درد سیاتیک در بارداری: علل، علائم و راهکارهای درمان

درد سیاتیک در بارداری نتیجه فشردگی تنها یک عصب در ستون فقرات است و همین اتفاق به‌ظاهر کوچک، مادر را تا انتهای دوره بارداری و حتی پس از آن به چالش می‌کشد؛ آن هم نه‌فقط چالش فیزیکی، بلکه چالش‌های روانی و سوق مادر به‌سمت احساسات منفی مثل اضطراب، استرس و افسردگی. جالب اینجاست که این درد از تغییرات طبیعی و معمولا کم‌خطر دوران بارداری است و ممکن است هر مادری با آن روبه‌رو شود. در این مقاله به علل، علائم و درمان‌های درد سیاتیک پای چپ و رگ سیاتیک در بارداری پرداخته‌ایم. برای کسب‌ اطلاعات بیشتر، روش‌های درمان سنتی و پزشکی را نیز اینجا بخوانید.

علائم درد سیاتیک در بارداری: چه احساسی دارد؟

فشاری که جنین و رحم درحال رشد به عصب سیاتیک وارد می‌کنند موجب بروز اولین علائم سیاتیک در بارداری یعنی تحریک، التهاب و درد می‌شود. این درد می‌تواند خفیف یا شدید باشد و دامنه حرکتی مادر باردار را محدود کند. از رایج‌ترین نشانه‌های درد سیاتیک در بارداری می‌توانیم به موارد زیر اشاره کنیم:

• درد گاه‌به‌گاه یا مداوم در یک طرف باسن یا ساق پا؛
• احساس سوزش در ناحیه کمر و باسن؛
• درد در طول مسیر عصب سیاتیک، از باسن به پایین پشت ران و ساق پا؛
• تکان ناگهانی درد شبیه دریافت شوک الکتریکی؛
• دردی که هنگام سرفه، عطسه یا نشستن طولانی‌مدت بدتر شود؛
• بی‌حسی، ضعف عضلانی یا گزگز در بخش‌های مختلف یک پا؛
• مشکل در راه‌رفتن، ایستادن یا نشستن؛
• کنترل ضعیف مثانه.

درصورت بی‌حسی پاها، کشاله ران، مثانه یا مقعد (همراه با بی‌اختیاری ادرار) هرچه سریع‌تر پزشک را در جریان بگذارید. این علائم از فتق شدید دیسک کمر خبر می‌دهند. پزشک برای بازگرداندن آرامش به مادر باردار، دارودرمانی یا جراحی فوری را توصیه می‌کند.

آیا سیاتیک می‌تواند در بارداری مشکل راه رفتن ایجاد کند؟

تصور کنید بخواهید با پاهای بی‌حس و اصطلاحا «خواب‌رفته»، وزنه‌ای را بلند کنید و راه بروید! البته که باعث مشکل است! خیلی وقت‌ها مادر باردار چنان ضعف و بی‌حسی در پاهای خود احساس می‌کند که لحظه‌ای قادر به نشستن، ایستادن و راه‌رفتن نیست. درد گاه‌به‌گاه یا مستمر در اندام تحتانی لگن، کشاله ران یا باسن به‌قدری زیاد و شدید است که مادر را از انجام ساده‌ترین فعالیت‌های روزمره مثل ایستادن و راه رفتن بازمی‌دارد.

علت درد سیاتیک در بارداری چیست؟

گاهی اوقات در طول بارداری ستون فقرات به‌قدری فشرده می‌شود که  عصب سیاتیک را تحت فشار قرار می‌دهد! فتق دیسک یا رشد خار استخوان روی مهره‌ها التهاب، بی‌حسی و درد را به‌دنبال دارد.

از‌طرفی، ترشح هورمون ریلکسین جهت نرم‌کردن رباط‌ها و آماده‌سازی لگن برای زایمان مرکز ثقل بدن را تغییر می‌دهد و با فشردگی ستون فقرات بر عصب سیاتیک تأثیر می‌گذارد.

درد سیاتیک زمان مشخصی ندارد و می‌تواند در مراحل مختلف بارداری رخ دهد اما ظهور آن در سه‌ماهه سوم حاملگی محتمل‌تر است. در آخرین ماه‌های بارداری که رشد جنین به حداکثر می‌رسد، افزایش وزن و احتباس مایعات به مفاصل و ماهیچه‌های ناپایدار مادر فشار زیادی وارد می‌کند.

