داکسی سایکلین: کاربرد، عوارض جانبی و نحوه مصرف

داکسی سایکلین یکی از آنتی‌بیوتیک‌های پرکاربرد برای انواع مشکلات از جمله جوش صورت تا عفونت واژن است. وظیفه اصلی این دارو مبارزه با انواع عفونت‌های باکتریایی است و درصورت مصرف طبق دستور پزشک، اثربخشی آن ظرف مدت‌زمان کوتاه قابل‌مشاهده است. در ادامه این مقاله به بررسی کامل این دارو می‌پردازیم و شما عزیزان را با کاربردها، عوارض جانبی و نحوه مصرف این آنتی‌بیوتیک پرکاربرد آشنا می‌کنیم.

داکسی سایکلین در یک نگاه

اطلاعات کلی این آنتی‌بیوتیک را در جدول زیر مطالعه کنید.

داکسی سایکلین چیست؟

داکسی سایکلین در دسته‌بندی آنتی‌بیوتیک‌های تتراسایکلین قرار می‌گیرد و دوای درد انواع عفونت‌های باکتریایی است، مواردی مانند عفونت دستگاه ادراری، عفونت دستگاه تنفسی، عفونت چشم، بیماری لثه، سوزاک، کلامیدیا و سیفلیس. «داکسی سایکلین هیکلات» و «داکسی سایکلین مونوهیدرات» دو نمک متفاوت این دارو محسوب می‌شوند که اولی کاملا محلول در آب و دیگری اندکی محلول در آب است. درحال‌حاضر رایج‌ترین شکل‌های دارویی داکسی سایکلین شامل انواع کپسول و قرص داکسی ۱۰۰ میلی‌گرم، ۷۵ میلی‌گرم، ۵۰ میلی‌گرم و ۲۵ میلی‌گرم است. همچنین دُزهای قوی‌تر ۱۵۰ و ۲۰۰ میلی‌گرم نیز برای مقابله با عفونت‌های شدیدتر تجویز می‌شوند. این دارو در اشکال آمپول و شربت خوراکی نیز تولید می‌شود.

در حال حاضر، داکسی سایکلین در ایران فقط به‌صورت کپسول ۱۰۰ میلی‌گرم و شربت موجود است.

• جذب: دستگاه گوارش؛
• دفع: مدفوع؛
• مکانیسم اثر: داکسی سایکلین با اتصال به زیر واحد ۳۰S ریبوزومی موجب مهار سنتز پروتئین و بروز آثار باکتری استاتیکی می‌شود؛
• نیمه عمر: ۱۲ تا ۲۴ ساعت.

کاربرد داکسی سایکلین

همان‌طور که اشاره کردیم، کاربرد داکسی سایکلین برای درمان انواع عفونت‌های جدی یا جزئی ناشی از حضور باکتری‌ها است. پزشک این دارو را به دلایل زیر تجویز می‌کند:

• درمان یا پیشگیری از ابتلا به سیاه‌زخم؛
• درمان عفونت‌های خطرناک مانند طاعون و تولارمی (تب خرگوش)؛
• پیشگیری از ابتلا به مالاریا؛
• درمان آکنه و روزاسه (بیماری پوستی که باعث قرمزی، برافروختگی و جوش می‌شود)؛
• درمان علائم بیماری عفونتی پریودنتیت مثل پاکت لثه؛
• درمان عفونت ناشی از نیش کنه و بیماری‌های مرتبط با باکتری ریکتزیا مثل تیفوس؛
• درمان برخی از انواع عفونت‌های مقاربتی؛
• درمان عفونت‌های دستگاه تنفسی مانند برونشیت، ذات‌الریه یا سینوزیت؛
• درمان عفونت‌های چشمی مانند تراخم چشم یا ورم ملتحمه انکلوژن؛
• درمان عفونت وبا؛
• درمان عفونت‌های خاص انگلی؛
• درمان عفونت‌هایی که با پنی‌سیلین درمان نمی‌شوند.

