افسردگی پنهان چیست؟ نشانه‌ها، دلایل و راه‌های درمان خاموش‌ترین نوع افسردگی

افسردگی بیماری پیچیده‌ای است که می‌تواند به اشکال مختلفی بروز پیدا کند. بسیاری از ما بنا بر باورهای کلیشه‌ای، فرد افسرده را همیشه غمگین، گوشه‌گیر و ناتوان از انجام فعالیت‌های روزمره تصور می‌کنیم، اما واقعیت این است که این بیماری همیشه آشکار نیست. یکی از پنهان‌ترین و در عین حال شایع‌ترین انواع افسردگی، افسردگی پنهان یا «افسردگی خندان» (Smiling Depression) است. افرادی که به این نوع افسردگی مبتلا هستند، معمولا زندگی عادی و حتی موفقی دارند، اما در درون خود با رنج عظیمی دست‌وپنجه نرم می‌کنند. این افراد چون افسردگی خود را پنهان می‌کنند، اغلب نمی‌توانند درمانی را که به‌شدت به آن نیاز دارند، دریافت کنند، چیزی که احتمال آسیب رساندن به خود و اقدام به خودکشی افزایش می‌دهد. در این مقاله با بررسی عمیق‌تر این پدیده به شما می‌گوییم که افسردگی پنهان چیست، چه نشانه‌هایی دارد و راه کمک به افراد مبتلا چیست.

افسردگی پنهان چگونه بروز می‌کند؟

افسردگی پنهان یا خندان دقیقا همان چیزی است که از نامش پیداست: فردی که از بیرون شاد، پرانرژی و موفق به نظر می‌رسد ولی در واقع از درون درگیر علائم افسردگی است. این افراد اغلب در فعالیت‌های اجتماعی شرکت می‌کنند، شغل یا تحصیلات موفقی دارند و به نظر می‌رسد هیچ مشکلی در زندگی‌شان وجود ندارد. آنها ممکن است لبخند بزنند، شوخی کنند و حتی در فعالیت‌های فرح‌بخش شرکت کنند، اما این ظاهر پوششی است برای پنهان کردن درد درونی‌شان.

بروز این نوع افسردگی به گونه‌ای است که تشخیص آن برای اطرافیان و حتی خود فرد دشوار می‌شود. افراد مبتلا معمولا به‌دلیل ترس یا احساس شرم تمایلی ندارند که ضعف خود را نشان دهند؛ بنابراین تمام تلاششان را می‌کنند تا خود واقعی‌شان را پشت نقاب شادی یا موفقیت پنهان کنند. این پنهان‌کاری می‌تواند انرژی زیادی از فرد بگیرد و به‌مرور زمان وضعیت او را بدتر کند.

چه خودتان کسی باشید که تظاهر به شادی می‌کند درحالی‌که شاد نیستید، یا عزیزانی دارید که گمان می‌کنید ممکن است درد خود را پنهان کنند، شناخت نشانه‌های افسردگی پنهان می‌تواند به انجام اقدامات مؤثر برای خودتان یا عزیزانتان کمک کند.

چرا آگاهی از افسردگی پنهان اهمیت دارد؟

آگاهی از افسردگی پنهان اهمیت بسیار بالایی دارد، چون این بیماری به‌دلیل پنهان‌کاری، می‌تواند خطرات جدی‌تری به‌دنبال داشته باشد. افراد مبتلا به افسردگی پنهان، به‌دلیل اینکه از بیرون موفق و شاد به نظر می‌رسند، ممکن است کمتر موردتوجه و حمایت قرار گیرند. این عدم تشخیص می‌تواند منجر به بدتر شدن وضعیت روانی فرد شود و در موارد شدید، خطر خودکشی را افزایش دهد.

