تشخیص آلزایمر چگونه انجام می‌شود؟

پزشکان می‌توانند با تست‌ و آزمایش‌های مختلف، زوال عقل یا آلزایمر را تشخیص دهند، اما نمی‌توانند علت دقیق ایجاد آن را به طور قطعی بیان کنند. در این مطلب به طورکامل به بررسی آزمایش‌ها و تست‌های تشخیص آلزایمر می‌پردازیم. امیدواریم که از خواندن این مطلب علمی و بسیار مفید لذت ببرید.

برای مطالعه بخش موردنظر خود می‌توانید بر تیتر آن در فهرست کلیک کنید. اگر در موبایل می‌خوانید، تیتر را لمس کنید.

معاینه فیزیکی و چکاپ عمومی برای تشخیص آلزایمر

• تاریخچه‌ پزشکی بیمار برای شناسایی بیماری آلزایمر توسط پزشک بسیار مهم است. کادر پزشکی برای تشخیص بیماری، سؤالاتی را از قبیل تاریخچه‌ پزشکی بیمار، سابقه‌ روان‌پزشکی، سابقه هرگونه تغییرات خلق‌و‌خو و رفتارهای روزمره از بیمار و یا اطرافیانش می‌پرسد. همچنین تیم پزشکی درباره‌ی بیماری‌های فعلی و سابقه‌ی بیماری‌های گذشته و هر گونه دارویی که فرد تا آن لحظه مصرف کرده‌است، به طور کامل از بیمار و اطرافیانش می‌پرسد.
• تیم پزشکی بعد از بررسی سابقه‌ی تاریخچه‌ی پزشکی، شروع به جمع‌آوری اطلاعات در مورد رژیم و تغذیه‌ی بیمار و همچنین سابقه‌ی نوشیدن الکل می‌کند. همچنین بیمار باید تمام داروهایی را که تا آن لحظه مصرف کرده‌است ( اعم از مکمل‌ها و هرگونه داروی گیاهی)، به پزشک بگوید.
• پس از انجام مقدمات، تیم پزشکی شروع به انجام آزمایش‌های اولیه‌ می‌کند. در ابتدا فشار خون، دما و نبض بیمار را بررسی می‌کند. سپس به  قلب و ریه‌ها گوش می‌دهد و هر روشی که برای ارزیابی سلامت کلی باشد، انجام می‌دهد.
• سپس نوبت به انجام آزمایش خون و ادرار می‌رسد. اطلاعات حاصل از معاینه‌ی ‌اولیه‌ی فیزیکی و آزمایش‌ها می‌توانند به شناسایی مشکلات سلامتی که باعث زوال عقل می‌شود، کمک کنند. مهمترین دلایل زوال عقل عبارتند از افسردگی، آپنه‌ی خواب درمان‌نشده، دلیریوم (اختلال در توانایی ذهنی)، عوارض جانبی داروها، مشکلات تیروئید، کمبودهای خاص ویتامین و مصرف بیش از حد الکل. تمام این موارد می‌توانند ایجاد آلزایمر و دمانس را در پی داشته باشند.

آزمایش عصب‌شناسی برای تشخیص بیماری آلزایمر

در طی معاینات و آزمایش‌های عصبی، پزشک به دنبال مشکلاتی می‌گردد که علائم اختلالات مغزی را از آن‌ها متوجه شود. تیم پزشکی با ارزیابی بیمار به دنبال علائم سکته‌های خفیف یا بزرگ، بیماری پارکینسون، تومورهای مغزی، تجمع مایعات روی مغز و سایر بیماری‌هایی که ممکن است حافظه یا تفکر فرد را مختل کنند، می‌گردد.

در این مرحله، پزشک مواردی از قبیل رفلکس‌های بدن، هماهنگی و قدرت عضلانی، حرکت چشم، نحوه‌ی گفتار و کلام فرد و احساسات وی را بررسی می‌کند. مرحله‌ی آزمایش عصب‌شناسی شامل تصویربرداری مغزی است.

اگر در ارزیابی‌های پزشک، بیماری آلزایمر یا زوال عقل تشخیص داده نشود اما علائم بیماری با گذشت زمان بدتر شوند، ممکن است پزشک روی بیمار آزمایش‌های بیش‌تری انجام دهد. همچنین ممکن است روند تشخیص تا این مرحله نیز دوباره بررسی شود.

تصویربرداری از مغز

برخی آزمایش‌های استاندارد برای تشخیص بیماری آلزایمر شامل تصویرسازی تشدید مغناطیسی (ام‌آر‌آی) و همچنین توموگرافی کامپیوتری (سی‌تی‌اکسن) هستند.

این آزمایش‌ها در درجه‌ی اول برای رد کردن شرایط دیگر -که ممکن است علائم مشابه آلزایمر را داشته باشند- انجام می‌شوند.

همچنین تصویربرداری ‌می‌تواند تومورها، شواهدی از سکته‌های خفیف یا بزرگ، آسیب در اثر ضربه‌ی شدید به سر و یا ایجاد مایعات در مغز را نشان دهد.