هدف از تولید این داروی آنتی‌بیوتیک مهار رشد و گسترش باکتری‌ها است مثل باکتری‌هایی که منافذ پوست را آلوده و ماده روغنی عامل بروز آکنه تولید می‌کنند. داروی داکسی سایکلین رشد این باکتری‌ها را متوقف می‌کند تا جلوی انواع عفونت‌های باکتریایی را بگیرد.

نکته: این آنتی‌بیوتیک برای درمان سرماخوردگی، آنفولانزا و دیگر عفونت‌های ویروسی نه‌تنها مؤثر نیست، بلکه مصرف آن در چنین مواقعی، فرد را در معرض ابتلا به یک نوع عفونت مقاوم به درمان آنتی‌بیوتیکی قرار می‌دهد!

کپسول داکسی سایکلین برای چیست؟

کپسول داکسی سایکلین ۱۰۰ در درمان انواع عفونت‌های باکتریایی کاربرد دارد. پزشک این دارو را برای درمان عفونت چشم، عفونت روده، عفونت مجاری ادراری، سوزاک، پریودنتیت، عفونت گوش میانی، انواع جوش و آکنه، عفونت‌های پوست و بافت نرم، سینوزیت، برونشیت، سینه‌پهلو، عفونت‌های کلامیدیایی، سیفلیس و گنوره‌ای تجویز می‌کند. مصرف کپسول داکسی سایکلین برای عفونت واژن یکی از رایج‌ترین موارد مصرف این دارو است.

داکسی سایکلین برای جوش نیز تجویز می‌شود. در اثربخشی داکسی سایکلین برای جوش هورمونی و غیر هورمونی جای شک و تردید نیست. پزشک حتی برای درمان انواع‌ لکه‌ها و برآمدگی‌های ناشی از صدمات مختلف، درمان مالاریا و سیاه‌زخم می‌تواند doxycycline ۱۰۰ را تجویز کند.

گفتنی است در حال حاضر قرص داکسی سایکلین ۱۰۰ در بازار ایران موجود نیست و البته ازنظر درمانی با دیگر اشکال این دارو فرقی ندارد.

نحوه مصرف داکسی سایکلین

تجویز دُز مصرف داکسی سایکلین برای عفونت واژن و سایر بیماری‌های باکتریال برعهده پزشک و نحوه مصرف آن بسته به شکل دارویی و هدف از مصرف متفاوت است. بهترین زمان مصرف آنتی‌بیوتیک داکسی سایکلین همراه با وعده غذایی یا بلافاصله بعد از صرف غذا است. صبح اول وقت و نیم‌ساعت قبل از خواب شبانه، بهترین زمان ممکن برای مصرف این دارو است. ترجیحا دست‌کم نیم‌ ساعت بعد از مصرف دارو دراز نکشید تا در معرض خطر تحریک مری قرار نگیرید.

اگر داکسی سایکلین را برای درمان روزاسه یا عفونت لثه با دُز کمتر از ۴۰ میلی‌گرم مصرف می‌کنید، بهترین زمان مصرف دست‌کم یک ساعت قبل از صرف وعده غذایی است. اما اگر پزشک دُز بالای ۱۰۰ میلی‌گرم را برایتان تجویز کرده، انتخاب اینکه دارو را همراه با غذا بخورید یا نه، با خود شماست.

اگر داکسی سایکلین را برای پیشگیری از ابتلا به مالاریا مصرف می‌کنید، با مشورت پزشک از ۱ الی ۲ هفته قبل از سفر مصرف دارو را آغاز کنید و تا ۴ هفته بعد از بازگشت ادامه دهید.

