انواع قرص‌ ضد استرس و اضطراب: کاربرد، عوارض و راهنمای مصرف

اضطراب‌ بخش طبیعی زندگی ما است. هرکدام از ما ممکن است در مواجهه با موقعیت‌های استرس‌زا مثل امتحان، ارائه مطلب یا آشنایی با افراد جدید احساس نگرانی یا عدم اطمینان داشته باشیم. در بسیاری از موارد، مقدار کمی اضطراب می‌تواند مفید باشد اما برای بسیاری از افراد، اضطراب بیشتر است و تقریباً هر روز رخ می‌دهد. اختلالات اضطرابی مثل اختلال اضطراب فراگیر، اختلال پانیک یا فوبیا می‌توانند در انجام فعالیت‌های روزمره اختلال ایجاد کنند و در کار و زندگی شخصی فرد اثر بگذارند. اضطراب قابل‌درمان است. این درمان می‌تواند طبیعی یا با مصرف دارو باشد. در این مقاله با انواع قرص‌ ضد استرس و اضطراب آشنا می‌شوید. تا انتهای مطلب با ما همراه باشید.

چه زمانی نیاز به داروی ضد اضطراب است؟

همه افراد گاهی استرس را تجربه می‌کنند. در واقع، استرس واکنش طبیعی بدن شما به تغییرات و چالش‌های زندگی است. استرس می‌تواند موجب بروز انواع واکنش جسمی، احساسی و رفتاری شود اما تکنیک‌های مدیریت استرس می‌توانند به شما کمک کنند تا با آن مقابله کنید. در موارد شدیدتر دارودرمانی و استفاده از داروهای ضد استرس با نظارت پزشک می‌تواند به بهبود شرایط شما و کاهش سطح استرس و اضطراب کمک کند.

به‌طور کلی، زمانی یک فرد به داروی ضد اضطراب نیاز دارد که اضطراب یا استرس او به حدی شدید و مزمن باشد که زندگی روزمره فرد را تحت تأثیر قرار دهد و روابط اجتماعی، کار یا سلامت روان او به‌طور قابل‌توجهی مختل شود. از طرفی، روش‌های غیر دارویی مثل روان‌درمانی، تغییر سبک زندگی یا تکنیک‌های مدیریت استرس نمی‌توانند به اندازه کافی به بیمار کمک کنند. در این شرایط استفاده از داروهای ضد استرس و اضطراب یکی از بهترین گزینه‌های درمانی است.

داروهای ضد اضطراب در موارد مختلفی تجویز می‌شوند، ازجمله:

• اضطراب مداوم و شدید که چندین هفته یا ماه ادامه دارد؛
• حملات پانیک یا ترس‌های ناگهانی و شدید؛
• مشکل در خواب، تمرکز یا عملکرد روزانه به دلیل اضطراب؛
• علائم جسمی شدید مثل تپش قلب، تعریق زیاد، سرگیجه یا احساس خفگی ناشی از اضطراب؛
• عدم پاسخ‌ به درمان‌های روان‌درمانی به‌تنهایی.

اصلی‌ترین گروه‌های دارویی ضد استرس

انواع مختلفی از داروهای ضد اضطراب وجود دارد. در این مقاله به چند مورد از مهم‌ترین آنها می‌پردازیم.

آرام‌بخش‌های بنزودیازپین

بنزودیازپین‌ها که بیشتر با نام بنزوس شناخته می‌شوند، داروهایی هستند که فعالیت سیستم عصبی شما را کاهش می‌دهند. به همین دلیل این گروه دارویی می‌توانند برای درمان انواع مختلفی از علائم و شرایط مفید باشند. این دارو در بسیاری از کشورها به‌عنوان مواد کنترل‌شده طبقه‌بندی می‌شود؛ بنابراین برای دریافت آنها به نسخه پزشک نیاز دارید و داشتن و تهیه غیرقانونی بنزودیازپین‌ها غیرقانونی است.

به یاد داشته باشید که بنزودیازپین‌ها از جمله داروهای اعتیادآور هستند و می‌توانند موجب سوءمصرف شوند و اثرات خطرناکی به همراه داشته باشند؛ به همین دلیل پزشک با احتیاط این گروه دارویی را تجویز می‌کند. اگر فعالیت سیستم عصبی شما بیش ازحد کاهش پیدا کند، ممکن است اثرات خطرناک یا حتی مرگباری ایجاد شود.

