تاثیر استرس بر پریود چیست؟ چطور کنترل کنیم؟

پریود شما یک یا دو روز به تأخیر می‌افتد و شما تعجب می‌کنید که چه اتفاقی ممکن است افتاده باشد. بارداری شایع‌ترین دلیل عقب افتادن پریود است و در این شرایط ترس تمام وجودتان را می‌گیرد که نکند به‌طور ناخواسته و بدون‌ برنامه باردار شده باشید؛ اما غیر از بارداری، دلایل زیادی باعث تأخیر در شروع پریود می‌شوند. پزشکان متخصص زنان می‌گویند استرس احساسی و فیزیکی باعث افزایش ترشح اندورفین و کورتیزول می‌شود. این هورمون‌ها تولید هورمون‌های زنانه را مختل می‌کنند. این اختلال عامل اصلی چرخه قاعدگی غیرطبیعی است. در واقع، این روشِ بدن زنان برای ابراز عدم آمادگی جهت تخمک‌گذاری و بارداری است. بنابراین تاثیر استرس بر پریود فراتر از چیزی است که تصور می‌کنید. باتوجه‌به افزایش عوامل استرس‌زا در جامعه و تاثیر مخرب آن روی بدن زنان، در این مقاله از مجله سلامت دکترساینا به بررسی تاثیر استرس بر قاعدگی می‌پردازیم.

چگونه استرس بر پریود تأثیر می‌گذارد؟

استرس می‌تواند از روش‌های مختلفی بر چرخه قاعدگی تاثیر بگذارد. استرس نه‌تنها سطح هورمون‌های شما را تغییر می‌دهد، بلکه ممکن است انرژی لازم برای قاعدگی را نیز کاهش دهد. استرس در درجه اول بر محور هیپوتالاموس-هیپوفیز-گنادال (HPG) و محور هیپوتالاموس-هیپوفیز-آدرنال (HPA) تاثیر می‌گذارد.

محور HPA مسئول تنظیم تعادل هورمون‌ها در پاسخ به استرس است. در طول پاسخ این محور به استرس، بخشی از مغز (هیپوتالاموس) هورمون آزادکننده کورتیکوتروپین (CRH) ترشح می‌کند. در نتیجهٔ تولید CRH، پاسخ به استرس در محور HPA تحریک خواهد شد که منجر به تولید هورمون استرس (کورتیزول) می‌شود.

از آنجا‌یی‌که استرس فعالیت محور HPA را تغییر می‌دهد، بنابراین فعالیت محور HPG نیز به‌شکلی ناخواسته تغییر خواهد کرد چون این دو در اصل باهم مرتبط بوده و هر دو روی سیستم هیپوتالاموس و غده هیپوفیز تاثیر می‌گذارند. بنابراین وقتی هورمون CRH و کورتیزول آزاد می‌شوند روی ترشح هورمون‌های ضروری بدن زنان برای تحریک تخمک تاثیر می‌گذارند و چرخه پریود را به‌ هم می‌ریزند؛ چون در این شرایط و با افزایش سطح کورتیزول، بدن صرف انرژی برای عملکردهای حیاتی را در مقایسه با مدیریت چرخه قاعدگی در اولویت قرار می‌دهد.

تاثیرات استرس بر پریود چیست؟

زمانی‌که هیپوتالاموس کار خود را به‌خوبی انجام داده و مواد شیمیایی آزاد می‌کند، غده هیپوفیز تحریک شده و به‌دنبال آن تخمدان‌ها تحریک خواهند شد. با تحریک تخمدان‌ها، هورمون‌های قاعدگی یعنی استروژن و پروژسترون آزاد می‌شوند. وقتی تحت استرس باشید، بدن کورتیزول تولید می‌کند. بسته به اینکه بدن شما چگونه استرس را تحمل می‌کند، کورتیزول می‌تواند تاثیر استرس بر پریود را در سطوح مختلف تغییر دهد. بنابراین ممکن است در زنی استرس باعث تاخیر در پریود یا قاعدگی نامنظم شود اما در دیگری باعث طولانی‌شدن پریود شود. در ادامه، تمامی موارد تاثیر استرس بر پریود زنان بررسی می‌شود.

