رژیم غذایی سنگ کلیه | غذاهای مفید و مضر برای انواع سنگ کلیه

داشتن رژیم غذایی سنگ کلیه می‌تواند تاثیر زیادی در جلوگیری از ابتلا به این بیماری داشته باشد. خصوصا اگر سابقه ابتلا به سنگ‌های کلیوی را داشته باشید، باید برخی عادات غذایی خود را تغییر دهید تا از شکل‌گیری دوباره سنگ در کلیه‌ها جلوگیری شود. باتوجه‌به اینکه رژیم غذایی سنگ کلیه بر اساس نوع سنگ مشخص می‌شود، بنابراین در این مقاله از مجله سلامت دکترساینا به بررسی غذاهای مضر برای سنگ کلیه پرداخته و در نهایت خوراکی های مفید برای دفع سنگ کلیه را معرفی می‌کنیم تا سلامتی شما تضمین شود.

آیا نوع سنگ کلیه در انتخاب رژیم غذایی تاثیر دارد؟

سنگ کلیه نتیجه تجمع کریستال‌ها و رسوبات در ادرار است. ترکیب‌های تشکیل‌دهنده انواع سنگ‌های کلیه متفاوت هستند و در نتیجه سنگ‌های کلیه بر اساس مواد تشکیل‌دهنده دسته‌بندی خواهند شد. در چنین شرایطی، افراد باید با مشورت پزشک متخصص، رژیم غذایی ویژه خود را دریافت کنند تا به فرایند بهبودی کمک کرده و همچنین از تشکیل سنگ جدید جلوگیری شود.برای دریافت رژیم غذایی مناسب بر اساس نوع سنگ کلیه، می‌توانید یک جلسه ویزیت آنلاین با متخصص کلیه و ارولوژی در وبسایت دکترساینا داشته باشید و روند درمان خود را سریع‌تر و اصولی‌تر پیش ببرید.

باتوجه‌به اینکه سنگ کلیه در اثر رسوب مواد معدنی در متابولیسم مواد غذایی در مجاری ادراری و کلیه ایجاد می‌شود، بنابراین نوع ماده غذایی که هر روز می‌خورید اهمیت بیشتری پیدا خواهد کرد.

انواع سنگ کلیه

همان‌طور که اشاره شد، نوع ترکیبات سنگ کلیه تاثیر زیادی در انتخاب رژیم غذایی مناسب دارد. بنابراین اگر دنبال پاسخ سوال برای سنگ کلیه چی بخوریم هستید، ادامه مطلب را با دقت بیشتری بخوانید.

سنگ کلیه اگزالات کلسیم

یکی از شایع‌ترین انواع سنگ کلیه، سنگ کلیه اگزالات کلسیم است. اگزالات نوعی ماده شیمیایی است که در بسیاری از مواد غذایی وجود دارد. اما مشکل از جایی شروع می‌شود که کلسیم و اگزالات در مایع ادرار در کنار یکدیگر قرار می‌گیرند. چون چسبیدن آن‌ها به یکدیگر است که منجر به تولید سنگ خواهد شد.

ممنوعیت های غذایی سنگ کلیه اگزالات کلسیم به شرح زیر هستند.

محدود کردن غذاهای حاوی اگزالات

کاهش میزان مصرف غذاهای سرشار از اگزالات می‌تواند روشی مطمئن برای پیشگیری از ابتلا به سنگ کلیه اگزالات کلسیم و بهبود بیمار باشد. از جمله غذاهایی که دارای مقادیر بالایی از اگزالات هستند می‌توان به موارد زیر اشاره کرد.

• اسفناج؛
• ریواس؛
• بادام و بادام‌زمینی؛
• سیب‌زمینی با پوست پخته‌شده؛
• چغندر؛
• پودر کاکائو؛
• شکلات؛
• بامیه؛
• غلات سبوس‌دار و غلات گندم خردشده؛
• سیب‌زمینی سرخ‌کرده؛
• تمشک؛
• شیرین‌کننده‌های استویا؛
• سیب‌زمینی شیرین.

