عفونت باکتریایی واژن | علائم، علت و سریع‌ترین روش‌های درمان

عفونت باکتریایی واژن عارضه‌ای شایع در زنان است که به‌دلیل عدم تعادل باکتری‌های مفید و مضر محیط واژن رخ می‌دهد. این نوع عفونت معمولا با علائمی مانند بوی نامطبوع شبیه به بوی ماهی، ترشحاتی به‌رنگ خاکستری و سفیدرنگ و همچنین خارش و سوزش واژن همراه است. عوامل متعددی ممکن است تعادل باکتریایی محیط واژن را به‌هم بریزند. این بیماری تا اندازه‌ای شایع است که اکثر زنان ممکن است حداقل برای یک بار در طول عمر خود به آن مبتلا شوند. باتوجه‌به اینکه واژینوز باکتریال می‌تواند آزاردهنده باشد و مشکلاتی را برای محیط مهمی مانند واژن ایجاد کرده یا حتی به اندام‌های دیگر سرایت کند، در این مقاله از مجله سلامت دکترساینا به بررسی علت ابتلا به این عفونت و روش‌های درمان کلینیکی آن می‌پردازیم. درباره روش‌های درمان خانگی این بیماری نیز صحبت خواهیم کرد.

عفونت باکتریایی واژن یا واژینوز باکتریال (BV) چیست؟

عفونت باکتریایی واژن (Bacterial Vaginosis) که به آن واژینوز باکتریال نیز گفته می‌شود، نوعی عفونت شایع واژن است. واژن زنان به‌صورت طبیعی باکتری‌هایی دارد که در محیط واژن زندگی می‌کنند. این باکتری‌ها به ۲ دسته، باکتری‌های مفید (خوب) و مضر (بد) تقسیم می‌شوند. باکتری‌های خوب و بد برای سلامت واژن ضروری هستند اما زمانی‌که باکتری‌های بد بیش‌ازحد رشد کرده و بر تعداد باکتری‌های خوب غلبه کنند، باعث عدم تعادل باکتریایی واژن می‌شوند. در این شرایط زنان به عفونت واژینوز باکتریال مبتلا خواهند شد.

این عفونت شایع‌ترین مشکل واژن در زنان بین سنین ۱۵ تا ۴۴سالگی است و در دوران باروری زنان رخ می‌دهد. آمار نشان می‌دهد که حدود ۳۵٪ از زنان به این عفونت مبتلا می‌شوند.

فراموش نکنید که شناخت علائم عفونت باکتریایی واژن عامل مهمی در تشخیص به‌موقع برای دریافت خدمات درمانی است. بنابراین در ادامه علاوه‌بر بررسی علت این نوع از عفونت واژن، علائم آن نیز بررسی خواهد شد چون اگر این عفونت به‌موقع درمان نشود، احتمال گسترش آن به دیگر اندام‌های تناسلی زنان وجود دارد و در این شرایط ممکن است زنان دچار عفونت رحم شوند.

علت عفونت باکتریایی واژن چیست؟

واژن زنان محل زندگی چندین نوع باکتری است که به آن‌ها میکروبیوم می‌گویند. البته باکتری‌های واژن را با نام «فلور واژن» نیز می‌شناسند. فلور متعادل واژن در واقع به حفظ سلامت آن کمک خواهد کرد. همان‌طور که اشاره شد، این باکتری‌ها به ۲ دسته باکتری‌های خوب و بد تقسیم می‌شوند. زمانی‌که تعداد باکتری‌های بد بیش‌ازحد افزایش پیدا کند، در واقع تعادل باکتریایی واژن به‌هم می‌ریزد. در این شرایط زنان به عفونت باکتریایی واژن مبتلا می‌شوند.

به عبارت ساده‌تر می‌توان گفت که واژینوز باکتریال زمانی اتفاق می‌افتد که باکتری‌های بد (بی‌هوازی) سریع‌تر از باکتری‌های خوب (لاکتوباسیل‌ها) رشد کنند. بنابراین منظور از بیش‌ازحد، تغییر در تعادل میان تعداد این ۲ نوع باکتری است.