با افزایش آگاهی عمومی درباره این مشکل سلامت روان و شناسایی نشانه‌های افسردگی پنهان، می‌توانیم به افراد درگیر با آن کمک کنیم تا احساس تنهایی کمتری کنند، شهامت لازم برای کمک‌گرفتن را پیدا کنند و زندگی سالم‌تری داشته باشند. جامعه‌ای که افسردگی را با تمام اشکال آن می‌شناسد، جامعه‌ای همدل‌تر و سالم‌تر خواهد بود. به یاد داشته باشیم، همیشه پشت لبخند، شادی واقعی وجود ندارد!

نشانه‌های افسردگی پنهان

ممکن است افراد مبتلا به افسردگی پنهان بسیاری از علائم شناخته‌شدهٔ افسردگی را داشته باشند، ازجمله اندوه عمیق، عزت‌نفس پایین، و تغییر در روال زندگی روزمره. برخی از این علائم ممکن است برای دیگران قابل‌مشاهده باشند، درحالی‌که برخی دیگر ممکن است پنهان بمانند. با‌ وجود لبخند بیرونی و تظاهر به شادی، تشخیص افسردگی پنهان می‌تواند چالش‌برانگیز باشد، اما با دقت به برخی نشانه‌ها می‌توان آن را شناسایی کرد. این افراد علائم معمول افسردگی را دارند، ازجمله: 

• خلق‌وخوی افسرده: احساس غم، ناامیدی یا اندوه عمیق حتی در لحظات شاد.
• خستگی و کمبود انرژی: احساس فرسودگی مزمن، حتی پس از استراحت.
• تغییرات ظریف در خلق‌وخو: تحریک‌پذیری یا نوسانات ناگهانی خلق که دیگران ممکن است متوجه نشوند.
• اضطراب و نگرانی مداوم: دلواپسی بیش از حد یا افکار مضطرب درباره آینده و وقایع روزمره.
• افکار تکرارشونده درباره مرگ یا خودکشی: افکار جدی یا مزاحم درباره پایان زندگی که باید جدی گرفته شوند.
• احساس بی‌ارزشی، گناه یا ناامیدی: باور به ناتوانی یا بی‌ارزشی خود، که اغلب پنهان است.
• نشخوارهای فکری وسواسی: افکار مزاحم و غیرقابل‌کنترل که تمرکز را دشوار می‌کنند.
• ازدست‌دادن علاقه به فعالیت‌های لذت‌بخش (آنهدونیا): شرکت در فعالیت‌ها بدون لذت واقعی و صرفاً ظاهر شاد بودن.
• تغییر در اشتها یا وزن: افزایش یا کاهش قابل‌توجه بدون دلیل مشخص.
• اجتناب از تعاملات اجتماعی: کاهش مشارکت در رویدادها و دوری از دوستان یا خانواده.
• مشکل در تمرکز یا تصمیم‌گیری: ناتوانی در تمرکز، به یاد سپردن یا تصمیم‌گیری حتی در امور روزمره.
• مشکلات خواب: بی‌خوابی، پرخوابی یا خواب بی‌کیفیت.
• دردهای جسمی و مشکلات گوارشی: سردرد، گرفتگی عضلات، دردهای مزمن یا مشکلات هضم بدون دلیل پزشکی مشخص.
• خوددرمانی با مواد یا الکل: استفاده از الکل یا داروها برای فرار از دردهای درونی.
• کمال‌گرایی و ترس از شکست: تلاش برای بی‌عیب‌ونقص بودن و پنهان کردن ضعف‌ها.

افسردگی پنهان در چه افرادی بیشتر شایع است؟

افسردگی پنهان یک تشخیص بالینی رسمی نیست؛ به همین دلیل تحقیقات زیادی درباره اینکه چه کسانی را بیشتر تحت‌تأثیر قرار می‌دهد وجود ندارد اما بنا بر نظر متخصصان سلامت روان، علائم این نوع افسردگی گاهی در افرادی دیده می‌شود که ویژگی‌های زیر را دارند:

• از فرهنگ‌هایی می‌آیند که در آنها برچسب منفی به بیماری روانی زده می‌شود؛
• دچار نوع خفیف تا متوسط افسردگی طولانی‌مدت هستند (اختلال افسردگی مداوم)؛
• ظاهری کاملا نرمال دارند، مثل داشتن شغل، روابط عاشقانه یا موفقیت تحصیلی؛
• کمال‌گرا هستند یا ترس شدیدی از ضعیف یا بی‌ثبات به نظر رسیدن دارند.