مصرف هم‌زمان کلسیم و اگزالات

اگر هم‌زمان غذاهای غنی از کلسیم را با غذاهای حاوی اگزالات بخورید، این ترکیب می‌تواند به بدن در مدیریت سطح اگزالات بدون تبدیل آن به سنگ کلیه کمک کند. بهتر است غذاهای حاوی اگزالات را با گروه مواد غذایی لبنی مصرف کنید. بنابراین پیشنهاد می‌شود ترکیبات غذایی زیر را مصرف کنید تا از تشکیل سنگ اگزالات سدیم جلوگیری شود.

• سالاد اسفناج با پنیر کم‌چرب؛
• آجیل و انواع توت‌ها با ماست.

کاهش مصرف نمک

اگر سدیم زیادی مصرف می‌کنید که یکی از انواع اصلی آن، نمک است، این رژیم غذایی می‌تواند باعث افزایش میزان کلسیم در ادرار شود. پس از خوردن غذاهای حاوی مقادیر بالایی از سدیم، اگزالات اضافی به کلسیم در کلیه‌ها می‌چسبد. همین امر باعث ایجاد سنگ کلیه خواهد شد. بنابراین بهتر است از مصرف غذاهای زیر که مقدار زیادی نمک دارند خودداری کنید.

• غذاهای کنسروی شامل گوشت، ماهی، حبوبات و سبزیجات؛
• گوشت‌های فرآوری شده؛
• غذاهای فست‌فودی؛
• انواع چاشنی‌ها.

محدود کردن میزان مصرف پروتئین حیوانی

تمامی انواع پروتئین‌های حیوانی زیر احتمال ابتلا به انواع سنگ کلیه را افزایش می‌دهند. بنابراین لازم است مصرف روزانه آن‌ها به‌شکل دقیقی مدیریت کنید.

• تخم‌مرغ؛
• گوشت گاو؛
• گوشت خوک؛
• ماهی؛
• پنیر.

مدیریت مصرف ویتامین‌ها

مصرف بیش‌ازحد برخی از ویتامین‌ها مانند ویتامین C می‌تواند بدن را وادار به تولید اگزالات کند. بهترین دوز مصرف این ویتامین برای بزرگسالان، روزانه کمتر از ۱۰۰ میلی‌گرم است.

سنگ کلیه کلسیم فسفات

این نوع سنگ کلیه از به‌هم چسبیدن کلسیم و فسفر معدنی در ادرار تشکیل خواهد شد. اگر یکی از این سنگ‌ها را داشته باشید، دیگر نگران اگزالات در بدن نخواهید بود اما هنوز لازم است رژیم غذایی خود را اصلاح کنید. برای کاهش خطر ابتلا به سنگ کلیه کلسیم فسفات نکات زیر را رعایت کنید.

اعتدال در مصرف غذاهای غنی از پروتئین

سوءمصرف غذاهایی که محتوای پروتئین بالایی دارند، خطر ابتلا به سنگ کلیه کلسیم فسفات را افزایش می‌دهد. بنابراین بهتر است با مشورت پزشک متخصص، مصرف مواد غذایی زیر را کاهش دهید.

• گوشت‌های اندامی حیوانات مانند جگر مرغ یا گاو؛
• شیر، پنیر و سایر محصولات لبنی؛
• غذاهای دریایی.

خودداری از مصرف مواد غذایی قلیایی‌کننده ادرار

برخی از غذاها می‌توانند روی PH ادرار تاثیر گذاشته و آن را قلیایی کنند. با قلیایی شدن ادرار نیز احتمال تشکیل سنگ کلیه کلسیم فسفات افزایش پیدا می‌کند. این مواد غذایی به شرح زیر هستند.

• انواع آب‌میوه‌ها به‌غیراز آب انار، کرنبری و شلیل؛
• آب انواع سبزیجات؛
• شیره و شهد.

حذف غذاهای فرآوری شده

فسفر یکی از رایج‌ترین افزودنی‌ها و نگهداره‌های مواد غذایی است. بنابراین خوردن غذاهای فرآوری شده می‌تواند خطر ابتلا به سنگ کلیه را افزایش دهد. از جمله غذاهای فرآوری‌شده مضر برای کلیه می‌توان به موارد زیر اشاره کرد.

