علائم بالا بودن گلبول سفید خون (لکوسیتوز) عبارت‌اند از:

• کبودی یا خونریزی آسان (در موارد شدید مانند سرطان خون)؛
• راش پوستی یا التهاب غیرمعمول؛
• تنفس سخت یا خس‌خس سینه؛
• خستگی و ضعف عمومی؛
• کاهش وزن بدون دلیل؛
• تعریق شبانه؛
• تب‌ولرز.

علائم پایین بودن گلبول سفید خون (لکوپنی) عبارتند از:

• زخم‌هایی با مدت‌زمان بهبود طولانی‌تر نسبت به دیگر زخم‌ها؛
• علائم شبه‌آنفولانزا (سرگیجه، لرز، سردرد)؛
• گلودرد یا زخم‌های دهانی تکرارشونده؛
• عفونت‌های مکرر یا شدید؛
• احساس ضعف و بدن‌درد؛
• تب مداوم یا بی‌دلیل.

در مجموع، مشاهده چنین علائمی به‌ویژه اگر مکرر یا شدید باشند، نیاز به بررسی دقیق‌تر توسط پزشک دارد. آزمایش WBC می‌تواند در شناسایی زودهنگام مشکلات ایمنی یا بیماری‌های پنهان نقش مهمی ایفا کند.

علت بالا بودن گلبول سفید خون

بالا بودن تعداد گلبول‌های سفید خون که به آن لکوسیتوز گفته می‌شود، معمولاً واکنش طبیعی بدن به شرایطی مانند عفونت، التهاب یا استرس است. با این حال، گاهی اوقات افزایش بیش‌ازحد WBC می‌تواند نشانه‌ای از بیماری‌های جدی‌تر مانند سرطان‌های خونی یا اختلالات سیستم ایمنی باشد. شناسایی علت اصلی لکوسیتوز نیازمند بررسی بالینی و آزمایش‌های تکمیلی است.

به‌طور کلی، دلایل شایع بالا بودن گلبول سفید خون عبارت‌اند از:

• التهاب‌های مزمن یا بیماری‌های خودایمنی مانند لوپوس؛
• مصرف داروهایی مثل کورتیکواستروئیدها یا لیتیوم؛
• بارداری، به‌ویژه در اواخر بارداری یا هنگام زایمان؛
• سرطان‌های خون مانند لوسمی یا لنفوم؛
• عفونت‌های باکتریایی یا ویروسی شدید؛
• آسیب بافتی مانند سوختگی یا جراحی؛
• برداشتن طحال (Splenectomy)؛
• کشیدن سیگار یا چاقی مفرط؛
• استرس فیزیکی یا روانی؛
• آلرژی یا آسم.

در نهایت، افزایش گلبول‌های سفید همیشه نگران‌کننده نیست، اما زمانی که با علائم غیرطبیعی همراه باشد یا طولانی‌مدت باقی بماند، نیاز به بررسی تخصصی دارد. پزشک می‌تواند با توجه به شرح حال، معاینه بالینی و آزمایش‌های مرتبط ، علت دقیق را تشخیص دهد.

علت پایین بودن گلبول سفید خون

تعداد کم گلبول‌های سفید خون که به آن لکوپنی نیز می‌گویند، می‌تواند ناشی از عوامل مختلفی از جمله عفونت‌ها، برخی شرایط پزشکی و داروها باشد. عفونت‌هایی مانند HIV، عفونت‌های ویروسی و عفونت‌های شدید باکتریایی می‌توانند گلبول‌های سفید خون را کاهش دهند. علاوه بر این، برخی از سرطان‌ها، به‌ویژه سرطان‌هایی که از مغز استخوان مانند لوسمی منشأ می‌گیرند، می‌توانند تعداد گلبول‌های سفید خون را کاهش دهند. درمان‌هایی مانند شیمی‌درمانی و پرتودرمانی نیز می‌توانند تولید گلبول‌های سفید خون را به میزان قابل‌توجهی کاهش دهند. سایر علل شامل بیماری‌های خودایمنی، مشکلات مغز استخوان و برخی داروها است.

