پسوریازیس در کودکان: از علل و علائم تا درمان‌های علمی و مؤثر

پسوریازیس در کودکان یک بیماری پوستی بسیار شایع با منشأ خودایمنی است. اگر درباره علائم این بیماری مشکوک هستید یا فرزند دلبندتان با این بیماری مزمن التهابی دست‌وپنجه نرم می‌کند و به‌دنبال راهی برای مدیریت آن هستید، در این مقاله راهکارهای نوین، روش‌های درمانی مؤثر و نکات مهم برای مدیریت بهتر این بیماری پوستی در کودکان را پیش پایتان می‌گذاریم.

منظور از پسوریازیس در کودکان چیست؟

پسوریازیس، صدفک یا صدف پوستی در کودکان نوعی بیماری التهابی است که سرعت تولید سلول‌های جدید پوستی را تا ۱۰برابر بالا می‌برد و اثر ناخوشایندی بر پوست کودک می‌گذارد. این اختلال موجب ظهور تظاهرات پوستی به‌صورت پوسته‌ریزی فلسی یا پلاک‌های ضخیم سفید، نقره‌ای یا قرمز رنگ می‌شود، پلاک‌هایی که حاصل رشد سریع سلول‌های پوستی و تولید بیش از حد آنهاست.

این بیماری از اختلال در سیستم ایمنی کودک سرچشمه می‌گیرد و به‌عنوان بیماری خودایمنی، موجب تغییر پوست لطیف کودک به سطحی زبر، خشک و مرده می‌شود.

انواع پسوریازیس در کودکان

در ادامه، انواع مختلف پسوریازیس در کودکان را معرفی می‌کنیم.

۱. پسوریازیس پلاکی (Plaque psoriasis)

این نوع پسوریازیس شایع‌ترین نوع این اختلال خودایمنی در کودکان و حتی بزرگ‌سالان است. کودک مبتلا به این بیماری، ابتدا با ظهور لکه‌ها یا زائده‌های برآمده قرمزرنگ روی پوست سر و به‌مرور روی زانو، آرنج و کمر مواجه می‌شود. این زائده‌ها دردناک و خارشی هستند و درصورت خاراندن، احتمال خون‌ریزی وجود دارد.

۲. پسوریازیس قطره‌ای یا خال‌دار (Guttate psoriasis)

نوع دیگری از بیماری پسوریازیس که به‌وفور در کودکان شاهد آن هستیم، نوع قطره‌ای یا خال‌دار است. علت این نام‌گذاری ظاهر قطره‌مانند لکه‌های پوستی است که شبیه قطرات ریز باران روی قفسه سینه، دست‌ها، پا و پوست سر کودک ایجاد می‌شوند. این شکل از پسوریازیس اغلب ظهور ناگهانی دارد و نتیجه عفونت‌ گلو مثل گلودرد استرپتوکوکی است.

۳. پسوریازیس وارونه (Inverse psoriasis)

پسوریازیس وارونه، معکوس یا خمشی به لکه‌های پوستی نرم و قرمز‌رنگی اطلاق می‌شود که در نواحی چین‌خوردگی پوست مانند زیر بغل، کشاله ران، پلک‌ها یا اطراف نواحی جنسی کودک ایجاد می‌شوند. کودکان چاق بیشتر مستعد ابتلا به این بیماری هستند. البته شیوع این شکل از پسوریازیس در کودکان کمتر از بزرگ‌سالان است.

۴. پسوریازیس پوسچولار (Pustular psoriasis)

این یک نوع نادر و شدید پسوریازیس در بزرگ‌سالان مسن بیشتر از کودکان اتفاق می‌افتد؛ با‌این‌حال هیچ محدودیت سنی برای ابتلا به آن وجود ندارد. علائم پسوریازیس پوسچولار شامل ظهور برجستگی‌های دردناک سفید یا زرد‌رنگ چرکی، التهاب و تغییر رنگ پوست است.

