علت درد پهلو در بارداری چیست؟ + مدیریت و درمان

بیش از ۵۰درصد از زنان باردار،درد پهلو در بارداری را تجربه می‌کنند. این درد تیز یا مبهم، معمولاً در یک یا هر دو طرف پهلو احساس می‌شود. درد پهلو و شکم در بارداری اغلب طبیعی هستند و به‌دلیل رشد جنین یا تغییرات هورمونی در این دوره رخ می‌دهند. بااین‌حال، گاهی اوقات ممکن است علت این درد خطرناک باشد که باید آن را جدی بگیرید. بنابراین، هرگاه حس کردید در ناحیه پهلو درد دارید، در وهله اول نترسید و آرامش خود را حفظ کنید؛ سپس به علائمی که در این مقاله به آن‌ها اشاره می‌کنیم توجه کنید و در صورت لزوم نزد پزشک بروید. حال بیایید ببینیم درد پهلو در بارداری چه علل و علائمی دارد و چگونه باید آن را مدیریت یا درمان کرد.

علت‌های طبیعی درد پهلو در بارداری

گاهی اوقات علت درد پهلو در بارداری کاملاً طبیعی است و جای نگرانی ندارد. برخی از این علل عبارت‌اند از:

۱. گرفتگی به‌دلیل رابطه جنسی

رابطه جنسی همراه با دخول می‌تواند باعث تحریک درد و گرفتگی پهلو به‌ویژه در سه‌ماهه دوم و سوم بارداری شود. این دردها عموماً خودبه‌خود از‌ بین می‌روند. 

۲. فشار عضلانی

هم‌زمان که بدنتان خود را برای رشد جنین آماده می‌کند، وزنتان هم افزایش می‌یابد. افزایش وزن در دوره بارداری برای رشد یک جنین سالم ضروری است. بااین‌حال، این افزایش وزن روی عضلات بدن به‌ویژه در سه‌ماهه دوم و سوم بارداری فشار مضاعفی وارد می‌کند. درد ناشی از فشار عضلانی ممکن است به تیر کشیدن پهلو در بارداری یا درد در ناحیه کمر و پایین‌تنه بینجامد. این درد اغلب با خم‌شدن یا بلندکردن اشیای سنگین تشدید می‌شود.

۳. درد رباط گرد

رباط یا لیگامان گرد وظیفه دارد رحم را محکم در سر جای خود نگه دارد. این رباط‌ها درنتیجهٔ افزایش وزن جنین و مایع آمنیوتیک اطراف آن و رشد رحم کشیده می‌شوند و درد پهلوی راست در بارداری را ایجاد می‌کنند. کشیدگی لیگامان گرد معمولاً در سه‌ماهه دوم بارداری شایع‌تر است و حتی با حرکت خیلی سریع یا عطسه و سرفه هم ممکن است تشدید شود.

۴. نفخ و یبوست

دفع گاز، نفخ، یبوست در بارداری و به‌طور کلی مشکلات دستگاه گوارش در سه‌ماهه اول و دوم بارداری شایع است و اغلب به‌دلیل تغییر سطح هورمون‌ها رخ می‌دهد. البته این درد در اواخر بارداری هم اتفاق می‌افتد اما در آن دوره بیشتر با فشار ناشی از افزایش وزن روی دستگاه گوارش مرتبط است. مجموع این تغییرات می‌تواند زمینه‌ساز نفخ، سوزش سردل و درد پهلو یا درد شکم در دوره بارداری شود.

۵. انقباضات براکستون هیکس

انقباضات براکستون هیکس به درد زایمان کاذب نیز معروف هستند و در اواخر بارداری و بیشتر در قسمت پایینی شکم احساس می‌شوند. این انقباضات که ممکن است احساس درد یا گرفتگی در پهلوها ایجاد کنند، تا حدی شبیه دردهای قاعدگی به نظر می‌رسند، با این تفاوت که قرار نیست خون‌ریزی اتفاق بیفتد.

