کورک چیست؟ روش‌های قطعی درمان خانگی و دارویی کورک پوستی

کورک پوستی یک برجستگی دردناک و پر از چرک است که وقتی باکتری‌ها یک یا چند فولیکول مو را آلوده و ملتهب می‌کنند زیر پوست شما ایجاد می‌شود. کفگیرک (کربونکل) خوشه‌ای از کورک‌ها است که یک منطقه متصل عفونی در زیر پوست تشکیل می‌دهند. کورک معمولاً به صورت برجستگی‌های قرمز و حساس شروع می‌شود. بد نیست بدانید که نواحی صورت، پشت گردن، زیر بغل، ران و باسن به‌دلیل تعریق و حضور فولیکول‌های مو مناطق مستعدی برای ایجاد این نوع عفونت‌های پوستی هستند. کورک را نباید خودتان تخلیه کنید، چرا که احتمال انتشار عفونت در کل بدن وجود دارد و می‌تواند بسیار خطرآفرین باشد. در این مقاله از مجله پزشکی دکترساینا اطلاعات کاملی درباره کورک به شما ارائه می‌دهیم.

کورک چیست؟

کورک پوستی یا فرونکل (furuncle) یک عفونت باکتریایی در فولیکول مو و بافت اطراف آن است. برخلاف تصور رایج، فولیکول‌های مو فقط محدود به پوست سر نیستند، بلکه در سراسر بدن، از صورت و گردن گرفته تا ران‌ها، باسن و حتی زیربغل، وجود دارند. کورک پوستی معمولاً به‌صورت یک برجستگی قرمز و دردناک روی پوست ظاهر می‌شود که به‌تدریج بزرگ‌تر شده و مرکز آن پر از چرک می‌گردد. این چرک، در واقع مجموعه‌ای از گلبول‌های سفید، باکتری‌ها و سلول‌های مرده است که بدن برای مبارزه با عفونت تولید می‌کند. تا زمانی که کورک به اصطلاح «سر باز» نکرده و چرک از آن خارج نشده، ممکن است بسیار دردناک باشد. معمولاً شدت درد در روزهای منتهی به تخلیه چرک بیشتر است و پس از ترکیدن کورک، التهاب و درد کاهش می‌یابد.

کورک‌های متعدد که در کنار هم و به‌صورت خوشه‌ای ظاهر می‌شوند، به‌نام کاربانکل (Carbuncle) شناخته می‌شوند و معمولاً عفونتی شدیدتر و عمیق‌تر دارند.

شکل ظاهری کورک چگونه است؟

کورک یا فرونکل ممکن است ابتدا کوچک باشد، اما با پیشرفت عفونت، اندازه‌ آن می‌تواند به بیش از ۵ سانتی‌متر برسد. پوست اطراف کورک معمولاً قرمز، متورم، گرم و حساس به لمس است. گاهی ممکن است در محل کورک زخم یا ترک پوستی نیز دیده شود. در مراحل پیشرفته، نوک کورک پوستی سفید یا زردرنگ می‌شود که نشان‌دهنده‌ تجمع چرک در زیر پوست است. در برخی موارد، چند کورک به‌صورت خوشه‌ای در یک ناحیه جمع می‌شوند و کفگیرک یا کربونکل (Carbuncle) را تشکیل می‌دهند. این حالت معمولاً شدیدتر و عمیق‌تر بوده و ممکن است با علائمی مانند تب، لرز یا احساس خستگی عمومی همراه باشد؛ در حالی که کورک تکی معمولاً فقط موضعی و بدون علائم عمومی است.

