افسردگی در دوران خدمت سربازی | چطور با آن کنار بیاییم؟

افسردگی یکی از شایع‌ترین اختلالات خلقی است که می‌تواند هر کسی را در هر زمانی درگیر کند. سربازان از آن دسته افرادی هستند که بیشتر در معرض خطر ابتلا به این بیماری قرار دارند. مطالعات نشان داده است که افسردگی در سربازان بسیار بیشتر از غیرنظامیان دیده می‌شود. به‌علاوه سربازان بیشتر از دیگران دچار آسیب‌های مغزی تروماتیک می‌شوند. این نوع آسیب‌ها معمولا شامل ضربه مغزی است که می‌تواند به مغز آسیب برساند و علائم افسردگی را ایجاد کند. در ادامه با علل، علائم و راهکارهای مقابله با افسردگی دوران سربازی آشنا می‌شویم.

آیا سربازی می‌تواند فرد را افسرده کند؟

سربازان به‌دلیل جنبه‌های منحصربه‌فرد خدمت سربازی نسبت به افراد غیرنظامی بیشتر در معرض ابتلا به افسردگی قرار دارند. خدمت سربازی مستلزم انجام فعالیت‌هایی فراتر از چیزی است که بسیاری از افراد در شرایط معمولی انجام می‌دهند. جدایی‌های طولانی‌مدت از خانواده و دوستان و قرارگرفتن در معرض تروما، احتمال وقوع موقعیت‌های جنگی و استرس‌زا و همچنین آسیب‌های جسمی شرایط رایجی هستند که می‌توانند در افزایش احتمال ابتلا به افسردگی در سربازان نقش داشته باشند.

خوشبختانه بیشتر سربازان چه در زمان خدمت و چه پس از آن دچار مشکلات سلامت روان نمی‌شوند. شایع‌ترین مشکلات سلامت روان در بین سربازان افسردگی و اضطراب است. بعضی از سربازان دچار اختلال استرس پس از سانحه (PTSD) می‌شوند.

علائم رایج افسردگی در بین سربازان

افسردگی یک بیماری جدی است که مشخصه آن احساس غم و اندوه مداوم و شدید برای مدت طولانی است. این اختلال خلقی می‌تواند بر خلق و رفتار شما تأثیر بگذارد. همچنین ممکن است در عملکردهای مختلف جسمی مانند اشتها و خواب اختلال ایجاد کند. بیماران مبتلا به افسردگی اغلب در انجام فعالیت‌های روزمره مشکل دارند و حتی گاهی احساس می‌کنند که زندگی ارزش زیستن ندارد.

علائم رایج افسردگی عبارت‌اند از:

• تحریک‌پذیری؛
• مشکل در تمرکز و تصمیم‌گیری؛
• خستگی یا کمبود انرژی؛
• احساس ناامیدی و درماندگی؛
• احساس بی‌ارزشی، گناه یا نفرت از خود؛
• انزوای اجتماعی؛
• از‌دست‌دادن علاقه به فعالیت‌ها و سرگرمی‌هایی که قبلا لذت‌بخش بودند؛
• خواب بیش‌ازحد یا خیلی کم؛
• تغییرات چشمگیر در اشتها همراه با افزایش یا کاهش وزن؛
• انجام حرکات تکراری یا غیرعمدی؛
• غم و اندوه؛
• کُندشدن فعالیت‌های ذهنی یا جسمی؛
• افکار مرگ یا خودکشی.

ازنظر پزشکان یک دوره افسردگی اساسی یعنی فرد در یک دوره ۲هفته‌ای دست‌کم پنج مورد ازعلائم بالا را داشته باشد.

عوامل روانی و محیطی مؤثر بر بروز افسردگی در پادگان

افسردگی می‌تواند رابطه پیچیده‌ای با خدمت سربازی داشته باشد، چه به‌عنوان بیماری‌ای که از قبل وجود داشته و چه به‌عنوان نتیجه احتمالی خدمت سربازی. حضور در پادگان می‌تواند خطر ابتلا به افسردگی را افزایش دهد. در محیط نظامی عواملی وجود دارد که احتمال افسردگی را افزایش می‌دهند، ازجمله:

• جداشدن از سیستم حمایتی عزیزان و دوستان؛
• در معرض خطر دیدن خود و دیگران؛  
• تجربه استرس شدید جنگ.