۵. پسوریازیس اریترودرمیک (Erythrodermic psoriasis)

اریترودرمیک خطرناک‌ترین نوع نوع پسوریازیس است که به‌ندرت در کودکان شاهد آن هستیم. درصورت ابتلا به این بیماری پرخطر، نه‌تنها تغییر رنگ شدید و پوست‌ریزی در نواحی وسیعی از بدن اتفاق می‌افتد، بلکه شاهد اختلال در دمای بدن، تعادل مایعات، لرز و ادم، تورم پا یا مچ نیز خواهیم بود. کودک مبتلا به پسوریازیس اریترودرمیک علائمی مثل خارش شدید، درد و تپش قلب را تجربه می‌کند.

علت پسوریازیس در کودکان: چرا کودکان به پسوریازیس مبتلا می‌شوند؟

محققان هنوز نتوانسته‌اند علت دقیق بیماری پوستی پسوریازیس در کودکان را تعیین و اعلام کنند، اما اکثریت آنها الگوی ژنتیکی را یک عامل بسیار مؤثر می‌دانند. اگر یکی از والدین مبتلا به پسوریازیس باشد، احتمال ابتلای فرزندان ۱۵درصد، اگر هر دو والدین مبتلا باشند، احتمال ابتلای فرزندان ۷۵درصد و اگر هیچ‌یک از آنها مبتلا نباشند، اما یکی از فرزندان به پسوریازیس مبتلا شود، احتمال ابتلای فرزندان بعدی ۲۰درصد است!

علاوه‌بر ژنتیک، اختلال در عملکرد سیستم ایمنی بدن نیز می‌تواند باعث تولید غیرقابل‌کنترل و تجمع سلول‌های پوستی شود. در نتیجه، پلاک‌ها و ضایعات پسوریازیس شکل می‌گیرند و کودک عملا به این بیماری مبتلا می‌شود.

برخی از محرک‌های پسوریازیس در کودکان عبارت‌اند از:

• عفونت در گلو یا دستگاه تنفسی فوقانی (۲ تا ۶ هفته بعد از گوش‌درد، گلودرد استرپتوکوکی، برونشیت یا عفونت تنفسی)؛
• مصرف داروهایی مثل لیتیوم، بتا بلوکرها یا داروهای مالاریا؛
• هرگونه بریدگی، خراش، آفتاب‌سوختگی یا بثورات روی پوست؛
• زندگی در منطقه‌ای با آب‌و‌هوای سرد؛
• استرس فراوان؛
• چاقی.

پسوریازیس مسری نیست و منتقل نمی‌شود؛ بنابراین نیازی به قطع ارتباط نزدیک و حتی تماس کودک مبتلا با دیگر کودکان نیست. پیشنهاد می‌کنیم مشوق کودک برای حفظ معاشرت باشید و کمک کنید با ایجاد یک شبکه حمایتی قدرتمند از دوستان و همسالان خود، احساس تنهایی نکند.

نشانه‌ها و علائم پسوریازیس در کودکان: چطور بفهمیم؟

پسوریازیس روی پوست کودکان و بزرگ‌سالان اثرات متفاوتی دارد. برای اطمینان از ابتلای کودک دلبندتان به این بیماری، به‌دنبال علائم زیر بگردید. اینها رایج‌ترین علائم بیماری پسوریازیس در کودکان محسوب می‌شوند:

• فرورفتگی یا تغییر رنگ ناخن؛
• خارش، درد یا ناراحتی عمومی کودک؛
• پوسته‌ریزی پوست سر؛
• درماتیت اطراف ناحیه پوشک؛
• تشکیل پلاک روی بازوها، پاها و میان‌تنه؛
• زائده‌های برجسته قرمزرنگ با پوسته‌های سفید نقره‌ای؛
• پوست خشک و ترک‌خورده  مستعد خون‌ریزی؛
• خارش، درد یا احساس سوزش در اطراف نواحی آسیب‌دیده؛
• نواحی قرمز و ملتهب در چین‌های پوستی؛
• زردشدن و ضخیم‌شدن ناخن‌ها.