علت کورک چیست؟

کورک‌ها معمولاً به‌دلیل عفونت‌های باکتریایی در ناحیه فولیکول مو ایجاد می‌شوند. شایع‌ترین عامل این عفونت‌ها، باکتری استافیلوکوکوس اورئوس (Staphylococcus aureus) است که به‌طور طبیعی روی پوست بسیاری از افراد وجود دارد، اما در صورت ایجاد خراش، بریدگی یا ضعف سیستم ایمنی، می‌تواند وارد پوست شده و به التهاب و چرک منجر شود. سیستم ایمنی بدن برای مقابله با این باکتری، گلبول‌های سفید را به محل عفونت می‌فرستد که این واکنش منجر به تشکیل کورک می‌شود. از دلایل شایع بروز کورک می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• وجود بریدگی، خراش یا پارگی روی پوست و ورود باکتری؛
• ضعف سیستم ایمنی بدن به‌دلیل بیماری‌هایی مانند HIV یا مصرف داروهای سرکوب‌کننده ایمنی؛
• دیابت و کند شدن روند ترمیم زخم و تضعیف ایمنی؛
• اگزما یا بیماری‌های التهابی پوستی و آسیب‌پذیر شدن لایه محافظ پوست؛
• تماس نزدیک با افراد مبتلا به عفونت‌های استافیلوکوکی؛
• سطح بالای قند خون و محیط مساعدی برای رشد باکتری‌ها.

در واقع، کورک پوستی واکنش بدن به عفونتی موضعی است که در صورت وجود شرایط مناسب مانند پوست آسیب‌دیده یا ضعف ایمنی، ایجاد می‌شود. شناخت این عوامل می‌تواند به پیشگیری از بروز کورک و مراقبت بهتر از سلامت پوست کمک کند.

علائم کورک چیست؟ 

با وجود این که کورک می‌تواند در هر نقطه از بدن شما ایجاد شود اما اغلب در صورت، پشت گردن، زیر بغل، ران‌ها و باسن ظاهر می‌شود. یعنی در مناطق دارای مویی که احتمال تعریق یا سایش در آن‌ها بیشتر است. شایع‌ترین علائم کورک عبارتند از:

• برجستگی دردناک و قرمز با طولی نزدیک به ۵ سانتی متر؛
• قرمزی و تورم پوست در اطراف برجستگی؛
• افزایش اندازه برجستگی طی چند روز در اثر پر شدن آن با چرک یا عفونت؛
• ایجاد نوک سفید مایل به زردی، درنهایت پاره شدن و تخلیه چرک.

کورک‌ها معمولاً پس از گذشت دو هفته بدون نیاز به درمان خاصی از بین می‌روند، اما اگر کورک همراه با درد شدید یا تب باشد باید به پزشک متخصص مراجعه کنید.

چه افرادی بیشتر دچار کورک می‌شوند؟ 

اگرچه هرکس، از جمله افراد سالم، ممکن است به فرونکل یا کربونکل مبتلا شود، عوامل زیر می‌توانند احتمال ابتلا به آن را افزایش دهند:

• اگر با کسی که کورک یا کربونکل دارد زندگی می‌کنید، بیشتر احتمال دارد به عفونت مبتلا شوید؛
• بیماری دیابت مبارزه با عفونت‌هایی از جمله عفونت‌های باکتریایی پوستی را برای بدن شما دشوارتر می‌کند؛
• انواع مشکلات پوستی مانند آکنه و اگزما به دیواره‌های حفاظتی پوست شما آسیب می‌رسانند و درنتیجه شما را مستعد کورک و کربونکل می‌کنند؛
• اگر به هر دلیلی سیستم ایمنی بدنتان ضعیف شده باشد، احتمال ابتلای شما به عفونت استاف یا کربونکل بیشتر خواهد شد؛
• افرادی که بیماری‌های مزمنی مانند دیابت و سرطان دارند و از داروهای سرکوب‌کننده ایمنی استفاده می‌کنند در صورت ابتلا به کورک باید به پزشک مراجعه کنند.

در نتیجه، اگرچه کورک پوستی می‌تواند هر فردی را درگیر کند، اما در افرادی با مشکلات پوستی، دیابت، ضعف ایمنی یا تماس نزدیک با فرد مبتلا شایع‌تر است. شناخت این عوامل می‌تواند در پیشگیری و مراقبت به‌موقع از پوست بسیار مؤثر باشد.