درد ناشی از براکستون هیکس به‌گونه‌ای است که مادر احساس می‌کند زایمانش شروع شده است؛ به همین دلیل بسیار مهم است که بتوانید این انقباض‌های کاذب را از انقباض‌های زایمان تمیز دهید. انقباض‌های براکستون هیکس برخلاف انقباض‌های زایمان معمولاً با تغییر وضعیت یا راه‌رفتن متوقف می‌شوند و با گذشت زمان، نه شدت آن‌ها بیشتر می‌شود و نه فاصله بین آن‌ها کاهش می‌یابد.

علل جدی و خطرناک درد پهلو در بارداری

از علل طبیعی درد پهلو در بارداری گفتیم؛ بااین‌حال، این‌طور نیست که همیشه این نوع درد طبیعی باشد. گاهی علت درد پهلو در بارداری بسیار جدی و خطرناک است به‌طوری‌که باید به پزشک متخصص زنان مراجعه کنید. حالا بیایید ببینیم علل خطرناک درد پهلو در بارداری و علائم آن‌ها چیست.

۱. حاملگی خارج رحمی

در حاملگی خارج رحمی، جنین به‌جای رحم در جایی خارج از آن رشد می‌کند. حاملگی خارج رحمی یک وضعیت اورژانسی است و نیاز به رسیدگی فوری دارد؛ به‌ویژه اگر در لوله فالوپ اتفاق افتاده باشد. بنابراین، اگر درد و گرفتگی شدید به‌ویژه در پهلوی راست داشتید که با خون‌ریزی در آغاز بارداری همراه بود، لازم است بلافاصله پزشک یا ماما را در‌ جریان قرار دهید. حتی اگر نمی‌دانید باردار بوده‌اید و چنین علائمی را مشاهده کردید، به پزشک مراجعه کنید.

۲. پاره‌شدن جفت

جدا شدن جفت از دیواره رحم باعث خون‌ریزی و درد شدیدی می‌شود که برخلاف انقباض‌های گاه‌به‌گاه، بی‌وقفه ادامه می‌یابد. این وضعیت اورژانسی است و باید بلافاصله به بیمارستان مراجعه کنید.

۳. سقط جنین ناخواسته

سقط جنین ناخواسته خودبه‌خود اتفاق می‌افتد و با شرایطی که خودتان به دلایل مختلف شخصی یا پزشکی به بارداری‌تان پایان داده‌اید تفاوت دارد. درد شدید پهلوی راست همراه با دیگر علائم می‌تواند نشانه‌ای از سقط جنین ناخواسته باشد. درصورتی‌که علائم زیر را داشتید، بلافاصله پزشک یا ماما را مطلع کنید:

• درد شدید در قسمت پایینی شکم؛
• خون‌ریزی، لکه‌بینی یا دفع لخته خون؛
• درد قسمت پایین کمر.

این نوع سقط جنین در آغاز بارداری شایع‌تر است و حتی ممکن است ندانید باردار هستید. درصورتی‌که سقط جنین داشتید، لازم است حتماً با پزشک مشورت کنید تا عارضه‌ای برای شما ایجاد نکند.

۴. زایمان پیش‌ازموعد

اگر از بارداری شما کمتر از ۳۷ هفته گذشته است و انقباض‌های مکرر و پشت‌سرهمی را تجربه می‌کنید، لازم است بلافاصله پزشک یا ماما را در جریان قرار دهید. این مسئله ممکن است علامتی از زایمان پیش‌ازموعد باشد و لازم است در بیمارستان بستری شده و تحت‌نظر باشید.