در برخی شرایط، پزشک ممکن است از ابزارهای تصویربرداری از مغز استفاده کند تا بفهمد که آیا فرد دارای سطح بالایی از بتا آمیلوئید (مشخصه‌ی بارز آلزایمر) است یا خیر.

تست وضعیت روانی برای تشخیص آلزایمر

در این آزمون، وضعیت ذهنی حافظه فرد، توانایی حل مشکلات ساده و دیگر مهارت‌های فکری او ارزیابی می‎‌شوند.

هدف تیم پزشکی از انجام این آزمایش‌ها این است که پاسخی برای برخی از سؤالات بیابد: آیا فرد از تاریخ، زمان و مکانی که در آن حضور دارد آگاه است؟ آیا می‌تواند یک لیست کوتاه از کلمات را به خاطر بسپارد؟ آیا می‌تواند محاسبات ساده را انجام دهد و دستورالعمل‌ها را دنبال کند؟

در این حالت، دو آزمون متداول انجام می‌شوند:

آزمون کوتاه وضعیت ذهنی

این آزمون برای ارزیابی کیفیت هوشیاری فرد انجام می‌شود. در آزمون کوتاه وضعیت ذهنی، متخصص بهداشت یک سری سؤال را برای آزمایش طیف وسیعی از مهارت‌های ذهنی روزمره از بیمار می‌پرسد. حداکثر نمره در این آزمون ۳۰ امتیاز است. اگر فرد نمره‌ی ۲۰ تا ۲۴ را بگیرد، دچار زوال عقل خفیف است. امتیاز بین  ۱۳ تا ۲۰ دمانس متوسط ​​را نشان می‌دهد و نمره‌ی کم‌تر از ۱۲ نشان‌دهنده‌ی زوال عقل شدید است. به طور متوسط​​، نمره‎‌ی این آزمون برای فرد مبتلا به آلزایمر هر سال حدود دو تا چهار امتیاز کاهش می‌یابد.

آزمون مختصر ارزيابی شناختی

این آزمون برای بررسی مهارت‌های تفکری فرد بیمار انجام می‌شود و توانایی فرد را در به یادآوری سه کلمه‌ی خاص بررسی می‌کند. در آزمون مختصر ارزيابي شناختي از فرد می‌خواهند که دو کار را انجام دهد: ابتدا از او می‌خواهند نام سه حیوان، پرنده، اشیاء و… را به خاطر بسپارد و پس از چند دقیقه آن سه اسم را تکرار کند. در مرحله‌ی بعد از بیمار درخواست می‌شود که یک ساعت را نقاشی کند و هر ۱۲ عدد داخل ساعت را در مکان مناسب ترسیم کند.

برخی پزشکان علاوه بر این دو آزمون، از آزمون‌هایی مبتنی بر رایانه و بازی‌های رایانه‌ای استفاده می‌کنند. آزمایش‌های رایانه‌ای و تست‌های مبتنی بر رایانه می‌توانند درک دقیق‌تری را از مشکلات شناختی که توسط بیمار تجربه می‌شود، به پزشک ارائه دهند.

ارزیابی روحیه

در ارزیابی وضعیت روانی بیمار، پزشک همچنین به بررسی شرایطی چون افسردگی، اختلالات عاطفی و خلقی و همچنین مشکلات حافظه و انگیزه و علاقه‌ی فرد به زندگی می‌پردازد. این ارزیابی‌های روحی می‌توانند علائمی از بیماری آلزایمر به همراه داشته باشند.

آزمایش ژنتیک برای تشخیص آلزایمر

محققان در این آزمایش ژن‌های خاصی را که خطر ابتلا به آلزایمر را افزایش می‌دهند و همچنین سایر ژن‌های نادر که مستقیماً باعث آلزایمر می‌شوند، شناسایی کرده‌اند. با یک سری آزمایش‌ها می‌توان متوجه وجود این ژن‌ها در فرد شد.

با وجود دقیق بودن این آزمایش، متخصصان بهداشت در حال حاضر آزمایش ژنتیکی معمول را برای بیماری آلزایمر توصیه نمی‌کنند.

در حال حاضر آزمایش خون برای شناسایی قوی‌ترین ژن ایجادکننده‌ی آلزایمر (ژن APOE-e4) وجود دارد. آزمایش ژنتیکی برای شناسایی این ژن یکی از آزمایش‌های بحث‌ برانگیز است که  فقط پس از تشخیص مشاور ژنتیک انجام می‎‌شود.

آزمایش‌های غربالگری خانگی

تعدادی آزمایش غربالگری زوال عقل در اینترنت و در بین مردم در دسترس قرار دارد. از نظر علمی هیچ تأییدی بر درست یا غلط بودن هیچ یک از این تست‌ها نیست، به همین دلیل انجمن آلزایمر معتقد است که آزمایش‌های غربالگری خانگی نمی‌توانند به درستی آلزایمر را تشخیص دهند و نباید از آن‌ها به عنوان جایگزینی برای معاینه‌ی کامل توسط یک پزشک ماهر استفاده شود.