چرا افراد دیابتی بیشتر به کورک مبتلا می‌شوند؟

اگر به دیابت شیرین یا mellitus مبتلا هستید و تغییرات پوستی مانند کورک یا سایر عفونت‌های پوستی را تجربه می‌کنید ممکن است این سؤال برای شما پیش بیاید که آیا این‌دو به‌هم ربطی دارند یا نه. دیابت به‌طور مستقیم کورک ایجاد نمی‌کند، اما تغییرات در سطح قند خون شما را مستعد ابتلا به عفونت‌های باکتریایی و قارچی می‌کند. کورک‌ها غالباً در اثر تماس با باکتری‌های استافیلوکوکوس اورئوس یا حتی یک قارچ ایجاد می‌شود. بنابراین برای جلوگیری از بروز آن‌ها باید مراقبت و نگهداری از پوست را جدی بگیرید.

آیا کورک مسری است؟ 

کورک‌ ها به‌خودی‌خود مسری نیستند، اما اگر عفونت داخل این سطوح متورم در اثر باکتری‌های استاف ایجاد شده باشد می‌تواند مسری باشد. بنابراین اگر شما یا یکی از نزدیکانتان کورکی دارید که مدام از آن‌ چرک خارج می‌شود، باید آن را با یک باند تمیز بپوشانید. از لحاظ فنی کورک‌ها قابلیت انتشار ندارند، اما به احتمال زیاد استافیلوکوکوس اورئوس عامل ایجاد عفونت در برجستگی‌های قرمزرنگ پوستی است. باکتری استاف می‌تواند در تماس با سایر قسمت‌های بدن شما یا افراد دیگر منتشر شود و کورک یا انواع دیگر عفونت را ایجاد کند.

کورک‌ می‌تواند توسط نوع دیگری از باکتری‌ها با نام استافیلوکوکوس اورئوس مقاوم به متی‌سیلین (MRSA) هم ایجاد شود. این نوع باکتری نسبت به بعضی از آنتی بیوتیک‌ها مقاوم است بنابراین درمان دشوارتری خواهد داشت. اگر کورک ناشی از MRSA باشد، باید بسیار مراقب باشید تا از تماس چرک یا مایع موجود در این التهابات پوستی با افراد دیگر جلوگیری کنید. در صورتی که کورک دارای ترشحات چرکی است حتماً روی آن را با یک پانسمان تمیز بپوشانید تا از سرایت عفونت به نقاط و افراد دیگر جلوگیری شود.

کورک عودکننده یا فرونکولوز چیست؟

برخی افراد بیش از یک‌بار در سال دچار کورک می‌شوند. این وضعیت که به آن فرونکولوز عودکننده گفته می‌شود، معمولاً نشانه‌ای از وجود یک منبع دائمی عفونت در بدن است. در واقع، اگر فردی طی ۱۲ ماه حداقل سه بار کورک بزند، دچار این نوع از کورک‌های مزمن محسوب می‌شود. در چنین مواردی، لازم است علاوه بر درمان موضعی، علت اصلی بروز مکرر عفونت نیز شناسایی شود. عوامل اصلی ایجاد کورک عودکننده عبارت‌اند از:

• تجمع باکتری استافیلوکوکوس اورئوس در بینی: یکی از شایع‌ترین دلایل، حضور دائمی باکتری S. aureus در بخش جلویی مجرای بینی است که می‌تواند به نواحی دیگر بدن منتقل شده و موجب کورک شود؛
• محیط‌های گرم و مرطوب پوستی: نواحی مثل پشت گوش، زیر سینه، زیربغل و کشاله ران محل‌های مناسبی برای رشد باکتری‌ها هستند و در ایجاد کورک‌های مکرر نقش دارند؛
• باکتری‌های روده‌ای در نواحی تناسلی و مقعدی: کورک‌های ناحیه باسن، مقعد و ولوو (ناحیه تناسلی خارجی زنان) گاهی به‌دلیل باکتری‌هایی مانند انتروباکتریاسه و انتروکوک به وجود می‌آیند؛
• سایر باکتری‌های پوست: باکتری‌هایی مانند کورینه‌باکتریوم، استافیلوکوک اپیدرمیدیس و استرپتوکوک پیوژنز نیز در برخی موارد باعث کورک‌های مقاوم یا مزمن می‌شوند؛
• ضعف سیستم ایمنی (به‌ندرت): در بیشتر افراد، علت کورک‌های عودکننده به عوامل موضعی و باکتریایی مربوط است. اما در موارد نادر، بیماری‌هایی که سیستم ایمنی را تضعیف می‌کنند هم می‌توانند زمینه‌ساز شوند.

