تپش قلب در بارداری؛ بررسی پزشکی افزایش ضربان قلب در مادران

تپش قلب در بارداری یکی از شایع‌ترین تغییرات بدنی در این دوران است که می‌تواند مادران را نگران کند. در بیشتر موارد، این افزایش ضربان قلب نتیجه‌ طبیعی تغییرات فیزیولوژیکی مانند افزایش حجم خون، تغییرات هورمونی و نیاز بیشتر بدن به اکسیژن است. با این حال، گاهی ممکن است افزایش ضربان قلب در بارداری نشانه‌ای از اختلالات زمینه‌ای مانند کم‌خونی، پرکاری تیروئید، استرس شدید یا حتی آریتمی‌های قلبی باشد که نیازمند بررسی فوری پزشکی هستند، به‌ویژه اگر این تپش‌ها با علائمی مانند سرگیجه، تنگی نفس یا درد قفسه سینه همراه شوند. در این مقاله از مجله سلامت دکترساینا، دلایل افزایش ضربان قلب در بارداری، علائم هشداردهنده، روش‌های تشخیص، درمان و پیشگیری را به‌طور کامل بررسی خواهیم کرد تا مادران بتوانند با آگاهی بیشتر و اضطراب کمتر، سلامت خود و جنین را مدیریت کنند.

منظور از تپش قلب در بارداری چیست؟

تپش قلب در بارداری به احساس ضربان سریع یا نامنظم قلب اطلاق می‌شود که ممکن است در هر مرحله از بارداری تجربه شود. این حالت معمولاً به‌طور طبیعی به‌دلیل افزایش حجم خون در بدن مادر و تغییرات هورمونی مانند افزایش تولید هورمون‌های استروژن و پروژسترون رخ می‌دهد که باعث تحریک قلب برای پمپاژ بیشتر خون می‌شود. در نتیجه، قلب مادر مجبور است سریع‌تر بتپد تا اکسیژن و مواد مغذی بیشتری به جنین منتقل کند. این تپش‌ها ممکن است گذرا و بی‌ضرر باشند، اما در برخی موارد ممکن است مشکلات جدی‌تر مانند آریتمی‌های قلبی، کم‌خونی یا اختلالات تیروئیدی وجود داشته باشد. به همین دلیل، هرگونه تغییر در ضربان قلب باید تحت نظر پزشک متخصص بررسی شود تا از سلامت مادر و جنین اطمینان حاصل گردد.

علت تپش قلب در بارداری چیست؟

تپش قلب در بارداری ممکن است به‌دلیل تغییرات فیزیولوژیکی و هورمونی طبیعی ایجاد شود. در این دوران، بدن مادر با افزایش حجم خون و تغییرات هورمونی روبه‌رو است که باعث می‌شود قلب به‌طور مداوم سخت‌تر کار کند تا خون بیشتری را به بدن و جنین پمپاژ کند. به‌طور کلی، علت افزایش ضربان قلب در بارداری را می‌توان به دو شکل کلی بررسی کرد:

• علت تپش قلب بعد از خوردن غذا در بارداری؛
• علت تپش قلب در ماه‌های مختلف بارداری.

در ادامه، هر یک از این علل را به تفصیل توضیح خواهیم داد.

علت تپش قلب بعد از خوردن غذا در بارداری

تپش قلب بعد از خوردن غذا در بارداری یک مشکل نسبتا شایع است که ممکن است به‌دلیل تغییرات فیزیولوژیکی در بدن مادر ایجاد شود. در دوران بارداری، بدن با حجم بیشتری از خون و تغییرات هورمونی مواجه است که ممکن است بر سیستم قلبی-عروقی تاثیر بگذارد. پس از خوردن غذا، فرآیند هضم و جذب نیاز به جریان خون بیشتری در دستگاه گوارش دارد، که ممکن است باعث افزایش ضربان قلب شود.

