درمان اسکیزوفرنی: روش‌های نوین و علمی برای کنترل این اختلال روانی
اسکیزوفرنی یعنی قطع ارتباط فرد با واقعیت، همراه با توهم و هذیان. این بیماری حتی می‌تواند روی توانایی فرد برای تشخیص واقعیت نیز تأثیر بگذارد. هرچند اسکیزوفرنی بیماری شدیدی است اما خوشبختانه قابل‌درمان است. چالش اصلی اینجاست که افراد مبتلا به اسکیزوفرنی معمولا نمی‌توانند تشخیص دهند که به این بیماری مبتلا شده‌اند. بنابراین آگاهی از اصلی‌ترین علائم به تشخیص درست و درمان زودهنگام کمک خواهد کرد چون عدم درمان به‌موقع با خطراتی مانند آسیب رساندن به خود همراه است. به‌همین‌دلیل در این مقاله از مجله سلامت دکترساینا به بررسی علائم اسکیزوفرنی، روش‌های تشخیص و مجموعه روش‌های درمانی آن پرداخته و از عواملی می‌گوییم که در سرعت روند بهبودی تاثیر دارند.
آیا اسکیزوفرنی درمان دارد؟
اسکیزوفرنی (به انگلیسی: Schizophrenia) نوعی بیماری جدی سلامت روان است که روی نحوه تفکر، احساس و رفتار افراد تأثیر می‌گذارد. این بیماری ممکن است منجر به ترکیبی از توهم، هذیان، خیال‌پردازی و تفکر و افکار آشفته شود.
اسکیزوفرنی درمان دارد، اما معمولاً درمان آن مادام‌العمر و ترکیبی است. درمان اسکیزوفرنی معمولا شامل مصرف دارو، گفتاردرمانی و کمک به‌یادگیری نحوه مدیریت فعالیت‌های روزمره زندگی است. بنابراین در پاسخ به این سؤال که درمان اسکیزوفرنی چقدر طول میکشه باید گفت که به شرایط فرد و روش‌های درمانی بستگی دارد.
البته تاکنون هیچ روش درمانی قطعی‌ای برای این بیماری معرفی نشده است. درصد کمی از افراد مبتلا به این بیماری می‌توانند به‌صورت کامل بهبود پیدا کنند اما این موضوع قطعی نیست چون هیچ راهی برای اطلاع از اینکه علائم افراد چه زمانی شعله‌ور شده و فروکش می‌کند وجود ندارد. به‌همین‌دلیل، متخصصان کسانی که از این بیماری بهبود یافته‌اند را «درحال‌بهبودی» در نظر می‌گیرند.
چرا درمان اسکیزوفرنی مهم است؟
بسیاری از افراد مبتلا به اسکیزوفرنی نمی‌دانند که به نوعی بیماری روانی مبتلا هستند؛ بنابراین معمولا درمان را جدی نمی‌گیرند. اگر این بیماری درمان نشود، بیمار علائم شدیدتری را تجربه کرده و باید مدت بیشتری در بیمارستان بستری شود.
عدم درمان اسکیزوفرنی باعث افت شدید مهارت‌های تفکر و پردازش، مختل شدن روابط حرفه‌ای، اجتماعی و حتی عاشقانه می‌شود. علاو‌ه‌براین ممکن است افراد با خطر مرگ روبه‌رو شوند چون در این شرایط، افراد برای سازمان‌دهی افکار خود دچار مشکل شده و ممکن است به‌گونه‌ای رفتار کنند که در معرض خطر آسیب یا ابتلا به سایر بیماری‌ها قرار بگیرند. اما در مقابل، درمان زودهنگام، اغلب به کنترل علائم قبل از بروز عوارض جدی کمک خواهد کرد.
روش‌های تشخیص اسکیزوفرنی
هیچ‌گونه آزمایش تشخیصی برای بیماری اسکیزوفرنی وجود ندارد اما پزشک متخصص ممکن است قبل از تشخیص این بیماری، آزمایش‌هایی را با هدف رد ابتلا به سایر بیماری‌هایی تجویز که ممکن است علائم مشابهی با اسکیزوفرنی داشته باشند. متداول‌ترین روش‌های تشخیص به شرح زیر هستند:
معاینه فیزیکی
پزشک متخصص برای تشخیص بیماری اسکیزوفرنی، ابتدا معاینه فیزیکی انجام می‌دهد. این کار با هدف رد سایر مشکلاتی است که می‌توانند علائمی مشابه اسکیزوفرنی داشته باشند.