تفاوت افسردگی پنهان با افسردگی معمولی

تفاوت اصلی بین افسردگی پنهان و افسردگی معمولی یا اساسی در ظاهر بیرونی فرد است. در افسردگی معمولی، علائم معمولا آشکارتر و قابل‌مشاهده‌تر هستند، مانند غم و اندوه مداوم، ازدست‌دادن علاقه به فعالیت‌ها، تغییر در الگوی خواب و اشتها، و کاهش انرژی. این افراد ممکن است گوشه‌گیر شوند، از خانه بیرون نروند یا وظایف روزمره‌شان را به‌سختی انجام دهند.

در مقابل، افراد مبتلا به افسردگی پنهان، علائم رایج افسردگی را در خود دارند و این احساسات ناخوشایند را تجربه می‌کنند (مانند احساس ناامیدی، بی‌ارزشی، خستگی)، اما آنها را پنهان می‌کنند. این افراد ممکن است حتی پرانرژی‌تر از حد معمول به نظر برسند تا کسی به وضعیت درونی‌شان پی نبرد. این تفاوت اساسی باعث می‌شود که افسردگی پنهان اغلب نادیده گرفته شود یا به‌اشتباه تفسیر شود. ممکن است این افراد به‌جای اینکه کاملا گوشه‌گیر شوند، سعی کنند از طریق فعالیت‌های مداوم و پرشور، بر احساسات واقعی‌شان سرپوش بگذارند.

چه عواملی باعث ایجاد افسردگی پنهان می‌شوند؟

پنهان‌کردن افسردگی، اتفاق نادری نیست. افراد به دلایل مختلف شخصی یا حرفه‌ای، از حفظ حریم خصوصی تا ترس از قضاوت دیگران، ممکن است علائم افسردگی را پنهان کنند و حتی آن را با لبخند پوشش دهند. به عبارتی، از دلایل ایجاد افسردگی به‌طورکلی که بگذریم، عوامل مختلفی باعث پنهان ماندن افسردگی می‌شوند. در ادامه با برخی از رایج‌ترین عواملی که در ایجاد افسردگی پنهان نقش دارند، آشنا می‌شوید.

۱. ترس از سربار بودن برای دیگران

افسردگی و احساس گناه اغلب دست به دست هم می‌دهند. در نتیجه، بسیاری از افراد نمی‌خواهند با مشکلات خود، بار اضافی بر دوش دیگران بگذارند، به‌ویژه افرادی که عادت دارند از دیگران مراقبت کنند، نه اینکه دیگران از آنها مراقبت کنند. آنها نمی‌دانند چگونه درخواست کمک کنند؛ بنابراین مشکلاتشان را برای خودشان نگه می‌دارند.

۲. خجالت‌زدگی

برخی معتقدند افسردگی نقصی شخصیتی یا نشانه ضعف است. حتی ممکن است این دروغ را باور کنند که «خودشان به‌تنهایی باید بتوانند از آن خلاص شوند». وقتی نمی‌توانند، فکر می‌کنند نقص دارند. در نتیجه، ممکن است از داشتن افسردگی احساس شرمندگی کنند زیرا باور دارند باید بتوانند خودشان آن را مدیریت کنند.

۳. انکار

افسردگی خندان ممکن است ناشی از انکار فرد مبتلا به افسردگی باشد. این افراد احتمالا فکر می‌کنند تا زمانی‌ که لبخند می‌زنند، نباید افسردگی داشته باشند. بسیاری از افراد نمی‌توانند اعتراف کنند که ممکن است نقص یا ضعفی داشته باشند. تظاهر به خوب‌بودن برای آنها آسان‌تر از آشکارکردن احساسات واقعی‌شان است.

