قاتل کم کاری تیروئید؛ بهترین روش‌های درمان و بهبود قطعی کم کاری تیروئید

کم کاری تیروئید زمانی اتفاق می‌افتد که غده تیروئید شما هورمون کافی برای ورود به جریان خون تولید نمی‌کند. این وضعیت موجب کند شدن متابولیسم بدن می‌شود، که ممکن است علائمی مثل افزایش وزن ناگهانی یا احساس خستگی مداوم را به همراه داشته باشد. برای آشنایی بیشتر با قاتل کم کاری تیروئید تا انتهای مطلب با ما همراه باشید.

کم کاری تیروئید یا تیروئید کم‌کار چیست؟

کم‌کاری تیروئید (hypothyroidism) حالتی است که غده تیروئید به اندازه کافی هورمون تولید و آزاد نمی‌کند. نتیجه آن کندشدن متابولیسم بدن است که می‌تواند باعث افزایش وزن غیرعمدی، احساس خستگی، کندی ضربان قلب، یبوست و کاهش انرژی شود. افزایش وزن و خستگی از علائم شایع این بیماری هستند، اما اختصاصی نیستند و ممکن است در شرایط دیگری هم دیده شوند.

به‌طور کلی، کم کاری تیروئید قابل درمان است. انجام یک آزمایش خون ساده می‌تواند تشخیص کم کاری تیروئید کمک کند و بیشتر افراد می‌توانند با مصرف دارو و مراجعه منظم به متخصص غدد این بیماری را کنترل کنند. با این حال، اگر کم کاری تیروئید برای مدت طولانی درمان نشود، ممکن است زندگی شما را تهدید کند. بنابراین، در صورت بروز علائم جدید، مراجعه به پزشک ضروری است.

شیوع کم کاری تیروئید

کم کاری تیروئید می‌تواند هر کسی را درگیر کند، اما در زنان بالای ۶۰ سال، به‌خصوص بعد از یائسگی، شایع‌تر است.

ارتباط کم کاری تیروئید با چاقی و اضافه وزن

کم‌کاری تیروئید و چاقی ارتباط نزدیکی با هم دارند، اما این رابطه پیچیده‌تر از آن چیزی است که معمولا تصور می‌شود. کم کاری تیروئید با دلایل مختلفی مثل افزایس احتباس مایعات، کم‌تحرکی ناشی از خستگی، کاهش متابولیسم بدن و افزایش اشتها می‌تواند موجب چاقی شود. با این حال درمان به موقع بیماری می‌تواند از این افزایش وزن جلوگیری کند.

چه کسانی بیشتر در معرض ابتلا به کم کاری تیروئید هستند؟

هرچند هر کسی ممکن است به کم کاری تیروئید مبتلا شود، اما بعضی افراد بیشتر در معرض ابتلا به کم کاری تیروئید هستند، ازجمله:

• جنسیت مؤنث؛
• داشتن سابقه خانوادگی بیماری تیروئید؛
• داشتن بیماری‌های خودایمنی مثل دیابت نوع ۱ یا بیماری سلیاک؛
• درمان پرکاری تیروئید؛
• پرتودرمانی در ناحیه گردن یا بالای قفسه سینه؛
• انجام جراحی تیروئید.

روش تشخیص کم کاری تیروئید

علائم کم کاری تیروئید در افراد مختلف متفاوت است و معمولا شبیه به علائم سایر بیماری‌هاست، بنابراین تشخیص فقط بر اساس علائم نیست. معمولا برای تشخیص بیماری از آزمایش خون استفاده می‌شود.

در آزمایش اولیه معمولا هورمون محرک تیروئید (TSH) اندازه‌گیری می‌شود. اگر سطح TSH بالا باشد، آزمایش دوباره همراه با اندازه‌گیری هورمون تیروکسین (T4) انجام می‌شود. اگر TSH بالا و T4 پایین باشد، تشخیص کم کاری تیروئید قطعی است. گاهی هورمون T3 هم اندازه‌گیری می‌شود.