حتی موقعیت جنین و شکل لانه‌گزینی او می‌تواند عامل فشردگی عصب سیاتیک باشد. برای مثال اگر در سه‌ماهه سوم سر کودک مستقیما روی عصب قرار گیرد، برای مادر دردناک است.

نکته: معمولا درد سیاتیک در بارداری دوم به بعد شدیدتر از بارداری اول است.

آیا درد سیاتیک در بارداری خطرناک است؟

در دوره حساس بارداری از کنار هیچ دردی نباید ساده عبور کرد! حتی دردهایی مثل درد سیاتیک که طبیعی و کم‌خطر، موقت و قابل‌درمان به نظر می‌رسند. بسیاری از پزشکان و مادرانی که چندین بار تجربه بارداری دارند، درد سیاتیک در بارداری را کم‌خطر می‌دانند و معتقدند خطر خاصی برای سلامتی مادر و جنین ایجاد نمی‌کند. اما باید دید که آیا این درد با احساس گزگز، مورمور شدن یا بی‌حسی پا همراه است؟ یا دامنه حرکتی مادر باردار را کم می‌کند؟ اگر پاسخ مثبت است، پزشک باید هرچه زودتر در جریان این درد قرار گیرد.

خوشخبتانه می‌توان درد آزاردهنده سیاتیک در بارداری را با انجام برخی حرکات کششی و رعایت اقدامات احتیاطی تسکین داد.

برای تسکین و درمان درد سیاتیک در بارداری چه باید کرد؟

درمانی مؤثرتر از استراحت برای تسکین درد سیاتیک در بارداری وجود ندارد. به‌طور کلی راه‌های درمان یا تسکین این عارضه را می‌توان به چهار دسته درمان خانگی، دارویی، ورزش و ماساژ تقسیم کرد:

در ادامه این بخش درباره درمان درد سیاتیک در ماه اول بارداری و ماه‌های بعدی براساس این چهار دسته، بیشتر صحبت می‌کنیم.

۱. تسکین خانگی درد سیاتیک در بارداری

درمان خانگی سیاتیک در بارداری شامل اقدامات مفید و مؤثری مثل دوش آب گرم یا استفاده از پد گرم‌کننده است. گرما عضلاتی که به‌خاطر حمل وزن اضافه سفت‌ شده‌اند را نرم و شل می‌کند. حتی می‌توانید با قراردهی یک کیسه یخ روی کمر و لگن، اثر سرمادرمانی را نیز امتحان کنید. مراقب باشید که پد حرارتی را برای مدت‌زمان طولانی روی ناحیه شکم قرار ندهید. حمام آب گرم و افزودن نمک اپسوم به آب حمام نیز می‌تواند در کاهش التهاب و تسکین درد بسیار مؤثر باشد.

سایر روش‌های خانگی درمان درد سیاتیک در بارداری را در ادامه بررسی می‌کنیم:

• یکی از راه‌های درمان سنتی درد سیاتیک در بارداری، استراحت روی تختی راحت و مناسب است. البته وضعیت استراحت مادر نیز می‌تواند درد و ناراحتی را تسکین دهد یا تشدید کند. در مورد انتخاب تشک مناسب با پزشک مشورت کنید و هنگام خواب، حتما یک بالش نرم زیر ساق پا بگذارید.
• به‌مدت ۹ ماه از نشستن طولانی‌مدت روی هر سطحی خودداری کنید. هر نیم‌ ساعت یک بار بلند شوید، کمی قدم بزنید و دوباره بنشینید. حتی نشستن درست به تسکین درد اطراف عصب سیاتیک کمک می‌کند.
• بدن برای مقابله با این درد به انرژی زیادی احتیاج دارد. مواد غذایی سرشار از مواد مغذی و ویتامین را وارد رژیم غذایی خود کنید. از پزشک درباره غذاهای مفید برای سلامتی عصب و عضلات بپرسید.
• ورزش شنا یکی از مؤثرترین روش‌های درمان سنتی درد سیاتیک در بارداری است که فشار روی عضلات و اعصاب را کم می‌کند.
• تا آنجا که می‌توانید از استرس و اضطراب دوری کنید. با انجام تمرینات تمدد اعصاب و تمرینات تنفسی آرامش ازدست‌رفته را ابتدا به روان خود بازگردانید تا تأثیر آن را بر بهبود وضعیت کلی خود ببینید.
• از کمربندهای مخصوص استفاده کنید. این کمربندها برای درمان درد عصب سیاتیک در بارداری تولید شده‌اند و با توزیع یکنواخت وزن بارداری، درد را به حداقل می‌رسانند.