• غذاهای فست‌فودی؛
• کولا؛
• غذاهای منجمد؛
• گوشت‌های آماده.

باتوجه‌به اینکه، نگهدارنده‌های حاوی فسفر ممکن است در مواد غذایی دیگر نیز استفاده شود، بنابراین بهتر است قبل از خوردن هر نوع غذای فرآوری شده، برچسب آن را خوانده و به‌دنبال «حاوی نگهدارنده‌های حاوی فسفر» بگردید.

محدود کردن مصرف سدیم مانند نمک

رژیم‌ غذایی مردم ایران شامل غذاهای خانگی سنگین و غذاهای فست‌فودی است که بسیار پُرنمک هستند. هدف اصلی این است که روزانه بیشتر از ۱ قاشق چایخوری نمک مصرف نکنید. بنابراین میزان آن را در غذاها به‌شدت کنترل کنید.

سنگ کلیه اسیداوریک

افرادی که ادرار بیش‌ازحد اسیدی دارند معمولا به این نوع سنگ کلیه دچار خواهند شد. این سنگ‌ها حاوی اسیداوریک هستند که بدن هنگام تجزیه مواد شیمیایی موجود در غذاهای مصرفی آن را تولید می‌کند. جالب است بدانید که برخلاف سنگ‌های اگزالات سدیم و فسفات کلسیم، در سنگ‌های اسیداوریک، نمک مسئله نگران‌کننده‌ای نیست.

کنترل مصرف پروتئین حیوانی

خوردن بیش‌ازحد پروتئین حیوانی مانند گوشت قرمز، مرغ، تخم‌مرغ و صدف خوراکی باعث تولید میزان بیشتری از اسیداوریک توسط بدن می‌شود. این فرایند می‌تواند سیستم بدن را از سیترات محروم کند. سیترات ماده‌ای ضروری برای جلوگیری از ایجاد سنگ کلیه و حتی جلوگیری از رشد سنگ‌های موجود است. برای دریافت پروتئین کافی در رژیم روزانه می‌توانید مواد غذایی زیر را جایگزین گوشت قرمز و مرغ کنید.

• لوبیا؛
• نخودفرنگی خشک؛
• عدس؛
• بادام زمینی؛
• شیر سویا؛
• کره سویا؛
• توفو؛
• آجیل مانند بادام درختی، گردو و بادام هندی.

حذف کامل نوشیدنی‌های الکلی

لازم است بدانید که مصرف الکل می‌تواند سطح اسیداوریک خون افزایش دهد. بنابراین برای حفظ سلامتی خود الکل مصرف نکنید. چون الکل نه‌تنها به کبد آسیب می‌زند بلکه با بالا بردن اسیداوریک باعث ایجاد سنگ کلیه نیز خواهد شد.

حذف نوشیدنی‌های سرشار از شکر

نوشیدنی‌ها و مواد غذایی که با شکر یا شربت فروکتوز شیرین‌ شده‌‌اند خطر ابتلا به سنگ کلیه اسیداوریک را افزایش می‌دهند. به‌جای مصرف این نوشیدنی‌ها بهتر است نوشیدنی‌هایی را استفاده کنید که حاوی مقادیر بالایی از سیترات هستند. از جمله این نوشیدنی‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد.

• آب‌میوه طبیعی؛
• لیموناد.

سنگ کلیه سیستئین

سنگ کلیه سیستئین نوعی بیماری ارثی است و زمانی‌که ماده شیمیایی سیستئین وارد ادرار شود، منجر به ایجاد سنگ کلیه خواهد شد. هرچند که این نوع سنگ کلیه ارثی بوده و ریشه در ژنتیک دارد، اما برخی پرهیزات غذایی می‌تواند خطر ابتلا به آن را کاهش دهد.

نوشیدن آب کافی

نوشیدن حدود ۲ تا ۳ لیتر آب روزانه می‌تواند از تشکیل سنگ‌ کلیه سیستئین جلوگیری کند.

