
خشکی واژن را جدی بگیرید! علل، علائم و بهترین روشهای درمان
خشکی واژن یک مشکل جدی در بین زنان است و برخلاف آنچه تصور میشود، مختص زنان یائسه نیست و میتواند در هر سنی اتفاق بیفتد. بیشتر زنان میتوانند متوجه کاهش رطوبت در ناحیه واژن شوند اما اغلب خجالت میکشند درباره آن با پزشک یا همسرشان صحبت کنند. به همین دلیل است که مدتهای طولانی درد یا سوزش در ناحیه واژن یا درد در هنگام رابطه جنسی را تحمل میکنند. اگر شما هم مشکل خشکی واژن دارید و تاکنون برای درمان آن اقدام نکردهاید، پیشنهاد میکنیم این مقاله را بخوانید و با علل و علائم و روشهای درمان خشکی واژن آشنا شوید.
منظور از خشکی واژن چیست و چقدر شایع است؟
خشکی واژن در زنان هنگامی اتفاق میافتد که رطوبت ناحیه واژن به دلایل مختلف از بین برود. دیوارههای واژن بهشکل طبیعی با لایه نازکی از مایع شفاف پوشیده شدهاند. این لایه مانند یک روانکننده عمل میکند و نهتنها پوشش واژن را سالم و ضخیم نگه میدارد، بلکه خاصیت الاستیکی آن را حفظ میکند. رطوبت واژن باعث ایجاد نوعی محیط قلیایی میشود که برای زندهماندن اسپرم ضروری است.
چیزی که باعث حفظ رطوبت واژن میشود، هورمون استروژن است. وقتی سطح استروژن افت میکند، دیوارههای واژن نازک میشوند و این بهمعنای آن است که سلولهای سازنده این دیواره که رطوبت ترشح میکنند تا حد زیادی از بین رفتهاند. درنتیجهٔ کاهش رطوبت، خشکی واژن (Vaginal dryness) اتفاق میافتد.
خشکی واژن در هر سنی رخ میدهد اما بعد از یائسگی که سطح استروژن بهشدت کاهش مییابد، شایعتر است. بهطور کلی، ۱۷درصد از زنان ۱۸ تا ۵۰ساله (که هنوز به یائسگی نرسیدهاند) با مشکل خشکی واژن در حین رابطه جنسی مواجه هستند. البته این آمار زنانی است که خشکی واژن را گزارش کردهاند زیرا تعداد زیادی از خانمها این مشکل را حتی با پزشک خود در میان نمیگذارند. میزان شیوع آن بعد از یائسگی، یک نفر از هر دو نفر است.

علت خشکی واژن چیست؟
در بیشتر موارد، علت خشکی واژن کاهش سطح استروژن است. بهطور طبیعی، با افزایش سن یا رسیدن به یائسگی سطح هورمون استروژن افت میکند. بنابراین، پوست و بافت واژن نازکتر میشود و انعطافپذیری خود را از دست میدهد.
علاوه بر علت هورمونی، برخی از بیماریها، داروها و روشهای درمانی هم میتوانند باعث خشکی واژن شوند. برای نمونه میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- بیماریها:
- دیابت؛
- افسردگی؛
- سندرم شوگرن (Sjogren’s syndrome) که نوعی اختلال خود ایمنی است و باعث خشکی در سراسر بدن میشود.
- شرایط خاص:
- شیردهی و زایمان؛مشکل در تحریک جنسی؛ورزش شدید؛
- سیگار کشیدن.
- داروها:
- قرصهای ضد بارداری و داروهای هورمونی کنترل بارداری؛
- داروهای آنتی استروژن برای درمان فیبروم رحم یا اندومتریوز؛
- آنتیهیستامینها؛
- داروهای ضدافسردگی.
- روشهای درمانی:
- درمانهای سرطان مانند شیمیدرمانی و هورموندرمانی؛
- برداشتن تخمدانها با جراحی (اوفورکتومی).
- محصولات بهداشتی:
- استفاده از دوش واژن؛
- صابونهای معطر؛
- کرمها و لوسیونهای مخصوص واژن و اطراف آن.