اگر در آزمایش دوم TSH بالا باشد اما T4 و T3 در محدوده طبیعی باشند، وضعیت کم کاری تیروئید تحت بالینی تشخیص داده می‌شود که معمولا علائم قابل توجهی ندارد. انجام آزمایش‌های TSH در مدیریت و کنترل دوز داروی کم کاری تیروئید هم اهمیت دارند. بعضی داروها و مکمل‌ها از جمله بیوتین (ویتامینی که به صورت جداگانه یا در مولتی‌ویتامین مصرف می‌شود) می‌توانند روی نتایج آزمایش تأثیر بگذارند. قبل از انجام آزمایش خون، در مورد داروها و مکمل‌های مصرفی‌تان با پزشک صحبت کنید.

ممکن است برای بررسی بیشتر کم کاری تیروئید به انجام آزمایش‌های تصویربرداری از تیروئید هم نیاز داشته باشید، که می‌توان به موارد مختلفی اشاره کرد، ازجمله:

• سونوگرافی؛
• سی‌تی‌اسکن (توموگرافی کامپیوتری)؛
• اسکن جذب تیروئید (نوعی تصویربرداری پزشکی هسته‌ای).

درمان کم کاری تیروئید

درمان کم کاری تیروئید معمولا شامل مصرف روزانه داروی هورمون تیروئید به نام لووتیروکسین است. این دارو به صورت خوراکی مصرف می‌شود و سطح هورمون‌ها را به حالت طبیعی برمی‌گرداند و علائم بیماری را برطرف می‌کند. معمولا یک یا دو هفته بعد از شروع درمان، احساس بهتری خواهید داشت. درمان معمولا مادام‌العمر است و پزشک برای تنظیم دُز مناسب ممکن است سطح TSH شما را به‌صورت سالانه بررسی کند.

لووتیروکسین، داروی مناسب کم کاری تیروئید

برای تعیین دُز مناسب، پزشک سطح TSH را ۶ تا ۸ هفته بعد از شروع مصرف داروی لووتروکسین کنترل می‌کند و ممکن است ۶ ماه بعد هم آزمایش را تکرار کند.

دوز زیاد لووتیروکسین می‌تواند عوارض مختلفی ایجاد کند، از جمله:

• خستگی؛
• افزایش اشتها؛
• مشکلات خواب؛
• لرزش؛
• تپش قلب.

مصرف دوز مناسب معمولا عوارضی ندارد. در صورت تغییر برند دارو، پزشک را مطلع کنید، چون ممکن است دوز نیاز به تنظیم داشته باشد.

اگر بیماری قلبی دارید یا کم کاری تیروئید شما شدید است، پزشک دوز دارو را از مقدار کم شروع می‌کند و به تدریج افزایش می‌دهد تا قلب فرصت سازگاری با افزایش متابولیسم را داشته باشد.

قاتل کم کاری تیروئید: درمان قطعی با جایگزینی هورمون

لووتروکسین به‌عنوان قاتل کم ‌کاری تیروئید شناخته می‌شود. بهترین زمان مصرف لووتیروکسین، صبح‌ها و به‌صورت ناشتا است، طوری که حداقل ۳۰ تا ۶۰ دقیقه قبل از مصرف غذا یا هر داروی دیگری آن را مصرف کنید. اگر دارو را شب مصرف می‌کنید، حداقل ۴ ساعت بعد از آخرین وعده غذایی باید مصرف شود. هیچ‌وقت دُز دارو را خودسرانه کم یا قطع نکنید، حتی اگر احساس بهبودی کردید. زیرا علائم کم کاری تیروئید ممکن است به آرامی برگردند.

بعضی از غذاها، داروها و مکمل‌ها می‌توانند جذب لووتیروکسین را کاهش دهند که می‌توان به موارد مختلفی اشاره کرد، ازجمله:

• محصولات سویا؛
• رژیم‌های سرشار از فیبر؛
• مکمل‌های آهن؛
• آلومینیوم هیدروکساید (در بعضی آنتی‌اسیدها)؛
• مکمل‌های کلسیم.

حتما این موارد را با پزشک‌تان مطرح کنید.

درمان کم کاری تیروئید تحت بالینی

اگر تشخیص کم کاری تیروئید تحت بالینی داده شد، در مورد درمان با پزشک مشورت کنید. در مواردی که افزایش TSH خفیف است، ممکن است نیازی به درمان هورمونی نباشد. اگر سطح TSH بالاتر باشد، درمان هورمونی ممکن است به کاهش بعضی علائم کمک کند.