حذف غذاهای اسیدی

غذاهایی مانند انواع پروتئین حیوانی، ادرار را اسیدی می‌کنند. با اسیدی شدن ادرار، خطر ابتلا به سنگ کلیه سیستئین افزایش پیدا می‌کند. در چنین مواردی بهتر است ولع خود برای خوردن انواع گوشت را کنترل کرده و بیشتر از میوه‌ها و سبزیجات استفاده کنید که سطح اسیدیته کمتری دارند.

کاهش و کنترل مصرف سدیم

درست مشابه سنگ کلیه اگزالات سدیم و کلسیم فسفات رژیم غذایی پُرنمک می‌تواند خطر تشکیل سنگ‌های سیستئین در کلیه را افزایش دهد.

سبزیجات و میوه‌های مضر برای سنگ کلیه کدام‌اند؟

علاوه‌بر غذاهای مضر برای سنگ کلیه، برخی از میوه‌ها و سبزیجات با محتوای پتاسیم بالا نیز می‌توانند برای این بیماری مضر باشند. باتوجه‌به اینکه، میوه های مضر برای سنگ کلیه هر روز استفاده می‌شوند و بسیاری از افراد نمی‌دانند که آن‌ها برای بیماری مضر هستند، بنابراین در ادامه میوه‌هایی معرفی می‌شود که طبق تجویز پزشک باید مصرف آن‌ها را محدود یا کلا حذف کنید.

آووکادو

آووکادو، به‌دلیل خواص مغذی فراوانی که دارد (شامل چربی‌های مفید برای قلب، فیبر و آنتی‌اکسیدان‌ها) موردتوجه جهانی قرار گرفته است. هرچند که این میوه یکی از ترکیبات سالم در غذاهای روزانه است، اما سرشار از پتاسیم بوده و جزو میوه های ممنوع برای سنگ کلیه دسته‌بندی می‌شود.

یک عدد آووکادوی متوسط حدود ۶۹۰ میلی‌گرم پتاسیم دارد. با تقسیم آووکادو به ۴ قسمت، بیماران کلیوی نیز می‌توانند از این میوه استفاده کنند چون میزان دریافت پتاسیم محدود شده است. بنابراین اگر پزشک متخصص کاهش یا حذف مصرف پتاسیم را تجویز کرده بهتر است از این میوه استفاده نکنید.

موز

موز به‌طور طبیعی سدیم کمی دارد اما ۱ موز متوسط ۴۲۲ میلی‌گرم پتاسیم دارد. پتاسیم موجود در این میوه برای سنگ کلیه مضر است. بنابراین باید با مشورت پزشک متخصص میزان مصرف را محدود کرده یا کلا موز را حذف کنید.

پرتقال و آب‌پرتقال

در حالی‌که همه پرتقال و آب‌پرتقال را بیشتر به‌دلیل محتوای ویتامین C می‌شناسند، اما این میوه منبعی غنی از پتاسیم است. ۱ پرتقال بزرگ (۱۸۴ گرم)، ۳۳۳ میلی‌گرم پتاسیم دارد. علاوه‌براین، ۱ لیوان آب‌پرتقال (۲۴۰ میلی‌لیتر) نیز حدود ۴۵۸ میلی‌گرم پتاسیم دارد. باتوجه‌به محتوای بالای پتاسیم پرتقال و آب‌پرتقال، این میوه جزو میوه های ممنوع برای سنگ کلیه شناخته می‌شود. بهترین میوه‌هایی که می‌توانید جایگزین پرتقال کنید به شرح زیر هستند.

• انگور؛
• سیب؛
• کرنبری.

زیتون فرآوری شده

زیتون فرآوری شده معمولا مقادیر بالایی از نمک دارد، چون این نوع زیتون‌ها بسیار شور هستند. هدف از اضافه کردن نمک به زیتون تازه، تخمیر و گرفتن تلخی آن است. جالب است بدانید که ۵ عدد زیتون شور حاوی ۲۱۱ میلی‌گرم سدیم است که بخش قابل‌توجهی از نیاز روزانه افراد به پتاسیم را تامین می‌کند.