چرا واژن من هنگام رابطه جنسی خشک میشود؟
این سؤال بسیاری از افرادی است که مشکل خشکی واژن ندارند اما در حین رابطه جنسی، متوجه خشکشدن واژن خود میشوند، به این صورت که احساس میکنند در هنگام دخول سوزش و درد دارند. چرا این اتفاق میافتد؟ سه دلیل برای آن وجود دارد:
- در هنگام دخول جنسی، اصطکاک زیادی بین آلت تناسلی مردانه و ناحیه واژن ایجاد میشود. در نتیجه، اگر واژن بهاندازه کافی روان نباشد، احساس درد و ناراحتی میکنید.
- دلیل دیگر خشکشدن ناگهانی واژن هنگام رابطه جنسی، استرس و اضطراب شدید است. استرس زیاد اجازه تحریک جنسی را نمیدهد و در نتیجه، واژن رطوبت کافی نخواهد داشت.
- دلیل سوم شروع رابطه بدون تحریک جنسی است. وقتی زن از نظر جنسی تحریک میشود، واژن رطوبت کافی ترشح میکند. بنابراین، ناحیه واژن در هنگام دخول بهاندازه کافی روانکاری میشود.
راهحل آن چیست؟
برای جلوگیری از خشکی واژن در هنگام رابطه جنسی، از لوبریکانت یا روانکنندههای بر پایه آب استفاده کنید. اگر استرس دارید، با همسرتان صحبت کنید تا آرامتان کند. آرامش شما برای داشتن یک رابطه عالی ضروری است.
درنهایت، اگر بدون ایجاد تحریک جنسی بلافاصله رابطه را شروع میکنید و با خشکی واژن مواجه میشوید، بدون خجالت همسرتان را در جریان این مشکل قرار دهید و برای تحریک جنسی زمان بگذارید. اگر همسرتان مخالف است، او را از این حقیقت آگاه کنید که داشتن رابطه جنسی دردناک باعث میشود زن علاقه خود را به مقاربت از دست دهد. این همان چیزی است که بهتدریج صمیمیت بین زن و شوهر را از بین میبرد. بهاحتمال زیاد همسرتان این موضوع را درک خواهد کرد.

علت خشکی واژن بعد از پریود چیست؟
واژن برای مرطوبماندن به استروژن نیاز دارد. درعرض چند روز بعد از شروع قاعدگی، استروژن کافی در بدن شما تولید میشود و واژن را مرطوب نگه میدارد. بااینحال، بعد از پریود سطح استروژن افت میکند و به همین دلیل، موقتا خشکی واژن را تجربه میکنید. چند روز بعد واژن حالت طبیعی خود را بازمییابد؛ اما پس از یائسگی اینطور نیست و خشکی واژن یک مشکل دائمی خواهد بود.
نشانهها و علائم خشکی واژن چیست؟
بارزترین علامت خشکی واژن، دیسپارونی (dyspareunia) یا رابطه جنسی دردناک است. خشکی واژن باعث سفتی دهانه واژن، باریکشدن کانال آن و کاهش سطح ترشحات آن میشود که به درد و ناراحتی هنگام دخول میانجامد. سایر علائم به شرح زیر هستند:
- سوزش و خارش؛
- درد در ناحیه واژن و لگن بهویژه در هنگام فعالیتهای روزانه؛
- خونریزی خفیف بعد از رابطه جنسی بهدلیل آسیب به بافت دیواره واژن؛
- عفونتهای مکرر دستگاه ادراری یا عفونتهای مخمری؛
- نیاز مداوم به ادرار کردن؛
- بیمیلی به رابطه جنسی.
ازآنجاکه خشکی واژن باعث میشود دستگاه تناسلی خارجی هم رطوبت کمتری داشته باشد، ممکن است درد و سوزش را حتی با پوشیدن لباس زیر، در هنگام راهرفتن، نشستن و بسیاری از فعالیتهای عادی روزانه احساس کنید.