۴. ترس از واکنش منفی دیگران

گاهی اوقات افراد نگران پیامدهای شخصی و حرفه‌ای ناشی از افسردگی هستند؛ مثلا یک کمدین یا وکیل ممکن است نگران باشد که کارفرمایش در توانایی او برای انجام کارش شک کند. ممکن است فردی نگران باشد که اگر فاش کند افسردگی دارد، شریک زندگی‌اش او را ترک کند. بنابراین، به‌جای پذیرفتن ریسک قضاوت‌شدن یا مجازات‌شدن به‌خاطر افسردگی، پشت یک لبخند پنهان می‌شوند.

۵. نگرانی از ضعیف به‌نظررسیدن

افراد مبتلا به افسردگی خندان اغلب نگران این هستند که با فاش‌شدن افسردگی‌شان، دیگران از آنها سوءاستفاده کنند. این افراد نه‌تنها نگران‌اند که دیگران آنها را ضعیف و آسیب‌پذیر ببینند، بلکه نگران‌اند که دیگران از افسردگی آنها به‌عنوان اهرمی علیهشان استفاده کنند. بنابراین ترجیح می‌دهند ظاهری سرسخت داشته باشند تا اینکه اعتراف کنند به کمک نیاز دارند.

۶. احساس گناه

افسردگی معمولا با احساس گناه همراه می‌شود؛ به همین دلیل گاهی افراد باور می‌کنند که نباید افسرده باشند. به‌عبارتی فکر می‌کنند چون زندگی خوبی دارند پس نباید احساس بدی داشته باشند. همچنین ممکن است باور داشته باشند که اشتباهی مرتکب شده‌اند و به‌نوعی مقصر افسردگی خود هستند؛ درنتیجه، از افسردگی خود احساس گناه و گاهی حتی شرم می‌کنند؛ بنابراین آن را پشت یک لبخند پنهان می‌کنند.

۷. دیدگاه‌های غیرواقعی از خوشبختی

امروزه، رسانه‌های اجتماعی تصویری غیرواقعی از خوشبختی ارائه می‌کنند. بسیاری از مردم در رسانه‌های اجتماعی تصاویر افراد شاد را می‌بینند و باور می‌کنند که تنها خودشان درگیر مشکلات و مسائل مربوط سلامت روان هستند. به همین دلیل احساس انزوا می‌کنند که می‌تواند باعث شود مشکلاتشان را پنهان کنند؛ غافل از این حقیقت که مردم ناخوشی‌ها و احساسات بدشان را در رسانه‌های اجتماعی به‌اشتراک نمی‌گذارند.

۸. کمال‌گرایی

افراد کمال‌گرا اغلب در هنر بی‌نقص به نظر رسیدن مهارت پیدا کرده‌اند. و برای بسیاری، این به معنای پنهان‌کردن هرگونه درد یا مشکلی است. درنتیجه، اعتراف به افسردگی به این معنی است که زندگی‌شان کامل نیست؛ چیزی که نمی‌توانند خود را به انجام آن وادار کنند.

علاوه بر این عوامل برخی موارد دیگر هم می‌تواند در ایجاد افسردگی پنهان مؤثر باشند:

• فشارهای اجتماعی و فرهنگی: در جوامعی که افراد تشویق می‌شوند همیشه قوی و موفق به‌نظر برسند، ممکن است پنهان کردن مشکلات سلامت روان برایشان آسان‌تر باشد. ترس از قضاوت و انگ‌خوردن، افراد را به سمت پنهان‌کاری سوق می‌دهد.
• تجربیات گذشته: سابقه تروما، سوءاستفاده یا ا دست‌دادن، می‌تواند باعث شود فرد مکانیزم‌های دفاعی برای پنهان کردن درد خود ایجاد کند.
• ویژگی‌های شخصیتی: افراد با ویژگی‌های شخصیتی کمال‌گرا، مسئولیت‌پذیر، یا کسانی که تمایل به جلب رضایت دیگران دارند، ممکن است بیشتر مستعد پنهان‌کردن احساسات واقعی خود باشند.
• فشار کاری و استرس: استرس‌های مزمن در محیط کار یا زندگی شخصی، بدون داشتن راهکاری برای تخلیه آنها، می‌تواند به افسردگی پنهان منجر شود.
• عدم آگاهی: بسیاری از افراد ممکن است حتی خودشان ندانند که دچار افسردگی هستند، زیرا تصور می‌کنند افسردگی فقط با غم و اندوه آشکار همراه است.