رایج‌ترین بنزودیازپین‌ها

بعضی از انواع بنزودیازپین‌های تأییدشده جزء پرکاربردترین داروهای این گروه هستند، ازجمله:

• آلپرازولام (Xanax): درمان اختلال اضطراب عمومی و هراس (با یا بدون آگورافوبیا).
• کلردیازپوکساید (Librium): ترک الکل.
• کلوبازام (Onfi): درمان صرع.
• کلونازپام (Klonopin): درمان اختلال هراس و برخی انواع تشنج.
• کلرازپات (Tranxene): درمان اضطراب و تشنج کانونی.
• دیازپام (Valium، Diastat): ترک الکل، تشنج، اسپاسم عضلانی، و آرام‌بخشی یا پیش‌درمانی قبل از بیهوشی.
• استازولام (ProSom): درمان بی‌خوابی (کوتاه‌مدت).
• فلورازپام (Dalmane): درمان بی‌خوابی (کوتاه‌مدت).
• لورازپام (Ativan): درمان اضطراب، تشنج‌ها، تهوع و استفراغ شیمی‌درمانی، آرام‌بخشی پیش از بیهوشی، فوبیا.
• میدازولام (Versed): استفاده در وضعیت تشنج و آرام‌بخشی یا بیهوشی کوتاه‌مدت.
• اکسازپام (Serax): درمان اضطراب و ترک الکل.
• کوازپام (Doral): درمان بی‌خوابی.
• رمیمازولام (Byfavo): آرام‌بخشی کوتاه‌مدت قبل از جراحی یا پروسیجرهای پزشکی.
• تمازپام (Restoril): درمان بی‌خوابی.
• تریازولام (Halcion): درمان بی‌خوابی موقت.

مکانیسم اثر و شروع اثر بنزودیازپین‌ها

سیستم عصبی شما از سیگنال‌های شیمیایی و الکتریکی برای ارسال و انتقال پیام‌ها در سراسر بدن استفاده می‌کند. سیگنال‌های شیمیایی که به آن‌ها نوروترانسمیتر (انتقال‌دهنده‌های عصبی) گفته می‌شود، می‌توانند به سلول‌هایی که گیرنده مناسب دارند متصل شوند. نوروترانسمیترها و گیرنده‌ها مثل کلید ماشین هستند؛ نوروترانسمیتر (کلید ماشین) تنها به گیرنده مناسب (اطاقک استارت ماشین) متصل می‌شود. اگر کلید مناسب باشد، می‌تواند فرآیندی را در سلول فعال کند (درست مثل روشن کردن ماشین).

بنزودیازپین‌ها به مغز شما می‌گویند تا نوروترانسمیتری به نام گاما-آمینوبوتیریک اسید (GABA) آزاد کند. وظیفه این نوروترانسمیتر خاص این است که فعالیت سیستم عصبی شما را کاهش دهد. کاهش فعالیت می‌تواند اثرات مختلفی داشته باشد، ازجمله:

• فراموشی (Amnestic): بنزودیازپین‌ها به طور موقت تشکیل خاطرات جدید را مسدود می‌کنند (که به آن فراموشی پیش‌گستر یا آنتروگراد گفته می‌شود)؛
• ضد اضطراب (Anxiolytic): داروهایی با این اثر، اضطراب را در شما کاهش می‌دهند؛
• خواب‌آور (Hypnotic): هرچند بسیاری «خواب‌آور» را با هیپنوتیزم مرتبط می‌دانند، اما داروهای خواب‌آور فقط موجب خواب‌آلودگی می‌شوند؛
• آرام‌بخش (Sedative): بنزودیازپین‌ها به آرام شدن سیستم عصبی شما کمک می‌کنند.

دوز و روش مصرف بنزودیازپین‌ها

بنزودیازپین‌ها به روش دیگری هم دسته‌بندی می‌شوند، ازجمله:

• قدرت (Strength): بعضی از انواع بنزودیازپین‌ها از بقیه قوی‌تر هستند (هرچند قدرت اثر می‌تواند به دلایل مختلف از فردی به فرد دیگر متفاوت باشد). به‌عنوان مثال، ۱۵ تا ۳۰ میلی‌گرم فلورازپام معمولا معادل ۰.۲۵ تا ۰.۵ میلی‌گرم کلونازپام در نظر گرفته می‌شود.
• مدت اثر (Duration of action): بعضی از انواع بنزودیازپین‌ کوتاه‌اثر هستند و فقط چند ساعت دوام دارند. بعضی دیگر بلنداثر هستند و چند روز باقی می‌مانند. بیشتر بنزودیازپین‌های بلنداثر قدرت کمتری دارند.

دوز و روش مصرف دارو با توجه به شرایط بیمار و با تشخیص پزشک تعیین می‌شود.