۵. پره اکلامپسی

پره‌اکلامپسی یکی از مشکلات دوران بارداری است که با عوامل مختلفی از جمله فشار خون بالا مرتبط است. شیوع آن در سه‌ماهه دوم یا سوم بارداری بیشتر است. در صورت ابتلا به پره‌اکلامپسی، شاید در قسمت بالا و سمت راست شکم، درست زیر دنده‌ها دچار درد شوید. درصورتی‌که هر یک از علائم زیر را داشتید، لازم است که بلافاصله پزشک را در جریان قرار دهید:

• سردرد؛
• تاری دید؛
• حساسیت به نور؛
• تهوع؛
• استفراغ؛
• خستگی؛
• تورم به‌ویژه در پاها؛
• تنگی‌نفس.

۶. آپاندیسیت

به عفونت و التهاب آپاندیس، آپاندیسیت می‌گویند. شیوع آن در بارداری چندان بالا نیست اما در هر زمانی از بارداری ممکن است اتفاق بیفتد. آپاندیسیت یک وضعیت اورژانسی است و نیاز به رسیدگی فوری دارد. از سوی دیگر، علائم آن ممکن است با علائم طبیعی بارداری اشتباه شوند. آپاندیسیت اغلب باعث درد مبهم یا تیر کشنده در قسمت راست و پایین شکم می‌شود. از دیگر علائم احتمالی آن می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• درد شکم در اطراف ناف؛
• تهوع؛
• استفراغ؛
• تب؛
• کاهش اشتها.

در انتهای بارداری ممکن است علائمی از آپاندیسیت را تجربه کنید که چندان شایع نیستند؛ از جمله نفخ، سوزش سردل، خستگی، اسهال و درد قسمت میانی یا بالا راست شکم. درصورتی‌که هر یک از علائم نام‌برده را داشتید، لازم است به پزشک اطلاع دهید.

۷. سنگ کیسه صفرا

شیوع سنگ کیسه صفرا در بارداری بیشتر است زیرا دستگاه گوارش در دوران بارداری به‌طورکلی کندتر عمل می‌کند. سنگ کیسه صفرا در هر دوره‌ای از بارداری ممکن است ایجاد شود. برخی از علائم آن عبارت‌اند از:

• درد قسمت بالا راست شکم؛
• تهوع؛
• استفراغ؛
• کاهش اشتها؛
• تب.

درصورتی‌که هر یک از علائم بالا را داشتید، لازم است که پزشک را در جریان قرار دهید. در برخی مواقع سنگ‌های کیسه صفرا خودبه‌خود بهبود می‌یابند.

۸. عفونت ادراری

عفونت ادراری در بارداری شایع است و به‌راحتی می‌توان آن را درمان کرد. عفونت ادرار (UTI) باعث درد شکم و سوزش ادرار می‌شود. اگر شک دارید که به این عفونت مبتلا شده‌اید، حتما مقاله عفونت ادراری در بارداری را مطالعه کنید.

۹. سنگ کلیه

سنگ کلیه در بارداری اغلب در سه‌ماهه دوم و سوم رخ می‌دهد. درد آن معمولاً در پهلوها احساس می‌شود اما ممکن است جاهای دیگری نظیر کشاله ران هم تیر بکشد. تهوع، استفراغ، تکرر ادرار یا خون در ادرار هم ممکن است از علائم سنگ کلیه باشند.

نکته: در موارد نادر ممکن است خون‌ریزی خودبه‌خودی آدرنال یا غدد فوق‌کلیوی در بارداری به‌ویژه در سه‌ماهه سوم اتفاق بیفتد که نشانه آن، درد شدید پهلو در سمت چپ و کمر همراه با حالت تهوع است.

۱۰. سایر بیماری‌های کلیوی

برخی از بیماری‌های کلیوی مستقیماً با بارداری مرتبط نیستند. ممکن است زن باردار از قبل این بیماری‌ها را داشته باشد و همزمان با بارداری، درد پهلوی ناشی از این بیماری‌ها را احساس کند:

• بیماری کلیه پلی‌کیستیک؛
• عفونت کلیه؛
• لخته‌شدن خون یا خونریزی در کلیه‌ها.