درمان افسردگی پنهان؛ راهکارها و روش حمایت از افراد مبتلا

مانند انواع دیگر افسردگی، افسردگی پنهان نیز قابل‌درمان است. درمان ممکن است شامل دارودرمانی، گفتاردرمانی و ایجاد تغییرات در سبک زندگی مانند رژیم غذایی و ورزش باشد. پزشکان افسردگی خندان را مشابه سایر اختلالات افسردگی درمان می‌کنند. درمان افسردگی پنهان بسته به شدت علائم متفاوت است و اغلب شامل ترکیبی از گزینه‌های درمانی می‌شود.

۱. دارودرمانی

داروهای مختلفی برای درمان افسردگی تجویز می‌شود. شایع‌ترین داروهای تجویزشده، مهارکننده‌های انتخابی بازجذب سروتونین (SSRIs) هستند که عوارض جانبی آنها معمولا کمتر است اما ممکن است به تشخیص پزشک، نیاز به تجویز داروهای دیگر هم باشد. گاهی برای پیدا کردن داروی مناسب، لازم است چندین دارو یا ترکیبی از آنها را امتحان کنید. ممکن است چند هفته طول بکشد تا دارو شروع به اثرگذاری کند. فرد مبتلا به افسردگی باید در این مدت حتما زیر نظر پزشک باشد.

۲. روان‌درمانی 

روان‌درمانی یک روش درمانی است که به فرد کمک می‌کند افکار و احساساتش را بهتر بشناسد و مهارت‌های مقابله‌ای سالم را یاد بگیرد. انواع مختلفی دارد، مثل درمان شناختی‌رفتاری (CBT)، روان‌پویشی، گروهی، بین‌فردی و خانواده‌درمانی. این روش به‌ویژه در شناسایی الگوهای فکری منفی و کاهش بار پنهان‌کاری احساسات مفید است.

۳. الکتروشوک درمانی (ECT)

الکتروشوک درمانی یک روش ایمن و کنترل‌شده برای درمان انواع خاصی از اختلالات افسردگی است که به سایر درمان‌ها پاسخ نداده‌اند.

۴. تغییر سبک زندگی

• فعالیت بدنی منظم: ورزش می‌تواند به بهبود خلق‌وخو و کاهش استرس کمک کند.
• تغذیه سالم: رژیم غذایی متعادل می‌تواند بر سلامت روان تأثیر مثبت داشته باشد.
• خواب کافی: تنظیم الگوی خواب و اطمینان از داشتن استراحت کافی برای بهبود وضعیت روحی ضروری است.
• مدیریت استرس: یادگیری تکنیک‌های آرامش‌بخش مانند مدیتیشن، یوگا یا تمرینات تنفسی می‌تواند مفید باشد.
• برقراری ارتباطات اجتماعی سالم: حتی اگر فرد تمایل به گوشه‌گیری داشته باشد، حفظ ارتباط با دوستان و خانواده می‌تواند حمایت‌کننده باشد.
• تعیین مرزها: یادگیری نه‌گفتن و تعیین مرزها در روابط شخصی و کاری می‌تواند از فشارها بکاهد.
• آگاهی و خودآگاهی: اولین گام در درمان، پذیرش این است که مشکلی وجود دارد. آموزش در مورد افسردگی پنهان می‌تواند به افراد کمک کند تا علائم خود را تشخیص دهند و به دنبال کمک باشند.

اگر در خود یا دیگرانی که می‌شناسید علائم افسردگی پنهان را می‌بینید، بدانید که کمک حرفه‌ای در دکترساینا در دسترس شماست و می‌تواند نقش مهمی در بهبود کیفیت داشته باشد.