عوارض جانبی بنزودیازپین‌ها

بنزودیازپین‌ها داروهای مفید و مؤثری هستند؛ با این حال ممکن است عوارض و مشکلاتی به همراه داشته باشند، ازجمله:

• احتمال سوءمصرف: سوءمصرف بنزودیازپین‌ها بسیار رایج است. افراد زیادی در سراسر دنیا این داروها را به‌طور نادرست مصرف می‌کنند یا دچار سوءمصرف دارو هستند.
• احتمال اعتیاد: استفاده‌ی طولانی‌مدت یا سوءمصرف این داروها می‌تواند منجر به «اختلال مصرف بنزودیازپین» شود که نوعی وابستگی و اعتیاد است.
• خطر اُوردُز: مصرف بیش‌ازحد (اُوردُز) بنزودیازپین‌ها به‌تنهایی به‌ندرت کشنده است اما ترکیب آن‌ها با الکل یا مسکن‌های اپیوئیدی می‌تواند موجب توقف تنفس و مرگ شود.
• تداخلات خطرناک با الکل و بعضی داروها: بنزودیازپین‌ها می‌توانند با داروهایی مثل مسکن‌های اپیوئیدی (مثل اکسی‌کدون یا هیدروکدون) و همچنین الکل تداخل داشته باشند. این ترکیب‌ها می‌توانند اثرات یکدیگر را تشدید کرده و عواقب مرگبار به همراه داشته باشند.
• داروهای کنترل‌شده: این داروها معمولاً تحت نظارت قانونی و محدودیت‌های خاصی قرار دارند. هدف این قوانین جلوگیری از سوءمصرف است، اما گاهی بیماران واقعی برای تهیه‌ی دارو با مشکل روبه‌رو می‌شوند.
• امکان استفاده در جرایم تجاوز جنسی: شناخته‌شده‌ترین نمونه این مورد فلونیترازپام (Rohypnol) است که از ایجاد خاطرات جدید جلوگیری کرده و خواب‌آلودگی ایجاد می‌کند. بعضی مجرمان از این دارو برای تجاوز جنسی استفاده می‌کنند. همچنین داروهایی مثل کلونازپام، دیازپام و حتی داروهای غیر بنزودیازپینی مثل زولپیدم هم در موارد مشابه گزارش شده‌اند.
• تأثیر بر توانایی رانندگی یا انجام بعضی کارها: بنزودیازپین‌ها سطح هوشیاری را کاهش داده و باعث کند شدن واکنش‌ها می‌شوند. این موضوع می‌تواند رانندگی یا انجام برخی کارها را خطرناک یا غیرممکن کند. درباره‌ی زمان مناسب رانندگی پس از مصرف این داروها باید حتماً با پزشک مشورت شود.

وابستگی و ترک بنزودیازپین‌ها

استفاده طولانی‌مدت از بنزودیازپین می‌تواند موجب وابستگی و اعتیاد است. بنابراین در مورد دوز و مدت زمان مصرف دارو حتما با پزشک مشورت کنید. علائم جسمی، روانی و رفتاری سوءمصرف بنزودیازپین‌ها متنوع است، ازجمله:

• ضعف؛
• تاری دید؛
• خواب‌آلودگی؛
• قضاوت یا تفکر ضعیف؛
• مراجعه مکرر به پزشکان مختلف؛
• درخواست قرص بنزودیازپین از دوستان، خانواده، همکاران و یا همکلاسی‌ها؛
• تمایل به کاهش میزان سوءمصرف اما ناتوانی در انجام آن؛
• تغییرات خلقی؛
• رفتارهای پرخطر، مثل رانندگی پس از سوءمصرف بنزودیازپین‌ها؛
• ترکیب بنزودیازپین‌ها با الکل یا سایر داروها.

اگر فرد به دوز دارو عادت کند، برای رسیدن به همان اثر قبلی نیاز به دوز بالاتری از بنزودیازپین‌ها پیدا می‌کند. زمانی که سوءمصرف متوقف شود یا دوز معمول به طور قابل توجهی کاهش یابد، علائم ترک ظاهر می‌شوند. ترک بنزودیازپین می‌تواند خطرناک باشد و حتی زندگی فرد را تهدید کند. به همین دلیل، توصیه می‌شود که فرد تحت مراقبت مستقیم پزشک، فرآیند سم‌زدایی را انجام دهد.