علت عفونت باکتریایی واژن می‌تواند هر چیزی باشد که شیمی طبیعی این ناحیه از دستگاه تناسلی زنان را تغییر داده و می‌تواند روی تعداد باکتری‌های آن تأثیر بگذارد. به‌همین دلیل است که فعالیت‌های زیر می‌توانند منجر به عفونت باکتریایی شوند:

• دوش واژینال؛
• استفاده از محصولات بهداشتی با کیفیت نامناسب؛
• داشتن رابطه جنسی محافظت‌نشده؛
• استفاده بیش‌ازحد از محصولات بهداشتی شستشوی واژن؛
• استفاده از ژل بهداشتی زنان با PH نامناسب.

لازم است بدانید که زنان به‌دلایل زیر به این نوع عفونت واژن مبتلا نخواهند شد:

• رفتن به استخر؛
• استفاده از وان آب‌گرم؛
• استفاده از توالت فرنگی؛
• لمس سطحی فرد مبتلا به عفونت باکتریایی واژن.

واژینوز باکتریال مسری نیست و از فردی به فرد دیگر سرایت نمی‌کند اما باید بدانید که فعالیت جنسی می‌تواند خطر ابتلا به این نوع عفونت را افزایش دهد.

آیا عفونت باکتریایی واژن همان عفونت مقاربتی یا بیماری جنسی است؟

واژینوز باکتریال از طریق رابطه جنسی منتقل نمی‌شود اما نکته مهم اینجاست که با فعالیت جنسی مرتبط است. محققان معتقدند که رابطه جنسی ممکن است محیط باکتریایی واژن را از حالت تعادل خارج کند. این موضوع باعث رشد بیش‌ازحد باکتری‌های بد در این محیط حساس خواهد شد اما عفونت‌های مقاربتی و بیماری‌های جنسی همان عفونت باکتریایی واژن نیستند.

واژینوز باکتریال با عفونت قارچی واژن چه تفاوتی دارد؟

واژینوز باکتریال و عفونت‌های قارچی هر ۲ از جمله عفونت‌های واژن هستند که روی میزان و نوع ترشحات این ناحیه تاثیر می‌گذارند. در ادامه به بررسی معیارهای تفاوت واژینوز باکتریال با عفونت قارچی واژن می‌پردازیم:

ترشح

علامت مشخصه واژینوز باکتریال، ترشحاتی با بوی ماهی است؛ این در حالی است که ترشحات ناشی از عفونت‌های قارچی معمولا بوی بدی نداشته اما ظاهر آن‌ها بیشتر پنیری است.

تحریک واژن

به‌طور معمول واژینوز باکتریال باعث تحریک یا خارش واژن نمی‌شود؛ این در حالی است علامت مشخصه عفونت‌های قارچی، خارش و سوزش واژن است.

دارو برای درمان عفونت باکتریایی واژن و عفونت قارچی

عفونت‌های قارچی را با داروهای بدون نسخه می‌توان درمان کرد. برای دریافت آنتی‌بیوتیک می‌توانید به داروخانه مراجعه کنید اما اکثر پزشکان توصیه می‌کنند که خودسرانه آنتی‌بیوتیک مصرف نکرده و برای درمان اصولی به پزشک متخصص زنان مراجعه کنید. اما در مورد عفونت باکتریایی واژن، قضیه کاملا متفاوت است چون باید برای درمان این عفونت به پزشک متخصص زنان مراجعه کنید. دلیل اصلی این توصیه، امکان سرایت عفونت به دیگر بخش‌های دستگاه‌ تناسلی زنان به‌ویژه رحم است که می‌تواند درمان را سخت‌تر کند.

بارداری

زنان باردار بیشتر در معرض خطر ابتلا به این بیماری قرار دارند. حدود ۲۵٪ از زنان باردار به واژینوز باکتریال مبتلا می‌شوند که دلیل اصلی آن تغییرات هورمونی در طول بارداری است.