• دُز مصرفی برای عفونت‌ها و بیماری‌های پوستی: معمولا ۱۰۰ تا ۲۰۰ میلی‌گرم در قالب ۱ یا ۲ دُز. برای عفونت‌های شدیدتر ۱۰۰ میلی‌گرم هر ۱۲ ساعت؛
• دُز مصرفی برای روزاسه یا عفونت لثه: معمولا کمتر از ۴۰ میلی‌گرم در قالب ۱ دُز ۴۰ میلی‌گرمی یا ۲ دُز ۲۰ میلی‌گرمی؛
• دُز مصرفی برای پیشگیری از مالاریا: معمولا ۱۰۰ میلی‌گرم در قالب ۱ دُز.

نحوه مصرف کپسول استاندارد داکسی سایکلین

کپسول داکسی سایکلین را به‌همراه حداقل ۱۵۰ میلی‌لیتر آب ببلعید. مصرف آب کمتر می‌تواند باعث تورم و تحریک گلو شود.

نحوه مصرف شربت داکسی سایکلین

قبل از هر بار مصرف سوسپانسیون را به‌خوبی تکان دهید تا دارو کاملا مخلوط و یکنواخت شود. تعداد دفعات مصرف در روز به دُز تجویزی پزشک بستگی دارد.

در صورت فراموشی یک وعده داکسی سایکلین، چه باید کرد؟

هروقت متوجه شدید یک وعده داکسی سایکلین را فراموش کرده و جا انداخته‌اید، دُز فراموش‌شده را به‌محض یادآوری مصرف کنید، مگر آنکه تقریبا زمان صرف نوبت بعدی دارو باشد. در این حالت بهتر است به‌جای مصرف داروی اضافه، نوبت فراموش‌شده را نادیده بگیرید و در نوبت بعدی فقط به‌اندازه همان نوبت دارو مصرف کنید.

درصورت کم‌رنگ‌شدن علائم عفونت باکتریایی مصرف دارو را خودسرانه قطع نکنید. دوره مصرف این آنتی‌بیوتیک را طبق دستور پزشک تکمیل کنید تا عفونت به‌طور کامل از بدن خارج شود.

عوارض جانبی داکسی سایکلین

شایع‌ترین عوارض مصرف داکسی سایکلین عبارت‌اند از:

• بی‌اشتهایی؛
• حالت تهوع؛
• استفراغ؛
• اسهال؛
• راش یا کهیر.

علاوه‌بر این عوارض کم‌خطر، شایع و موقتی، مصرف داروی داکسی سایکلین می‌تواند عوارض جدی‌تری به‌دنبال داشته باشد. هنوز در مورد اینکه ایا کپسول داکسی سایکلین باعث لاغری می شود یا خیر، اطلاعات موثقی در دست نیست؛ اما سایر عوارض جانبی پرخطر مصرف این دارو بارها در منابع علمی مختلف تأیید و تکرار شده‌اند. در ادامه، این عوارض جدی را مرور می‌کنیم.

اسهال مرتبط با آنتی‌بیوتیک

این وضعیت نتیجه رشد باکتری‌های گرم و مثبت کلستریدیوم دیفیسیل براثر مصرف آنتی‌بیوتیک است. اگر همزمان با مصرف این دارو یا حتی ۲ ماه پس از قطع آنتی‌بیوتیک شاهد اسهال آبکی، مدفوع خونی، گرفتگی شدید معده و تب هستید، هرچه سریع‌تر پزشک را در جریان بگذارید.

واکنش آلرژیک شدید

مصرف داکسی سایکلین می‌تواند زمینه ابتلا به سندرم «DRESS» را فراهم کند که نوعی حساسیت دارویی شدید و جدی است. دوره نهفتگی این سندرم طولانی‌مدت است و حتی در طول دوره نهفتگی می‌تواند به ارگان‌های مهم بدن مثل کبد، کلیه و قلب آسیب بزند. علائم ابتلا به این سندرم عبارت‌اند از:

• مشکلات تنفسی یا خس‌خس سینه؛
• تپش قلب؛
• تب و احساس بیماری و ناخوش‌احوالی؛
• تورم غدد لنفاوی؛
• تورم صورت، لب، دهان، زبان یا گلو؛
• مشکل در بلع یا گرفتگی گلو؛
• خارش، بثورات پوستی یا برجستگی‌های قرمزرنگ (کهیر)؛
• حالت تهوع یا استفراغ؛
• سرگیجه، احساس سبکی سر، غش؛
• گرفتگی معده؛
• درد مفاصل؛
• تورم در پا، مچ یا ساق؛
• تیرگی رنگ ادرار؛
• زردی رنگ پوست یا سفیدی چشم (یرقان).