تصویربرداری پزشکی
پزشک متخصص برای رد احتمال مشکلات زیر، سی‌تی‌اسکن و MRI تجویز می‌کند.
- سکته مغزی؛
- آسیب‌های مغزی؛
- تومورها؛
- تغییرات در ساختار مغز.
آزمایش خون، ادرار و مایع نخاعی
این آزمایش‌های تشخیصی با هدف یافتن تغییرات شیمیایی در مایعات بدن تجویز می‌شود چون ممکن است برخی از این تغییرات شیمیایی باعث تغییر رفتار فرد شوند. این آزمایش‌ها همچنین می‌تواند ابتلا به مشکلات زیر را نیز رد کنند:
- مسمومیت با فلزات سنگین و سایر علل مسمومیت؛
- عفونت‌ها.
آزمایش فعالیت مغز (EEG)
الکتروانسفالوگرام یا آزمایش فعالیت مغز، فعالیت الکتریکی مغز را بررسی و ثبت می‌کند. این روش تشخیصی با هدف رد ابتلای فرد به بیماری‌هایی مانند صرع تجویز خواهد شد.
ارزیابی سلامت روان
پزشک متخصص یا روان‌درمانگر با توجه دقیق به ظاهر و رفتار فرد، سؤالاتی درباره موارد زیر می‌پرسد:
- افکار؛
- خلق‌وخو؛
- هذیان‌ها؛
- توهمات؛
- احتمال خشونت؛
- اقدام به خودکشی یا افکار خودکشی؛
- وضعیت روانی؛
- مصرف مواد.
این ارزیابی می‌تواند شامل سابقه خانوادگی نیز باشد.
روش‌های مختلف درمان اسکیزوفرنی چیست؟
باتوجه‌به علائم نگران‌کننده این بیماری، بسیاری از افراد می‌خواهند بدانند درمان بیماری اسکیزوفرنی چیست؟
درمان این بیماری معمولا شامل ترکیبی از مصرف دارو، روان‌درمانی و تکنیک‌های خودمدیریتی است که در ادامه بررسی خواهند شد.
درمان اسکیزوفرنی با داروهای روانپزشکی
داروها، درمان اصلی اسکیزوفرنی هستند. بنابراین پزشک متخصص برای کمک به درمان، معمولا داروهای ضدروان‌پریشی را تجویز خواهد کرد. تصور می‌شود که این دسته از داروها، عمدتا با تاثیرگذاری روی گیرنده‌های مغز برای انتقال‌دهنده‌های عصبی مختلف یا پیام‌رسان‌های شیمیایی، علائم بیماری را کنترل خواهند کرد. اکثر داروهای ضدروان‌پریشی روی گیرنده‌های دوپامین و سروتونین تاثیر می‌گذارند.
لازم است بدانید که هدف از درمان با این دسته از داروها، مدیریت علائم با کمترین دوز ممکن است. برای دستیابی به بهترین روش درمان، پزشک متخصص داروهای مختلف و ترکیبی از داروها با دوزهای متفاوت را در طول زمان امتحان می‌کند. در کنار داروهای ضدروان‌پریشی، ممکن است متخصص روانپزشک داروهای ضدافسردگی، ضداضطراب و تثبیت‌کننده خلق‌وخو را نیز تجویز کند.
داروهای ضدروان‌پریشی نسل اول و دوم
این داروها، نحوه استفاده مغز از مواد شیمیایی خاص برای ارتباط سلول به سلول را مسدود می‌کنند. اما می‌توانند عوارض زیر را داشته باشند.
- خواب‌آلودگی؛
- لرزش.
داروهای ضدروان‌پریشی نسل بعدی
سازمان غذا و داروی آمریکا، اخیرا نوع جدیدی از داروهای ضدروان‌پریشی را تایید کرده که به‌جای گیرنده‌های دوپامین، روی گیرنده‌های کولینرژیک تاثیر می‌گذارند. در آزمایش‌های بالینی انجام شده، این گروه از داروهای ضدروان‌پریشی، علائم اسکیزوفرنی را با عوارض جانبی کمتری کاهش داده‌اند. البته هنوز این داروها عوارض جانبی به شرح زیر دارند.
- حالت تهوع؛
- ناراحتی معده؛
- احتباس ادرار؛
- افزایش ضربان قلب؛
- یبوست.