رنگ زائده‌های بیماری پوستی پسوریازیس در کودکان تا حد زیادی به رنگ پوست کودک بستگی دارد:

• زائده‌های پسوریازیس در کودکان با رنگ پوست روشن سفید یا نقره‌ای رنگ با پوسته صورتی یا قرمز است.
• زائده‌های پسوریازیس در کودکان با رنگ پوست گندمی سفید و نقره‌ای رنگ است.
• رنگ زائده‌های پسوریازیس در کودکان با پوست تیره بنفش و خاکستری یا قهوه‌ای رنگ است.

وضعیت این لکه‌ها به‌مرور بدتر می‌شود و درصورت شروع درمان، آرام‌آرام رو به بهبودی می‌روند.

نکته: نوزادان درصورت ابتلا به پسوریازیس دچار بثورات پوشکی می‌شوند. این بثورات معمولا به روش‌های رایج درمان پسوریازیس پاسخ نمی‌دهند.

تشخیص پسوریازیس در کودکان: از چه پزشکی کمک بگیریم؟

یک متخصص پوست در اولین نگاه به وضعیت پوست کودک علائم پسوریازیس در کودکان را تشخیص می‌دهد. همچنین با توجه به اثر ژنتیک در بیماری پوستی پسوریازیس در کودکان، سؤالاتی در مورد سابقه خانوادگی یا عادات والدین می‌پرسند تا بدانند کودک چقدر در معرض خطر است. برخی از سؤالات پزشک عبارت‌اند از:

• کودک چه داروهایی مصرف می‌کند؟
• آیا اکثر مواقع در معرض سرما است؟
• دقیقا چه علائمی دارد؟
• علاوه‌بر ضایعات پوستی، درد مفصل هم دارد؟ (درد مفصل نشانه ابتلا به آرتریت پسوریاتیک است)
• شما و اعضای خانواده‌تان سابقه ابتلا به پسوریازیس را دارید؟
• کودک در معرض محرک‌های پسوریازیس مثل استرس، آفتاب‌سوختگی، گلودرد و غیره است؟

پزشک معمولا برای تشخیص دقیق علائم بیماری پسوریازیس در کودکان به آزمایش‌های تشخصیص نیاز ندارد؛ اما گاهی اوقات چاره‌ای به‌غیر از بافت‌برداری و بررسی نتیجه این آزمایش نیست. پزشک تکه‌ کوچکی از پوست را به‌عنوان نمونه برمی‌دارد و برای بررسی دقیق به آزمایشگاه می‌فرستد؛ نهایتا بعد از خواندن نتایج این آزمایش، به‌طور قطعی پسوریازیس را از اگزما و بثورات پوشکی تشخیص می‌دهد.

کودکان و نوزادان

ویزیت آنلاین

از متخصصان این حوزه بپرسید

دریافت ویزیت آنلاین

درمان پسوریازیس در کودکان: چه راهکارهایی وجود دارد؟

تمرکز اصلی روش‌های درمان پسوریازیس در کودکان بر تسکین علائم و رفع استرس کودک است وگرنه این بیماری مادام‌العمر درمان قطعی ندارد! رایج‌ترین و مؤثرترین روش‌های درمان را در این بخش مرور می‌کنیم.

۱. درمان موضعی پسوریازیس در کودکان

محبوب‌ترین شکل درمان پسوریازیس در کودکان درمان موضعی با لوسیون، فوم، کرم، قطران، محلول و شامپو است. بعضی از این داروها بدون نسخه و برخی از آنها فقط با نسخه پزشک در اختیار شما قرار می‌گیرند و علائم پوستی خفیف تا متوسط را به‌طور کامل از بین می‌برند.

اگر کودک دلبندتان به بیماری پوستی پسوریازیس مبتلا است، پزشک در مراحل اولیه مصرف کرم‌ها و لوسیون‌های دارویی مثل استروئیدهای موضعی و کرم‌های حاوی آنترالین، ویتامین D۳ مصنوعی (کلسیپوترین) و ویتامین A را تجویز می‌کند. اسید سالیسیلیک و قطران زغال‌سنگ نیز در درمان ضایعات پسوریازیس مؤثر است. البته نباید فراموش کنید که اسید سالیسیلیک و کرم اوره برای پلاک‌های ضخیم مناسب‌ هستند و برای کودکان زیر ۶ سال منع مصرف دارند.