تداخل دارویی

تداخل دارویی ممکن است اثربخشی دارو را تغییر دهد یا عوارض جانبی خطرناکی به همراه داشته باشد. بنزودیازپین‌ها ممکن است با داروهای مختلفی تداخل داشته باشند، ازجمله:

• داروهای مهارکننده آنزیم‌های کبدی به‌خصوص (CYP3A4): بنزویازپین‌ها معمولا توسط آنزیم کبدی تجزیه می‌شوند. داروهایی مثل کتوکونازول، اریترومایسین، فلوکونازول، وریفاپین و کلاریترومایسین می‌توانند متابولیسم بنزودیازپین‌ها را کاهش یا افزایش دهند.
• داروهای آرام‌کننده سیستم عصبی مرکزی: مصرف همزمان بنزودیازپین‌ها با داروهای ضد درد مخدر مثل مورفین، کدئین، آنتی‌هیستامین‌های آرام‌بخش، داروهای ضد اضطراب و ضد افسردگی دیگر می‌تواند موجب تشدید خواب‌آلودگی، کاهش هوشیاری و افسردگی شود.
• داروهای ضدصرع: داروهای ضد صرعی مثل فنی‌توئین و فنوباربیتال ممکن است متابولیسم بنزودیازپین‌ها را افزایش دهند و اثربخشی آنها را کم کنند.
• داروهای ضد اچ.آی.وی (HIV):‌ داروهایی مثل ریتوناویر می‌تواند متابولیسم بنزودیازپین‌ها را تغییر دهند و باعث افزایش غلظت آنها شوند.
• داروهای ضد قارچ: دارویی مثل کتوکونازول می‌تواند موجب افزایش سطح بنزودیازپین‌ها می‌شوند.

سایر موارد

داروهای دیگری که ممکن است در ترکیب با بنزودیازپین‌ها باعث تضعیف سیستم عصبی مرکزی شوند عبارت‌اند از:

• فنو‌تیازین‌ها
• اوپیوئیدها
• باربیتورات‌ها
• داروهای مخدر مثل هروئین

همچنین، ترکیب بنزودیازپین‌ها با بعضی داروها مثل مهارکننده‌های مونوآمین اکسیداز (MAOIs) می‌تواند عوارض شدیدی ایجاد کند، هرچند همیشه مستقیماً سیستم عصبی مرکزی را تضعیف نمی‌کند.

در صورت نیاز به مصرف همزمان این داروها حتما با پزشک یا داروساز مشورت کنید تا دُز دارو تنظیم شود یا جایگزین مناسب آن را معرفی کنند.

ضدافسردگی‌های SSRI و SNRI

این دو داروی ضد افسردگی به‌صورت جداگانه بررسی می‌شوند:

• مهارکننده‌های انتخابی بازجذب سروتونین (SSRIs)
• مهارکننده‌های بازجذب سروتونین و نوراپی‌نفرین (SNRIs)

مکانیسم اثر داروهای SSRI

سروتونین نوعی انتقال‌دهنده عصبی است که پیام‌ها را به مغز می‌رساند و بسیاری از عملکردهای بدن مثل خلق‌وخو و رفتار اجتماعی را تنظیم می‌کند. معمولا سروتونین بعد از ارسال پیام توسط مغز جذب می‌شود. کاهش سطح سروتونین ممکن است موجب افسردگی شود. داروهای SSRI از جذب سروتونین توسط مغز جلوگیری کرده و در نتیجه سطح آن را افزایش می‌دهند.

انواع داروهای SSRI

مصرف بعضی از انواع داروهای SSRI رایج‌تر هستند ازجمله:

• اسیتالوپرام؛
• فلوکستین؛
• فلووکسامین؛
• سرترالین.

دوز و روش مصرف داروهای SSRI

دُز دارو با توجه به شرایط بیمار و نوع داروی تجویزی متفاوت است و باید با نظارت پزشک مصرف شود.

عوارض جانبی داروهای SSRI

هرچند مهارکننده‌های انتخابی بازجذب سروتونین نسبت به داروهای دیگر اثربخشی خوب و عوارض جانبی کمتری دارند، اما بدون عوارض جانبی نیستند. بعضی عوارض در این دارو رایج‌تر است، ازجمله:

• مشکل خواب؛
• سردرد؛
• تغییر وزن؛
• افزایش اضطراب؛
• سرگیجه؛
• تهوع و استفراغ؛
• خشکی دهان؛
• اختلالات جنسی.

همچنین زنان باردار، مخصوصاً در سه ماهه اول، نباید از SSRIs استفاده کنند. اگر باردار هستید، این موضوع را به پزشک اطلاع دهید.

وابستگی و ترک داروهای SSRI

این داروها اعتیارآور نیستند اما قطع ناگهانی‌شان می‌تواند علائمی مشابه ترک به همراه داشته باشد.