زردآلو

زردآلو سرشار از ویتامین C، ویتامین A و فیبر است، اما در مقابل پتاسیم بالایی دارد. هر پیمانه (۱۶۵ گرم) زردآلوی تازه حدود ۴۲۷ میلی‌گرم پتاسیم دارد. علاوه‌براین، محتوای پتاسیم زردآلوی خشک شده حتی بیشتر از زردآلوی تازه است. هر پیمانه زردآلوی خشک‌ شده (۱۳۰ گرم) بیشتر از ۱۵۰۰ میلی‌گرم پتاسیم دارد.

تنها ۱ فنجان زردآلوی خشک شده می‌تواند ۷۵٪ از ۲۰۰۰ میلی‌گرم محدودیت پتاسیم کم بدن را تامین کند. بنابراین بهتر است از خوردن زردآلوی تازه و خشک شده خودداری کنید.

سیب‌زمینی معمولی و سیب‌زمینی شیرین

سیب‌زمینی معمولی و سیب‌زمینی شیرین از جمله سبزیجات غنی از پتاسیم هستند. تنها ۱ عدد سیب‌زمینی معمولی پخته شده با اندازه متوسط (۱۵۶ گرم) حاوی ۶۱۰ میلی‌گرم پتاسیم است. در حالی‌که ۱ عدد سیب‌زمینی شیرین پخته شده با اندازه متوسط (۱۱۴ گرم) حاوی ۵۴۲ میلی‌گرم پتاسیم است.

اما نکته اصلی اینجاست که برخی از غذاهای پُر پتاسیم، مانند سیب‌زمینی معمولی و سیب‌زمینی شیرین با شستن و پخته شدن محتوی پتاسیم آن‌ها مقدار قابل‌توجهی کاهش پیدا می‌کنند، خصوصا اگر با آب سرد شسته شوند.

خیساندن سیب‌زمینی در آب سرد به‌مدت ۵ تا ۱۰ دقیقه می‌تواند میزان پتاسیم آن را تا ۲۰٪ کاهش دهد. این روش، به‌عنوان شستشوی پتاسیم یا روش پخت دوگانه شناخته می‌شود.

اگرچه روش پخت دوگانه، میزان پتاسیم آن را کاهش می‌دهد، اما لازم است بدانید این روش نمی‌تواند محتوای پتاسیم را کاهش دهد. چون هنوز مقادیر قابل‌توجهی از پتاسیم در سیب‌زمینی دوبار پخته شده وجود دارد. بنابراین باید با مشورت پزشک، مصرف سیب‌زمینی را محدود کنید.

گوجه‌فرنگی

گوجه‌فرنگی یکی دیگر از میوه‌های با پتاسیم بالا است که ممکن است با رژیم غذایی سنگ کلیه بر اساس نوع سنگ مطابقت نداشته باشد. از گوجه‌فرنگی می‌توان به‌صورت خام، پخته شده، کبابی، سرخ‌شده و سس استفاده کرد.

تنها ۱ پیمانه سس گوجه‌فرنگی (۲۴۵ گرم) حاوی ۷۲۸ میلی‌گرم پتاسیم است. بنابراین می‌توان آن را در دسته غذاهای مضر برای سنگ کلیه قرار داد.

گوجه‌فرنگی معمولا در غذاهای زیادی استفاده می‌شود، اما می‌توان جایگزین مناسبی برای آن انتخاب کرد. انتخاب جایگزینی با محتوای پتاسیم کمتر تا حد زیادی به ترجیحات ذائقه‌ای شما بستگی دارد. معمولا پیشنهاد می‌شود سس فلفل قرمز کبابی را جایگزین سس گوجه‌فرنگی کنید. چون به‌همان اندازه خوشمزه بوده اما محتوای پتاسیم کمتری دارد.