برخی دیگر از عوامل که می‌توانند به این تپش قلب منجر شوند عبارت‌اند از:

• افزایش جریان خون به دستگاه گوارش: پس از خوردن غذا، بدن نیاز به خون بیشتر برای هضم و جذب مواد مغذی دارد. این افزایش جریان خون به معده و روده می‌تواند باعث افزایش سرعت ضربان قلب شود.
• فشار به دیافراگم: در دوران بارداری، رشد جنین و افزایش حجم رحم می‌تواند فشار بیشتری به دیافراگم وارد کند. این فشار ممکن است تنفس و عملکرد قلب را تحت تاثیر قرار دهد، به‌ویژه بعد از خوردن غذا.
• تغییرات هورمونی: افزایش سطح هورمون‌های بارداری مانند استروژن و پروژسترون در بدن مادر می‌تواند به گشاد شدن عروق خونی و کاهش فشار خون منجر شود. برای جبران این کاهش فشار، قلب باید سریع‌تر بتپد.
• ترکیبات غذا: برخی غذاها مانند غذاهای پرچرب یا سنگین می‌توانند باعث تحریک سیستم گوارشی شوند و بدن برای هضم آن‌ها نیاز به انرژی و خون بیشتری داشته باشد، که این ممکن است ضربان قلب را افزایش دهد.
• کم‌خونی: کم‌خونی در دوران بارداری می‌تواند باعث کاهش اکسیژن‌رسانی به بافت‌ها شود. به همین دلیل، قلب مجبور می‌شود سریع‌تر بزند تا اکسیژن بیشتری به اندام‌ها برسد.

تپش قلب بعد از خوردن غذا در بارداری معمولاً مشکلی موقتی است و در بیشتر موارد بی‌خطر است اما اگر این وضعیت مکرر یا همراه با علائم نگران‌کننده مانند سرگیجه یا درد قفسه سینه باشد، توصیه می‌شود برای ارزیابی دقیق‌تر و درمان به پزشک مراجعه کنید.

علت تپش قلب در ماه‌های مختلف بارداری

تپش قلب در دوران بارداری ممکن است در ماه‌های مختلف به دلایل متفاوتی رخ دهد. تغییرات فیزیولوژیکی، هورمونی و فشارهای فیزیکی که در هر مرحله از بارداری به‌طور طبیعی رخ می‌دهند، می‌توانند باعث تغییراتی در ضربان قلب شوند. در ابتدا، این تغییرات می‌تواند به‌دلیل افزایش حجم خون و تغییرات هورمونی باشد، اما در ماه‌های بعدی، فشار بیشتری به اندام‌های داخلی وارد می‌شود که ضربان قلب را افزایش می‌دهد. در این بخش، علل تپش قلب در ماه‌های مختلف بارداری را بررسی خواهیم کرد.

تپش قلب در بارداری به‌طور طبیعی در تمامی مراحل آن رخ می‌دهد. در سه‌ماهه اول، این تپش‌ها به‌دلیل تغییرات هورمونی و افزایش حجم خون ایجاد می‌شود. در سه‌ماهه دوم و سوم، فشار به دیافراگم و اندام‌های داخلی بیشتر می‌شود و نیاز به خون برای جنین در حال رشد نیز افزایش می‌یابد که می‌تواند ضربان قلب را افزایش دهد. به‌طور کلی، تپش قلب در بارداری معمولاً بی‌خطر است، اما اگر مکرر یا همراه با علائم نگران‌کننده باشد، مراجعه به پزشک توصیه می‌شود.

عوارض تپش قلب در بارداری چیست؟

افزایش ضربان قلب در بارداری، در اکثر موارد، مشکلی بی‌خطر است که به‌دلیل تغییرات فیزیولوژیکی بدن مادر و افزایش حجم خون ایجاد می‌شود. با این حال، در برخی از موارد، تپش قلب می‌تواند نشانه‌ای از مشکلات جدی‌تری باشد که بر سلامت مادر و جنین تأثیر می‌گذارد. این مشکل می‌تواند همراه با علائم دیگر مانند درد قفسه سینه، تنگی نفس یا سرگیجه باشد که نیازمند توجه و درمان فوری است. در صورتی که تپش قلب به‌طور مکرر یا شدید اتفاق بیفتد، عوارض آن می‌تواند به سلامت مادر و جنین آسیب برساند.

