دیسک کمر در بارداری | علل، علائم و بهترین روش‌های درمان

دیسک کمر در بارداری یکی از مشکلات شایع این دوران به‌ویژه در سه‌ماهه دوم و سوم است که ممکن است باعث درد، ناراحتی و محدودیت‌های حرکتی در زنان باردار شود. معمولاً تغییرات فیزیولوژیکی و هورمونی ناشی از بارداری و افزایش وزن مادر، دردهای ناحیه کمر و فشار وارده بر دیسک‌های بین‌مهره‌ای را تشدید می‌کند؛ بااین‌حال، برخلاف تصور عموم، خود بارداری مستقیما سبب دیسک کمر نمی‌شود. اگر می‌خواهید درباره علائم دیسک کمر در بارداری، علل و درمان آن بیشتر بدانید، تا انتهای این مقاله با ما همراه باشید.

دیسک کمر چیست؟

برای پاسخ به این سؤال، ابتدا بیایید خیلی کوتاه با آناتومی ستون فقرات آشنا شویم. ستون فقرات به پنج بخش تقسیم می‌شود:

• ستون فقرات گردنی (گردن)؛
• ستون فقرات قفسه سینه (وسط پشت)؛
• ستون فقرات کمری (کمر)؛
• ساکروم؛
• دنبالچه.

ستون فقرات از مهره‌ها تشکیل شده است. در بین هردو مهره، حلقه‌ای به‌نام دیسک وجود دارد که مرکز آن نرم و ژله‌مانند است و از عصب نخاعی محافظت می‌کند. اگر به‌دلایل مختلف، این ماده نرم به حلقه بیرونی آن فشار وارد کند و از آن بیرون بزند، به عصب نخاعی فشار می‌آورد و باعث بی‌حسی و ضعف در گردن، پشت، کمر یا پاها می‌شود.

در دوران بارداری، بخشی که بیشتر درمعرض آسیب قرار دارد، بخش ستون فقرات کمری است؛ زیرا وزن اضافی زن باردار و رحمِ درحال‌رشد او ممکن است باعث فشار بر اعصاب اطراف آن ناحیه شود.

علت دیسک کمر در بارداری: چرا مبتلا می‌شویم؟

بارداری به‌ندرت ممکن است مستقیما سبب دیسک کمر شود. بیشتر افرادی که در دوران بارداری به دیسک کمر مبتلا می‌شوند، از قبل دیسک کمر، پوکی استخوان یا آسیب تروماتیک در ناحیه کمر داشته‌اند.

به‌گفته برخی پژوهشگران، تغییرات هورمونی که مفاصل لگن را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد، ممکن است باعث تغییراتی در دیسک‌های بین مهره‌ای و رباط طولی پشتی (Posterior Longitudinal Ligament) شود که می‌تواند به بیرون‌زدگی دیسک کمر بینجامد. فقط ۱ نفر از  هر ۱۰٬۰۰۰ نفر ممکن است به این دلیل دچار دیسک کمر در بارداری شوند.

یکی دیگر از علل دیسک کمر ممکن است بیماری زمینه‌ای، جراحت یا آسیب باشد. براساس داده‌های موجود، فقط ۱۵درصد از دیسک‌های کمر باعث نقص شدید عصبی می‌شوند که به جراحی اورژانسی برای این بیماران نیاز است.

علائم دیسک کمر در بارداری: چه احساسی دارد؟

مشخص‌ترین علامت دیسک کمر در بارداری درد شدید در ناحیه کمر است. بااین‌حال، در برخی موارد ممکن است مشکل دیسک کمر وجود داشته اما علائمی نداشته باشد. برخی زنان حتی متوجه نمی‌شوند که مشکل دیسک دارند.