درصورتی‌که درد پهلو و همزمان علائم سوزش یا درد در ادرار را احساس می‌کنید باید به پزشک مراجعه کنید. معمولاً درد هر کلیه (راست یا چپ) درد را در پهلوی همان سمت ایجاد می‌کند. بنابراین، اگر کلیه راست مشکل دارد، درد را در پهلوی راست احساس می‌کنید و برعکس. اگر عفونت یا بیماری بر هر دو کلیه تأثیر بگذارد، درد را در هر دو پهلو احساس خواهید کرد.

چه زمانی از پزشک کمک بگیریم؟

اگر اولین بار است درد پهلو دارید، با پزشک یا ماما مشورت کنید تا از علت درد مطمئن شوید، به‌ویژه اگر هر یک از علائم زیر را مشاهده می‌کنید:

• خون‌ریزی یا لکه‌بینی؛
• استفراغ؛
• تب؛
• تغییر حرکت‌های جنین؛
• آبریزش ناگهانی از واژن؛
• اسهال شدید؛
• ترشح غیرطبیعی واژن؛
• انقباض‌های منظم و پشت‌سرهم؛
• درد قسمت پایینی کمر؛
• درد یا سوزش حین ادرار؛
• درد شدید یا دردی که بعد از ۳۰ الی ۶۰ دقیقه استراحت منظم از بین نمی‌رود.

بارداری و زایمان

ویزیت آنلاین

از متخصصان این حوزه بپرسید

دریافت ویزیت آنلاین

مدیریت و درمان درد پهلو در بارداری

درمان درد پهلو در بارداری به این بستگی دارد که چه چیزی باعث این درد شده است. وقتی درد پهلو طبیعی است مدیریت آن در خانه امکان‌پذیر است. البته باید با پزشک یا ماما مشورت کنید و از طبیعی‌بودن آن مطمئن شوید.

درمان خانگی درد پهلو در بارداری

اگر درد پهلو طبیعی است، می‌توانید روش‌های زیر را برای مدیریت و درمان درد پهلو در بارداری امتحان کنید:

۱. استراحت

استراحت برای تسکین درد پهلو در بارداری بسیار مفید است.از بلند کردن اجسام سنگین خودداری کنید. در اغلب مواقع باید بعد از ۳۰ تا ۶۰ دقیقه بهبود یابید. چنانچه بعد از این مدت تغییری در وضعیت دردتان ایجاد نشد، لازم است پزشک یا ماما را در جریان قرار دهید.

۲. تغییر پوزیشن

اگر درد پهلو در بارداری ناشی از انقباض‌های براکستون هیکس یا کشیدگی لیگامان گرد باشد، با تغییر وضعیت بهبود می‌یابد.

۳. کمپرس گرم

گذاشتن کمپرس گرم مثل کیسه آب گرم یا حوله گرم روی محل درد مفید است؛ اما هرگز آن را بیشتر از ۱۰ دقیقه روی موضع قرار ندهید. حمام آب گرم نیز کمک‌کننده است.

۴. ورزش‌های بارداری

با پزشکتان درباره ورزش‌های مناسب دوره بارداری مشورت کنید.بسیاری از دردهای طبیعی بارداری با انجام منظم نرمش‌های مخصوص این زمان از جمله یوگای بارداری بهبود می‌یابند. پیاده‌روی روزانه و تمرین‌های کگل نیز کمک‌کننده است. البته مراقب باشید حرکت‌های کششی ناگهانی انجام ندهید زیرا ممکن است به خودتان آسیب برسانید.

۵. نوشیدن آب و مایعات (هیدراته ماندن)

نوشیدن آب و مایعات کافی همیشه مهم است. اهمیت این مسئله در دوره بارداری دوچندان می‌شود. هیدراته ماندن همچنین با پیشگیری از یبوست، در مدیریت درد پهلو در بارداری مفید است.