داروهای ضدروان‌پریشی تزریقی طولانی‌مدت
داروهای ضدروان‌پریشی تزریقی معمولا هر ۲ تا ۴ هفته یک‌بار تجویز می‌شوند. این روش برای کسانی که تمایلی به مصرف قرص ندارند، بهترین گزینه است.
از آنجا که داروهای اسکیزوفرنی عوارض جانبی دارند، ممکن است برخی افراد از مصرف آن‌ها خودداری کنند. در این شرایط، پزشک متخصص با تجویز آزمایش‌هایی مانند آزمایش خون، داروی مناسب‌تری را انتخاب می‌کند تا عوارض جانبی ناخواسته کاهش پیدا کنند.
درمان‌های روانشناسی و روانپزشکی شامل روان‌درمانی
اگر می‌خواهید بدانید بهترین راه درمان اسکیزوفرنی چیست، باید به روان‌درمانی اشاره کنیم. انواع روش‌های روان‌درمانی به شرح زیر است.
درمان شناختی رفتاری (CBT)
روش‌های مختلف روان‌درمانی مانند درمان شناختی رفتاری (CBT) می‌تواند به افراد مبتلا به اسکیزوفرنی در کنار آمدن با بیماری و مدیریت آن کمک کند.
درمان طولانی‌مدت با روش درمان شناختی رفتاری، همچنین می‌تواند به رفع مشکلات ثانویه اسکیزوفرنی نیز کمک کند. این مشکلات ثانویه به شرح زیر هستند.
- اضطراب؛
- افسردگی؛
- مشکلات سوءمصرف مواد.
گفت‌وگو درمانی
گفت‌وگو درمانی یکی از شاخه‌های روان‌درمانی است که به بهبود الگوهای فکری افراد کمک می‌کند. همچنین در این روش افراد یاد می‌گیرند چطور با استرس خود مقابله کرده و علائم هشداردهنده اولیه بازگشت علائم اسکیزوفرنی را شناسایی و مدیریت کنند.
آموزش مهارت‌های اجتماعی
این روش درمانی با هدف بهبود ارتباطات و تعاملات اجتماعی و همچنین بهبود توانایی افراد مبتلا به اسکیزوفرنی برای شرکت در فعالیت‌های روزانه انجام می‌شود.
خانواده درمانی
در کنار درمان فرد مبتلا به اسکیزوفرنی، خانواده‌ها نیز باید آموزش‌هایی ببینند. در طول خانواده درمانی، اعضای خانواده بیمار یاد می‌گیرند چطور با اسکیزوفرنی کنار آمده و پشتیبان فرد باشند.
توانبخشی حرفه‌ای و اشتغال حمایت‌شده
این روش درمانی روی ارائه مشاوره برای کمک به افراد اسکیزوفرنی متمرکز است تا آن‌ها را برای پیدا کردن شغل، تمرکز روی آن و انجام وظایف روزانه آماده کند.
هنردرمانی و درمان‌های خلاقانه
هنردرمانی با هدف ارتقای بیان خلاقانه طراحی شده است. در این روش، فرد مبتلا به اسکیزوفرنی با کمک روان‌درمانگر به‌شکل انفرادی یا عضویت در گروهی کوچک، تجربیات خود درباره این بیماری را بیان می‌کند. ابزار ابراز احساسات درباره تجربه این بیماری به‌صورت غیرکلامی و از طریق هنر خواهد بود.
بستری در بیمارستان
در دروه‌های شعله‌ور شدن بیماری یا تشدید علائم، ممکن است پزشک متخصص فرد مبتلا به اسکیزوفرنی را در بیمارستان بستری کند. این کار بیشتر با هدف تامین امنیت بیمار انجام می‌شود. بستری در بیمارستان مزایایی به شرح زیر دارد.
- بیمار داروهای لازم را به‌صورت منظم مصرف می‌کند.
- بیمار غذای مناسب را به‌موقع دریافت می‌کند.
- بیمار خواب کافی دارد.
- بیمار از تنش‌های محیطی، کمی فاصله می‌گیرد.
درمان اسکیزوفرنی با تشنج الکتریکی (ECT)
اگر روش‌های درمانی بالا، یعنی دارو و روان‌درمانی موثر نباشند، پزشک متخصص ممکن است درمان با تشنج الکتریکی را تجویز کند. این روش درمانی شامل استفاده از جریان الکتریکی است که در تماس با پوست سر، قسمت‌هایی از مغز را تحریک می‌کند. این تحریک باعث تشنج مختصری می‌شود که در صورت ابتلای فرد به افسردگی شدید، آشفتگی و سایر مشکلات، به بهبودی علائم کمک خواهد کرد.