نقش اطرافیان در تشخیص و کمک به درمان

همان‌طور که گفتیم، شناسایی نشانه‌های افسردگی در کسانی که آن را پنهان می‌کنند دشوار است، اما ممکن است متوجه تغییراتی مانند موارد زیر شوید:

• خوابیدن بیش از حد یا کمتر از حد معمول؛
• تغییر در اشتها یا وزن؛
• مشکلات جسمی بدون دلیل پزشکی مشخص مانند سردرد یا کمردرد؛
• ضعف حافظه، دشواری در تمرکز و تصمیم‌گیری؛
• پاسخ‌ندادن به تماس‌های تلفنی، پیامک‌ها یا دیگر راه‌های ارتباطی مانند سابق.

توجه به رفتار و عادات اطرافیان در تشخیص نشانه‌ها و حمایت از افراد مبتلا به افسردگی پنهان حیاتی است، زیرا خود فرد ممکن است مایل به اعتراف به این مشکل نباشد یا حتی از آن آگاه نباشد. 

اگر فکر می‌کنید یکی از اطرافیانتان دچار افسردگی پنهان است، نگرانی‌تان را با او در میان بگذارید. تلاش کنید مسائل مربوط به سلامت روان را عادی‌سازی و با او درباره راه‌های دریافت کمک صحبت کنید. علاوه بر حمایت عاطفی، حمایت عملی نیز به او ارائه دهید. مثلا، می‌توانید پیشنهاد دهید که او را به جلسه درمان برسانید یا بسته به نوع رابطه‌تان، حتی در طول جلسه همراهی‌اش کنید. همچنین می‌توانید او را به گروه‌های حمایتی هدایت کنید و درباره خدمات سلامت روانی در دسترس با او صحبت کنید. یکی از گزینه‌های قابل‌اعتماد دریافت مشاوره از متخصصان دکتر سایناست. 

برای حمایت از فرد مبتلا به افسردگی پنهان این توصیه‌ها را به‌کار بگیرید:

• پشتیبانی و گوش دادن فعال: فضایی امن و بدون قضاوت ایجاد کنید تا فرد بتواند احساساتش را بیان کند. به حرف‌هایشان با دقت گوش دهید، حتی اگر در ابتدا فقط از مشکلات سطحی صحبت می‌کنند.
• تشویق به دریافت کمک حرفه‌ای: به‌آرامی و با همدلی، فرد را تشویق کنید که با یک متخصص سلامت روان صحبت کند. می‌توانید پیشنهاد دهید که همراه او به جلسه اول بروید.
• اعتبار بخشیدن به احساسات: به فرد بگویید که احساساتش معتبر هستند و تنها نیست. جملاتی مانند «می‌دانم اوضاع چقدر سخت است» یا «من اینجا هستم تا کنارت باشم» می‌تواند کمک‌کننده باشد.
• صبوری و درک: روند درمان افسردگی زمان‌بر است. صبور باشید و درک کنید که فرد در حال مبارزه است، حتی اگر از بیرون نشان نمی‌دهد.
• خودمراقبتی: اگر از فردی با افسردگی پنهان حمایت می‌کنید، از توجه به سلامت روان خودتان غافل نشوید. حمایت از یک فرد افسرده می‌تواند از نظر عاطفی خسته‌کننده و انرژی‌بر باشد.

اگر فرد مبتلا از دریافت کمک خودداری می‌کند، بهتر است خودتان از درمانگر مشاوره بگیرید. صحبت با فرد متخصص می‌تواند به شما در مدیریت استرستان و همچنین شناخت و به‌کارگیری راهبردهای کمک‌رسانی به فرد مبتلا کمک کند. در دکترساینا می‌توانید از مشاوره آنلاین با روانشناسان بهره‌مند شوید و مناسب‌ترین راه‌حل را برای حمایت از فرد مبتلا و مدیریت شرایط پیدا کنید.

سؤالات رایج