۲. درمان دارویی درد سیاتیک در بارداری

درمان درد عصب سیاتیک در بارداری نیازمند پیگیری پزشکی و به‌ صلاحدید پزشک، شروع درمان دارویی است. حتی مسکنی که برای تسکین این درد استفاده می‌کنید باید زیر نظر پزشک و با تأیید او باشد. فراموش نکنید که مصرف بیش از حد داروهای مسکن در اواخر بارداری وضعیت سلامت جنین را تهدید می‌کند! به همین خاطر، در ماه‌های آخر بارداری یا در مواقعی که درد سیاتیک در پا و کمر به‌قدری شدید است که با مسکن آرام نمی‌شود، پزشک مصرف داروهای شل‌کننده عضلاتی را توصیه می‌کند.

در جلسه معاینه حتما درباره داروها و روش‌های درمانی پرخطر درد سیاتیک در بارداری از پزشک بپرسید. برخی از این روش‌ها عبارت‌اند از:

• مصرف داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی مثل ایبوپروفن شاید در نگاه اول امن به نظر برسد و برای درمان درد سیاتیک در بارداری مفید باشد اما برای جنین مخاطراتی دارد که نباید نادیده گرفت، به‌خصوص اگر در ماه‌های اولیه بارداری مصرف شوند. ناگوارترین عوارض این داروها اختلال در تشکیل عروق و جریان خون جنین است.
• فیزیوتراپی یک روش درمان پزشکی و ذاتا امن برای تسکین درد سیاتیک در بارداری است اما درصورت انجام نادرست تمرینات تقویتی یا فیزیوتراپی، عوارض آن ناگوار و بعضا جبران‌نشدنی است. از انجام تمرینات سخت و پرخطر فیزیوتراپی در خانه بپرهیزید و از یک متخصص کمک بخواهید.
• برای درمان گرفتگی رگ سیاتیک در بارداری می‌توان به تزریق استروئیدی روی آورد. این روش درمانی اگرچه در تسکین درد و التهاب مؤثر است، نباید خطر آن برای سلامت جنین و سیستم ایمنی مادر را فراموش کرد. برای کسب بهترین نتیجه، تزریق استروئیدی را به پزشک بسپارید.
• احتمال واکنش آلرژیک مادر باردار به برخی از داروها و روش‌های درمانی وجود دارد. این مسئله علاوه‌بر مادر، جنین را نیز تحت‌تأثیر قرار می‌دهد.

۳. ورزش برای تسکین درد سیاتیک بارداری

تمرینات ورزشی ملایم بهترین و مؤثرترین درمان درد سیاتیک در بارداری محسوب می‌شوند. درک می‌کنیم که در اوج درد و ناراحتی، استراحت چقدر وسوسه‌انگیز است! اما نباید با حذف فعالیت‌های روزمره و کم‌تحرکی تسلیم این درد شد.

برای تسکین عضلات و آرام‌سازی ذهن خود، ورزش را با انجام حرکات ملایم مثل پیاده‌روی و تمرینات یوگا شروع کنید. این تمرینات کمی دیرتر اثر می‌بخشند اما نسبت به تمرینات سنگین و دشوار، کم‌خطر‌ترند. فیزیوتراپیست بهترین کسی است که می‌تواند یک برنامه تمرینی عالی جهت درمان سیاتیک در بارداری برای شما بنویسد.