از عوارض تپش قلب در بارداری می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• کاهش جریان خون به جنین: در صورت تپش قلب شدید و غیرقابل کنترل، ممکن است خون‌رسانی به جنین کاهش یابد که می‌تواند باعث کمبود اکسیژن و تأخیر در رشد جنین شود؛
• افزایش فشار خون: در برخی موارد، تپش قلب می‌تواند به افزایش فشار خون منجر شود که خود می‌تواند مشکلات جدی‌تری مانند پره‌اکلامپسی را به وجود آورد؛
• استرس و اضطراب: تپش قلب مداوم می‌تواند باعث افزایش استرس و اضطراب در مادر شود که این مسئله به بارداری آسیب می‌زند و موجب بروز مشکلاتی مانند زایمان زودرس خواهد شد؛
• خستگی و ضعف مادر: تپش قلب مداوم می‌تواند به خستگی و ضعف شدید در مادر منجر شود که انرژی لازم برای مواجهه با سایر مشکلات بارداری را کاهش می‌دهد؛
• افزایش خطر سقط جنین و زایمان زودرس: در صورتی که تپش قلب ناشی از مشکلات قلبی یا فشار خون بالا باشد، خطر سقط جنین یا زایمان زودرس افزایش می‌یابد.

اگرچه تپش قلب در دوران بارداری اغلب بی‌خطر است و نتیجه تغییرات طبیعی بدن است، اما در صورت مداوم بودن یا همراه با علائم نگران‌کننده، نیازمند توجه پزشکی است. برای جلوگیری از عوارض جدی‌تر، مراجعه به پزشک برای تشخیص علت و درمان مناسب ضروری است.

تپش قلب در بارداری چه احساس و علائمی دارد؟

این وضعیت اغلب به‌خاطر تغییرات فیزیولوژیکی طبیعی مانند افزایش حجم خون و تغییرات هورمونی ایجاد می‌شود. در بیشتر مواقع، تپش قلب باعث احساس تند شدن یا نامنظم شدن ضربان قلب می‌شود که می‌تواند باعث نگرانی مادران گردد. این علائم معمولاً بی‌خطر هستند، اما در مواردی ممکن است نشانه‌ای از مشکلات جدی‌تر قلبی یا فشار خون بالا باشند. از علائم تپش قلب در بارداری می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• ضربان قلب سریع یا تند: مادر ممکن است احساس کند که ضربان قلبش به‌طور غیرطبیعی سریع می‌شود؛
• لرزش یا تپش در قفسه سینه: تپش قلب می‌تواند به‌صورت لرزش یا احساس ضربات ناگهانی در قفسه سینه ظاهر شود؛
• احساس سبکی سر یا سرگیجه: در برخی از موارد، تپش قلب با سرگیجه یا احساس سبکی سر همراه است؛
• احساس تنگی نفس: افزایش ضربان قلب ممکن است موجب احساس تنگی نفس یا مشکل در نفس کشیدن شود.
• عرق کردن: تپش قلب می‌تواند با عرق کردن زیاد همراه باشد، به‌ویژه در مواقعی که مادر در حال استراحت است.

در مواردی که تپش قلب با علائمی مانند درد قفسه سینه، مشکل در تنفس یا سرگیجه همراه باشد، باید به‌سرعت به پزشک مراجعه شود تا از بروز مشکلات جدی‌تر جلوگیری شود.

چه زمانی از پزشک کمک بگیریم؟

در دوران بارداری، تپش قلب اغلب به‌دلیل تغییرات طبیعی در بدن اتفاق می‌افتد و معمولاً خطرناک نیست. با این حال، اگر این علائم به صورت مداوم یا همراه با علائم نگران‌کننده دیگر بروز کند، باید به پزشک مراجعه کرد تا از سلامت مادر و جنین اطمینان حاصل شود. در بعضی از موارد، تپش قلب ممکن است نشانه‌ای از مشکلات جدی‌تری مانند اختلالات قلبی، فشار خون بالا یا سایر شرایط پزشکی باشد که نیاز به درمان فوری دارند. پس، در مواقع زیر حتما به پزشک مراجعه کنید:

• تپش قلب مداوم یا شدید: اگر تپش قلب به صورت مداوم یا شدید ادامه پیدا کند و تأثیر منفی بر زندگی روزمره داشته باشد؛
• درد قفسه سینه یا احساس فشار در آن: هرگونه درد یا فشار در قفسه سینه که همراه با تپش قلب باشد؛
• مشکل در تنفس یا تنگی نفس: اگر تپش قلب با مشکل در نفس کشیدن یا تنگی نفس همراه شود؛
• سرگیجه یا غش کردن: اگر با احساس سبکی سر یا غش کردن همراه باشد؛
• ورم ناگهانی یا شدید: اگر با ورم غیرمعمول در پاها یا سایر قسمت‌های بدن همراه باشد؛
• اختلالات بینایی: اگر با هرگونه تاری دید یا اختلال در بینایی همراه باشد.