روشهای تشخیص پزشکی خشکی واژن چیست؟
پزشک متخصص زنان و زایمان برای تشخیص خشکی واژن به سابقه پزشکی شما توجه میکند و معاینات فیزیکی یا آزمایشهای مختلفی را انجام میدهد. همچنین برای یافتن علت خشکی واژن درباره علائمی که دارید و داروهایی که مصرف میکنید، از شما شرححال میگیرد. برخی از اقداماتی که پزشک برای تشخیص خشکی واژن انجام میدهد عبارتاند از:
- معاینه واژن: شامل بررسی دیوارههای واژن برای یافتن آثار پارگی یا نازکشدن پوست؛
- معاینه لگن: شامل بررسی داخل واژن برای یافتن نشانههای خشکی یا قرمزی؛
- آزمایش خون: برای ارزیابی سطح هورمونهایی نظیر استروژن که تعیین کند آیا خشکی واژن بهدلیل یائسگی هست یا نه؛
- نمونهگیری از ترشحات واژن: برای بررسی احتمال وجود باکتریهای مضر یا هرگونه عفونت.
چه زمانی از پزشک کمک بگیریم؟
خشکی واژن بهندرت نشاندهنده یک بیماری جدی است و اغلب خانمها هم تمایل ندارند درباره این موضوع صحبت کنند. پیشنهاد ما این است که حتما آن را جدی بگیرید و اگر خودتان با درمانهای خانگی نتوانستید آن را درمان کنید، نزد پزشک بروید، بهویژه اگر شرایط زیر را دارید:
- علائم خشکی واژن بیشتر از چند روز طول کشیده است؛
- بر زندگی روزمره شما تأثیر میگذارد؛
- ترشح یا خونریزی غیرعادی و شدید از واژن دارید؛
- در حین رابطه جنسی درد و ناراحتی دارید؛
- بعد از رابطه جنسی یا بین دو قاعدگی خونریزی میکنید.

خطرات و عوارض خشکی واژن چیست؟
برخی از خطرات و عوارض خشکی واژن عبارتاند از:
- افزایش احتمال ابتلا به عفونتهای قارچی یا باکتریایی واژن؛
- ایجاد زخم یا ترک در دیواره واژن؛
- ایجاد درد در رابطه جنسی؛
- تأثیر منفی بر روابط عاطفی با شریک زندگی؛
- افزایش خطر ابتلا به عفونتهای ادراری.
روشهای درمان خشکی واژن چیست؟
روشهای زیادی برای برطرف کردن خشکی واژن وجود دارد که ازآنجمله میتوان به درمانهای خانگی، داروهای تجویزی، داروهای بدون نسخه، لیزر و هورموندرمانی اشاره کرد. در ادامه همه این روشها را توضیح خواهیم داد.
۱. لیزردرمانی
یکی از روشهای برطرف کردن خشکی واژن استفاده از لیزر CO2 است. در این روش، ابتدا مقداری کرم بیحسکننده موضعی به ناحیه واژن میمالند و سپس یک پروب را وارد واژن میکنند. پرتوهای نور لیزر به بافت واژن نفوذ میکنند و گرمای این پرتوها به آن آسیب خفیفی میرساند. در فرایند بهبود بافت واژن کلاژن تولید میشود. در نتیجه، لیزر برای خشکی واژن میتواند به ضخیمشدن پوشش شکننده آن، افزایش رطوبت و جلوگیری از خشکی واژن کمک میکند. بااینحال، عوارضی مانند زخم، عفونت، درد و تغییر حس جنسی ممکن است اتفاق بیفتد. لیزر واژن باید طی چند جلسه با فاصله چند هفته انجام شود.
نکته: هنوز شواهد تحقیقاتی کافی برای مزایای لیزر یا ایمنبودن آن وجود ندارد.

۲. استروژنهای موضعی واژینال
استروژن موضعی به سه شکل حلقه، قرص و کرم موجود است. این محصولات باید با تجویز پزشک در ناحیه واژن اعمال شوند:
- حلقه (استرینگ): این حلقه نرم و انعطافپذیر است و جریان ثابتی از استروژن را مستقیما به بافتهای ناحیه واژن میفرستد. هم خودتان میتوانید آن را وارد واژن کنید و هم پزشکتان میتواند این کار را برایتان انجام دهد. حلقه را باید هر سهماه یکبار تعویض کنید.
- قرص: برای قراردادن قرص در واژن باید از یک اپلیکاتور یکبارمصرف استفاده کنید. در دو هفته اول درمان، روزی ۱ بار این قرص را درون واژن قرار میدهید و بعد از آن، ۲ بار در هفته کافی است. تا زمانی این کار را تکرار کنید که دیگر به آن نیاز نداشته باشید.