برخی از ورزش‌های مناسب برای درمان درد سیاتیک در بارداری عبارت‌اند از:

الف. حرکت ژست کبوتر

این حرکتِ چندمنظوره عضلات خم‌کننده و فلکسور لگن را هدف قرار می‌دهد. همچنین با بالابردن قدرت انعطاف‌پذیری بدن، موجب گسترش دامنه حرکتی مادر باردار می‌شود. برای انجام این حرکت:

• دست‌ها و زانوهای خود را روی زمین قرار دهید.
• به‌آرامی زانوی راست خود را به‌سمت جلو بلغزانید تا بین دو دست قرار گیرد.
• پای چپ را به‌سمت عقب بلغزانید و طوری قرار دهید که کف پا رو به بالا، روی زمین قرار گیرد.
• یک بلوک یوگا یا حوله رول‌شده را درست زیر لگن راستی قرار دهید. این وسیله فضایی برای شکم سنگین مادر باردار ایجاد کرده و کشش را آسان‌تر می‌کند.
• برای درمان درد سیاتیک پای چپ در بارداری، حرکت را برای پای مخالف تکرار کنید.

ب. حالت زاویه محدود

بهترین حرکات نرمشی برای درمان درد سیاتیک در بارداری حرکاتی هستند که با کشیدن عضلات ران، موجب کشیدگی استخوان لگن می‌شوند. برای انجام این حرکت:

• روی زمین بنشینید و دو پای خود را کاملا صاف روبه‌روی خود قرار دهید، طوری که ران‌‌ها، ساق‌ها، مچ‌ها و انگشتان شست دو پا یکدیگر را لمس کنند. اگر در ناحیه باسن یا کشاله ران خود احساس کشیدگی و سفتی دارید، به‌کمک یک پتو استخوان لگن را بالا بیاورید.
• به‌آرامی زانو‌ها را به‌طرف بیرون خم کنید و پاشنه‌ دو پا را به‌سمت لگن بکشید، به‌طوری که زانوی راست در طرف راست و زانوی چپ در طرف چپ خم شوند و کف دو پا با هم در تماس باشند.

ج. حرکت ژست کودک

حرکت ژست کودک بهترین تمرین برای برداشتن وزن کودک از لگن مادر و آزادکردن ستون فقرات است. این تمرین یوگا موجب کشش شانه‌ها، کمر، باسن، ران، گردن و مچ پا می‌شود و ذهن‌آگاهی مادر را تقویت می‌کند. برای انجام این حرکت:

• روی زانوهای خود بنشینید و پاها را کمی از هم جدا کنید. طوری که انگشتان پا در تماس با زمین و پاشنه پا به‌سمت بالا باشد. دو انگشت شست پا نیز باید با یکدیگر در تماس باشند.
• تا آنجا که می‌توانید، دو دست را به‌سمت جلو دراز کنید.
• شکم را بین ران دو پا بگنجانید.
• به‌آرامی سر را به‌ زمین نزدیک کنید و پیشانی خود را به زمین بچسبانید.
• در آخر دو دست را از بالای سر به‌سمت پایین بلغزانید تا کنار بدن قرار گیرند، به‌طوری که کف دو دست به‌سمت بالا باشد.

د. حرکت جنگجو ۲ ـ اصلاح‌شده/ حرکت فلکسور لگن

این تمرین کششی با کمک به عضلات فلکسور لگن، کمک زیادی به درمان سیاتیک در بارداری می‌کند. برای انجام این حرکت:

• روی زمین زانو بزنید و دستانتان را نیز روی زمین قرار دهید.
• یک قدم به‌سمت جلو بردارید، به‌طوری که لگن و زانو زاویه ۹۰ درجه داشته باشند.
• دست‌ها را از هم باز کنید. یک‌سمت را به‌طرف جلو و سمت دیگر را به‌طرف پشت دراز کنید.
• کل وزن خود را به‌سمت جلو بکشانید،؛ تاجایی‌که در قسمت جلوی لگن و ساق پا، کشیدگی احساس کنید.

۴. ماساژ برای تسکین درد سیاتیک در بارداری

ماساژدرمانی یکی از روش‌های سنتی و البته مؤثر درمان درد عصب سیاتیک در بارداری است، چراکه:

• استرس مادر را می‌گیرد و آرامش را جایگزین می‌کند؛
• جریان خون را بهبود می‌بخشد؛
• به تنظیم هورمون‌ها کمک می‌کند.