درمان اسکیزوفرنی با هیپنوتیزم
برخی از افراد ممکن است با مصرف داروهای ضدروان‌پریشی، بهبود علائم را تجربه نکنند. در این شرایط، درمان اسکیزوفرنی با هیپنوتیزم می‌تواند به بیمار کمک کند. اما چالش اصلی اینجاست که در این روش، نباید مغز فرد از لحاظ فیزیکی صدمه دیده باشد. هیپنوتیزم روی حالت ناخودآگاه بیمار کار می‌کند تا رفتار، احساسات و افکار او را تحت‌تاثیر قرار دهد.
درمان اسکیزوفرنی در طب اسلامی
درمان اسکیزوفرنی در طب اسلامی شامل استفاده از روش‌هایی مانند طب‌سوزنی است. طب‌سوزنی در کنار مصرف داروها و دریافت خدمات روان‌درمانی می‌تواند توهمات شنوایی، علائم منفی و همچنین سطح پاسخ فرد به مصرف داروهای ضدروان‌پریشی را بهبود دهد.
در این روش درمانی، ممکن است به بیمار توصیه شود تا برخی گیاهان دارویی را مصرف کند. اما لازم است بدانید، مصرف داروهای گیاهی معمولا با عوارضی در بلندمدت همراه است. از طرفی، داروهای گیاهی هنوز تاییدیه علمی پزشکان برای کمک به درمان بیماری اسکیزوفرنی را دریافت نکرده‌اند.
چقدر طول می‌کشد تا اسکیزوفرنی درمان شود؟
اسکیزوفرنی از جمله بیمار‌ی‌های روانی است که تا پایان عمر ادامه پیدا می‌کند. حتی پس از کاهش و رفع علائم با استفاده از روش‌های درمان اسکیزوفرنی، افراد باید تحت نظر روانپزشک قرار بگیرند تا علائم دوباره شعله‌ور نشوند.
درمان اسکیزوفرنی، طولانی‌مدت است و ممکن است سال‌ها زمان ببرد. در این شرایط، غیر از مصرف بلندمدت داروها، فرد باید خدمات روان‌درمانی نیز دریافت کند.
عوامل مؤثر بر زمان بهبودی
زمان بهبود علائم بیماری اسکیزوفرنی به این موارد بستگی دارد:
- اطلاعات کامل‌تری درباره این بیماری کسب کنید.
- مصرف منظم داروها طبق تجویز پزشک روی زمان بهبودی تاثیر دارد.
- پشتیبانی خانواده عامل مهمی در کاهش طول درمان است.
- زندگی در محیطی آرام باعث کاهش عوامل تحریک‌کننده شده و می‌تواند به بیمار حس آرامش و امنیت دهد.
- تقویت انگیزه و امیدواری یکی از مهم‌ترین عوامل در کاهش زمان بهبودی بیماری اسکیزوفرنی است.
- دریافت خدمات روان‌درمانی و صحبت منظم با روان‌درمانگر در کنار مصرف دارو می‌تواند زمان بهبودی این بیماری را کاهش دهد.
راه‌های بهبود و مدیریت اسکیزوفرنی
برای بهبود و مدیریت این بیماری باید به این نکات توجه کنید:
- افکار خودکشی و اقدام به خودکشی در افراد مبتلا به اسکیزوفرنی بیشتر از حد متوسط است. بنابراین اگر فردی در معرض خودکشی قرار گرفته یا اقدام به خودکشی کرده است، باید حمایت فردی مطمئن را دریافت کند.
- افراد مبتلا به این بیماری باید بپذیرند که مبتلا به نوعی بیماری روانی طولانی‌مدت هستند و نیاز به درمان دارند.
- فرد مبتلا به اسکیزوفرنی باید به‌صورت دوره‌ای ارزیابی سلامت روان انجام دهد.
- یادگیری تکنیک‌های آرامش می‌تواند به کنترل احساسات کمک کند.
- حمایت‌های روانی-اجتماعی می‌تواند به فرد مبتلا به این بیماری در یادگیری مهارت‌های اجتماعی، مقابله با استرس، شناسایی علائم هشداردهنده اولیه شعله‌ور شدن بیماری و کوتاه‌شدن دوره‌های درمان کمک کند.