سایر عوامل خطری که در محیط سربازی ایجاد می‌شود عبارت‌اند از:

• نگرانی‌های مربوط به آمادگی جسمانی؛
• اختلاف‌نظر با فرماندهی و ساختارهای فرماندهی سختگیرانه؛
• جابه‌جایی‌های مکرر.

خدمت سربازی به‌ویژه در شرایط جنگی همبستگی بالایی با بروز افسردگی در سربازان دارد. بااین‌حال، سربازان در محیط‌های استرس‌زا تحت انتظارات عملکرد بالا عمل می‌کنند و ممکن است با وجود نشان‌دادن علائم افسردگی به وظایف خود ادامه دهند. این عوامل در کنار موارد دیگر چالش‌های منحصربه‌فردی را برای ارزیابی و درمان افسردگی دوران سربازی ایجاد می‌کنند.

راهکارهای مقابله با افسردگی در دوران خدمت

درمان افسردگی دوران سربازی می‌تواند پیچیده باشد زیرا سربازان با عوامل استرس‌زای منحصربه‌فردی مانند جابه‌جایی‌های مکرر، جدایی از خانواده، قرارگرفتن در شرایط جنگی و ساختارهای فرماندهی سختگیرانه مواجه هستند. در استراتژی‌های مؤثر معمولا از ترکیبی از درمان بالینی، حمایت اجتماعی و تنظیم سبک زندگی استفاده می‌شود که همگی با شرایط نظامی سازگار هستند.

حمایت بالینی و حرفه‌ای

• درمان دارویی: داروهای ضدافسردگی (SSRIs، SNRIs) می‌توانند در درمان افسردگی دوران سربازی مؤثر باشند. پزشکان نظامی درمان دارویی را با توجه به آمادگی فرد برای اعزام متعادل می‌کنند، مثلا درمورد بعضی از داروها محدودیت‌هایی در نظر می‌گیرند.
• درمان‌های مبتنی بر شواهد: این درمان‌ها شامل موارد زیر می‌شود:
  • درمان شناختی-رفتاری (CBT)؛
  • درمان بین فردی (IPT)؛
  • درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد (ACT)؛
  • درمان‌های متمرکز بر تروما (اگر افسردگی با PTSD مرتبط باشد).

استراتژی‌های سبک زندگی و تاب‌آوری

• روال زندگی منظم: حفظ خواب منظم، ورزش و تغذیه سالم در محیط نظامی آسان‌تر است و به‌شدت برای خلق مفید است.
• آمادگی جسمانی: ورزش اثرات ضدافسردگی دارد و با الزامات خدمت سربازی نیز همسو است.
• ذهن‌آگاهی و کاهش استرس: برنامه‌هایی مانند کاهش استرس مبتنی بر ذهن‌آگاهی (MBSR) و تکنیک‌های تنفسی می‌توانند در آموزش تاب‌آوری نظامی استفاده شوند.
• محدودکردن مصرف الکل و دخانیات: مصرف الکل و دخانیات مکانیسم‌های مقابله‌ای رایجی هستند ولی به‌مرور زمان افسردگی را بدتر می‌کنند.

ملاحظات درمان افسردگی دوران سربازی

به‌دلیل نیازها و جنبه‌های منحصربه‌فرد فرهنگ نظامی لازم است که درمان‌های رایج افسردگی برای بهبود نتایج تطبیق داده شوند.

• مداخلات درمان شناختی-رفتاری (CBT) که عمدتا بر آموزش روانشناختی متمرکز هستند، می‌توانند برای بعضی از سربازان مبتلا به افسردگی مفید باشند. بااین‌حال، اثربخشی CBT برای جمعیت نظامی از ایجاد رابطه درمانی با کیفیت بالایی ناشی می‌شود که در آن آموزش روانشناختی در درجه دوم اهمیت قرار دارد.
• داروهای ضدافسردگی خط مقدم درمان افسردگی دوران سربازی هستند و بدون هیچ‌گونه تعدیلی توصیه می‌شوند.
• در بین سربازانی که دچار آسیب‌های جنگی شده‌اند باید از تکنیک‌های تجسم (Visualization techniques) با احتیاط استفاده شود یا از به‌طورکلی این تکنیک‌ها اجتناب شود. زیرا این تکنیک‌ها می‌توانند به‌طور ناخواسته واکنش‌های آسیب‌زا به تجربیات ناراحت‌کننده را تحریک کنند.
• برای موارد افسردگی مقاوم به درمان (افسردگی‌ای که دو دوره درمان ناموفق داشته است) استفاده از مغناطیس‌درمانی (Magnetic therapy) در محیط‌های نظامی مورد مطالعه قرار گرفته است. تحریک مغناطیسی مغز (TMS) به‌خوبی تحمل می‌شود، ایمن و مؤثر است، در زمان درمان ناراحتی‌های جزئی کمی ایجاد می‌کند و عوارض جانبی طولانی‌مدتی ندارد. اگرچه TMS به‌طور گسترده در محیط‌های درمانی نظامی در دسترس نیست، ایمنی و اثربخشی این روش، آن را به گزینه درمانی جذابی برای سربازان تبدیل کرده است.