تداخلات دارویی SSRIها

استفاده همزمان از داروهای SSRI با سایر داروهای مشابهی که میزان سرتونین را افزایش می‌دهند، می‌تواند خطر ابتلا به سندرم سرتونین را بیشتر کند. به همین دلیل باید پزشک از تمام داروهای مصرفی شما مطلع شود تا برای تجویز دارو تصمیم درستی بگیرد.

مهارکننده‌های بازجذب سروتونین و نوراپی‌نفرین (SNRIs)

مهارکننده‌های بازجذب سروتونین و نوراپی‌نفرین مشابه داروهای SSRI هستند، ولی علاوه بر سروتونین، نوراپی‌نفرین را هم افزایش می‌دهند. نوراپی‌نفرین نقش مهمی در هوشیاری و تنظیم خلق‌وخو دارد. این دارو برای افرادی مناسب است که تجویز داروهای SSRI به تنهای برایشان کافی نیست.

انواع داروهای SNRI

تجویز بعضی از انواع داروهای SNRI رایج‌تر است، ازجمله:

• دس‌ونلافاکسین؛
• دولوکستین؛
• لوومیلناسیپران؛
• ونلافاکسین.

دوز و روش مصرف داروهای SNRI

دوز دارو باتوجه به شرایط بیمار و نوع داروی تجویزی متفاوت است و باید با نظارت پزشک مصرف شود.

عوارض جانبی داروهای SNRI

عوارض داروهای SNRI مشابه عوارض داروهای SSRI است. علاوه برآن، می توان به موارد دیگری هم اشاره کرد، ازجمله:

• تهوع؛
• خشکی دهان؛
• سرگیجه؛
• مشکلات جنسی؛
• تعریق زیاد؛
• خستگی؛
• یبوست؛
• کاهش اشتها؛
• افزایش فشار خون؛
• مشکلات کبدی.

همچنین زنان باردار، به‌ویژه در سه‌ماهه اول نباید از داروهای SSRI استفاده کنند. اگر باردار هستید، این موضوع را به پزشک اطلاع دهید.

وابستگی و ترک

این گروه از داروها معمولا وابستگی شدید ایجاد نمی‌کنند ولی مصرف طولانی‌مدتشان می‌تواند موجب وابستگی روانی یا ترس از قطع دارو شود. همچنین قطع ناگهانی یا کاهش سریع دُز دارو می‌تواند علائم ترک را به همراه داشته باشد.

تداخلات دارویی داروهای SNRI

این داروها مشابه داروهای SSRI، در صورت مصرف همزمان با داروهای مربوط به افزایش سرتونین، می‌توانند خطر سندرم سروتونین را بالا ببرند. همچنین مصرف همزمان داروهای SNRI با داروهای رقیق‌کننده خون ممکن است خطر خونریزی را بیشتر کند.

بتابلاکرها برای اضطراب موقعیتی

بتابلاکرها داروهایی هستند که فعالیت بعضی سلول‌های بدن را کند می‌کنند. معمولا این گروه از داروها برای درمان مشکلات قلبی و عروقی تجویز می‌شوند، اما در بعضی موارد برای کمک به درمان مشکلات مغز و سیستم عصبی مثل اضطراب هم استفاده می‌شود.

در واقع، بتابلاکرها برای اضطراب موقعیتی (نه اضطراب عمومی) کاربرد دارند یعنی زمانی که اضطراب در موقعیت‌های خاصی مثل ترس از سخنرانی یا اجرا در جمع بروز می‌کند. به‌عنوان مثال، اگر شما اضطراب اجرا یا ترس از جمع داشته باشید و این موضوع موجب شود در محل کار یا در ملاقات با افراد جدید دچار مشکل شوید، بتابلاکر کمک می‌کند تا این موقعیت‌ها را بهتر مدیریت کنید. معمولا پزشک بتابلاکرها را برای اختلال اضطراب فراگیر، که نوعی اضطراب مداوم و عمومی است، تجویز نمی‌کند چون در این شرایط باید مشکلات روانی و ناهماهنگی‌های شیمیایی مغز درمان شود.

مکانیسم اثر بتابلاکرها

زمانی‌که اضطراب موقعیتی ایجاد می‌شود، سیستم عصبی سمپاتیک شما وارد حالت «جنگ یا گریز» می‌شود و هورمونی به نام آدرنالین ترشح می‌کند. آدرنالین به بدن کمک می‌کند تا برای موقعیت‌های استرس‌زا یا خطرناک آماده شود.

آدرنالین علائم مختلف جسمی را ایجاد می‌کند، ازجمله:

• تندشدن ضربان قلب؛
• تنفس سریع؛
• کند شدن هضم غذا؛
• افزایش هوشیاری.