بسته به اینکه کدام قسمت از ستون فقرات آسیب دیده است، علائم دیسک کمر می‌تواند متفاوت باشد. برخی از این علائم که به بارداری مربوط هستند عبارت‌اند از:

• کمردرد بارداری که مداوم بوده و ممکن است با حرکات خاصی بدتر شود؛
• اسپاسم عضلانی مکرر؛
• مشکل در حرکت یا کاهش انعطاف‌پذیری و دامنه حرکت؛
• اختلالات خواب به‌دلیل درد شدید، ضعف یا بی‌حسی در اندام تحتانی.

ممکن است طی چهار تا شش هفته دیسک کمر خودبه‌خود بهبود یابد. اگر این‌طور نشد و علائم ادامه داشت، به پزشک مراجعه کنید. معمولاً دیسک کمر در زنان باردار نسبت به افراد عادی دردناک‌تر است.

درمان دیسک کمر در بارداری: چه روشی مؤثر است؟

در بیشتر مواقع، دیسک کمر در دوران بارداری بعد از زایمان بهتر می‌شود. بنابراین، مدیریت درد با روش‌هایی مثل درمان خانگی دیسک کمر در بارداری اولین گزینه مناسب برای بیماران است. بااین‌حال، اگر دردهای بسیار شدیدی دارید که از کنترل شما خارج است، باید به پزشک مراجعه کنید. او باتوجه‌به وضعیت سلامتی و میزان درد شما، می‌تواند روش درمانی مؤثر را پیشنهاد کند.

برخی از روش‌های درمان دیسک کمر عبارت‌اند از:

۱. فیزیوتراپی با تمرینات و حرکات کششی ایمن برای بارداری

متخصص فیزیوتراپی تمریناتی را به شما توصیه می‌کند که می‌توانند به تقویت عضلات، کشش ستون فقرات کمری و حفظ تحرک مطلوب در دوران بارداری کمک کنند. برخی از این تمرینات شامل حرکت خمش لگن، حرکات کگل و بالابردن پاها است.

بسته به تشخیص فیزیوتراپیست، درمان با دستگاه تنس (TENS) برای تحریک الکتریکی عصب از راه پوست نیز به‌منظور تسکین درد مفید است.

۲. ماساژدرمانی قبل از تولد

تا قبل از تولد نوزاد، ماساژ ملایم می‌تواند کمردرد شما را کاهش دهد و سبب آرامش‌تان شود. یک ماساژدرمانگر آموزش‌دیده می‌تواند فشار روی اعصاب و گرفتگی عضلات را به حداقل برساند و از بازگشت درد ناشی از دیسک کمر جلوگیری کند.

۳. طب سوزنی

طب سوزنی می‌تواند به تسکین کمردرد ناشی از دیسک کمک کند؛ البته این به‌شرطی است که متخصص آموزش‌دیده این کار را انجام دهد. در این صورت طب سوزنی را می‌توان یک درمان جایگزین بی‌خطر دانست که می‌تواند به مدیریت علائم و بهبود سلامت کلی شما کمک کند.

۴. دارودرمانی

گاهی ممکن است پزشک برای درمان دیسک کمر در بارداری داروهای مسکن بی‌خطر را تجویز کند. برخی از داروهای بدون نسخه مانند استامینوفن برای زنان باردار بی‌خطر هستند و به بهبود بیشتر دردهای مرتبط با بارداری کمک می‌کنند.

در دوران بارداری، آسپرین و داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی مانند ایبوپروفن را قطع کنید.

۵. گرمادرمانی و یخ‌درمانی

استفاده از کیسه آب‌گرم یا کمپرس سرد با یخ نیز یکی از گزینه‌های تسکین‌دهنده موضعی درد است که پزشک ممکن است بسته به وضعیت شما آن را پیشنهاد کند.