از‌آنجاکه حفظ رطوبت پوست یک عامل تأثیرگذار در درمان پسوریازیس در کودکان است، احتمالا پزشک از والدین بخواهد هرازگاهی روی ضایعات پوستی کودک وازلین بمالند.

۲. درمان پسوریازیس در کودکان با فتوتراپی

نوردرمانی یا فتوتراپی یکی از روش‌های محبوب متخصصات پوست برای حذف آثار ظاهری پسوریازیس است. طی این درمان، پزشک اشعه ماورا بنفش متمرکز (UVA) یا اشعه ماورا بنفش (UVB) را به پوست بیمار می‌تاباند تا سرعت رشد سلول‌های پوستی و پوسته‌ریزی را کاهش دهد.

یادآوری مهم: نور ماوراءبنفش خود عامل ابتلا به سرطان پوست است؛ بنابراین به‌کارگیری این روش برای درمان پسوریازیس در کودکان عاقلانه نیست. پزشک متخصص نوردرمانی را معمولا به افراد مبتلا به پسوریازیس پلاکی خفیف یا پسوریازیس قطره‌ای توصیه می‌کند.

۳. داروهای سیستمیک برای درمان پسوریازیس در کودکان

داروهای سیستمیک به داروهایی می‌گویند که کل بدن را تحت تأثیر قرار می‌دهند و معمولا به‌صورت خوراکی یا تزریقی هستند، برخلاف داروهای موضعی (مثل پماد) که صرفا روی بخشی از بدن اعمال می‌شوند. هدف پزشک از تجویز داروهای سیستمیک مداوای سیستم ایمنی است. گفتیم که پسوریازیس در کودکان و بزرگ‌سالان نوعی بیماری خودایمنی است و از نقصی در سپر دفاعی بدن خبر می‌دهد. با مصرف قرص‌ها، کپسول‌های خوراکی و داروهای تزریقی می‌توان این نقص را تا حدودی پوشاند و قدرت ازدست‌رفته را به سیستم ایمنی بازگرداند.

پزشک زمانی سراغ دارودرمانی می‌رود که شدت علائم پسوریازیس در کودکان متوسط تا شدید باشد. دوره مصرف این داروها کوتاه است و اگر اثربخش نباشند، پزشک بعد از گذشت مدت‌زمان مشخصی درمان را متوقف می‌کند تا سلامت کودک به خطر نیفتد.

برخی از داروهای تزریقی برای درمان پسوریازیس در کودکان عبارت‌اند از:

• اتانرسپت (Etanercept): مصرف این دارو فقط ۲ بار در هفته، به‌مدت ۱۲ هفته، تجویز می‌شود. پس از این بازه زمانی اگر علائم بهبود نیافت، پزشک تزریق را قطع و داروی دیگری انتخاب می‌کند.
• اینفیلیکسیماب (Infliximab): این دارو در ۶ هفته اول به‌اندازه ۳ انفوزیون و سپس هر ۸ هفته به‌اندازه ۱ انفوزیون با تزریق وریدی قابل‌مصرف است. اگر علائم پسوریازیس ظرف ۱۰ هفته بهبود نیابد، پزشک تزریق را قطع می‌کند.
• اوستکینومب (Ustekinumab): دُز اول این دارو در شروع درمان، دُز بعدی ۴ هفته بعد و دُز بعدی ۱۲ هفته بعد دریافت می‌شود. درصورت بهبود نیافتن علائم پس از ۱۶ هفته، پزشک تزریق دارو را قطع می‌کند.
• آدالیمومب (Adalimumab): بیمار به دستور پزشک باید هر ۲ هفته یک دُز از این دارو را دریافت کند. اگر علائم پسوریازیس ظرف ۱۶ هفته بهبود نیابد، پزشک تزریق را قطع خواهد کرد.