به‌طور کلی، دلایل شایع پایین بودن گلبول سفید خون عبارت‌اند از:

• عفونت‌ها: HIV، عفونت‌های ویروسی (مانند آنفولانزا) و عفونت‌های شدید باکتریایی می‌توانند منجر به لکوپنی شوند.
• سرطان‌ها: لوسمی، لنفوم، میلوما و سرطان‌های متاستاتیک می‌توانند بر مغز استخوان تأثیر بگذارند و تولید گلبول‌های سفید خون را کاهش دهند.
• درمان‌های سرطان: شیمی‌درمانی و پرتودرمانی می‌توانند به مغز استخوان آسیب برسانند و تعداد گلبول‌های سفید خون را کاهش دهند.
• بیماری‌های خودایمنی: بیماری‌هایی مانند لوپوس و آرتریت روماتوئید می‌توانند باعث شوند بدن به گلبول‌های سفید خون خود حمله کند.
• اختلالات مغز استخوان: کم‌خونی آپلاستیک، سندرم‌های میلودیسپلاستیک و سایر مشکلات مغز استخوان می‌توانند تولید گلبول‌های سفید خون را مختل کنند.
• داروها: برخی داروها، از جمله برخی آنتی‌بیوتیک‌ها، کورتیکواستروئیدها و داروهای ضد روان‌پریشی می‌توانند تعداد گلبول‌های سفید خون را کاهش دهند.
• سایر دلایل: بیماری‌های کبد یا طحال، کمبود ویتامین (مانند ویتامین B12) و برخی عفونت‌های انگلی نیز می‌توانند در لکوپنی نقش داشته باشند.

چه کسانی باید آزمایش WBC بدهند؟

آزمایش WBC یکی از تست‌های پایه‌ای و رایج خون است که برای ارزیابی عملکرد سیستم ایمنی بدن به کار می‌رود. این آزمایش معمولاً بخشی از چکاپ عمومی یا در زمان بروز علائم خاص انجام می‌شود. همچنین در افرادی که شرایط خاص پزشکی یا درمان‌های خاصی دارند، بررسی منظم WBC اهمیت بیشتری پیدا می‌کند. افرادی که باید آزمایش WBC انجام دهند عبارت‌اند از:

• بیماران مبتلا به بیماری‌های خودایمنی مانند لوپوس یا آرتریت روماتوئید؛
• زنان باردار، به‌ویژه در اواخر بارداری (بررسی تغییرات فیزیولوژیک)؛
• بیماران مبتلا به HIV/AIDS یا سایر نقص‌های ایمنی؛
• افرادی با سابقه سرطان‌های خون در خود یا خانواده؛
• افراد مصرف‌کننده داروهای مؤثر بر مغز استخوان؛
• کودکان یا سالمندانی با سیستم ایمنی ضعیف‌؛
• افراد تحت درمان با شیمی‌درمانی یا پرتودرمانی؛
• افراد با عمل جراحی تازه.

در نهایت، آزمایش WBC می‌تواند ابزاری مؤثر برای تشخیص زودهنگام اختلالات خونی یا ایمنی باشد و به پزشک کمک کند تا روند درمان یا پیگیری بیماری را دقیق‌تر تنظیم کند.

نحوه انجام آزمایش WBC چگونه است؟

آزمایش WBC معمولاً از طریق گرفتن نمونه خون از ورید بازوی بیمار انجام می‌شود و جزو آزمایش‌های ساده و بدون دردسر است. برای انجام این تست نیازی به ناشتا بودن نیست، مگر اینکه پزشک هم‌زمان درخواست آزمایش‌های دیگری مانند قند خون یا چربی کرده باشد. نمونه خون گرفته‌شده به آزمایشگاه ارسال می‌شود تا تعداد گلبول‌های سفید در هر میکرولیتر خون شمارش شود. این فرایند تنها چند دقیقه طول می‌کشد و نتیجه آن معمولاً طی یک تا دو روز کاری آماده می‌شود.

همچنین می‌توانید از خدمات آزمایش در محل نیز استفاده کنید و بدون مراجعه حضوری نمونه‌گیری انجام شود. پس از خونگیری، نمونه خون به آزمایشگاه ارسال می‌شود تا سطح گلبول‌های سفید خون یا WBC در آن اندازه‌گیری شود.

نتایج و تفسیر آزمایش WBC چگونه است؟

نتیجه آزمایش WBC به‌صورت عددی در گزارش آزمایش خون نمایش داده می‌شود و نشان‌دهنده تعداد گلبول‌های سفید در هر میکرولیتر (µL) از خون است. محدوده نرمال این مقدار بسته به آزمایشگاه، سن، جنس و شرایط جسمی فرد ممکن است کمی متفاوت باشد. اگر تعداد گلبول‌های سفید خارج از محدوده نرمال باشد، بسته به اینکه بالا یا پایین باشد، می‌تواند نشانه وجود التهاب، عفونت، نقص ایمنی یا سایر بیماری‌ها باشد.

در مجموع، نتایج WBC به‌تنهایی برای تشخیص قطعی کافی نیستند و باید همراه با شرح حال بیمار، سایر علائم بالینی و آزمایش‌های تکمیلی تفسیر شوند. تفسیر دقیق توسط پزشک، کلید تشخیص صحیح و تصمیم‌گیری درمانی است.