نقش مشاوره تلفنی، روانشناس پادگان و حمایت خانواده

در پادگان‌ها مشاوره روانشناسی ارائه می‌شود. مشاوره و روان‌درمانی می‌تواند در مقابله با افسردگی دوران سربازی به شما کمک زیادی کند. مشاور یا روان‌درمانگر می‌تواند راه‌های مدیریت استرس و اضطراب را به شما آموزش دهد و به بهبود کیفیت زندگی شما کمک کند. از امکان مشاوره آنلاین و تلفنی با متخصصین روانشناسی در دکترساینا نیز می‌توانید استفاده کنید. دکتر ساینا فضایی را برای ارتباط سریع و آسان با بهترین متخصصان کشور فراهم کرده است.  

خانواده و دوستان نیز می‌توانند نقش بسیار مهمی در حمایت از سربازان داشته باشند. آنها می‌توانند با حمایت‌های عاطفی و روانی از شما تأثیر زیادی در کاهش استرس و اضطراب ناشی از خدمت سربازی داشته باشند. برای بهبود افسردگی دوران سربازی از انزوای اجتماعی خودداری کنید. ارتباطات اجتماعی قوی با دوستان و خانواده در کاهش احساس تنهایی و افسردگی بسیار مؤثر است. شرکت‌کردن در فعالیت‌های اجتماعی و گروهی موجب بهبود روحیه و افزایش انگیزه می‌شود. اگر احساس تنهایی می‌کنید، اطرافیانتان می‌توانند از شما حمایت کنند. چه دوستی صمیمی باشد و چه یکی از اعضای خانواده، باید با کسی صحبت کنید که به او اعتماد دارید و با دلسوزی و پذیرش به حرف‌هایتان گوش می‌دهد.

غم و اندوه خود را با دیگران در میان بگذارید. شاید در ابتدا تمایلی به صحبت‌کردن درمورد ازدست‌دادن یکی از دوستانتان در جنگ نداشته باشید. ولی فروخوردن احساسات فقط حالتان را بدتر می‌کند. اگر نمی‌توانید با کسانی که می‌شناسید درمورد احساسات خود صحبت کنید به یک گروه پشتیبانی نظامی بپیوندید. در این گروه‌ها می‌توانید با کسانی صحبت کنید که تجربیات مشابهی دارند و کاملا شما را درک می‌کنند.

چه زمانی لازم است به متخصص مراجعه کنیم؟

اگر افسردگی در عملکردهای روزانه‌تان اختلال ایجاد کرده است و با روش‌های خودمراقبتی مانند ذهن‌آگاهی و اصلاح سبک زندگی بهبود نمی‌یابد، باید به متخصص سلامت روان مراجعه کنید. منتظر نمانید تا افسردگی‌تان شدید شود. به علائم هشداردهنده زیر توجه داشته باشید:

• بیش از دو هفته ادامه یافتن علائم افسردگی (غم و اندوه مداوم، از‌دست‌دادن علاقه، تحریک‌پذیری، خستگی)؛
• تحت‌تأثیر قرارگرفتن کارها و وظایف روزانه به‌دلیل مشکل در تمرکز یا کاهش توانایی و آمادگی جسمانی؛
• مشکلات خواب، اشتها یا تغییرات انرژی که به‌خودی‌خود بهبود نمی‌یابند؛
• تیره‌شدن روابط با همسالان، فرماندهان یا خانواده به‌دلیل خلق پایین یا گوشه‌گیری؛
• ازدست‌دادن انگیزه برای انجام کارهایی که معمولا از آنها لذت می‌بردید، ازجمله تمرینات بدنی یا سرگرمی‌ها؛
• افکار خودآزاری یا خودکشی که به کمک فوری نیاز دارد.

هرچه زودتر به متخصص سلامت روان مراجعه کنید، درمان مؤثرتر خواهد بود و احتمال کمتری وجود دارد که افسردگی بر عملکرد یا آمادگی شما تأثیر بگذارد.

سؤالات متداول