کورک‌های عودکننده فقط یک مشکل سطحی نیستند، بلکه می‌توانند نشانه‌ای از وجود باکتری‌های پنهان در بدن یا محیط اطراف باشند. در صورت تکرار کورک، بررسی دقیق پزشکی برای یافتن منبع عفونت و جلوگیری از بازگشت آن ضروری است.

روش‌های تشخیص کورک 

پزشک به‌راحتی با مشاهده التهاب پوستی‌تان می‌تواند کورک پوستی یا کفگیرک را تشخیص دهد. در صورت لزوم ممکن است نمونه‌ای از چرک جهت انجام آزمایش به آزمایشگاه فرستاده شود. ممکن است این کار برای عفونت‌های مکرر یا عفونت‌هایی که به درمان های استاندارد جواب نداده‌اند مفید واقع شود. بسیاری از انواع باکتری‌هایی که باعث ایجاد کورک می‌شوند در برابر انواع خاصی از آنتی‌بیوتیک برای دمل مقاوم شده‌اند بنابراین تست‌های آزمایشگاهی می‌تواند تعیین کند که در شرایط شما چه نوع آنتی بیوتیکی بهترین اثر را دارد.

برای درمان کورک چه باید کرد؟ 

بسیاری از افراد برای معالجه عفونت استاف نیازی به مراجعه به پزشک ندارند مگر این که کورک بیش از دو هفته بزرگ باقی بماند، تخلیه نشود یا بسیار دردناک باشد. زیرا فرونکل معمولاً در این بازه زمانی تخلیه می‌شود و بهبود می‌یابد. درمان کورک یا فرونکل‌های مقاوم به‌طور کلی شامل مراحلی برای کمک به تخلیه و بهبود است. موارد زیر نیز به تسریع روند درمان کمک می‌کنند:

• دست‌ها و محل کورک را با صابون ضدباکتری به‌خوبی بشویید تا از پخش و سرایت باکتری‌های استاف به سایر نقاط بدن جلوگیری شود؛
• کمپرس گرم می‌تواند به تسریع ترکیدن و درمان کورک کمک کند. در طول روز از کمپرس گرم و مرطوب استفاده کنید تا تخلیه عفونت تسهیل شود؛
• بعد از ترکیدن کورک استفاده از کمپرس گرم را ادامه دهید تا هم محل عفونت کاملاً بهبود یابد و هم درد ناشی از آن تسکین پیدا کند.

در نتیجه، درمان کورک بیشتر به کمک تخلیه طبیعی و رعایت بهداشت مناسب انجام می‌شود. استفاده‌ منظم از کمپرس گرم و شست‌وشوی صحیح می‌تواند روند بهبود را سرعت ببخشد و از گسترش عفونت جلوگیری کند. در ادامه پماد برای کورک و آنتی‌بیوتیک برای دمل را بررسی می‌کنیم.

بهترین آنتی‌بیوتیک و پماد برای درمان کورک پوستی

در بیشتر موارد، کورک‌های ساده و محدود با مراقبت خانگی و تخلیه چرک بهبود می‌یابند. اما در مواردی که کورک پوستی بزرگ، دردناک، همراه با تب یا مکرر باشد، ممکن است پزشک برای جلوگیری از گسترش عفونت، آنتی‌بیوتیک خوراکی یا موضعی تجویز کند. نوع دارو بسته به شدت عفونت و نوع باکتری ایجادکننده، متفاوت است. آنتی‌بیوتیک‌ها و پمادهای مؤثر برای درمان کورک عبارت‌اند از:

• کلیندامایسین (Clindamycin): مؤثر در درمان عفونت‌های پوستی ناشی از باکتری‌های استافیلوکوک، به‌ویژه اگر کورک شدید یا گسترده باشد؛
• موپیروسین (Mupirocin – با نام تجاری Bactroban): پماد موضعی مخصوص پوست که در ناحیه اطراف کورک یا داخل بینی برای از بین بردن باکتری‌های استاف به‌کار می‌رود؛
• پماد سفالکسین برای کورک (Cephalexin): آنتی‌بیوتیک خوراکی از خانواده سفالوسپورین که برای درمان بسیاری از عفونت‌های پوستی استفاده می‌شود؛
• تریمتوپریم-سولفامتوکسازول (Trimethoprim-Sulfamethoxazole): گزینه‌ای قوی برای موارد مقاوم یا مشکوک به عفونت MRSA (استاف مقاوم به متی‌سیلین)؛
• پمادهای بدون نسخه مانند نئوسپورین یا باسیتراسین: گرچه به عمق عفونت نمی‌رسند، اما ممکن است در اطراف زخم برای کاهش آلودگی سطحی مفید باشند (در کورک‌های سطحی یا پس از تخلیه).

انتخاب آنتی‌بیوتیک یا پماد مناسب برای درمان کورک پوستی باید بر اساس شدت عفونت و تشخیص پزشک انجام شود. از مصرف خودسرانه آنتی‌بیوتیک‌ها بپرهیزید و در صورت کورک‌های مکرر یا شدید، حتماً به پزشک متخصص مراجعه کنید.

چه زمانی باید برای کورک به پزشک مراجعه کنیم؟

در بیشتر موارد، کورک‌ها خودبه‌خود یا با درمان‌های ساده خانگی بهبود می‌یابند و نیاز به مراجعه فوری به پزشک ندارند. اما در برخی شرایط، شدت عفونت یا وضعیت جسمی فرد ممکن است خطر بروز عوارض را افزایش دهد. در این مواقع، تشخیص و درمان پزشکی می‌تواند از گسترش عفونت و مشکلات جدی‌تر جلوگیری کند. مراجعه به پزشک ضروری است اگر:

• دچار تب و لرز شده‌اید؛
• غدد لنفاوی اطراف کورک متورم شده‌اند؛
• پوست اطراف کورک قرمز یا دچار رگه‌های قرمز رنگ شده است (نشانه احتمال پخش عفونت)؛
• درد شدید یا غیرقابل‌تحمل در ناحیه کورک دارید؛
• کورک پس از چند روز تخلیه نمی‌شود و سفت باقی می‌ماند؛
• کورک دوم یا جدیدی در نزدیکی محل اول ظاهر می‌شود؛
• دچار بیماری‌های زمینه‌ای مثل دیابت، ناراحتی قلبی، نقص سیستم ایمنی یا در حال مصرف داروهای سرکوب‌کننده ایمنی (مثل کورتون یا شیمی‌درمانی) هستید

پوست و مو

ویزیت آنلاین

از متخصصان این حوزه بپرسید

مشاوره فوری با پزشک متخصص پوست

اگرچه بیشتر کورک‌ها خطرناک نیستند، اما در صورت مشاهده علائم هشداردهنده یا داشتن بیماری‌های زمینه‌ای، مراجعه به پزشک بهترین راه برای پیشگیری از عوارض بعدی خواهد بود. درمان زودهنگام می‌تواند روند بهبود را سریع‌تر و مطمئن‌تر کند.

درمان خانگی کورک

در بیشتر موارد، کورک‌های سطحی را می‌توان با روش‌های خانگی ساده و مؤثر درمان کرد. این درمان‌ها به بدن کمک می‌کنند تا عفونت را سریع‌تر تخلیه کند، التهاب را کاهش دهد و از گسترش باکتری جلوگیری شود. البته باید توجه داشت که درمان‌های خانگی تنها برای کورک‌های خفیف مناسب‌اند و در صورت مشاهده علائم شدید، باید به پزشک مراجعه کرد.