۶. مصرف فیبر کافی

مصرف فیبر کافی در دوره بارداری از جمله میوه و سبزیجات، با بهبود عملکرد دستگاه گوارش و جلوگیری از یبوست، به درمان و مدیریت درد پهلو کمک می‌کند.

۷. استفاده از شکم‌بند بارداری

در صورت نیاز می‌توانید شکم‌بندهای مخصوص دوره بارداری را امتحان کنید.

۸. استفاده از بالش موقع نشستن و خوابیدن

عادت کنید در زمان خوابیدن یک بالش بین پاها قرار دهید و روی یک پهلو بخوابید. همچنین، در زمان نشستن یک بالش زیر پاها قرار دهید تا کمی بالاتر قرار بگیرند.

۹. مصرف مسکن‌های بدون نیاز به نسخه

در صورت نیاز می‌توانید از استامینوفن برای تسکین دردتان استفاده کنید.

۱۰. مصرف دمنوش‌ها

برخی دمنوش‌ها مثل دمنوش بابونه ممکن است بتوانند باعث کاهش گرفتگی و درد شما شوند. به خاطر داشته باشید که مصرف برخی دمنوش‌ها در دوران بارداری مجاز نیست زیرا ممکن است با داروهای مصرفی شما تداخل ایجاد کنند. پس حتماً پیش از مصرف با پزشک مشورت کنید و در نوشیدن دمنوش نیز تعادل را رعایت کنید.

پزشک چه درمانی برای درد پهلو در بارداری توصیه می‌کند؟

اگر درد پهلو در بارداری علل دیگری دارد، باید به پزشک مراجعه کنید. پزشک ممکن است درمان‌های زیر را توصیه کند:

• آنتی‌بیوتیک درصورت تشخیص عفونت ادراری یا عفونت کلیه؛
• برداشتن آپاندیس در صورت ابتلا به آپاندیسیت؛
• روش کم‌تهاجمی مانند اورتروسکوپی (Ureteroscopy) برای برداشتن سنگ کلیه (لیتوتریپسی به‌دلیل خطرات احتمالی امواج شوکی برای جنین، توصیه نمی‌شود).

ارتباط جنسیت جنین با درد پهلو

جنسیت جنین هیچ ارتباطی با درد پهلو در بارداری ندارد. بنابراین اگر باورهای نادرست در این باره شنیده‌اید به آن‌ها توجه نکنید. علل درد پهلو به مواردی که اشاره کردیم مربوط است و فرقی نمی‌کند بچه پسر باشد یا دختر.

ارتباط درد پهلو با بارداری دوقلو

درد پهلو با بارداری دوقلو ارتباط مستقیمی ندارد. تنها ارتباط آن می‌تواند به‌دلیل بزرگ‌تر بودن احتمالی رحم در مقایسه با بارداری یک قلو فشار بیشتری به ناحیه شکم، لگن و پهلو وارد کند.

تفاوت علت درد پهلو سمت راست و چپ در بارداری

معمولاً تفاوت درد پهلو در سمت چپ و راست به اندام‌هایی ربط دارد که در طرف چپ و راست بدن واقع شده‌اند. برای مثال:

• وقتی عفونت‌های کلیه نظیر پیلونفریت یا عفونت دستگاه ادراری (UTI) به کلیه راست یا چپ مربوط است، درد پهلو در همان سمت وجود دارد، مگر آنکه هر دو کلیه تحت‌تأثیر عفونت باشند.
• درد رباط گرد می‌تواند در هر دو طرف بسته به کشیدگی رباط آن سمت، پهلوی راست یا چپ را تحت‌تأثیر قرار دهد.
• اگر حاملگی خارج از رحم در لوله فالوپ راست اتفاق بیفتد درد در پهلوی راست ظاهر می‌شود.
• آپاندیسیت فقط به سمت راست مربوط است و پهلوی راست را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد.

سؤالات متداول