۶. جراحی ستون فقرات

معمولاً دیسک کمر برای مادر و جنین خطرناک نیست و اگر آسیب به عصب وجود نداشته باشد، نیازی به جراحی نخواهد بود. درواقع جراحی دیسک کمر آخرین گزینه‌ای است که پزشک ممکن است به شما توصیه کند. جراحی ستون فقرات کمری یا دیسککتومی زمانی انجام می‌شود که سایر روش‌های مدیریت درد و درمان‌های محافظه‌کارانه بی‌اثر باشند. یک مطالعه نشان می‌دهد که بهترین زمان برای انجام جراحی در سه‌ماهه دوم بارداری است که خطر زایمان زودرس کم است. گاهی پزشک پیشنهاد می‌کند که مادر پس از زایمان جراحی را انجام دهد و تا آن زمان در رخت‌خواب استراحت مطلق کند.

در صورت نیاز به جراحی، باید تیم پزشکی از تخصص‌های مختلف شامل متخصص زنان و زایمان، متخصص طب مادر و جنین (پریناتولوژیست)، جراح مغز و اعصاب و متخصص بیهوشی هستند.

روش‌های مناسب زایمان: طبیعی یا سزارین؟

یکی از مهم‌ترین نگرانی‌های بسیاری از زنان باردار مبتلا به دیسک کمر، نحوه زایمان است. هنوز مشخص نیست کدام روش زایمان برای زنان مبتلا به دیسک کمر بهتر است و بحث‌هایی درباره آن وجود دارد. به‌طور کلی آسیب‌های کمر در زایمان اختلال ایجاد نمی‌کنند و می‌توان از روش بی‌حسی اپیدورال استفاده کرد. بااین‌حال، مواردی مشاهده شده است که زایمان طبیعی سبب بدترشدن علائم عصبی در دوران پس از زایمان شده است. علاوه بر آن، خطر پیشرفت سندرم دم اسبی (CES) وجود دارد که یک بیماری عصبی پیش‌رونده و از بیماری‌های ستون فقرات و نخاع است. به همین دلیل، برخی روش سزارین را برای کسانی که دیسک کمر دارای علائم دارند گزینه ایمن‌تری می‌دانند.

نکته مهم: اگر دیسک کمر یا هر مشکلی دیگری در این ناحیه دارید، هنگام زایمان حتما به پزشک و پرستاران اطلاع دهید.

بارداری دقیقا چه تأثیری بر ستون فقرات می‌گذارد؟

درست است که بارداری مستقیما باعث دیسک کمر نمی‌شود، اما بارداری بر ستون فقرات و دیسک کمر تأثیراتی دارد. برخی از این تأثیرات عبارت‌اند از:

۱. فشار بیش‌ازحد بر دیسک‌ها

با رشد رحم در طول دوران بارداری، افزایش وزن شما طبیعی است. این بدان معناست که ستون فقرات شما برای تحمل وزن اضافه‌شده باید دوبرابر بیشتر کار کند. ازآنجاکه دیسک‌ها و اعصاب ستون فقرات بیشترین قسمت این فشار افزایش‌یافته را تحمل می‌کنند، احساس ناراحتی مکرر در قسمت کمر خواهید داشت.

۲. ناپایداری مفاصل ساکروایلیاک

تغییرات هورمونی در دوران بارداری نیز می‌تواند به کمردرد منجر شود. در طول سه‌ماهه اول، بدن هورمون‌های آرامش‌بخشی تولید می‌کند که مسئولیت شل‌کردن مفاصل ساکروایلیاک و رباط‌های ناحیه لگن را بر عهده دارند. همچنین، این هورمون بر ساختارهایی تأثیر می‌گذارد که از ستون فقرات حمایت می‌کنند؛ درنتیجه، ممکن است به بی‌ثباتی مفصل و درد کمر بینجامد.

۳. تغییرات در وضعیت ستون فقرات

در دوران بارداری در قسمت پایین کمر انحنای بیشتری به‌سمت داخل ایجاد می‌شود تا بتوانید تعادل خود را حفظ کنید. هرچند همین فرورفتگی سبب کمردرد و تنش عضلانی می‌شود؛ زیرا منحنی لوردوتیک (انحنای طبیعی ستون فقرات از گردن تا قسمت بالایی و پایین کمر) حرکت ستون فقرات شما را محدود می‌کند.