حتی اگر علائم کم‌خطری به نظر برسند، مهم است که هرگونه تغییر در ضربان قلب یا علائم جسمی جدید را به پزشک گزارش کنید تا از بروز مشکلات جدی جلوگیری شود و درمان مناسب انجام گیرد.

راه‌های تشخیص تپش قلب در بارداری چیست؟

تشخیص تپش قلب در دوران بارداری به‌طور معمول از طریق معاینه فیزیکی و ارزیابی علائم انجام می‌شود. پزشک متخصص قلب یا زنان می‌تواند با استفاده از ابزارهای مختلف، علت تپش قلب را شناسایی کرده و اطمینان حاصل کند که هیچ‌گونه مشکلی جدی برای مادر و جنین وجود ندارد. این ارزیابی‌ها شامل انجام آزمایش‌های ساده تا پیچیده‌تر می‌شود که به پزشک کمک می‌کند تا وضعیت سلامت قلب مادر را در دوران بارداری ارزیابی کند.

از جمله راه‌های تشخیص تپش قلب در بارداری می‌توان به این موارد اشاره کرد:

• معاینه فیزیکی: پزشک با استفاده از گوشی پزشکی به قلب مادر گوش می‌دهد و ضربان قلب را بررسی می‌کند تا هرگونه ریتم غیرطبیعی یا تپش قلب را شناسایی کند؛
• نوار قلب (ECG یا EKG): این آزمایش برای اندازه‌گیری فعالیت الکتریکی قلب انجام می‌شود و می‌تواند ریتم‌های غیرطبیعی یا تپش قلب را شناسایی کند؛
• هولتر مانیتور: این دستگاه به‌طور پیوسته فعالیت قلبی فرد را برای ۲۴ تا ۴۸ ساعت ثبت می‌کند و می‌تواند تپش‌های قلبی نامنظم و نوسانات ضربان قلب را شناسایی کند؛
• آزمایش خون: برخی از آزمایش‌های خون می‌توانند به بررسی مشکلاتی مانند کم‌خونی یا اختلالات هورمونی که می‌توانند باعث تپش قلب شوند، کمک کنند؛
• اکوکاردیوگرافی: در صورت نیاز، این آزمایش برای بررسی عملکرد قلب و شناسایی مشکلات ساختاری در قلب انجام می‌شود.

با توجه به نتایج این آزمایش‌ها، پزشک می‌تواند علل تپش قلب را شناسایی کرده و درمان‌های مناسب را پیشنهاد دهد. در صورت تشخیص هرگونه مشکل قلبی جدی، اقدامات لازم برای مدیریت و درمان به موقع انجام خواهد شد تا سلامت مادر و جنین تضمین شود.

روش‌های درمان تپش قلب در بارداری چیست؟

در دوران بارداری، درمان تپش قلب به‌طور عمده بستگی به علت بروز آن دارد. در بیشتر موارد، تپش قلب ناشی از تغییرات طبیعی بدن است و نیازی به درمان خاصی ندارد. با این حال، اگر تپش قلب شدید یا مداوم باشد و باعث ایجاد مشکلاتی برای مادر یا جنین شود، پزشک ممکن است درمان‌هایی را برای کاهش علائم توصیه کند. این درمان‌ها معمولاً شامل تغییرات سبک زندگی، درمان‌های غیر دارویی و در موارد خاص داروهایی است که تحت نظر پزشک تجویز می‌شوند. پس، روش‌های درمان تپش قلب در بارداری را می‌توان این‌گونه بیان کرد:

• حفظ آرامش و مدیریت استرس: تمرینات تنفس عمیق، یوگا یا مدیتیشن می‌تواند به کاهش استرس و آرام‌سازی بدن کمک کند که در بسیاری از موارد باعث کاهش تپش قلب می‌شود؛
• استراحت کافی: استراحت مناسب و خواب کافی می‌تواند به کاهش فشار روی قلب و جلوگیری از تشدید تپش قلب کمک کند؛
• تغییرات رژیم غذایی: مصرف آب و مایعات کافی، اجتناب از مصرف کافئین، الکل و غذاهای چرب یا شور می‌تواند به بهبود وضعیت کمک کند؛
• داروهای تجویزی: در صورتی که تپش قلب ناشی از یک بیماری زمینه‌ای مانند آریتمی باشد، پزشک ممکن است داروهایی مانند بتا بلاکرها یا داروهای ضد آریتمی تجویز کند که مصرف آنها باید تحت نظر پزشک انجام شود؛
• مدیریت شرایط زمینه‌ای: در صورتی که مشکلاتی مانند کم‌خونی یا پرکاری تیروئید علت تپش قلب باشد، درمان این شرایط می‌تواند به کاهش علائم کمک کند.

در اکثر موارد، تپش قلب در بارداری نیازی به درمان دارویی ندارد و با تغییرات سبک زندگی، حفظ آرامش و استراحت بهبود می‌یابد. با این حال، در صورتی که تپش قلب به یک مشکل جدی‌تر تبدیل شود یا با علائم نگران‌کننده دیگری همراه باشد، مراجعه به پزشک ضروری است تا درمان‌های مناسب تجویز شود و سلامت مادر و جنین حفظ گردد.

پیشگیری از تپش قلب در بارداری چگونه است؟

پیشگیری از تپش قلب در بارداری می‌تواند با انجام تغییرات ساده در سبک زندگی و مدیریت شرایط فیزیکی و روحی مادران انجام شود. در بسیاری از موارد، تپش قلب در بارداری به‌دلیل تغییرات طبیعی بدن به وجود می‌آید، اما با رعایت نکات مراقبتی و مراقبت‌های بهداشتی می‌توان احتمال بروز این مشکل را کاهش داد. اقداماتی مانند کنترل استرس، تغذیه مناسب و رعایت الگوهای صحیح زندگی به مادران کمک می‌کند تا دوران بارداری خود را به‌طور سالم‌تری پشت سر بگذارند و از بروز مشکلات مرتبط با تپش قلب جلوگیری کنند.

از راه‌های پیشگیری از تپش قلب در بارداری می‌توان به این موارد اشاره کرد:

• استراحت و خواب کافی: خواب مناسب و استراحت به بدن کمک می‌کند تا فشار از روی قلب برداشته شود و تپش قلب کاهش یابد؛
• مدیریت استرس: استفاده از تکنیک‌های آرام‌سازی مانند یوگا، مدیتیشن و تنفس عمیق می‌تواند به کاهش استرس و آرام‌سازی قلب کمک کند؛
• داشتن رژیم غذایی مناسب: مصرف مواد غذایی سالم، اجتناب از کافئین، الکل و مواد غذایی شور یا چرب می‌تواند به بهبود وضعیت قلبی کمک کند؛
• نوشیدن مایعات کافی: هیدراته نگه داشتن بدن با مصرف مایعات کافی از فشار خون بالا و مشکلات مربوط به کم‌آبی جلوگیری می‌کند؛
• اجتناب از مصرف مواد محرک: از مصرف داروهای حاوی کافئین یا دیگر مواد محرک پرهیز کنید، زیرا این موارد می‌توانند تپش قلب را تشدید کنند؛
• کنترل وضعیت‌های زمینه‌ای: بیماری‌هایی مانند کم‌خونی، فشار خون پایین یا بالا و مشکلات تیروئیدی می‌توانند موجب تپش قلب شوند، بنابراین درمان این شرایط می‌تواند از بروز تپش قلب جلوگیری کند.

پیشگیری از تپش قلب در بارداری معمولاً با رعایت سبک زندگی سالم، مدیریت استرس و تغذیه مناسب امکان‌پذیر است. اگرچه تپش قلب در بسیاری از موارد طبیعی است، اما با انجام اقدامات مراقبتی می‌توان از تشدید این وضعیت جلوگیری کرد.

سؤالات متداول