- کرم یا پماد: برای اعمال کرم یا پماد استروژنی واژینال به داخل واژن هم به یک اپلیکاتور یکبارمصرف نیاز دارید. بهمدت ۱ تا ۲ هفته هر روز این کرم را استفاده کنید و سپس طبق دستور پزشک، احتمالا ۱ تا ۳ بار در هفته کافی خواهد بود.
موارد منع مصرف استروژن موضعی
محصولات استروژن باید با تجویز پزشک مصرف شوند. استروژن موضعی میتواند عوارض جانبی متعددی ازجمله خونریزی واژینال و درد سینه را بههمراه داشته باشد. پزشک ممکن است در شرایط زیر استروژن موضعی را توصیه نکند:
- ابتلا به سرطان سینه و استفاده از مهارکننده آروماتاز؛
- سابقه سرطان آندومتر؛
- بارداری و شیردهی؛
- خونریزی واژینالی که دلیل آن را نمیدانید.
۳. استروژن خوراکی
یکی از روشهای درمان خشکی واژن استروژنهای خوراکی است. این داروها مانند نوعی جایگزین برای استروژن عمل میکنند و حتما باید با تجویز پزشک آنها را مصرف کنید:
اسپمیفن (Ospemifene)
اسپمیفن که با نام تجاری اسفنا (Osphena) در بازار موجود است، از نوع داروهای تعدیلکننده انتخابی استروژن (SERM) است. این داروی خوراکی که عملکردی مانند استروژن دارد، با افزایش ضخامت بافت واژن به خانمها کمک میکند درد کمتری در هنگام رابطه جنسی داشته باشند. معمولا دُز آن ۱ بار در روز است؛ اما باید آن را زیر نظر پزشک مصرف کنید. سازمان غذا و دارو هشدار داده است که این دارو ممکن است پوشش آندومتر رحم را ضخیم کند و خطر سکته مغزی و لختهشدن خون را افزایش دهد.
دی اچ ای آ
داروی دهیدرواپی آندروسترون (Dehydroepiandrosterone) که به دی اچ ای آ (DHEA) هم معروف است، داروی دیگری است که مانند استروژن در بدن عمل میکند. این دارو بهصورت شیاف واژینال و قرص موجود است و به درمان خشکی واژن و رابطه جنسی دردناک در افراد یائسه کمک میکند.
هشدار
نکته بسیار مهم: استروژن خوراکی هم برای افرادی که سرطان سینه داشتهاند یا در معرض خطر آن هستند، خطرناک است. برای مصرف داروهای حاوی استروژن حتما باید با پزشک خود صحبت کنید.
۴. ژلهای مرطوبکننده محیط واژن
مرطوبکنندههای بدون نسخه که میتوانید آنها را از داروخانه تهیه کنید، مخصوص واژن طراحی شدهاند. این ژلها بافت واژن را پر میکنند و رطوبت آن را افزایش میدهند تا پوشش واژن سالم بماند. مرطوبکننده میتواند pH واژن را تغییر دهد و احتمال ابتلا به عفونت ادراری را کاهش دهد. یادتان باشد هرگز از مرطوبکنندههای صورت یا بدن برای واژن استفاده نکنید. بهتر است ژلهای مرطوبکننده حاوی عطر، عصاره گیاهی یا رنگهای مصنوعی نباشند زیرا میتوانند واژن را تحریک کنند.
چند بار در هفته قبل از خواب، مرطوبکننده را روی دیوارههای واژن بمالید تا جذب شود.

۵. لوبریکانت یا روانکننده واژن
لوبریکانت یا روانکننده محصولی است که برای کاهش ناراحتی و درد حین رابطه جنسی طراحی شده است و میتوانید آن را از داروخانهها تهیه کنید. روانکننده را درست قبل از آغاز رابطه به واژن خود بمالید و میتوانید از همسرتان هم بخواهید از آن استفاده کند.