علائم عفونت باکتریایی واژن چیست؟

نزدیک به ۸۴٪ از زنان مبتلا به عفونت باکتریایی واژن، علائمی ندارند اما حدود ۱۶٪ از زنان علائم زیر را در زمان ابتلا به این بیماری عفونی تجربه خواهند کرد:

• ترشحات واژن (ترشحات واژن مایل به سفید، خاکستری یا حتی‌ ترشحات سبزرنگ واژن)؛
• ترشحات واژن به‌همراه بوی ماهی به‌ویژه بعد از رابطه جنسی؛
• خارش و سوزش واژن؛
• احساس سوزش هنگام ادرار کردن.

علائم عفونت باکتریایی واژن می‌تواند مشابه سایر عفونت‌های اندام تناسلی زنان (عفونت‌های مقاربتی و عفونت قارچی) باشد؛ بنابراین مهم است که این بیماری به‌موقع تشخیص داده شده و برای درمان آن اقدام شود.

چه عواملی خطرعفونت باکتریایی واژن را افزایش میدهد؟

عوامل مختلفی می‌توانند خطر ابتلا به واژینوز باکتریال را افزایش دهند که به شرح زیر هستند:

• شریک جنسی جدیدی دارید؛
• از محصولات معطر برای شست‌وشوی واژن استفاده می‌کند؛
• از دئودورانت و عطر برای خوشبو شدن واژن استفاده می‌کنید؛
• از پد بهداشتی و تامپون معطر استفاده می‌کنید؛
• دستگاه پیشگیری از بارداری (IUD) دارید؛
• دوش واژینال می‌گیرید؛
• از لباس زیری استفاده می‌کنید که درصد نخ پلاستیکی آن بالاتر از نخ پنبه‌ای است.

عوارض عفونت باکتریایی واژن

واژینوز باکتریال معمولا عوارض جدی ایجاد نمی‌کند اما اگر درمان نشود، ممکن است به بیماری‌های دیگری دچار شوید که به شرح زیر هستند:

عفونت‌های مقاربتی

در صورتی که عفونت باکتریایی درمان نشود، خطر ابتلا به بیماری‌های مقاربتی مانند کلامیدیا و سوزاک افزایش پیدا می‌کند. اگر واژینوز باکتریال داشته و مبتلا به HPV هستید، احتمال انتقال HPV به شریک جنسی شما افزایش پیدا می‌کند.

بیماری التهابی لگن

عفونت باکتریایی واژن می‌تواند باعث بیماری التهابی لگن و عفونت‌ اندام‌های تناسلی شود. این موضوع تأثیر زیادی در مشکلات بارداری دارد.

زایمان زودرس

یکی از مهم‌ترین عوارض ابتلا به بیماری واژینوز باکتریال در دوران بارداری، زایمان زودرس است.

چه زمانی از پزشک کمک بگیریم؟

اگر علائم زیر را دارید، باید به پزشک متخصص زنان مراجعه کنید:

• ترشحات واژن تغییر رنگ داده و قوام آن تغییر کرده است. این ترشحات بیشتر به رنگ سفید، خاکستری و گاهی سبز هستند.
• ترشحات واژن بویی نامطبوع و غیرعادی دارد. بوی ماهی ترشحات واژن اصلی‌ترین نشانه ابتلا به واژینوز باکتریال است.
• درد، تورم، التهاب، سوزش و خارش واژن دارید.

عفونت باکتریایی واژن توسط پزشک چگونه تشخیص داده می‌شود؟

در تشخیص عفونت باکتریایی واژن تنها باید از پزشک متخصص زنان کمک بگیرید. در مراجعه به مطب، اگر علائم عفونت باکتریایی واژن را داشته باشید، پزشک از شما درباره سابقه پزشکی سؤال می‌کند. او می‌خواهد بداند که آیا قبلا به عفونت‌های واژینال شامل عفونت باکتریایی یا قارچی دچار شده‌اید یا خیر. پزشک همچنین ممکن است درباره ابتلای شما به بیماری‌های مقاربتی و جنسی نیز سؤال کند. همچنین میتوانید برای تسریع بخشیدن به تشخیص عفونت باکتریایی واژن بدون مراجعه حضوری از خدمات ویزیت آنلاین دکتر ساینا استفاده کنید.در نهایت برای تشخیص این عفونت معاینات زیر را انجام می‌شود:

معاینه لگنی

پزشک متخصص دستکش یک‌بار مصرف به دست کرده و انگشتان خود را داخل واژن می‌کند تا علائم عفونت مانند افزایش ترشحات و یا ترشحات بدبو که به رنگ سفید یا خاکستری هستند را بررسی کند. همان‌طور که اشاره شد، ترشحات بدبو با بوی ماهی و به رنگ سفید، خاکستری و در برخی موارد سبز از نشانه‌های اصلی ابتلا به عفونت باکتریایی واژن در زنان هستند.