۴. افزایش فشار روی مفاصل لگن

مفاصل لگن نیز در دوران بارداری دستخوش تغییراتی می‌شوند که موازنه آن‌ها را برهم می‌زند و به آن‌ها فشار وارد می‌آورد. معمولاً به‌دلیل تغییر وضعیت بدن و فشار بیش‌ازحدی که به رباط‌ها و مفاصل پایین بدن وارد می‌شود، دردی در کمر و لگن احساس می‌کنید.

عوارض احتمالی فتق دیسک در دوران بارداری

اگر دیسک کمر خودبه‌خود بهبود نیابد و بدتر شود، ممکن است بعدها به عوارض جدی‌تری منجر شود. برخی از عوارض احتمالی دیسک درمان‌نشده عبارت‌اند از:

۱. سندرم دم‌اسبی

در موارد نادر، برآمدگی شدید یا پارگی دیسک می‌تواند بر اعصاب دم‌اسبی که در انتهای طناب نخاعی وجود دارند، تأثیر بگذارد. این مشکل ممکن است سبب بروز علائم ناتوان‌کننده‌ای مانند اختلال عملکرد روده یا بی‌اختیاری ادرار ایجاد کند. اگر هم بر عملکرد اعصاب اثر بگذارد، احتمال دارد به ضعف پا یا بی‌حسی اندام تحتانی منجر شود.

۲. درد سیاتیک

این بیماری که به‌عنوان رادیکولوپاتی کمری نیز شناخته می‌شود، زمانی رخ می‌دهد که دیسک کمر به ریشه عصب سیاتیک فشار بیاورد. در این صورت ممکن است گزگز یا درد ساق پا داشته باشید که به‌روی باسن و ران هم کشیده شود. به‌طور معمول، درد سیاتیک در هر زمان فقط یک طرف بدن را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد.

برخی از بیماران ممکن است علائم سیاتیک را با درد لگن خلفی یا درد کمربند لگنی اشتباه بگیرند. این زمانی است که درد را در ناحیه خلفی لگن احساس کنید که کشاله ران را هم درگیر کرده است. پزشک بهتر می‌تواند این موضوع را تشخیص دهد و درمان مناسب را برای آن پیشنهاد کند.

۳. آسیب عصبی

یکی از جدی‌ترین اما نادرترین عوارض دیسک کمر، آسیب دائمی عصبی است. این زمانی اتفاق می‌افتد که یک دیسک پاره‌شده بزرگ و درمان‌نشده، تکانه‌های عصبی را فشرده و قطع کند که می‌تواند منجر به ازدست‌دادن حس در قسمت پایین بدن و مشکل در کنترل حرکات روده یا مثانه شود.

چگونه از دیسک کمر بارداری جلوگیری کنیم؟

برخی اقدامات می‌توانند به شما در جلوگیری از ابتلا به دیسک کمر در بارداری کمک کنند. هرچه از بارداری‌تان بیشتر می‌گذرد، این اقدامات اهمیت بیشتری پیدا می‌کنند:

• اجسام سنگین را بلند نکنید. اگر مجبور شدید، زانوهایتان را خم کنید، پشت‌تان را صاف نگه دارید و جسم را نزدیک بدن خود نگه دارید و سپس برخیزید.
• هنگام ایستادن لگن خود را در یک راستا نگه دارید. وزن باید به‌طور مساوی روی هر دو پا تقسیم شود. پشت‌تان را صاف کنید، لگن را پایین و ستون فقرات را صاف نگه دارید. سعی کنید به‌مدت طولانی نایستید. گاه‌گاهی صاف بنشینید و پشت خود را روی صندلی قرار دهید.
• از فعالیت‌های آسیب‌زننده به کمر خودداری کنید. از خم‌شدن، پیچ‌خوردن، بالارفتن از نردبان یا راه‌رفتن از تپه‌های شیب‌دار خودداری کنید.
• هنگام خوابیدن محتاط باشید. یک بالش بین دو زانو قرار دهید و بخوابید.
• کفش‌هایی بپوشید که نه صاف و بدون‌پاشنه هستند نه پاشنه‌بلند. بهتر است کفش شما کمی پاشنه داشته باشد تا از قوس پاها پشتیبانی کند. در این صورت فشار روی کمر بسیار کمتر خواهد شد.