درمان‌های خانگی مؤثر برای کورک عبارت‌اند از:

• کمپرس گرم: گرما باعث افزایش جریان خون در ناحیه کورک می‌شود و به بدن کمک می‌کند تا عفونت را راحت‌تر از بین ببرد. روزانه ۳ تا ۴ بار، هر بار به مدت ۲۰ دقیقه، یک کمپرس گرم روی کورک بگذارید؛
• روغن درخت چای: خاصیت ضدباکتری قوی دارد. چند قطره از آن را با روغن زیتون یا نارگیل رقیق کرده و روزی ۲ تا ۳ بار با گوش‌پاک‌کن روی کورک بمالید؛
• پودر زردچوبه: ضدباکتری و ضدالتهاب است. می‌توانید آن را بخورید (با آب یا شیر جوشانده) یا خمیر زردچوبه را موضعی روی کورک قرار دهید؛
• نمک اپسوم: با خشک کردن چرک به تخلیه کورک کمک می‌کند. آن را در آب گرم حل کرده و پارچه‌ را خیس کنید و به‌صورت کمپرس روزی ۳ بار استفاده نمایید؛
• پماد آنتی‌بیوتیک بدون نسخه: پمادهایی مانند نئوسپورین ممکن است به کاهش عفونت سطحی و جلوگیری از گسترش آن کمک کنند. روزی ۲ بار روی کورک استفاده شود؛
• روغن کرچک: حاوی اسید ریسینولئیک با خاصیت ضدالتهابی است. روزی ۳ بار به‌طور مستقیم روی کورک بمالید تا عفونت از بین برود؛
• روغن گیاه چریش (Neem): این روغن گیاهی با خاصیت ضدمیکروبی، برای درمان کورک بسیار مؤثر است. روزی ۳ تا ۴ بار به‌صورت مستقیم روی ناحیه استفاده شود.

درمان‌های خانگی می‌توانند روند بهبود کورک‌های خفیف را تسریع کنند و جلوی پیشرفت عفونت را بگیرند. با این حال، در صورت عدم بهبود، افزایش درد یا بروز تب، مراجعه به پزشک ضروری است تا از پیشرفت عفونت جلوگیری شود.برای دریافت مشاوره پزشکی سریع و مطمئن، می‌توانید از ویزیت آنلاین استفاده کنید.

پیشگیری از کورک 

همیشه نمی‌توانید از بروز کورک جلوگیری کنید. اما می‌توانید با پیروی از این نکات از سرایت عفونت استاف به سایر قسمت‌های بدن خود و دیگران جلوگیری کنید:

• محل التهاب را همیشه با یک بانداژ تمیز بپوشانید؛
• هر زمان که شما یا شخص دیگری به هر دلیلی با کورک در تماس قرار گرفتید باید دستان خود را کاملاً با آب و صابون بشویید و محل تماس با عفونت پوستی را نیز تمیز کنید؛
• وقتی در بدن خود کورک دارید شستن و تمیز نگه داشتن لباس و ملحفه نیز می‌تواند از گسترش عفونت جلوگیری کند. به این منظور:
  • افزودن سفیدکننده به همراه مواد شوینده می‌تواند مفید باشد؛
  • هنگام خشک کردن حتماً خشک‌کن را روی درجه حرارت زیاد قرار دهید؛
  • لباس و ملحفه را در آب گرم بشویید؛
  • تمام سطوحی را که ممکن است لمس کنید مرتباً تمیز و ضدعفونی کنید. این سطوح شامل دستگیره درها، محل نشستن توالت فرنگی، وان حمام و بقیه سطوحی است که در زندگی روزمره با آن‌ها سروکار دارید؛
  • از به اشتراک گذاشتن لوازمی که با پوست تماس دارند خودداری کنید. این اقلام شامل تیغ، تجهیزات ورزشی و حوله است.

اگرچه نمی‌توان همیشه از بروز کورک جلوگیری کرد، اما با رعایت بهداشت فردی و نکات ساده‌ی مراقبتی، می‌توان خطر انتقال عفونت استافیلوکوکی به خود یا دیگران را به حداقل رساند. پیشگیری، مخصوصاً در زمان ابتلا به کورک، نقش مهمی در کنترل گسترش عفونت دارد و از ایجاد کورک‌های بعدی نیز جلوگیری می‌کند.

سؤالات متداول