حملات پانیک در خواب؛ بررسی علائم، دلایل و روش‌های درمان علمی

حملات پانیک شبانه همان‌طور که از نامشان پیداست در شب اتفاق می‌افتند و باعث می‌شوند با ترس از خواب بیدار شوید. در این شرایط ممکن است علائمی مانند تقلا برای نفس کشیدن، عرق کردن و تپش قلب را تجربه کنید. این‌ها موارد اندکی از علائم حملات پانیک در خواب هستند و می‌توانند آزاردهنده باشند. در چنین شرایطی، دوباره به‌خواب رفتن نیز می‌تواند مشکل باشد. باتوجه‌به اینکه عوامل متعددی می‌توانند این حملات شبانه را تشدید کنند، در این مقاله از مجله سلامت دکترساینا به بررسی علائم و علت حمله پانیک در خواب پرداخته و از روش‌های درمانی آن خواهیم گفت تا هر شب بتوانید با آرامش به‌خواب بروید.

حملات پانیک در خواب چیست؟

حملات پانیک در خواب (Nocturnal Panic Attacks) که به آن حملات پانیک شبانه نیز می‌گویند شامل احساس ناگهانی ترس است که شما را از خواب بیدار می‌کند. بنابراین با حالتی وحشت‌زده بیدار شده و واکنش‌های جسمی مانند موارد زیر را تجربه می‌کنید:

• تپش قلب؛
• تعریق؛
• مشکل در تنفس (نفس‌نفس زدن).

در طول حمله پانیک شبانه، چون فرد با احساس وحشت از خواب بیدار می‌شود، ممکن است بترسد که اتفاق وحشتناکی در حال رخ داده است و حتی ممکن است تصور کند که در حال مرگ یا دچار حمله قلبی است. حملات پانیک معمولا ظرف مدت چند دقیقه به شدیدترین حالت خود رسیده و حتی ممکن است تا یک ساعت نیز ادامه داشته باشند.

حملات پانیک شبانه معمولا در طول بیداری‌های کوتاه‌مدت یعنی در حالی‌که فرد در حال گذار از خواب سبک به خواب عمیق است، رخ می‌دهند. این حملات در نیمه اول شب شایع‌تر هستند.

حملات پانیک در هر ساعتی از روز می‌توانند بدون هیچ دلیل مشخصی رخ دهند یا ممکن است عامل محرکی داشته باشند اما حمله پانیک در خواب گاهی اوقات درست بعد از خوابی بد و اغلب بدون هیچ دلیل قابل‌تشخیصی اتفاق می‌افتند.

لازم است بدانید، اختلال پانیک نوعی بیماری شایع روانی است که با حملات پانیک منظم و ترس مداوم از وقوع مجدد آن مشخص می‌شود. تحقیقات نشان داده است که حدود دوسوم از افرادی که اختلال پانیک در آن‌ها تشخیص داده شده، حملات پانیک در خواب را تجربه می‌کنند.

علائم حملات پانیک در خواب چیست؟

اطلاع از علائم حملات پانیک در خواب می‌تواند به افراد در درک این موضوع که چه اتفاقی در حال رخ دادن است، کمک کند. حملات پانیک شبانه همان علائم این حمله در طول روز را دارند. باوجوداین، تحقیقات نشان داده است، افرادی که در طول شب دچار حمله پانیک می‌شوند ممکن است علائم تنفسی شدیدتری را تجربه کرده و حتی برای نفس کشیدن تقلا کنند یا احساس خفگی و حمله قلبی داشته باشند. در ادامه شایع‌ترین علائم حملات پانیک در خواب بررسی خواهند شد.

علائم فیزیکی حملات پانیک در خواب

• درد قفسه سینه؛
• احساس شدید وحشت؛
• حالت تهوع؛
• تعریق شدید (هایپرهیدروز)؛
• ضربان قلب بالا؛
• سوزن‌سوزن شدن یا بی‌حسی انگشتان دست یا پا؛
• لرزیدن یا تکان خوردن؛
• سرگیجه یا سبکی سر؛
• احساس خفگی؛
• احساس گرما یا سرمای شدید.

