آستیگمات چشم چیست و چگونه درمان می‌شود؟ | علت، علائم و راه‌های درمان قطعی

آستیگمات یکی از عیوب انکساری چشم است که دید فرد را مختل می‌کند. آستیگمات از مشکل در انحنای قرنیه ناشی می‌شود و البته در صورت عدم درمان می‌تواند در درازمدت مشکلات بیشتری ایجاد کند. در این مقاله با زبانی ساده ولی علمی می‌گوییم آستیگمات چیست، چرا ایجاد می‌شود، چطور می‌توان آن را تشخیص داد و چگونه می‌توان آن را درمان یا به‌طور مؤثر مدیریت کرد.

آستیگمات چشم چیست؟

آستیگماتیسم اصطلاحی است پزشکی به معنای اینکه شکل چشم شما خمیدگی غیرطبیعی دارد. آستیگماتیسم از عیوب انکساری و یک بیماری بسیار رایج چشمی است که باعث تاری دید می‌شود. 

معمولا چشم‌ها گرد و مانند توپ فوتبال هستند. اگر آستیگماتیسم داشته باشید، چشم شما شبیه تخم مرغ یا پشت یک قاشق است. این باعث می‌شود نوری که وارد چشمانتان می‌شود به‌طور ناهمسان خم شود و بینایی شما را در تمام فواصل دچار مشکل کند. به‌عبارتی چون قرنیه یا عدسی چشم انحنای نامتناسبی دارند، دو نقطه تصویری ایجاد می‌گردد که باعث تاری دید می‌شود.

آستیگمات در برخی به‌صورت مادرزادی وجود دارد و محققان علت آن را نمی‌دانند. همچنین آستیگمات ممکن است به دنبال جراحی چشم، آسیب یا بیماری چشمی رخ دهد.

در موارد نادر قوز قرنیه می‌تواند باعث ایجاد آستیگمات شود. در قوز قرنیه قسمت جلوی چشم (قرنیه) نازک و مخروطی‎تر می‌شود و احتمالا فرد به عینک یا لنزهای تماسی برای دید بهتر نیاز دارد. باید بدانید که مطالعه در نور کم و خیره شدن به مانیتور یا تلویزیون (نزدیک نشستن) ارتباطی با ابتلا به آستیگماتیسم ندارد.

آستیگماتیسم چطور بینایی را مختل می‌کند؟

بخش‌های مختلف چشم به‌طور هماهنگ با هم کار می‌کنند تا نوری را که وارد چشم می‌شود به مغز منتقل کنند. نور ابتدا از قرنیه (بخش شفاف جلوی چشم) عبور می‌کند. قرنیه این نور را متمرکز کرده و از طریق عدسی به سمت شبکیه (لایه‌ای در انتهای کره چشم) می‌فرستد. شبکیه این نور را به سیگنال‌های الکتریکی تبدیل و عصب بینایی آنها را به مغز ارسال می‌کند. سپس مغز از این سیگنال‌ها برای ایجاد تصاویری که می‌بینید استفاده می‌کند.

اگر آستیگماتیسم داشته باشید، نوری که وارد چشم می‌شود بیش از حد خمیده می‌شود. این نور نمی‌تواند به‌طور درست روی شبکیه متمرکز شود. در نتیجه، تنها بخش‌هایی از جسمی که نگاه می‌کنید واضح خواهند بود. این تمرکز نامنظم باعث می‌شود اشیاء تار یا موج‌دار به نظر برسند. آستیگماتیسم می‌تواند دید شما را در هر فاصله‌ای نزدیک یا دور، تحت‌تأثیر قرار دهد.

همچنین ممکن است دچار خستگی چشم شوید. احتمالا چون چشم‌هایتان برای دیدن بیش از حد تلاش می‌کنند.

تفاوت نزدیک‌بینی و دوربینی با آستیگمات چیست؟

آستیگماتیسم ممکن است همراه با دیگر عیوب انکساری مانند نزدیک‌بینی و دوربینی رخ دهد. 

• نزدیک‌بینی (میوپی): این حالت زمانی رخ می‌دهد که قرنیه بیش از حد معمول خمیده باشد یا کره چشم بلندتر از حد طبیعی باشد. در نتیجه، نور به‌جای اینکه دقیقا روی شبکیه متمرکز شود، در جلوی آن متمرکز می‌شود و باعت می‌شود اجسام دور تار به نظر برسند.
• دوربینی (هایپروپی): این وضعیت زمانی پیش می‌آید که قرنیه خمیدگی کافی ندارد یا کره چشم کوتاه‌تر از حد طبیعی است. اثر آن دقیقاً برعکس نزدیک‌بینی است؛ در حالت استراحت چشم، نور  هیچ‌گاه به‌طور کامل در پشت چشم متمرکز نمی‌شود  و به همین دلیل اجسام نزدیک تار دیده می‌شوند.

انواع آستیگمات

عدسی و قرنیه چشم به‌طورمعمول سطح صاف و انحنای یکسانی در تمام جهات دارند. این باعث می‌شود که اشعه‌های نور بر روی شبکیه متمرکز شوند. اگر قرنیه یا عدسی سطح صاف و یکنواخت نداشته باشند باعث می‌شود نور به‌درستی و به‌شکلی همسان شکسته نشود و عیوب انکساری چشم را ایجاد می‌کنند. درنتیجه دید فرد برای مشاهده اجسام دور و نزدیک مختل شده و اشیاء تار به نظر می‌رسند.