استرس و جلو افتادن پریود

استرس با تاثیر روی هیپوتالاموس مغز، تعادل هورمون‌ها را برهم می‌زند و باعث بی‌نظمی چرخه قاعدگی می‌شود. تاثیر استرس بر پریود در زنان متفاوت است. بنابراین همان‌طور که استرس می‌تواند در برخی از زنان باعث تاخیر در قاعدگی شود، برخی دیگر از زنان، پریود زودتر از موعد را تجربه خواهند کرد. به‌عبارتی، استرس شدید می‌تواند منجر به کوتاه‌تر شدن چرخه قاعدگی و جلو افتادن پریود شود. خانم‌هایی که استرس در سطوح مختلف را تجربه می‌کنند ممکن است سیکل‌های قاعدگی کوتاه‌تر از ۲۴ روز داشته باشند.

استرس و عقب افتادن پریود

سؤال خیلی از زنان این است که استرس چند روز پریود را عقب می اندازد؟ بهتر است بدانید که بدن شما با افزایش سطح کورتیزول در نتیجه تحمل استرس نمی‌تواند به‌طور مؤثری تخمک‌گذاری کند چون استرس می‌تواند با جلوگیری از ترشح هورمون لوتئینه‌کننده (LH) تخمک‌گذاری را به‌ تأخیر اندازد و در نتیجه، بدون افزایش هورمون LH، تخمک‌گذاری نخواهید داشت. این موضوع می‌تواند چرخه‌های قاعدگی را طولانی‌تر و به‌شکل بالقوه‌ای سنگین‌تر کند. به‌عبارتی براثر استرس ممکن است چرخه قاعدگی نامنظم شود و دیرتر از موعد همیشه پریود شوید. این عقب افتادن پریود، بسته به سطح استرس و مزمن بودن آن، می‌تواند باعث چند روز تا یک هفته و حتی در مواردی هفته‌ها و ماه‌ها تأخیر شود.  

استرس و طولانی ‌شدن پریود

استرس و پریود رابطه مستقیمی دارند. بنابراین استرس می‌تواند حتی باعث طولانی‌تر شدن قاعدگی شود. کورتیزول تنها یکی از هورمون‌هایی است که در نامنظم‌شدن قاعدگی تاثیر دارد. پروژسترون نیز نقش بسیار مهمی خواهد داشت چون برای تولید هورمون کورتیزول ضروری است.

پروژسترون بخشی ضروری از مرحله لوتئال چرخه قاعدگی است و باعث ضخیم شدن پوشش داخلی رحم می‌شود. اگر لانه‌گزینی جنینی رخ ندهد، کاهش سطح پروژسترون باعث ریزش پوشش داخلی رحم خواهد شد که همان پریود است.

زمانی‌که دچار استرس باشید، سطح پروژسترون در بدن شما نوسان پیدا می‌کند که می‌تواند باعث تغییر فاز لوتئال چرخه قاعدگی شود. از طرفی، تأخیرهای مرتبط با استرس و پریودی در تخمک‌گذاری که ناشی از محورهای HPA و HPG است به یک دوره طولانی‌تر از حالت عادی ختم می‌شوند چون فاز لوتئال چرخه قاعدگی و سایر مراحل آن علاوه‌بر سطح هورمون‌ها تحت تاثیر عملکرد تخمدان نیز قرار دارند.

استرس و پریود نشدن

استرس می‌تواند بسته به فرد، میزان و طول‌ مدت استرس، پریود را برای مدت‌های متفاوتی به تأخیر بیندازد. با سطح استرس پایین ممکن است زنان تنها چند روز یا نهایت با یک هفته تأخیر پریود شوند اما سطوح شدیدتر استرس یا استرس مزمن می‌تواند باعث تأخیر در پریود طی هفته‌ها و حتی ماه‌ها شود. اگر بیشتر از دو دوره متوالی پریود نشده‌اید و آزمایش بارداری شما منفی است، باید در اسرع وقت برای ارزیابی سلامت جسمی و هورمونی به متخصص زنان مراجعه کنید. شاید دلیل پریود نشدن شما ابتلا به بیماری نباشد و باید استرس خود را کنترل کنید. در این شرایط، پزشک متخصص زنان ممکن است مراجعه به روانشناس، مشاور یا روانپزشک را به شما پیشنهاد دهد.

استرس و پریود دردناک

سطوح بالای استرس ممکن است درک درد پریودی را به‌صورت کلی افزایش دهد که به آن دیسمنوره یا قاعدگی دردناک می‌گویند. نکته بسیار مهم اینکه، دیسمنوره بیشتر در بین زنانی دیده می‌شود که دچار استرس زیادی می‌شوند. با این حال، شدت گرفتگی‌های پریود و درد پریود ممکن است بسته به نوع استرسی که تجربه می‌کنید تغییراتی داشته باشند. لازم است بدانید که ورزش اثر محافظتی روی دیسمنوره دارد و برخی از ورزشکاران زن علی‌رغم اینکه سطوح بالایی از استرس دارند، گرفتگی‌ها و دردهای پریود کمتری خواهند داشت.