علائم روانی حملات پانیک در خواب

• احساس غیرواقعی بودن یا جدا شدن از بدن؛
• ترس از مرگ قریب‌الوقوع؛
• ترس از دیوانه شدن یا از دست دادن کنترل.

متخصصان ۱۳ علامت بالا را برای حملات پانیک شبانه تشخیص داده‌اند. برای اینکه مشخص شود فردی در طول شب حمله پانیک داشته، تجربه حداقل ۴ مورد از موارد بالا کافی است.

علت حملات پانیک در خواب چیست؟

علت حملات پانیک در خواب به‌صورت دقیق مشخص نشده است. لازم است بدانید برخی از عوامل ممکن است روی نحوه پردازش ترس و درک اضطراب توسط مغز و سیستم عصبی تاثیر بگذارد که همین موضوع باعث حمله پانیک می‌شود.

بیشتر حملات پانیک در طول روز و معمولا زمانی اتفاق می‌افتند که موقعیتی باعث ایجاد پاسخ پانیک شود؛ اما نکته اصلی اینجاست که حمله پانیک شبانه مانند حمله‌های پانیک روزانه، ریشه در موقعیت ندارند چون محرک‌های اصلی‌ای که باعث حمله پانیک در طول روز می‌شوند، عموما در طول شب رخ نمی‌دهند؛ بنابراین علت پانیک شبانه مشخص نیست.

همان‌طور که اشاره شد، اغلب تشخیص علت اصلی حمله پانیک شبانه دشوار است. بااین‌حال، عوامل متعددی ممکن است احتمال تجربه حمله پانیک در شب را افزایش دهد. این عوامل به شرح زیر هستند.

ژنتیک

سابقه خانوادگی اختلالات اضطرابی یا حمله‌های پانیک می‌تواند احتمال تجربه حملات پانیک در خواب را افزایش دهد.

نقش اختلالات اضطرابی و افسردگی در بروز حملات پانیک شبانه

استرس و اضطراب روزمره می‌توانند در طول خواب، یعنی زمانی‌که بدن و ذهن تلاش می‌کنند تا واقعیت‌های روز را پردازش کرده و از فشار آن کم کنند، به‌صورت حمله پانیک شبانه بروز کنند.

اختلالات خواب و تأثیر بی‌خوابی در بروز حملات پانیک

شرایطی مانند آپنه خواب که باعث اختلال در تنفس می‌شود، منجر به بیدار شدن‌هایی خواهد شد که حملات پانیک را تحریک می‌کنند.

اختلال استرس پس از سانحه (PTSD)

اختلال استرس پس از سانحه با اثرات پایدار بر سلامتی پس از رویداد یا موقعیتی آسیب‌زا مشخص می‌شود. افرادی که به این اختلال مبتلا می‌شوند دچار مشکلات خواب، کابوس‌هایی مربوط به سانحه آسیب‌زا و حملات پانیک در طول روز و شب خواهند شد.

جنسیت

اختلال پانیک شامل پانیک شبانه و روزانه در زنان شایع‌تر است اما بیشتر مردان حملات پانیک شبانه را تجربه می‌کنند.

شیوع حملات پانیک در طول روز

افرادی که حملات پانیک را در طول روز تجربه می‌کنند، به احتمال زیاد شب‌ها نیز دچار حملات پانیک خواهند شد.

وحشت خواب در کودکی

تحقیقات نشان داده است که وحشت خواب در دوران کودکی در افرادی که حمله‌های پانیک شبانه را در بزرگ‌سالی تجربه می‌کنند، وجود داشته است که نشان‌دهنده شباهت بین این شرایط است، هرچند که وحشت شبانه در مرحله متفاوتی از خواب رخ می‌دهد.

مشکلات تنفسی

علائم تنفسی مانند تنگی نفس و احساس خفگی در حملات پانیک شبانه شایع‌تر از حمله‌هایی است که در طول روز رخ می‌دهند. این موارد نشان می‌دهد که اختلالات تنفسی خواب مانند آپنه خواب با حمله پانیک مرتبط هستند.

برخی شرایط پزشکی

بسیاری از شرایط سلامتی مانند آسم، دردهای مزمن و بیماری‌های قلبی‌ ـ عروقی با حمله‌های پانیک مرتبط هستند. برخی از این شرایط پزشکی باعث علائمی می‌شوند که مشابه اضطراب هستند. این علائم معمولا شامل قرمزی صورت یا ضربان قلب نامنظم است که باعث حمله پانیک خواهند شد.