همچنین در اضطراب موقعیتی ممکن است علائم دیگری هم ظاهر شود، ازجمله:

• لرزش دست‌ها، پاها یا صدا؛
• تعریق زیاد؛
• احساس سرما؛
• گرفتگی عضلات؛
• تنگی نفس؛
• خشکی دهان؛
• حالت تهوع یا حتی استفراغ.

بعضی از این تغییرات مثل هوشیاری و تنفس سریع زمانی که قرار است با یک خطر واقعی مقابله کنید مفیدند، اما وقتی فقط می‌خواهید خودتان را به جمعی معرفی کنید، می‌تواند آزاردهنده باشند. بتابلاکرها از اتصال آدرنالین به گیرنده‌های سطح سلول‌ها جلوگیری می‌کنند، بنابراین بدن شما واکنش فیزیکی اضطراب را کمتر نشان می‌دهد. ضربان قلب و تنفس کند می‌شود و در نهایت کمک می‌کند تا احساس اضطراب کمتری داشته باشید.

این داروها معمولا بین ۱ تا ۲ ساعت پس از مصرف شروع به اثر می‌کنند و اثرشان معمولا بین ۶ تا ۱۲ ساعت ادامه دارد. پزشک شما بر اساس نیاز و شرایط شما، دُز و زمان‌بندی مناسب را تعیین می‌کند.

دوز مصرف بتابلاکرها برای اضطراب

بتابلاکرها داروهایی نیستند که هر روز به‌صورت منظم برای درمان اضطراب مصرف شوند، بلکه به‌صورت موردی و قبل از موقعیت‌هایی که اضطراب بروز می‌کند، مثل قبل از مصاحبه شغلی یا سخنرانی، مصرف می‌شوند. دُز معمول حدود ۴۰ میلی‌گرم است.

موارد احتیاط مصرف بتابلاکرها برای اضطراب

بعضی افراد نباید از بتابلاکرها برای درمان اضطراب استفاده کنند یا باید دارو را با احتیاط مصرف کنند، ازجمله:

• افراد مبتلا به آسم؛
• بیماران مبتلا به بیماری مزمن انسداد ریه؛
• افراد دیابتی؛
• افرادی با ضربان قلب کند یا فشار خون پایین باید با دقت و تحت نظر پزشک از بتابلاکرها استفاده کنید.

عوارض جانبی بتابلاکرها برای اضطراب

عوارض این داروها معمولاً خفیف است و شامل موارد مختلفی است، ازجمله:

• سرگیجه؛
• خشکی دهان یا چشم؛
• خستگی؛
• اختلالات خواب مثل بی‌خوابی یا دیدن کابوس؛
• ضربان نامنظم قلب (آریتمی)؛
• فشار خون پایین؛
• حالت تهوع؛
• کند شدن ضربان قلب.

وابستگی و ترک

این گروه از داروها وابستگی جسمی و روانی ایجاد نمی‌کنند. اما ممکن است در صورت مصرف طولانی‌مدت بدن به دارو عادت کند و دیگر به دروان پاسخ ندهد. با این حال، قطع ناگهانی دارو خطرناک است و می‌تواند موجب برگشت علائم بیماری و مشکلات قلبی شود.

تداخل دارویی بتابلاکرها

بتابلاکرها ممکن است با داروهای دیگر تداخل داشته باشند و اثر سایر داروها را تغییر دهند، ازجمله:

• داروهای ضدآریتمی‌: داروهایی که برای کنترل ضربان قلب نامنظم استفاده می‌شوند؛
• داروهای ضد فشار خون برای کاهش فشار خون؛
• داروهای ضد روان‌پریشی‌ برای درمان مشکلات شدید روانی؛
• کلونیدین برای درمان فشار خون بالا و میگرن؛
• مفلوکین برای درمان یا پیشگیری از مالاریا.

اگر از داروی خاصی استفاده می‌کنید یا اگر باردار هستید، حتما به پزشک اطلاع دهید.

داروهای ضد اختلال خواب مربوط به اضطراب

در بعضی موارد، پزشک برای درمان مشکلات خواب مربوط به اضطراب، داروهایی مثل قرص‌های خواب‌آور تجویز می‌کند. این داروها معمولا برای مدت کوتاهی استفاده می‌شوند و بهترین نتیجه را زمانی دارند که با عادات خوب خواب یا درمان‌های رفتاری همراه باشند. انواع مختلفی از داروهای مربوط به درمان اختلال خواب وجود دارد. پزشک با توجه به شرایط شما، داروی مناسب را تجویز می‌کند ازجمله:

• بنزودیازپین‌ها: این داروها ممکن است برای درمان پاراسومنیا (اختلال رفتار غیرعادی در خواب) استفاده شوند. گاهی اوقات برای درمان بروکسیسم (دندان قروچه) و بی‌خوابی کوتاه‌مدت هم به کار می‌روند.
• هیپنوتیک‌های غیر بنزودیازپینی: مثل اسزوپیکلون، زالپلون و زولپیدم. این داروها برای درمان بی‌خوابی کوتاه‌مدت استفاده می‌شوند.
• تحریک‌کننده‌های گیرنده ملاتونین: مثل راملتئون که در سال ۲۰۰۵ تأیید شد و برای درمان بی‌خوابی استفاده می‌شود.
• داروهای ضد پارکینسون (آگونیست‌های دوپامین): مثل گاباپنتین اناکاربیل، پرامی‌پکسول، روپینیرول و روتیگوتین که ممکن است برای درمان سندرم پاهای بی‌قرار و اختلال دوره‌ای حرکت اندام استفاده شوند.
• ضد تشنج‌ها: مثل کاربامازپین، گاباپنتین اناکاربیل، پرگابالین، والپروات و گاباپنتین. این داروها ممکن است برای درمان سندرم خوردن شبانه، سندرم پاهای بی‌قرار، اختلال حرکات دوره‌ای اندام و بی‌خوابی مرتبط با اختلال دوقطبی استفاده شوند.
• ضد نارکولپتیک‌ها: مثل متیل‌فنیدات و مودافینیل که می‌توانند برای بهبود هوشیاری روزانه در کسانی استفاده شوند که کار شیفتی دارند یا از نارکولپسی یا آپنه خواب رنج می‌برند. پیتولیسانت و سدیم اکسی‌بات داروهای دیگری هستند که می‌توانند خواب‌آلودگی روزانه بیش‌ازحد و از دست‌دادن کنترل عضلانی در افراد مبتلا به نارکولپسی را کنترل کنند.
• داروهای ضد افسردگی یا ضد اضطراب: بعضی داروهای مورد استفاده برای درمان اضطراب و افسردگی ممکن است برای خواب تجویز شوند. زیرا خواب‌آلودگی یکی از عوارض جانبی اصلی اضطراب و افسردگی است. از این داروها می‌توان به میرتازاپین، ترازودون و کوئتیاپین اشاره کرد.
• آنتاگونیست‌های گیرنده اورکسین: اورکسین‌ها مواد شیمیایی هستند که در تنظیم چرخه خواب و بیداری نقش دارند و برای نگه‌داشتن فرد در حالت بیداری مؤثرند. این نوع داروها عمل اورکسین را در مغز تغییر می‌دهند و می‌توان به داریدورکسانت، لمبورکسانت و سوورکسانت اشاره کرد.

نکات مهم

دُز مصرف، عوارض و تداخل دارویی برای کدام از داروهای مربوط به اختلال خواب متفاوت است. اگر در این مورد سؤالی دارید، حتما از پزشک بپرسید.

درمان‌های طبیعی برای کاهش اضطراب موقعیتی

درمان‌های طبیعی اضطراب شامل مواردی هستند که به‌صورت نسخه توسط پزشک تجویز نمی‌شوند. استفاده از درمان‌های طبیعی در کنار درمان‌های دارویی می‌تواند اثر بخشی بهتری داشته باشد.

درمان‌های طبیعی مختلفی برای مدیریت اضطراب وجود دارد، ازجمله:

• ورزش: ورزش نه‌تنها برای سلامت جسمی، بلکه برای سلامت روان هم مفید است. براساس مطالعات، ورزش می‌تواند علائم اضطراب را کاهش دهد. فعالیت بدنی کمک می‌کند ذهنتان از مشکلات دور شود و بدن هورمون‌های اندورفین (هورمون‌های احساس خوب طبیعی) را آزاد کند. حتی ۵ دقیقه ورزش هوازی می‌تواند اضطراب را کم کند، خواب را بهتر کند و اعتماد به نفس را بالا ببرد.
• بغل پروانه‌ای: دست‌هایتان را جلوی سینه و به‌صورت ضرب‌دری روی هم بگذارید، طوری‌که دست‌ها دقیقاً زیر ترقوه‌ قرار بگیرند؛ سپس با یکی از دست‌ها به‌صورت ریتم‌دار و منظم به بازویتان ضربه بزنید و بعد همین کار را با دست دیگر انجام دهید. این کار را چند دقیقه ادامه دهید.
• حرکت: مثل ورزشکاران قبل از مسابقه، درجا بپرید یا دست‌ها را تکان دهید تا اندورفین ترشح شود و احساس بهتری داشته باشید.
• تصویرسازی ذهنی: خودتان را در حال انجام کار تصور کنید. به‌صورت مرحله‌به‌مرحله و قابل کنترل شرایط را در ذهنتان بازسازی کنید. این کار اضطراب را کاهش می‌دهد و انگیزه شما را بالا می‌برد.
• درمان‌های گیاهی: بعضی از گیاهان و مکمل‌های گیاهی ممکن است به کاهش علائم اضطراب و ایجاد احساس آرامش کمک کنند. می‌توان به مواردی مثل اسطوخودوس، بادرنجبویه، بابونه، گل ساعتی اشاره کرد. مطالعات نشان می‌دهد که بابونه می‌تواند به کاهش اضطراب فراگیر کمک کند. هرچند تحقیق روی مکمل‌های گیاهی هنوز محدود است، اما نتایج به‌دست‌آمده از آن امیدوارکننده هستند. بسیاری از این مکمل‌ها به شکل کپسول موجودند. از طرفی، نوشیدن دمنوش‌های گیاهی رایج است.
• آروماتراپی (عطردرمانی):‌ آروماتراپی استفاده از روغن‌های معطر برای بهبود سلامت و احساس کلی است. بسیاری از رایحه‌ها می‌توانند خلق‌وخو را بهبود بخشند، به آرامش کمک کنند و اضطراب را کاهش دهند. روش‌های مختلف استفاده از روغن‌های معطر شامل استفاده از دستگاه پخش‌کننده (دیفیوزر)، ریختن چند قطره روی دستبند مهره‌ای یا مخلوط‌کردن رایحه با روغن پایه و مالیدن روی مچ یا گردن است. از جمله رایحه‌های مفید برای اضطراب می‌توان به اسطوخودوس، گیاه گریپ‌فروت، یلانگ و مریم گلی اشاره کرد.
• مدیتیشن: مدیتیشن به معنای تمرین ذهن‌آگاهی است. در این روش، شما تلاش می‌کنید افکار پراکنده و آشفته را از ذهن دور کنید و آنها را با آرامش جایگزین کنید. تحقیقات نشان می‌دهند که مدیتیشن می‌تواند به کاهش اضطراب کمک کند.
• تمرینات تنفس عمیق: تنفس سریع و کم‌عمق یکی از نشانه‌های اضطراب است که می‌تواند ضربان قلب را افزایش دهد، موجب سرگیجه شود و حتی احتمال حمله پانیک را زیاد کند. تنفس عمیق شامل نفس‌های عمیق و کنترل‌شده است که به تنظیم الگوی تنفس طبیعی کمک می‌کند و اضطراب را کاهش می‌دهد.
• گفت‌وگوی درونی مثبت: به خودتان یادآوری کنید که می‌توانید موفق شوید و چقدر آماده‌اید.
• استفاده از پتوی سنگین: تحقیقات نشان می‌دهند که پتوهای وزنه‌دار می‌توانند به کاهش علائم اضطراب کمک کنند. فشار ناشی از این پتوها بدن را به حالت استراحت می‌برد و موجب آرامش می‌شود. این پتوها در اندازه‌ها و وزن‌های مختلف عرضه می‌شوند تا بتوانید مناسب‌ترین را پیدا کنید.
• ترک سیگار و الکل: ممکن است در ابتدا الکل و سیگار به نظر آرام‌بخش بیایند، اما بعد از مدتی مصرف آن‌ها می‌تواند اضطراب را بدتر کند و موجب وابستگی شود. همچنین تحقیقات نشان داده‌اند که سیگار کشیدن می‌تواند علائم اضطراب را افزایش دهد. بنابراین ترک یا کاهش مصرف این مواد به کاهش اضطراب کمک می‌کند.

روان‌درمانی برای کاهش اضطراب

روان‌درمانی شامل همکاری با یک درمانگر برای کاهش علائم اضطراب است. این روش می‌تواند درمان مؤثری برای اضطراب باشد.
درمان شناختی رفتاری (CBT)‌ مؤثرترین نوع روان‌درمانی برای اختلالات اضطرابی است. این درمان معمولا کوتاه‌مدت است و روی آموزش مهارت‌های خاصی تمرکز دارد که به بهبود علائم شما کمک می‌کند. بنابراین، به‌تدریج شما را به انجام فعالیت‌هایی بازمی‌گرداند که به‌دلیل اضطراب از آن‌ها دوری می‌کردید.

در این نوع درمان بخشی به نام مواجهه هم وجود دارد که در آن به تدریج با شی‌ء یا موقعیتی که موجب ایجاد اضطراب می‌شود، روبه‌رو می‌شوید تا اعتمادبه‌نفس لازم برای مدیریت موقعیت و علائم اضطراب را پیدا کنید.

سؤالات رایج