تغییر در شدت خونریزی پریود بر اثر استرس

سطح بالایی از استرس می‌تواند با جریان خون‌ریزی غیرمعمول مرتبط باشد. بنابراین علاوه‌بر اینکه استرس و طولانی شدن پریود مرتبط هستند، این شرایط روحی نامساعد می‌تواند شدت خون‌ریزی در دوران پریودی را نیز تغییر دهد.

جالب است بدانید که برخی از پزشکان معتقدند فقط انواع خاصی از استرس بر شدت جریان خون‌ریزی پریودی تاثیر می‌گذارد. به‌عنوان‌مثال، استرس مرتبط با همه‌گیری کرونا با جریان‌های خون‌ریزی سنگین‌تر قاعدگی مرتبط است. از طرفی، مطالعه‌ای که روی تعدادی از ورزشکاران زن انجام شد نشان داد زنانی که سطح استرس بالاتری داشتند، خون‌ریزی شدید قاعدگی را تجربه کرده‌اند.

اثرات بلند مدت استرس بر چرخه قاعدگی چیست؟

اگر استرس مدیریت نشود، می‌تواند اثرات بلندمدتی روی چرخه قاعدگی داشته باشد. بنابراین شاید در ابتدا تأخیر در پریود را تجربه کنید، اما به‌مرور این تأخیرها ماندگار شده و تبدیل به پریودهای نامنظم خواهند شد.

استرس در طولانی‌مدت منجر به عدم تعادل هورمونی می‌شود و زنان ممکن است علاوه‌ بر پریودهای دردناک، خون‌ریزی بیشتر در هر دوره، ازدست‌دادن چندین دوره و موارد دیگری که بررسی شدند، علائم زیر را نیز تجربه کنند:

• لکه‌بینی بعد از پریود؛
• چرخه‌های قاعدگی غیرقابل‌‌پیش‌بینی؛
• نامنظم شدن دوره‌ها به مدت طولانی؛
• علائم PMS شدیدتر؛
• تاثیر روی تخمک‌گذاری.

راه‌های مدیریت استرس برای حفظ چرخه قاعدگی منظم 

بهترین روش برای کاهش تاثیر استرس بر پریود انجام اقداماتی اصولی است که نه‌تنها می‌تواند سطح استرس شما را کاهش دهد بلکه باعث منظم شدن چرخه قاعدگی و کاهش انواع تاثیرات استرس بر قاعدگی می‌شود. این اقدامات عبارت‌انند از:

۱. ورزش منظم

فعالیت بدنی منظم تاثیرات منفی استرس را کاهش خواهد داد. از جمله بهترین ورزش‌ها برای مدیریت استرس می‌توان به تای‌چی و یوگا اشاره کرد.

۲. خواب منظم و کافی

یک خواب آرامش‌بخش و کافی می‌تواند به‌طور قابل‌توجهی سطح استرس شما را کاهش دهد. بنابراین بهتر است به کیفیت خواب شبانه خود دقت بیشتری داشته باشید. حداقل ۷ ساعت خواب عمیق و بدون اختلال برای جلوگیری از استرس و اضطراب و کاهش آن ضروری است.

۳. مصرف مکمل منیزیم

زنانی که مستعد استرس و اضطراب هستند ممکن است سطح استرس آن‌ها با مصرف مکمل منیزیم کاهش پیدا کند. البته این روش به تحقیقات علمی بیشتری نیاز دارد اما در هر صورت تنها با تجویز پزشک متخصص این مکمل را مصرف کنید.

۴. مشارکت اجتماعی

افرادی که مشارکت اجتماعی بیشتری دارند معمولا سطوح پایین‌تری از استرس مزمن را تجربه می‌کنند. توجه داشته باشید که این مشارکت اجتماعی به‌مفهوم غرق شدن در شبکه‌های اجتماعی نیست چون شبکه‌های اجتماعی خود عامل استرس افراد هستند.

۵. تمرین ذهن‌آگاهی

تمرینات منظم ذهن‌آگاهی به کاهش واکنش‌پذیری شما در موقعیت‌های استرس‌زا کمک خواهد کرد.

۶. مدیتیشن و تمرینات تمدد اعصاب

مدیتیشن، تنفس عمیق و کنترل‌شده و آرام‌سازی پیش‌رونده عضلانی باعث آرامش و کاهش استرس می‌شود.

سؤالات متداول