عوامل خطر حمله پانیک شبانه چیست؟

اگر در طول روز دچار حمله‌های پانیک می‌شوید، احتمال اینکه شب‌ها نیز دچار حمله شوید، افزایش پیدا می‌کند. برخی از عوامل خطر حمله پانیک در خواب به شرح زیر هستند.

• خشم یا خصومت؛
• اختلال اضطراب؛
• افسردگی؛
• بی‌خوابی یا آپنه خواب؛
• استرس عاطفی؛
• اختلال وسواس فکری ـ عملی (OCD)؛
• اختلالات مصرف برخی از مواد مخدر و الکل.

عوارض احتمالی حمله پانیک در خواب چیست؟

حمله‌های پانیک شبانه می‌توانند باعث اختلالات خواب مداوم شده و عوارض زیر را به همراه داشته باشند:

• اختلالات شدید در تمرکز و عملکرد؛
• بدتر شدن سلامت روان و افزایش خطر افکار خودکشی؛
• وابستگی به داروهای تجویزی یا بدون نسخه برای کمک به خواب؛
• ترس از خواب و اختلالات بیشتر خواب و بی‌خوابی شبانه یا افزایش شیوع حملات هراس در طول روز و کاهش کیفیت زندگی؛
• اضطراب و افسردگی؛
• حملات پانیک در طول روز؛
• افزایش وزن؛
• افزایش تحریک‌پذیری؛
• مشکل در به‌خاطر سپردن.

حمله پانیک شبانه چقدر طول می‌کشد؟

علائم حملات پانیک شبانه معمولا در کمتر از ۱۰ دقیقه به اوج رسیده و سپس فروکش می‌کنند اما ممکن است مدتی زمان ببرد تا دوباره به خواب بروید.

حمله پانیک در خواب چطور تشخیص داده می‌شود؟

علائم گفته‌شده در بخش قبل به‌تنهایی برای تشخیص حمله پانیک شبانه کافی نیست و باید به روان‌پزشک مراجعه کنید. پزشک برای تشخیص اختلال پانیک، اقدامات زیر را انجام خواهد داد.

• معاینه فیزیکی؛
• آزمایش خون برای بررسی مشکلات تیروئید؛
• بررسی سابقه خانوادگی؛
• آزمایش‌هایی مانند کاردیوگرام برای بررسی سلامت قلب.

چطور حمله پانیک در خواب را مدیریت کنیم؟

قبل، حین و بعد از حمله پانیک می‌توانید اقداماتی انجام دهید که به آرام شدن شما کمک خواهد کرد. این اقدامات به شرح زیر هستند:

• روی تنفس خود تمرکز کرده و نفس‌های آهسته و عمیق بکشید؛
• به چیزهای مثبت فکر کنید؛
• روی شل کردن عضلات فک و شانه‌ها تمرکز کنید؛
• از موقعیتی که باعث اضطراب می‌شود دور شوید؛
• یک لیوان آب بنوشید؛
• روی چیزی در نزدیکی خود متمرکز شوید تا حواستان پرت شود؛
• مدیتیشن کنید؛
• با یکی از اعضای خانواده صحبت کنید.

درمان حملات پانیک در خواب چطور انجام می‌شود؟

وقتی حمله پانیک شروع می‌شود، تنها گزینه این است که اجازه دهید علائم روند خود را طی کنند. برخی از افراد می‌توانند شدت حمله را با تنفس عمیق و کنترل شده یا تمرینات شل‌کننده عضلات، کاهش دهند اما پزشک ممکن است برای کاهش علائم حملات پانیک در خواب، داروهایی را تجویز کند. برخی از روش‌های درمان حملات پانیک در خواب به شرح زیر هستند.

داروهای ضداضطراب و ضدافسردگی

پزشک متخصص برای کمک به درمان حملات پانیک در خواب می‌تواند داروهای ضداضطراب و ضدافسردگی را تجویز کند. این داروها می‌توانند تعداد و شدت حملات را کاهش دهند. در برخی موارد حتی ممکن است حملات پانیک به‌صورت کامل درمان شده و از بین بروند. لازم است بدانید برای اینکه داروهای تجویزی به‌طور کامل اثر کنند باید آن‌ها را به‌مدت ۶ تا ۸ هفته مصرف کنید.