گرفتن نمونه از ترشحات واژن

پزشک متخصص زنان پس از معاینه لگنی برای گرفتن نمونه از ترشحات واژن اقدام خواهد کرد. پزشک اسپکلوم (وسیله‌ای برای کنار زدن بافت‌های واژن و فراهم شدن دید بهتر هنگام معاینه) را در واژن قرار داده و از یک سواپ (ابزار پنبه‌ای استریل) برای برداشتن نمونه مایع واژن استفاده می‌کند. در نهایت نمونه ترشحات به آزمایشگاه فرستاده می‌شود تا نوع باکتری‌هایی که باعث واژینوز باکتریال شده‌‌اند مشخص شود.

در آزمایش‌های واژینوز باکتریال نمونه مایع واژن بررسی می‌شود. این نمونه تحت آزمایش‌های مختلفی قرار می‌گیرد که رایج‌ترین آن‌ها به شرح زیر هستند:

• تست میزان رطوبت: تست میزان رطوبت با قرار دادن نمونه ترشحات روی یک لام شیشه‌ای زیر میکروسکوپ انجام می‌شود.
• تست Whiff: در این تست ترشحات واژن از نظر نوع بو بررسی خواهند شد. اگر در این تست، ترشحات بوی ماهی داشته باشند، احتمال عفونت باکتریایی وجود دارد.
• تست PH واژن: در این تست میزان اسیدی بودن ترشحات واژن اندازه‌گیری می‌شود. PH بالاتر ممکن است نشان‌دهنده عفونت باکتریایی باشد.

روش‌های درمان عفونت باکتریایی واژن چیست؟

روش‌های درمان عفونت باکتریایی واژن شامل موارد زیر می‌شود:

آنتی‌بیوتیک‌ها

پزشک متخصص زنان آنتی‌بیوتیک را به‌عنوان دارو برای عفونت باکتریایی واژن تجویز خواهد کرد. از متداول‌ترین آنتی‌بیوتیک‌هایی که برای این تجویز می‌شوند می‌توان به «مترونیدازول»، «سیپروفلوکساسین»، «سکنیدازول» و «تینیدازول» اشاره کرد.

دوره درمان با آنتی‌بیوتیک در بیشتر مواقع ۷ روزه خواهد بود. در طی این مدت، علائم عفونت باکتریایی واژن از بین خواهد رفت. اما در برخی مواقع یعنی حدود ۱۰٪ تا ۱۵٪ زنان ممکن است در این دوره ۷روزه درمان نشوند و نیاز به مصرف طولانی‌تر آنتی‌بیوتیک‌ها داشته باشند.

نکته بسیار مهم اینکه باید دوره درمان با آنتی‌بیوتیک را کامل کرده و قرص‌ها را طبق دستور پزشک مصرف کنید. توقف دوره درمان زودتر از موعد ممکن است خطر ابتلای مجدد به عفونت باکتریایی واژن را افزایش دهد.

ژل یا کرم

پزشک متخصص زنان علاوه‌بر داروهای خوراکی برای درمان عفونت باکتریایی واژن ممکن است ژل و کرم نیز تجویز کند. از جمله ژل و کرم‌هایی که در این شرایط تجویز می‌شود می‌توان به ژل مترونیدازول، کرم واژینال کلیندامایسین و کرم واژینال تریپل سولفا اشاره کرد.

درمان خانگی عفونت باکتریایی واژن چگونه است؟

درمان خانگی ویژه‌ای برای درمان عفونت باکتریایی واژن وجود ندارد. در واقع تنها راه درمان اصولی این بیماری مصرف قرص‌های آنتی‌بیوتیک و ژل و کرم واژینالی است که پزشک متخصص زنان تجویز می‌کند. البته برخی از مطالعات نشان داده‌اند که مصرف برخی مواد غذایی می‌تواند خطر ابتلا به این عفونت را کاهش داده و حتی به درمان آن نیز کمک کند.