نکته: پزشک برای درمان پسوریازیس سر در کودکان به‌ندرت سراغ دارودرمانی می‌رود. در موارد شدید‌تر پسوریازیس سر، داروهای خوراکی شامل آسیترتین، سیکلوسپورین یا متوترکسات مؤثرتر و پرکاربردترند.

۴. درمان طبیعی پسوریازیس در کودکان

با توجه به حساسیت والدین نسبت به سلامت فرزند دلبند خود، شمار افرادی که درمان طبیعی، خانگی و سنتی را به دارودرمانی یا نوردرمانی ترجیح می‌دهند کم نیست. در مورد اثربخشی راهکارهای طبیعی و عوارض احتمالی آنها از پزشک بپرسید و هرگز این روش‌ها را خودسرانه جایگزین درمان دارویی و پزشکی نکنید.

مواد طبیعی

برخی از مواد طبیعی اثر شگفت‌انگیزی بر زخم‌های پسوریازیس می‌گذارند و به‌طرز معجز‌آسایی موجب بهبودی ضایعات پوستی می‌شوند، موادی مثل:

• زردچوبه؛
• آلوئه‌ورا؛
• حمام نمک اپسوم؛
• حمام جو دوسر؛
• سرکه سیب؛
• روغن درخت چای.

البته پیش از آنکه این مواد را روی آثار پسوریازیس اعمال کنید، باید مقدار کمی از آن را روی پوست سالم کودک بگذارید و مطمئن شوید کودک به آن ماده حساسیت نداشته باشد. درصورت مشاهده هرگونه واکنش نامطلوب یا تشدید وضعیت بثورات، درمان خانگی را متوقف کنید و هرچه سریع‌تر پزشک را در جریان بگذارید.

رژیم‌های غذایی

اگر به روش‌های خانگی و طبیعی درمان پسوریازیس در کودکان بیشتر علاقه‌مند هستید، یکی از رژیم‌های غذایی زیر را برای تسکین سریع‌تر علائم این التهاب پوستی انتخاب کنید.

• رژیم غذایی بدون گلوتن: شامل مصرف غلات، محصولات فراوری‌شده بر پایه غلات و حذف نان‌های حاوی گندم، جو، پاستا، ماکارونی، کیک، بسیاری از شیرینی‌ها، شکلات، سس سویا و آب گوشت.
• رژیم گیاه‌خواری: شامل حذف گوشت، مرغ و غذاهای دریایی و مصرف میوه‌ها، سبزیجات، غلات، حبوبات، آجیل و دانه‌ها؛
• رژیم سرخ‌پوشان یا پالئو: شامل گوشت، مرغ، ماهی، دانه ها و سبزیجاتی که به‌صورت طبیعی از زمین به‌دست می‌آیند، شبیه آنچه انسان‌های اولیه می خوردند!
• رژیم مدیترانه‌ای: شامل استفاده کمتر از گوشت قرمز و شیرینی‌ها، حذف غلات تصفیه‌شده، چربی ترانس، غذاهای فراوری‌شده و مصرف میوه‌ها، سبزیجات، غلات کامل، حبوبات، آجیل و روغن زیتون به‌عنوان چربی سالم درکنار فعالیت بدنی منظم.

پسوریازیس و تأثیر آن بر احساسات کودکان

خارش و درد مداوم تمرکز را از کودک می‌گیرد و خواب شبانه را برای او سخت می‌کند. البته پسوریازیس همیشه برای کودک آزادهنده و باعث ناراحتی نیست؛ مخصوصا اگر محل رشد ضایعه‌های پوستی با لباس پوشانده شود و خارش چندانی نداشته باشند. با‌این‌حال حتی تصور ابتلا به یک بیماری خودایمنی مادام‌العمر برای کودک ناراحت‌کننده است، مخصوصا اگر فلس‌های پوستی پسوریازیس بخش وسیعی از نواحی حساس مثل پوست صورت یا اندام تناسلی را پوشانده باشند و هر بار که کودک در آینه نگاه می‌کند، اثرات بیماری را ببیند.