- حمایت خانواده و دوستان اهمیت ویژه‌ای برای سلامت روان و رفاه بیمار دارد.
- بیمار باید داروهای تجویز شده را طبق دستور پزشک مصرف کند. مصرف خودسرانه دارو می‌تواند نتیجه عکس داشته باشد.
- برای جلوگیری از تشدید علائم و سرعت بخشیدن به درمان، بیمار باید مصرف الکل و مواد مخدر را قطع کند.
چه زمانی به پزشک مراجعه کنید؟
افراد مبتلا به اسکیزوفرنی، اغلب نمی‌دانند که بیماری روانی دارند. بنابراین تصور آن‌ها این است که نیازی به درمان ندارند. در این شرایط، خانواده و دوستان با مشاهده علائم این بیماری باید به آن‌ها کمک کنند تا درمان شروع شود.
ویزیت آنلاین
از متخصصان این حوزه بپرسید
عوارض اسکیزوفرنی
اگر اسکیزوفرنی به‌موقع درمان نشود می‌تواند باعث بروز مشکلات شدیدتری در افراد شود. عوارض اسکیزوفرنی به شرح زیر هستند:
- انتخاب روش خودکشی، تلاش برای خودکشی و خودکشی؛
- اختلالات اضطرابی؛
- افسردگی؛
- اختلال وسواس فکری عملی (OCD)؛
- آسیب زدن به خود؛
- مشکلات پزشکی و بهداشتی؛
- ناتوانی در مدرسه و محل کار؛
- سوءمصرف مواد؛
- دوری از جامعه؛
- رفتار تهاجمی؛
- مشکلات حقوقی و مالی.
روش‌های پیشگیری از اسکیزوفرنی
باتوجه‌به اینکه متخصصان هنوز علت دقیق ابتلا به این بیماری را نمی‌دانند، پیشگیری از آن یا حتی کاهش خطر ابتلا به اسکیزوفرنی غیرممکن است.
کلام آخر دکترساینا
اسکیزوفرنی به‌خودی‌خود بیماری کشنده‌ای نیست، اما اثرات آن می‌تواند به رفتارهای خطرناک منجر شود. حدود یک‌سوم افراد مبتلا به این بیماری، علائمی دارند که با گذشت زمان، بدتر می‌شوند. این شرایط زمانی اتفاق می‌افتد که فرد به‌موقع برای درمان اقدام نکند. باتوجه‌به اهمیت بالای اقدام سریع برای دریافت روش‌های درمانی مختلف، پیشنهاد می‌شود علائم خود را با پزشکان دکترساینا در میان گذاشته و در صورت نیاز برای درمان اقدام کنید. فقط با توجه به توصیه‌های پزشک است که می‌توانید به تأثیر بیشتر روش‌های درمانی و کاهش شدت علائم امیدوار باشید.
سؤالات متداول
۱. آیا اسکیزوفرنی درمان‌پذیر است؟
بله، اسکیزوفرنی درمان‌پذیر است اما دوره درمان معمولا بسیار طولانی خواهد بود چون این بیماری مادام‌العمر است.
۲. آیا هیپنوتیزم می‌تواند درمان مؤثری برای اسکیزوفرنی باشد؟
هیپنوتیزم برای کسانی که دچار آسیب فیزیکی مغز نشده‌اند می‌تواند در کنار دارو و روان‌درمانی به کاهش علائم اسکیزوفرنی کمک کند.
۳. علائم اسکیزوفرنی چیست؟
اصلی‌ترین علائم این بیماری شامل هذیان، توهم، صحبت کردن نامفهوم و نامنظم، حرکات نامنظم و غیرمعمول و علائم منفی هستند.
۴. روش‌های درمان اسکیزوفرنی چیست؟
درمان این بیماری شامل مصرف داروهای ضدروان‌پریشی، روش‌های روان‌درمانی مانند درمان شناختی رفتاری و درمان با تشنج الکتریکی و در برخی موارد درمان با هیپنوتیزم است.
۵. آیا اسکیزوفرنی درمان قطعی دارد؟
هنوز درمان قطعی برای اسکیزوفرنی ارائه نشده است چون متخصصان نمی‌دانند علت اصلی ابتلا به این بیماری چیست.
اطلاعات این مقاله صرفاً برای افزایش آگاهی شماست. به‌هیچ‌عنوان بدون مشورت با پزشک اقدام به خوددرمانی نکنید.