چطور عضلات کمر را در بارداری تقویت کنیم؟

تحرک در دوران بارداری هم برای سلامتی و هم برای کمر مفید است. اگر پزشکتان اجازه می‌دهد، می‌توانید پیاده‌روی کنید یا ورزش‌های آبی انجام دهید. برای تمرینات خاص تقویت‌کننده کمر با فیزیوتراپیست صحبت کنید. او می‌تواند تمرینات کششی مناسب در قسمت پشت و کمر به شما آموزش دهد تا عضلات لگن و شکم و کمر را تقویت کنید. اگر فکر می‌کنید یوگا و پیلاتس مفید هستند، قبل از انجام آن‌ها ابتدا با پزشک مشورت کنید.

چه زمانی از پزشک کمک بگیریم؟

درست است که درد کمر یا دیسک کمر در بارداری رایج است، اما نباید علائم آن را نادیده بگیرید. برخی از علائمی که در صورت مشاهده آن‌ها باید به پزشک مراجعه کنید عبارت‌اند از:

• کمردرد مکرر که چند هفته طول می‌کشد؛
• خون‌ریزی واژینال یا درد شدید در عضلات شکم؛
• تب همراه با درد مبهم در ناحیه کمر.

به‌طور کلی، موارد خفیف تا متوسط دیسک کمر از نظر سلامت و ایمنی مادر و جنین مشکل‌ساز نیست ولی موارد شدید آن ممکن است به درمان نیاز داشته باشد. اگر دردتان کاهش نمی‌یابد یا بسیار شدید است، حتماً به پزشک مراجعه کنید. گاهی اوقات کمر درد ممکن است نشانه‌ای از زایمان زودرس یا عفونت دستگاه ادراری باشد؛ بنابراین خون‌ریزی از واژن، درد در هنگام ادرار یا سایر علائم زایمان زودرس را به‌هیچ‌وجه نادیده نگیرید.

بارداری و زایمان

ویزیت آنلاین

از متخصصان این حوزه بپرسید

دریافت ویزیت آنلاین

آیا کسانی که دیسک کمر دارند می‌توانند باردار شوند؟

بسیاری از زنانی که به دیسک کمر مبتلا هستند، دوست دارند بدانند ایا دیسک کمر مانع بارداری میشود یا خیر. واقعیت این است که دیسک کمر در بارداری خطری برای مادر و جنین ندارد. بااین‌حال، خانم‌هایی که قبل از باردار شدن دیسک کمر دارند یا اختلالات ستون فقرات در آن‌ها وجود دارد، باید بدانند که ممکن است بعد از بارداری درد قابل‌توجهی را احساس کنند. این درد در سه‌ماهه دوم و سوم بارداری بدتر هم خواهد شد. البته فقط ۱درصد از زنان مجبور به جراحی می‌شوند و دیگران با مدیریت این مشکل بهبود می‌یابند.

عواملی که خطر ابتلا به دیسک کمر را افزایش می‌دهند عبارت‌اند از:

• سن بالاتر: احتمال دیسک کمر در زنان بالای ۳۰سال بیشتر است زیرا معمولاً در نتیجه ازبین‌رفتن دیسک و ساییدگی یا پارگی طبیعی آن رخ می‌دهد.
• اضافه‌وزن: زنانی که در دوران بارداری شاخص توده بدنی (BMI) بالاتری دارند بیشتر در معرض ریسک ابتلا به دیسک کمر قرار می‌گیرند.
• داشتن آسیب نخاعی یا دیسک: خانم‌هایی که از قبل، مشکلات مربوط به کمر یا آسیب نخاعی داشته‌اند بیشتر در معرض دیسک کمر قرار دارند.

سؤالات متداول