واکنش‌ پوستی شدید

یکی از عوارض ناخوشایند مصرف داروی داکسی سایکلین، یک واکنش پوستی نادر به نام سندرم استیونز جانسون است. عدم درمان به‌موقع این سندرم، مرگ فرد مبتلا را به‌دنبال دارد. درصورت مشاهده این علائم فورا به پزشک مراجعه کنید:

• تغییر رنگ پوست به قرمز یا بنفش (مشابه سوختگی)؛
• تشکیل بثورات و تاول‌های قرمز، صورتی یا بنفش صاف یا برجسته روی پوست، دهان، بینی و اندام تناسلی؛
• قرمزی و درد چشم‌ها همراه با ریزش اشک.

حساسیت به نور خورشید

برخی افراد بعد از مصرف داکسی سایکلین به نور خورشید حساس می‌شوند، تا‌جایی‌که نمی‌توانند زیر نور مستقیم آفتاب‌ و نور لامپ‌های آفتابی قرار بگیرند یا در جلسات سولاریوم شرکت کنند. بهتر است در طول دوره مصرف این دارو بدون ضدآفتاب از خانه بیرون نروید و همواره از کلاه، دستکش و لباس محافظ استفاده کنید تا با آفتاب‌سوختگی شدید، تاول یا تورم پوستی مواجه نشوید.

ابتلا به سایر انواع عفونت‌ها

گاهی اوقات مصرف داکسی سایکلین برای درمان یک عفونت خاص، موجب بروز یک نوع عفونت دیگر می‌شود. اگر درصورت مصرف منظم دارو، علائم عفونت بهبود نیافت و بدتر شد، هرچه زودتر پزشک را در جریان قرار دهید.

فشار درون‌جمجمه‌ای

یکی از خطرناک‌ترین عوارض مصرف داکسی سایکلین، افزایش فشار اطراف مغز، بالابردن فشار خون داخل جمجمه و زمینه‌سازی برای ابتلا به یک بیماری جدی به نام تومور کاذب مغزی است. درصورت مشاهده این علائم مصرف داکسی سایکلین را متوقف کنید و فورا با پزشک تماس بگیرید:

• سرگیجه؛
• حالت تهوع و استفراغ؛
• سردرد شدید؛
• ضعف در بینایی.

تغییر رنگ دائمی دندان‌ها

یکی از عوارض ناخوشایند مصرف داکسی سایکلین، تغییر رنگ دائمی دندان‌ها به زرد، خاکستری یا قهوه‌ای است. این دارو می‌تواند بر رشد مینای دندان تأثیر بگذارد و منجر به ابتلا به هیپوپلازی مینای دندان شود.

اختلالات خونی

ظهور اختلالات خونی مثل کم‌خونی همولیتیک، افت سطح پلاکت خون (ترومبوسیتوپنی)، افت نوتروفیل (نوتروپنی) و سطوح پایین ائوزینوفیل (ائوزینوفیلی) از عوارض احتمالی مصرف داکسی سایکلین است. اگر بعد از مصرف این دارو با علائم زیر مواجه شدید، پزشک را در جریان بگذارید.

• تب؛
• تنگی نفس؛
• رنگ‌پریدگی یا زردی پوست؛
• بدن مستعد کبودی و خون‌ریزی؛
• عفونت مکرر؛
• ضعف یا خستگی غیرعادی؛
• سرگیجه، سبکی سر و بی‌حالی؛
• سردرد؛
• ضربان قلب سریع یا غیرطبیعی.