درمان خانگی کم کاری تیروئید

درمان اصلی و قطعی کم‌ کاری تیروئید استفاده از داروی لووتیروکسین است و هیچ درمان خانگی برای کم کاری تیروئید وجود ندارد. با این حال با رعایت بعضی نکات می‌توان به کاهش علائم بیماری کمک کرد، ازجمله:

• کاهش استرس؛
• ورزش منظم؛
• تغذیه سالم و متعادل؛
• خودداری از مصرف غذاهای مضر؛
• خواب کافی و باکیفیت.

تغذیه مناسب برای بیماران تیروئیدی

برای افرادی که کم‌کاری تیروئید دارند، از جمله تیروئیدیت هاشیموتو، مداخلات تغذیه‌ای می‌تواند فواید خاصی داشته باشد، از جمله:

• بهبود عملکرد تیروئید؛
• کمک به حفظ وزن متعادل؛
• کاهش علائم کم‌کاری تیروئید؛
• کاهش کمبودهای تغذیه‌ای که ممکن است علائم را تشدید کنند.

الگوهای غذایی مفید برای افراد مبتلا به کم‌کاری تیروئید شامل موارد مختلفی است، ازجمله:

• رژیم مدیترانه‌ای یا برنامه‌های غذایی مشابه که سرشار از سبزیجات و میوه‌ها هستند و می‌توانند از آسیب سلولی محافظت کنند؛
• رژیم ضدالتهابی؛
• رژیم پالئو (غارنشینی)؛
• رژیم‌های مربوط به بیماری‌های خودایمن که زیر نظر پزشک متخصص انجام می‌شوند.

غذاهای مفید برای کم کاری تیروئید

مواد مغذی مفید برای افراد مبتلا به کم ‌کاری تیروئید ممکن است با توجه به نوع کم‌کاری تیروئید متفاوت باشد. معمولا پزشک برای بهبود وضعیت بیماران، توصیه می‌کنند که کمبودهای تغذیه‌ای از طریق تغییر در رژیم غذایی یا مصرف مکمل‌ها جبران شود. در ادامه به مواد ضروری مورد نیاز اشاره می‌کنیم.

• ید: ید یک ماده معدنی ضروری برای ساخت هورمون‌های تیروئید است. کمبود ید می‌تواند موجب بعضی از انواع کم‌کاری تیروئید شود و یکی از شایع‌ترین دلایل کم‌کاری تیروئید در جهان است.
• سلنیوم: نوعی ماده معدنی که در تولید هورمون‌های تیروئید نقش دارد و از تیروئید در برابر آسیب‌های ناشی از استرس اکسیداتیو محافظت می‌کند. ماهی تن، ساردین، بادام زمینی و تخم‌مرغ سرشار از سلنیوم هستند. حداکثر میزان مورد نیاز سلنیوم ۴۰۰ میکروگرم برای بزرگسالان است. مصرف بیش از حد سلنیوم می‌تواند عوارضی مثل ریزش مو و ناخن، اسهال، حالت تهوع و حتی مسمومیت شدید ایجاد کند و مشکلاتی مثل نارسایی کلیه، حمله قلبی و مشکلات تنفسی را به همراه داشته باشد.
• زینک (روی): برای تولید هورمون‌های تیروئید و عملکرد صحیح تیروئید لازم است. کمبود زینک می‌تواند عملکرد تیروئید را کاهش دهد و علائم کم‌کاری تیروئید را تشدید کند.

سایر مواد مغذی مهم

کمبود مواد مغذی مختلف هم ممکن است موجب ایجاد یا تشدید کم‌کاری تیروئید شود، ازجمله:

• ویتامین دی (D): کمبود ویتامین D یکی از عوامل خطر برای بیماری‌های خودایمنی تیروئید است و می‌تواند عملکرد تیروئید را تحت تأثیر قرار دهد. منابع اصلی ویتامین D نور خورشید است، اما معمولا مصرف مکمل‌ هم توصیه می‌شود.
• ویتامین ب۱۲ (B12): کمبود این ویتامین در افراد مبتلا به کم‌کاری تیروئید رایج است و ممکن است مصرف مکمل یا رژیم غذایی مناسب نیاز باشد.
• منیزیم: کمبود منیزیم می‌تواند موجب اختلال عملکرد تیروئید شود و مکمل منیزیم ممکن است به بهبود علائم کمک کند.
• آهن: کمبود آهن یا کم‌خونی فقر آهن می‌تواند عملکرد تیروئید را مختل کند و معمولا به مصرف مکمل نیاز دارد.