بهتر است برای دریافت ماساژ به یک متخصص مراجعه کنید. البته می‌توان به‌کمک یک توپ تنیس، عضلات پشتی را نرم کرد و تنش را از بین برد. در ماه‌های اولیه بارداری که هنوز افزایش وزن چندانی اتفاق نیافتاده و شکم سنگین نیست، می‌توانید به پشت دراز بکشید، یک توپ تنیس را زیر کمر بگذارید و استراحت کنید. در ماه‌های آخر بارداری می‌توانید همین کار را در حالت نشسته روی صندلی انجام دهید.

درمان درد سیاتیک بعد از زایمان

اگر هیچ‌یک از این روش‌های درمان سیاتیک در بارداری مؤثر نبود و این درد حتی تا بعد از بارداری ادامه‌دار شد، روش‌های درمان خانگی را تا زمان بهبودی کامل ادامه دهید. بعضی از مادران به‌محض زایمان با درد سیاتیک در بارداری خداحافظی می‌کنند و برخی دیگر، به‌خاطر ضعف در عضلات پشتی و شکم، درد سیاتیک را مدت‌ها به‌ دوش می‌کشند.

برای درمان درد عصب سیاتیک در بارداری، فعالیت‌های بدنی ملایم را ادامه دهید تا بدن قدرت ازدست‌رفته را باز یابد؛ درعین‌‌حال به استراحت موردنیاز بدن مادر بعد از زایمان نیز حواستان باشد. درصورت تشدید درد بعد از زایمان، پزشک را در جریان بگذارید.

چگونه با درد سیاتیک در بارداری بخوابیم؟

این دغدغه اکثر مادران بارداری است که از درد سیاتیک رنج می‌برند. درمان این درد نیازمند استراحت کافی و تغییر وضعیت خواب است. اگر تا امروز وضعیت خواب مناسبی نداشتید، از حالا به بعد هنگام خواب به پهلوی چپ یا راست بخوابید و برای حمایت بدن از بالش استفاده کنید. همچنین می‌توانید به پشت بخوابید و ساق هر دو پا را روی یک بالشتک نرم قرار دهید. این وضعیت خواب فشار روی عصب سیاتیک را کمتر و درد را آرام می‌کند.

پیشگیری از تشدید درد سیاتیک در بارداری

متأسفانه هیچ راهکار مفید و مؤثری برای پیشگیری از درد سیاتیک در بارداری وجود ندارد اما می‌توان با حفظ فعالیت بدنی در طول بارداری، انجام تمرینات کششی و یوگا، انجام ورزش شنا، استفاده از شکم‌بند و حفظ حالت مناسب ستون فقرات هنگام نشستن و ایستادن احتمال بروز این درد را به حداقل رساند.

چه زمانی باید از پزشک کمک بگیریم؟

اگرچه درمان درد عصب سیاتیک در بارداری لزوما نیازمند معاینه پزشک و شروع دارودرمانی نیست، برای اطمینان از سلامت کامل فرزند دلبندتان هرچه زودتر پزشک را در جریان بگذارید. درد سیاتیک در حاملگی به‌مرور کمرنگ می‌شود و بهبود پیدا می‌کند. حتی می‌توان با به‌کارگیری روش‌های درمان خانگی، این درد را در نطفه خفه کرد اما اگر درد به‌صورت ناگهانی بروز کند، با وجود مصرف دارو تشدید شود و با بی‌حسی و گزگز پا یا اختلال در اجابت مزاج همراه باشد، باید هرچه زودتر از پزشک حاذق و باتجربه کمک گرفت.

بارداری و زایمان

ویزیت آنلاین

از متخصصان این حوزه بپرسید

دریافت ویزیت آنلاین

درد سیاتیک در بارداری و جنسیت جنین ارتباطی دارند؟

مادربزرگ‌ها برای تشخیص جنسیت جنین چشم سوم داشتند! با نیم‌نگاهی به گردی شکم، طرز راه‌رفتن، نوع ویار و حتی دردهای مادر، جنسیت را حدس می‌زدند و خیلی وقت‌ها درست هم از آب در می‌آمد! اما واقعیت این است که:

درد کمر، زانو یا سیاتیک در دوره بارداری هیچ‌گونه ارتباط علمی با جنسیت جنین ندارد.

این درد فقط و فقط ناشی از فشردگی عصب ستون فقرات است و فارغ از جنسیت جنین، در مراحل مختلف بارداری، مادر را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد.

سؤالات متداول