مسدودکننده‌های بتا

برخی از داروهای مسدودکننده بتا ممکن است علائم فیزیکی حملات پانیک را کاهش دهند. پزشک متخصص این داروها را در صورت نیاز تجویز خواهد کرد تا در زمان احساس حمله پانیک آن‌ها را مصرف کنید.

درمان شناختی رفتاری (CBT)

درمان شناختی رفتاری نوعی روان‌درمانی (گفتاردرمانی) است. در این روش درمان حملات پانیک در خواب با مشاور یا روان‌شناسی ملاقات خواهید کرد که به شما در شناسایی محرک‌های حملات پانیک کمک می‌کند. از طرفی با این روش درمانی یاد می‌گیرید چطور نحوه تفکر و پاسخ دادن به محرک‌های حملات پانیک را تغییر دهید. بنابراین با گذشت زمان، حملات پانیک کاهش پیدا کرده و حتی ممکن است به‌طور کامل متوقف شوند.

خودمراقبتی

علاوه‌بر مصرف داروهای تجویزی توسط پزشک متخصص و روش‌های روان‌درمانی می‌توانید برای کمک به درمان حملات پانیک شبانه، روش‌های خودمراقبتی زیر را نیز انجام دهید:

• قبل از خواب از مصرف کافئین، شکر و الکل خودداری کنید. این خوراکی‌ها در اختلالات خواب و بروز حملات پانیک نقش دارند.
• قبل از خواب، فعالیت‌های آرامش‌بخش مانند تمرینات تنفسی، تمرینات آرام‌سازی، مدیتیشن و ریلکسیشن را انجام دهید. این فعالیت‌ها می‌توانند به کاهش احساس اضطراب و در نتیجه بهبود خواب کمک کنند. از طرفی انجام تمرینات تنفسی به تسکین علائم در طول حمله پانیک نیز کمک خواهند کرد.
• برای بهبود کیفیت خواب، برنامه خواب منظم داشته باشید. بهتر است این برنامه را حتی در روزهای تعطیل نیز دنبال کنید.
• رژیم غذایی سالم داشته باشید و مرتب ورزش کنید.
• با روان‌پزشک یا روان‌درمانگر درباره علائم خود صحبت کنید تا ریشه حملات پانیک در خواب مشخص شود.

مصرف برخی از دمنوش‌ها می‌تواند به آرامش قبل از خواب کمک کند. اما قبل از مصرف هر دارو یا مکمل گیاهی باید با پزشک متخصص مشورت کنید چون داروهای گیاهی معمولا تاثیرات مختلفی داشته و برخی از آن‌ها می‌توانند اضطراب را افزایش دهند.

تفاوت حملات پانیک شبانه با وحشت شبانه در چیست؟

وحشت شبانه نوعی اختلال خواب مخرب (پاراسومنیا) است. فردی که وحشت شبانه را تجربه می‌کند، علائمی مانند حمله پانیک شبانه خواهد داشت اما اینجا تفاوتی کلیدی وجود دارد که همان آگاهی است.

افرادی که وحشت شبانه را تجربه می‌کنند، اغلب از ابتلای به آن بی‌خبر هستند. ممکن است این‌طور به‌نظر برسد که بیدار هستید، جیغ بزنید، از رختخواب بپرید و به اطراف بدوید. این افراد در خواب هستند و بیدار کردن آن‌ها کار سختی است. پزشکان نیز توصیه می‌کنند که آن‌ها را از خواب بیدار نکنید. نکته اصلی اینجاست که وقتی وحشت شبانه تمام می‌شود، فرد دوباره به‌ خواب رفته و حتی ممکن است این اتفاق را در صبح روز بعد فراموش کند.

مهم‌ترین تفاوت وحشت شبانه با حمله پانیک شبانه این است که فرد در حمله پانیک از خواب بیدار شده و از احساس ترس و دیگر علائم حمله پانیک آگاه است؛ از طرفی ممکن است مدتی زمان ببرد تا دوباره بخوابد.

سؤالات متداول