نتیجه آزمایش را می‌توانید با استفاده از تفسیر آنلاین نتایج آزمایش بررسی کنید و درباره انجام آزمایش‌های دیگر و روش‌های درمانی مناسب با پزشک مشورت کنید.

کدام داروها روی نتیجه WBC در آزمایش خون تأثیر می‌گذارند؟

برخی داروها می‌توانند تعداد گلبول‌های سفید خون را کاهش یا افزایش دهند و در نتیجه باعث تغییر نتایج آزمایش WBC شوند. این تغییرات ممکن است موقتی یا وابسته به دُز و مدت‌زمان مصرف دارو باشند. بنابراین، پیش از انجام آزمایش، لازم است بیمار فهرست کامل داروهای مصرفی خود را به پزشک اطلاع دهد تا نتایج به‌درستی تفسیر شوند.

داروهایی که ممکن است WBC را افزایش دهند عبارت‌اند از:

• داروهای محرک مانند بتا-آگونیست‌ها (برای درمان آسم)؛
• فاکتورهای رشد گرانولوسیتی (G-CSF)؛
• کورتیکواستروئیدها (مانند پردنیزولون)؛
• اپی‌نفرین؛
• لیتیوم.

داروهایی که ممکن است WBC را کاهش دهند عبارت‌اند از:

• داروهای سرکوب‌کننده سیستم ایمنی مانند متوترکسات؛
• آنتی‌بیوتیک‌ها (برخی از انواع خاص)؛
• کلوزاپین (داروی ضدروان‌پریشی)؛
• سولفونامیدها و دیورتیک‌ها؛
• داروهای شیمی‌درمانی؛
• داروهای ضدتیروئید؛
• داروهای ضدتشنج.

در نتیجه، اطلاع‌رسانی دقیق درباره داروهای مصرفی نقش مهمی در ارزیابی صحیح آزمایش WBC دارد و می‌تواند از تفسیر نادرست نتایج و انجام آزمایش‌های غیرضروری جلوگیری کند.

WBC در آزمایش ادرار چیست؟

وجود WBC یا گلبول‌های سفید در ادرار معمولاً نشانه‌ای از التهاب یا عفونت در دستگاه ادراری، مثانه یا کلیه‌هاست. به‌طور طبیعی، مقدار کمی گلبول سفید ممکن است در ادرار دیده شود، اما افزایش تعداد آن می‌تواند نشان‌دهنده وجود عفونت ادراری (UTI)، التهاب مثانه، سنگ کلیه یا بیماری‌های کلیوی باشد. آزمایش ادرار با میکروسکوپ یا نوار ادراری می‌تواند تعداد WBC را تشخیص دهد و به پزشک در شناسایی علت علائمی مانند سوزش ادرار، تکرر ادرار یا درد پهلو کمک کند.

بیماری‌های مرتبط با بالا بودن WBC در آزمایش ادرار

افزایش گلبول‌های سفید در ادرار اغلب به‌دلیل وجود التهاب یا عفونت در بخش‌های مختلف دستگاه ادراری است. وقتی سیستم ایمنی بدن با عوامل میکروبی یا التهابی مقابله می‌کند، گلبول‌های سفید بیشتری به ناحیه درگیر منتقل می‌شوند که در نتیجه آن، تعداد WBC در آزمایش ادرار افزایش می‌یابد. شناسایی این وضعیت می‌تواند نشانه‌ای از بیماری‌های زمینه‌ای مهم باشد که نیاز به درمان سریع دارند.

بیماری‌های شایع مرتبط با WBC بالا در ادرار عبارت‌اند از:

• بیماری‌های مقاربتی (مانند کلامیدیا یا سوزاک): در صورت درگیری مجاری ادراری؛
• نفریت بینابینی: التهاب در بافت میانی کلیه، گاهی ناشی از دارو یا عفونت؛
• عفونت دستگاه ادراری (UTI): شایع‌ترین علت، به‌ویژه در زنان و عفونت ادراری کودکان؛
• آلودگی نمونه ادرار: در برخی موارد به‌دلیل جمع‌آوری غیربهداشتی نمونه؛
• پیلونفریت (عفونت کلیه): در صورت انتشار عفونت از مثانه به کلیه‌ها؛
• سیستیت (التهاب مثانه): معمولاً همراه با تکرر ادرار و سوزش؛
• سنگ کلیه: به‌ویژه همراه با انسداد یا تحریک بافت کلیه.

بالا بودن WBC در آزمایش ادرار همیشه نیاز به بررسی بیشتر دارد تا علت دقیق آن مشخص شده و درمان مناسب آغاز شود؛ به‌ویژه اگر با علائمی مانند تب، درد پهلو یا سوزش ادرار همراه باشد.

سؤالات متداول