علائم اوردُز داکسی سایکلین

مصرف یک دُز اضافه داکسی سایکلین بعید است به کسی آسیب برساند؛ اما پزشک باید در جریان قرار گیرد. اگر به هر دلیلی ۱ یا چند دُز بیشتر داکسی سایکلین مصرف کرده‌اید، برای رفع نگرانی در مورد عوارض جانبی اوردُز داکسی سایکلین با پزشک معالج یا دکتر داروساز صحبت کنید. اگر مصرف‌کننده دچار تشنج یا مشکلات تنفسی شدید شود، وضعیت اورژانسی است و باید هرچه سریع‌تر برای دریافت مراقبت‌های بهداشتی او را به پزشک معالج رساند.

موارد احتیاط و منع مصرف داکسی سایکلین

اگرچه داروی داکسی سایکلین بدون تجویز و نسخه پزشک از داروخانه‌ها قابل‌تهیه است، لازم است برای کسب اطلاعات در مورد موارد احتیاط و منع مصرف این دارو با پزشک مشورت کنید.

• داکسی سایکیلین می‌تواند باعث واکنش آلرژیک شدید و بروز مشکلات تنفسی یا تورم زبان و گلوی فرد شود. اگر مستعد آلرژی هستید، این مسئله را با پزشک در میان بگذارید و به‌محض مشاهده اولین علائم آلرژی، فورا با پزشک تماس بگیرید.
• افراد مبتلا به اضافه‌وزن باید در مورد خطر ابتلا به فشار خون درون‌جمجمه‌ای با پزشک صحبت کنند. در چنین شرایطی مصرف داکسی سایکلین می‌تواند برای مصرف‌کننده مرگبار باشد.
• زنان باردار یا زنانی که قصد بارداری دارند، درصورت تجویز داکسی سایکلین توسط پزشک باید شرایط بارداری را به پزشک اعلام کنند. داکسی سایکلین برای زنان باردار و شیرده در گروه D قرار می‌گیرد و احتمالا برای جنین خطرناک است.
• مصرف دارو در کودکان زیر ۸ سال می‌تواند با عوارض جبران‌ناپذیر مثل تغییر رنگ همیشگی دندان‌ها همراه باشد. درکل، مصرف دارو برای این رده سنی مجاز نیست، مگر آنکه فواید احتمالی آن از خطرات احتمالی مصرف داکسی بیشتر باشد.
• پزشک قبل از تجویز داکسی سایکلین باید در جریان سابقه ابتلا به بیماری پورفیری، میاستنی گراویس، سابقه بیماری کبد یا کلیه، لوپوس، عفونت قارچی در دهان و واژن یا مصرف داروهای خوراکی گروه رتینوئید قرار بگیرد.

دارو

ویزیت آنلاین

از متخصصان این حوزه بپرسید

دریافت ویزیت آنلاین

داکسی سایکلین در بارداری و شیردهی

مصرف آنتی‌بیوتیک داکسی سایکلین می‌تواند اثربخشی قرص‌های ضد بارداری را کم کند. بنابراین عاقلانه است در طول دوره مصرف این دارو سراغ روش‌های کنترل بارداری غیر هورمونی مثل استفاده از کاندوم بروید.

درحال‌حاضر مطالعه دقیقی مبنی بر خطرات استفاده از داکسی سایکلین در دوره بارداری وجود ندارد. با‌این‌حال پزشک برای رشد کامل دندان و استخوان‌ جنین و جلوگیری از تغییر رنگ دائمی دندان کودک،‌ اجازه مصرف داکسی در سه‌ماهه دوم و سوم بارداری را به مادر نمی‌دهد.

داکسی سایکلین به‌راحتی ازطریق شیر مادر به کودک شیرخوار منتقل می‌شود و کودک را در معرض خطر عوارض جانبی قرار می‌دهد. به همین خاطر مصرف این نوع آنتی‌بیوتیک تتراسایکلین در دوران شیردهی نیازمند مشورت با پزشک و به احتمال بسیار زیاد قطع شیردهی یا قطع مصرف دارو است.