پروبیوتیک

مصرف روزانه لبنیات های پروبیوتیک و مکمل‌های پروبیوتیک می‌تواند به پیشگیری و درمان عفونت باکتریایی واژن کمک کند چون پروبیوتیک می‌تواند باکتری‌های خوب و بد را از بین ببرد.

سیر

سیر یکی از مواد خوراکی ضدباکتری است. مصرف قرص سیر یا حبه سیر می‌تواند یکی از گزینه‌های درمانی برای واژینوز باکتریال باشد.

ویتامین C

مصرف روزانه ویتامین C ممکن است به بهبود PH واژن (معیار اسیدیته یا بازی) و افزایش سطح باکتری‌های خوب کمک کند.

شیاف اسید بوریک

شیاف اسید بوریک یکی از روش‌های درمان خانگی و بدون نسخه عفونت باکتریایی واژن است. این شیاف می‌تواند به تعادل مجدد اسید در محیط واژن کمک کرده و خارش و سوزش را نیز کاهش دهد. تحقیقات زیادی درباره میزان اثرگذاری شیاف اسید بوریک انجام نشده است؛ بنابراین بهتر است از پزشک متخصص زنان مشاوره دریافت کنید.

چگونه از بازگشت عفونت باکتریایی واژن جلوگیری کنیم؟

زنان نمی‌توانند از بازگشت عفونت باکتریایی واژن جلوگیری کنند اما برای کاهش خطر ابتلا به این بیماری می‌توان اقداماتی انجام داد که به شرح زیر هستند:

• دوش واژینال نگیرید. این روش اگر به‌صورت مکرر انجام شود می‌تواند تعادل باکتری‌های خوب و بد واژن را به‌هم بریزد. واژن زنان غیر از استحمام معمولی و یک شست‌وشوی ساده با شوینده مناسب نیازی به پاکسازی ندارد. دوش واژینال می‌تواند فلور واژن را مختل کند و این امر خطر عفونت را افزایش می‌دهد. از طرفی، دوش واژینال هیچ‌گونه تأثیری در درمان عفونت ندارد.
• از تماس واژن با مقعد خودداری کنید. افرادی که رابطه مقعدی و واژینال دارند بیشتر با خطر ابتلا به واژینوز باکتریال روبه‌رو می‌شوند.
• تعداد شرکای جنسی خود را محدود کنید. زنانی که چند شریک جنسی دارند بیشتر در خطر بیماری‌های عفونی، قارچی و مقاربتی قرار دارند. بهتر است شرکای جنسی خود را با دقت بیشتری انتخاب کنید.
• در رابطه‌ی جنسی از کاندوم استفاده کنید. کاندوم مانع انتقال باکتری‌ها و بیماری‌های مقاربتی می‌شود و در نتیجه خطر ابتلا یا عود واژینوز باکتریال را کاهش می‌دهد.
• از شوینده‌های قوی و معطر برای شست‌وشوی واژن استفاده نکنید چون واژن را تحریک خواهند کرد. بهتر است از شوینده‌های مخصوصی که برای واژن تولید شده‌اند استفاده کنید. این نوع شوینده‌ها pH بین ۴٫۵ تا ۵٫۵ دارند که برای محیط واژن ایدئال و مناسب است.
• از پد بهداشتی و تامپون معطر استفاده نکنید. این محصولات ترکیباتی دارند که واژن را تحریک می‌کنند.
• از عطر یا دئودورانت ناحیه تناسلی استفاده نکنید.
• همواره لباس زیر نخی بپوشید. باکتری‌های بد واژن در محیط مرطوب رشد می‌کنند اما لباس زیر نخی که میزان پنبه بیشتری دارد نقش موثری در از بین بردن رطوبت اضافی واژن بازی می‌کند.
• برای شستن لباس‌های زیر خود از شوینده قوی استفاده نکنید.
• ناحیه تناسلی را از سمت جلو به عقب شست‌وشو دهید.

سؤالات متداول