کمبود در سایر مواد مغذی هم می‌تواند در ایجاد کم کاری تیروئید نقش داشته باشد، ازجمله:

• ویتامین آ (A)؛
• فولات؛
• کلسیم.

اگر کم‌کاری تیروئید دارید، می‌توانید بعضی غذاهای مغذی را در رژیم غذایی خود بگنجانید و به حفظ سلامت تیروئید و بهبود کلی وضعیت بدنتان کمک کنید، ازجمله:

• انواع میوه‌ها مثل توت‌، سیب، هلو، گلابی، انگور، مرکباتی مثل پرتقال و لیمو، آناناس و موز؛
• سبزیجات غیرنشاسته‌ای مثل سبزیجات برگ سبز، آرتیشو، کدو سبز، مارچوبه، هویج، فلفل، اسفناج و قارچ؛
• سبزیجات نشاسته‌ای مثل سیب‌زمینی شیرین، سیب‌زمینی معمولی، نخودفرنگی و کدو حلوایی؛
• ماهی، تخم‌مرغ، گوشت کم‌چرب و مرغ؛
• چربی‌های سالم مثل روغن زیتون، آووکادو، روغن آووکادو، روغن نارگیل و ماست پرچرب؛
• غلات کامل مثل برنج قهوه‌ای، جو دوسر، کینوا؛
• دانه‌ها، مغزها و کره‌ مغزها مثل بادام، بادام هندی، ماکادمیا، تخم کدو و کره بادام‌زمینی طبیعی؛
• حبوبات مثل نخود، لوبیا قرمز و عدس؛
• لبنیات و جایگزین‌های بدون لبنیات مثل شیر نارگیل، شیر بادام، ماست نارگیل، ماست و پنیر؛
• ادویه‌ها، سبزیجات معطر و چاشنی‌هایی مثل پاپریکا، زعفران، زردچوبه، ریحان یا رزماری، سالسا یا خردل؛
• نوشیدنی‌هایی مثل آب، چای بدون شکر، قهوه و آب گازدار.

غذاهای مضر و پرهیزهای غذایی برای کم کاری تیروئید

اگر داروی تیروئید مصرف می‌کنید، مهم است که آن را با معده خالی مصرف کنید. بهتر است چند ساعت قبل و بعد از مصرف دارو از خوردن بعضی غذاها، نوشیدنی‌ها و مکمل‌ها خودداری کنید، چون ممکن است جذب دارو را تحت تأثیر قرار دهند. همچنین، پرهیز یا محدود کردن بعضی غذاها می‌تواند به حمایت از عملکرد تیروئید و سلامت کلی بدن کمک کند، ازجمله:

• غذاهای فوق‌فراوری‌شده: این غذاها می‌توانند التهاب و استرس اکسیداتیو بدن را افزایش دهند که می‌توان به تنقلات فراوری‌شده مثل چیپس سیب‌زمینی، نوشابه‌ها و نوشیدنی‌های شیرین‌شده، غلات صبحانه شیرین‌شده و بارهای طعم‌دار با مواد نگهدارنده اشاره کرد.
• گلوتن: گلوتن گروهی از پروتئین‌هاست که در غلاتی مثل گندم و جو وجود دارد. اگر بیماری سلیاک دارید، مصرف گلوتن واکنش خودایمنی را در دستگاه گوارش تحریک می‌کند که موجب آسیب و کاهش جذب مواد مغذی می‌شود. این موضوع می‌تواند موجب کمبودهای تغذیه‌ای و التهاب شود که کم‌کاری تیروئید را تشدید می‌کند.
• گواتروژن‌ها: گواتروژن‌ها موادی هستند که در محصولات سویا و سبزیجات خانواده کلمی مثل کلم و کلم بروکلی وجود دارند که ممکن است با تولید هورمون تیروئید تداخل کنند. با این حال بیشتر افراد، حتی کسانی که کم‌کاری تیروئید دارند، می‌توانند مقادیر متوسط این غذاها را بدون آسیب به تیروئید مصرف کنند. در واقع، پختن این سبزیجات باعث کاهش فعالیت گواتروژنی آنها شده و مصرف‌شان را امن‌تر می‌کند.