تداخلات دارویی داکسی سایکلین

مصرف همزمان داکسی سایکلین و داروهایی که با آن تداخل دارند، اثربخشی داکسی را کاهش و مدت‌زمان اثربخشی و عوارض جانبی دارو را افزایش می‌دهند. حتی ممکن است مصرف داکسی سایکلین اثربخشی این داروها را نیز کمتر کند. برخی از داروهایی که در دسته‌بندی تداخلات دارویی این آنتی‌بیوتیک قرار می‌گیرند عبارت‌اند از:

• آنتی اسیدها مانند هیدروکسید آلومینیوم، کربنات کلسیم، هیدروکسید منیزیم یا بی‌کربنات سدیم (بر جذب داکسی سایکلین تأثیر می‌گذارند)؛
• داروهای ضد تشنج مانند فنی‌توئین، فنوباربیتال یا پریمیدون؛
• بیسموت ساب سالیسیلات؛
• مکمل‌های کلسیم؛
• مکمل‌های آهن؛
• مولتی‌ویتامین‌ها؛
• ایزوترتینوئین (خطر ابتلا به فشار خون داخل جمجمه‌ای را افزایش می‌دهد)؛
• داروهای ضد‌بارداری خوراکی (داکسی سایکلین اثربخشی داروهای ضد بارداری خوراکی حاوی استروژن را کاهش می‌دهد)؛
• پنی‌سیلین (مصرف داکسی سایکلین در عملکرد باکتری‌کشی پنی‌سیلین اختلال ایجاد می‌کند)؛
• وارفارین (عوارض جانبی وافارین درصورت مصرف همزمان با داکسی سایکلین افزایش می‌یابد).

دقت کنید که این لیست شامل همه تداخلات دارویی داکسی سایکلین نیست و صرفا تداخل این آنتی‌بیوتیک با داروهای پرمصرف را فهرست کرده‌ایم. بروشور درون جعبه دارو فهرست کامل تداخلات دارویی داکسی سایکلین را در اختیارتان می‌گذارد.

داروی جایگزین داکسی سایکلین

اگر به هر دلیلی قادر به مصرف این آنتی‌بیوتیک نیستید، با پزشک در مورد دیگر گزینه‌های دارویی جایگزین صحبت کنید. این آنتی‌بیوتیک جایگزین‌های مختلف دارد و پزشک با توجه به علت مصرف، بهترین جایگزین را به شما معرفی می‌کند. از قطع مصرف خودسرانه داکسی سایکلین و مصرف سایر انواع آنتی‌بیوتیک جدا بپرهیزید.

نکات خرید داکسی سایکلین

کپسول داکسی سایکلین را فقط از داروخانه‌های معتبر خریداری کنید تا خیالتان بابت اصالت و تاریخ مصرف دارو آسوده باشد. نسخه پزشک را در اختیار دکتر داروخانه بگذارید تا دقیقا متناسب با دوره مصرف تجویزشده، دارو در اختیارتان قرار دهد. به نام درج‌شده روی بسته‌بندی دارو دقت کنید و مطمئن شوید برند تجاری قیدشده مربوط به داکسی سایکلین باشد. این دارو را در طول مدت‌زمان استفاده دور از دسترس کودکان نگهداری کنید.

شرایط نگهداری داروی داکسی سایکلین

بهترین شرایط ممکن برای نگهداری از داروی داکسی سایکلین در محیط اتاق با دمای ۱۵ الی ۳۰ درجه سانتی‌گراد است. این دارو را دور از نور، دور از محیط‌های مرطوب و دور از دسترس کودکان نگهداری کنید. محلولی که جهت تزریق وریدی آماده شده را می‌توان حداکثر به‌مدت ۷۲ ساعت در یخچال نگهداری کرد.

سؤالات متداول