بهترین روانکنندهها آنهایی هستند که بر پایه آب باشند و مدت طولانیتری خاصیت روانکنندگی خود را حفظ کنند. اگر در سنین باروری هستید و از روشهای پیشگیری مثل کاندوم یا دیافراگم ضد بارداری استفاده میکنید، روانکنندههای حاوی وازلین و گلیسیرین و بهطور کلی لوبریکانتهای بر پایه روغن را استفاده نکنید. این لوبریکانتها به کاندومهای لاتکس و دیافراگمها آسیب میرسانند.
۶. شیافهای واژینال
شیافهای واژینال مبتنی بر اسید هیالورونیک و شیافهای استروئیدی نظیر اینتراروسا مانند روانکننده عمل میکنند. این شیافها ترشحات واژن را افزایش میدهند و محیط آن را مرطوب نگه میدارند. البته فراموش نکنید که ممکن است شیافهای واژینال روی نتیجه تست پاپ اسمیر اثر بگذارند.
۷. هورمون درمانی یائسگی
اگر خشکی واژن شما بهدلیل تغییرات در سطوح هورمونی در زمان یائسگی است، ممکن است پزشک هورموندرمانی یائسگی (MHT) یا درمان جایگزینی هورمونی (HRT) را پیشنهاد کند. MHT میتواند شامل استفاده از کرم، ژل و پچ باشد. این روش باید با تشخیص پزشک باتوجهبه سابقه پزشکی شما انجام شود.
۸. کربوکسیتراپی

کربوکسیتراپی روشی است که در آن از گاز دیاکسیدکربن (CO2) برای درمان خشکی واژن و بازگرداندن عملکرد آن استفاده میکنند. دیاکسیدکربن اثر گشادکنندگی روی عروق دارد و رگهای خونی را شل و منبسط میکند. در جلسات کربوکسیتراپی، با تزریق CO2 به بافت واژن، آن را ترمیم میکنند. در نتیجه، خاصیت کشسانی واژن افزایش مییابد و دیواره آن حالت ضخیم به خود میگیرد. تقویت ماهیچههای واژن و افزایش گردش خون به رفع خشکی واژن میانجامد.
۹. درمان خانگی
درمانهای خانگی برای رفع خشکی واژن شامل استفاده از محصولات طبیعی و تغییر سبک زندگی است. برای مثال میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
استفاده از روغنهای طبیعی
روغنهای طبیعی مانند روغن هسته انگور، روغنزیتون، روغن آفتابگردان و روغن نارگیل ممکن است برای درمان خشکی واژن در خانه بیضرر باشند. این روغنها را میتوانید بهعنوان روانکننده ناحیه واژن قبل از رابطه جنسی استفاده کنید. بااینحال، یادتان باشد که محصولات روغنی به کاندومها آسیب میرسانند؛ در نتیجه اگر پیشگیری از بارداری برایتان مهم است یا بهمنظور داشتن رابطه جنسی کمخطر از کاندوم استفاده میکنید، روانکنندههای بر پایه آب گزینه مناسب شما هستند.
مکملهای فیتواستروژن
فیتواستروژنها ترکیباتی هستند که مشابه استروژن در بدن عمل میکنند. آنها در غذاهای گیاهی ازجمله سویا، آجیل، دانهها و توفو وجود دارند. یک بررسی نشان میدهد که مصرف فیتواستروژنها ممکن است خشکی واژن و گرگرفتگی مربوط به یائسگی را تاحدودی بهبود بخشد. بااینحال، هنوز به تحقیقات بیشتری نیاز است.
رژیم غذایی
بهطور کلی، مطالعات کافی برای اینکه چه غذاهایی میتوانند به برطرف کردن خشکی واژن کمک کنند وجود ندارد. بااینحال، نوشیدن آب کافی برای هیدراتهماندن، مصرف رژیم غذایی حاوی فیتواستروژن مانند آجیل، دانهها، سویا و سایر غذاهای سالم میتوانند کمککننده باشند.
فعالیت جنسی منظم
داشتن فعالیت جنسی بهطور منظم که با تحریک جنسی آغاز شود، میتواند به بهبود سلامت کلی واژن کمک کند. تحریک جنسی به افزایش جریان خون و ترشحات واژن کمک میکند که باعث برطرفشدن خشکی واژن میشود.