• ستیگماتیسم قرنیه‌ای: معمولا به دلیل شکل نامنظم قرنیه ایجاد می‌شود. 
• آستیگماتیسم عدسی: در این حالت، عدسی چشم شکل نامنظم دارد. آستیگماتیسم عدسی اغلب به‌دلیل آب مروارید به‌وجود می‌آید.

برخی افراد هم‌زمان هر دو نوع آستیگماتیسم قرنیه‌ای و عدسی را دارند.

علت آستیگمات چیست؟

آستیگمات در هر سنی ممکن است رخ دهد و کودکان و بزرگسالان را درگیر می‌کند. برخی مواردی که خطر ابتلا آستیگمات را افزایش می‌دهند عبارت‌اند از:

• سابقه خانوادگی آستیگمات یا سایر اختلالات چشمی مانند قوز قرنیه
• زخم یا نازک شدن قرنیه
• نزدیک‌بینی یا دوربینی بیش‌ازحد
• سابقه برخی اعمال جراحی مانند آب‌مروارید

۵ علامت آستیگمات چشم

مهم‌ترین علائم و نشانه‌های آستیگمات چشم عبارت‌اند از:

• تاری دید یا انحراف دید
• خستگی چشم یا احساس ناراحتی در چشم
• سردرد
• مشکل دید در شب
• جمع کردن چشم‌ها در زمان مشاهده چیزی

بسیار مهم است که درصورت مواجه شدن با مشکلات بینایی حتما با متخصص مشورت کنید. در قدم اول می‌توانید از متخصصان دکترساینا مشاوره بگیرید.

تشخیص آستیگمات

آستیگمات از طریق معاینه‌ی دقیق چشم توسط چشم‌پزشک یا اپتومتریست تشخیص داده می‌شود. برخی از آزمایش‌های لازم برای تشخیص چشم آستیگمات عبارت‌اند از:

• آزمون ارزیابی حدت بینایی: در این روش چشم‌پزشک از شما می‌خواهد که در فاصله معین نسبت به تابلو حروف (E) قرار بگیرید و جهت حروف را مشخص کنید.
• تست انکسار یا شکست نور: در این تست از دستگاه انعکاس‌دهنده نور استفاده می‌شود. این دستگاه دارای لنزهای اصلاح‌کننده با قدرت دید مختلف است که درنهایت لنزی که دید بهتری برای فرد دارد انتخاب می‌شود.
• کراتومتری: در این روش با استفاده از کراتومتر انحنای قرینه اندازه‌گیری می‌شود.
• معاینه با لامپ اسلیت: لامپ شکاف یک میکروسکوپ ویژه همراه با نوری روشن است که متخصص چشم آن را به داخل چشم شما می‌تاباند. او شدت و ضخامت پرتو نور را تنظیم می‌کند تا بتواند لایه‌ها و بخش‌های مختلف چشم شما را با دقت بررسی کند.

عدم درمان آستیگمات چه عوارضی به دنبال دارد؟

درصورتی‌که آستیگمات چشم درمان نشود ممکن است عارضه شدیدتر شده و به‌مرور زمان باعث قوز قرنیه شود. در قوز قرنیه، قرنیه به‌تدریج نازک شده و به سمت بیرون برجسته می‌شود. درصورتی‌که قوز قرنیه پیشرفت کند باعث زخم قرنیه می‌شود و ممکن است بینایی از دست برود.

یکی دیگر از عوارض آستیگمات، تنبلی چشم است، این مورد به‌ویژه در مواردی که آستیگمات در بدو تولد وجود دارد رخ می‌دهد. درصورتی‌که تنبلی چشم به‌موقع تشخیص داده شود می‌توان آن را درمان کرد.

روش‌های درمان آستیگمات

موارد خفیف آستیگمات معمولاً نیازی به درمان ندارد. در مواردی که درمان ضروری است از روش‌های زیر بسته به وضعیت بیمار و تشخیص پزشک استفاده می‌شود.

عینک و لنز تماسی

 لنزهای تماسی و عینک مخصوص آستیگمات متداول‌ترین درمان آستیگمات چشم هستند. این روش درمان غیرتهاجمی است و نیازی به جراحی ندارد.

ارتوکراتولوژی

 در این روش از لنزهای تماسی سفت برای اصلاح موقت انحنای غیرطبیعی قرنیه استفاده می‌شود. این لنزها به هنگام خواب بر روی چشم‌ها قرار داده می‌شوند که به‌تدریج شکل قرنیه را تغییر داده تا فرد در طول روز از بینایی کافی و شفاف بهره‌مند شود. اثر این لنزها موقت است و تنها به مدت یک روز باقی می‌ماند.

جراحی

 جراحی لیزیک چشم می‌تواند برای درمان آستیگمات چشم به کار رود. برای آشنایی بیشتر به مقاله‌ی جراحی لیزیک چشم مراجعه کنید.

چه زمانی به پزشک چشم مراجعه کنید؟

درصورتی‌که مشکلات بینایی باعث اختلال در فعالیت روزمره شده یا برای دیدن اشیا با مشکل مواجه باید به چشم‌پزشک مراجعه کنید تا در صورت ابتلا به آستیگمات زودتر درمان شروع شود.

سؤالات متداول