دمنوش‌های مناسب برای کم کاری تیروئید

هیچ گیاهی نمی‌تواند جایگزین هورمون‌های تیروئید شود، اما بعضی از دمنوش‌های گیاهی ممکن است به عملکرد بهتر و سلامت تیروئید کمک کنند ازجمله:

• دمنوش زنجبیل: برای کمک به افزایش متابولیسم، بهبود گردش خون، کاهش التهاب و بهبود هضم؛
• دمنوش دارچین: برای تقویت متابولیسم قند خون، کمک به تنظیم قند خون و کاهش خستگی؛
• دمنوش آویشن: تقویت سیستم ایمنی، خاصیت ضدالتهابی و بهبود مشکلات تنفسی مربوط به کم‌کاری تیروئید؛
• دمنوش چای سبز (با احتیاط): افزایش سوخت‌وساز بدن. (مصرف زیاد چای سبز ممکن است با داروهای تیروئید تداخل داشته باشد، پس با پزشک مشورت کنید)؛
• دمنوش نعناع: بهبود هضم، کاهش نفخ، تسکین اضطراب و بهبود خواب.

آیا می‌توان از کم کاری تیروئید پیشگیری کرد؟

خیر. نمی‌توان از کم کاری تیروئید پیشگیری کرد، اما اگر علائم مربوط به کم کاری تیروئید را دارید، بلافاصله به پزشک مراجعه کنید. تشخیص زودهنگام و درمان به موقع بهترین راه برای کاهش خطر عوارض بیماری و داشتن یک زندگی سالم است.

اهمیت مراجعه منظم به متخصص غدد و انجام آزمایش‌ها

شما معمولا اول به پزشک عمومی مراجعه می‌کنید که ممکن است در ادامه به متخصص غدد (اندوکرینولوژیست) ارجاع داده شوید. نوزادان مبتلا به کم کاری تیروئید باید هرچه سریع‌تر به اندوکرینولوژیست اطفال برده شوند. کودکان و نوجوانان می‌توانند ابتدا پیش پزشک عمومی بروند، اما اگر سوالی درباره لووتیروکسین یا دوز صحیح آن پیش آمد، باید به اندوکرینولوژیست اطفال مراجعه کنید.

بهتر است قبل از وقت ملاقات با پزشک چند مورد را در نظر داشته باشید، ازجمله:

• درباره محدودیت‌های قبل از ویزیت مثل نیاز به ناشتا بودن یا توقف مصرف دارو سوال کنید؛
• علائم‌تان را یادداشت کنید، حتی اگر به نظر مربوط به بیماری شما نباشند؛
• اطلاعات شخصی مهم مثل استرس‌ها یا تغییرات اخیر زندگی را بنویسید؛
• فهرستی از داروها، ویتامین‌ها و مکمل‌هایی که مصرف می‌کنید تهیه کنید؛
• اگر ممکن است یک همراه ببرید، چون ممکن است نکاتی را به یاد بیاورد که شما فراموش کرده‌اید؛
• سوالاتی که دارید یادداشت کنید.

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟

اگر بدون دلیل خاصی احساس خستگی می‌کنید یا علائم دیگر کم کاری تیروئید را دارید، به پزشک مراجعه کنید. اگر داروی هورمون تیروئید مصرف می‌کنید، مطابق دستور پزشک به مراجعات پزشکی ادامه دهید. در ابتدا ممکن است نیاز به بررسی‌های منظم برای تنظیم دوز دارو داشته باشید و بعد از مدتی، معاینات دوره‌ای برای کنترل وضعیت شما انجام شود.

همچنین، در صورت تجربه بعضی علائم باید بلافاصله به اورژانس مراجعه کنید، ازجمله:

• مشکل در تنفس؛
• خواب‌آلودگی شدید؛
• دمای پایین بدن (هیپوترمی)؛
• فشار خون پایین (هیپوتانسیون)؛
• ضربان قلب کند (برادی‌کاردی).

این علائم ممکن است نشانه میکس‌ادم باشد که یک وضعیت تهدیدکننده زندگی است و به درمان فوری نیاز دارد.

غدد و متابولیسم

ویزیت آنلاین

از متخصصان این حوزه بپرسید

ویزیت آنلاین با متخصص غدد