تمرینات کف لگن
تمرینات کف لگن میتواند به تقویت عضلات ضعیف واژن کمک کند. با پایینآمدن سطوح استروژن، عضلات واژن با گذشت زمان ضعیف میشوند. تمرین کگل میتواند با شلکردن عضلات سفت واژن، تقویت عضلات آن و افزایش گردش خون در این ناحیه، به درمان خشکی واژن کمک کند.

پیشگیری از خشکی واژن امکانپذیر است؟
بهطورکلی، خشکی واژن که به یائسگی مربوط نباشد قابلپیشگیری است. برای پیشگیری از خشکی واژن نکات زیر را رعایت کنید:
- از صابونهای معطر برای تمیزکردن داخل و اطراف واژن استفاده نکنید؛
- روغنهای معطر، نمک اپسوم و حمام حبابی در داخل آب وان نریزید؛
- دوش واژن را فراموش کنید؛
- کرمها و لوسیونهای وازلینی را داخل واژن اعمال نکنید؛
- با دستمال مرطوب ناحیه واژن را پاک نکنید (حتی اگر دستمال کودک باشد)؛
- با آب داغ دوش نگیرید و در وان آب داغ ننشینید. آب باید بهاندازهای گرم باشد که احساس سوزش روی پوست نداشته باشید؛
- مرطوبکنندههایی را که مخصوص واژن نیستند برای واژن به کار نبرید؛
- کاندومهای N-9 یا nonoyxnol-9 دارای ماده شیمیایی خاصی هستند که باعث خشکی واژن میشود، از کاندومهای دیگری استفاده کنید؛
- لباس زیر ۱۰۰درصد نخی بپوشید و از لباسهای تنگ خودداری کنید.
کلام آخر دکترساینا
در این مطلب از دکترساینا، علل، علائم و روشهای درمانی برای برطرف کردن خشکی واژن را بررسی کردیم. این مشکل نه بیماری است و نه خطرناک است ولی باید جدی گرفته شود. درد در هنگام رابطه جنسی، درد و سوزش واژن هنگام راهرفتن و سایر عوارضی که خشکی واژن دارد، میتواند کیفیت زندگی و رابطه عاطفی شما را تحتتأثیر قرار دهد. این روند طبیعی بدن شماست و نباید از آن خجالت بکشید. حتما با پزشک مشورت کنید و اگر رابطه جنسی دارید، شریک عاطفی خود را در جریان آن قرار دهید. یادتان باشد داشتن رابطه جنسی دردناک نه برای شما خوب است و نه برای همسرتان؛ زیرا بعد از مدتی علاقه خود را به او از دست میدهید و کمکم رابطهتان رو به سردی میرود. پس درمان خشکی واژن را جدی بگیرید. بهترین پزشکان و متخصصان از سراسر ایران در دکترساینا ۲۴ساعته در کنار شما هستند تا شما را آنلاین ویزیت کنند و به سؤالات و دغدغههایتان پاسخ دهند.
سؤالات متداول
۱. آیا خشکی واژن از علائم بارداری است؟
نه لزوما. خشکی واژن میتواند به دلایل مختلفی ازجمله یائسگی، افزایش سن، مصرف برخی داروها و یکسری روشهای درمانی اتفاق بیفتد.
۲. علت خشکی واژن در حین رابطه چیست؟
معمولا در حین رابطه جنسی اصطکاکی که بین آلت تناسلی و واژن به وجود میآید سبب خشکی واژن میشود که برای رفع آن باید از روانکننده استفاده کرد.
۳. آیا خشکی واژن خطرناک است؟
خشکی واژن بهندرت خطرناک است ولی کاملا جدی است. بیتوجهی به درمان خشکی واژن میتواند به درد و سوزش در ناحیه واژن، مقاربت دردناک و افزایش احتمال ابتلا به عفونتهای دستگاه ادراری منجر شود.
۴. آیا خشکی واژن قابلدرمان است؟
بلهِ روشهای مؤثری برای درمان خشکی واژن وجود دارد که ازآنجمله میتوان به لیزردرمانی، کربوکسیتراپی، هورموندرمانی و داروهای حاوی استروژن اشاره کرد.
اطلاعات این مقاله صرفاً برای افزایش آگاهی شماست. بههیچعنوان بدون مشورت با پزشک اقدام به خوددرمانی نکنید.