کودک رفته‌رفته عزت‌نفس خود را از دست می‌دهد و به‌خاطر افسردگی، اضطراب همیشگی و احساس شرم از بدن به تنهایی پناه می‌برد. حال تصور کنید که اظهار نظرهای همسالان درباره ظاهر ناخوشایند ضایعات پوستی، آزار و تمسخر آنها چقدر می‌تواند این احساسات منفی را تشدید کند.

این وضعیت مستقیما بر خلق‌و‌خوی کودک و نحوه نگرش او به خود تأثیر می‌گذارد، تمام ابعاد زندگی کودک را درگیر می‌کند و به شرم و انزجار از خود ختم می‌شود. البته تا زمانی که والدین کودک را به حال خود رها کنند و به‌فکر مقابله با تأثیرات منفی روحی و روانی این بیماری نباشند! همکاری و همراهی والدین در این مسیر معجزه‌ساز است. کودک مبتلا، پزشک و والدین باید دست‌به‌دست هم تلاش کنند تا به درمان همه‌جانبه پسوریازیس و عوارض احتمالی روحی روانی آن دست یابند.

چگونه برای کنار آمدن با پسوریازیس به کودک خود کمک کنیم؟

فرزند دلبندتان بیشتر از هر چیز به حمایت و تشویق والدین خود احتیاج دارد تا شرایط بیماری را درک کند، بپذیرد، زندگی عادی روزمره را از سر بگیرد و هرگونه تغییر را با شما در میان بگذارد اما برای خنثی‌سازی اثرات ناگوار پسوریازیس بر روان کودک باید به‌فکر تدوین برنامه درمانی و حمایتی منسجم باشید.

۱. از درمانگر خبره کمک بگیرید

درمانگر به شما می‌آموزد چگونه این اختلال پوستی را به زبان ساده برای کودک توصیف کرده و او را برای مکالمه درباره پسوریازیس با دیگران، مکالمه عادی روزمره و تعامل خارج از محیط خانه آماده کنید. اگر کودکتان بدخلق و عصبانی است، زمان کمتری با دوستانش می‌گذراند، خواب‌وخوراکش مختل شده و مشکلاتی در مدرسه دارد، برای مراجعه به درمانگر دست‌دست نکنید!

 ۲. شنونده خوبی باشید

با کودکتان در مورد احساساتی که تجربه می‌کند حرف بزنید و به حرف‌هایش گوش دهید. از‌آنجا‌که توصیف حالات روحی و روانی برای بچه‌ها ساده نیست، می‌توانید به کودک بیاموزید احساسات خود را نام‌گذاری کند و هر بار برای بیان حال خود از همان اسم‌ها استفاده کند. با این روش، وقت‌هایی که کودک دلبندتان زیر فشار روانی است، راحت‌تر متوجه می‌شوید.

علاوه‌بر اینکه کودک را برای شروع دوره درمان تشویق می‌کنید، به حرف‌هایش در مورد تغییرات علائم بیماری خوب گوش دهید. اگر ضایعه‌های پوستی کودک سوزشی، خارشی، چسبنده و ناراحت‌کننده است، باید بدانید تا درست و دقیق به پزشک اطلاع دهید.

۳. تمرکزتان را روی واقعیت‌ها بگذارید

هرچقدر با این مسئله احساسی برخورد کرده‌‌اید و غصه‌ خورده‌اید، کافی است. تمرکز کودک را از بیماری و علائم ناخوشایند آن به راه‌های مدیریت علائم سوق دهید. فرزندتان نباید به‌خاطر ابتلا به این بیماری احساس بدی داشته باشد و مدام بپرسد «چرا من؟»؛ در عوض، نگاه او به این بیماری باید مثل بیماری‌های دیگر باشد و بداند که بزرگ‌ترها به سلامتی و حال خوب او بیشتر اهمیت می‌دهند تا ظاهر پوستش!

سؤالات متداول