برگ چغندر و اسفناج

برگ چغندر و اسفناج، سبزیجاتی با مقادیر بالایی از مواد مغذی و معدنی و پتاسیم هستند. وقتی سبزیجات خام می‌خورید، مقدار پتاسیم دریافتی بدن معمولا بین ۱۳۶ تا ۲۹۰ میلی‌گرم در هر پیمانه (۳۰ تا ۳۸ گرم) متغیر است. این در حالی است که سبزیجات برگ‌دار هنگام پخته شدن به اندازه وعده غذایی کوچک‌تری تبدیل می‌شوند اما محتوای پتاسیم آن‌ها بدون تغییر باقی می‌ماند.

به‌عنوان‌مثال، اسفناج خام هنگام پخته شدن به‌طور‌قابل‌توجهی کاهش حجم پیدا می‌کند. بنابراین خوردن نصف پیمانه اسفناج پخته شده حاوی مقادیر بسیار بیشتری از پتاسیم در مقایسه با نصف فنجان اسفناج خام است. برای جلوگیری از دریافت پتاسیم بیش‌ازحد، خوردن برگ چغندر و اسفناج خام به پخته شده ترجیح داده می‌شود.

علاوه‌براین، برگ چغندر و اسفناج سرشار از اگزالات هستند و این ماده شیمیایی می‌تواند خطر ابتلا به سنگ کلیه را افزایش دهد. بنابراین در جواب این سوال که برای سنگ کلیه چی بخوریم بهتر است ابتدا غذاهای مضر برای سنگ کلیه را بشناسید.

خرما، کشمش و آلو

خرما، کشمش و آلو از جمله میوه‌های خشک رایج هستند. اما وقتی میوه‌ها خشک می‌شوند، مواد مغذی آن‌ها متمرکز خواهد شد که شامل پتاسیم نیز می‌شود. به‌عنوان‌مثال، ۱  فنجان (۱۷۴ گرم) آلوی خشک بیشتر از ۱۲۷۰ میلی‌گرم پتاسیم دارد که تقریبا ۵ برابر مقدار پتاسیم ۱ فنجان (۱۶۵ گرم) آلوی خام است. علاوه‌براین، ۴ عدد خرما حدود ۶۶۸ میلی‌گرم پتاسیم دارد.

باتوجه‌به مقادیر بالای پتاسیم موجود در میوه‌های خشک‌شده، بهتر است آن‌ها را از رژیم غذایی سنگ کلیه بر اساس انواع سنگ حذف کنید تا سطح پتاسیم بدن در محدوده مناسب باقی بماند.

غذاهای دوست‌دار کلیه

در کنار تمام نوشیدنی و غذاهای مضر برای سنگ کلیه، برخی از خوراکی های مفید برای این عضو مهم نیز وجود دارند که مصرف آن‌ها توسط پزشک متخصص توصیه می‌شود. این خوراکی های مفید برای دفع سنگ کلیه نیز کاربرد دارند.

غذاهای مفید برای سنگ کلیه، غذاهایی هستند که سطوح پایین‌تری از پتاسیم، سدیم و فسفر دارند. چون در افراد مبتلا به انواع بیماری‌های کلیوی، کلیه‌ها نمی‌توانند پتاسیم، سدیم و فسفر دریافتی اضافی را حذف کنند. در نتیجه بیمار در معرض خطر بیشتری برای افزایش سطح این مواد معدنی در خون قرار می‌گیرد.

غذاهای مفید برای سنگ کلیه

• میوه‌ها: در کنار میوه های مضر برای سنگ کلیه، برخی از میوه‌های دیگر نیز وجود دارند که مفید هستند. از جمله این میوه‌ها می‌توان به زغال اخته، انگور، آناناس و توت‌فرنگی اشاره کرد.
• سبزیجات: در مقابل برگ چغندر و اسفناج که جزو سبزیجات مضر برای سنگ کلیه هستند، سبزیجات دیگری مانند گل‌کلم، کاهو، پیاز، فلفل و تربچه برای کلیه بسیار مفید خواهند بود.
• مواد غذایی پخته شده: از جمله مواد غذایی پخته شده مفید برای سنگ کلیه می‌توان به نان پیتا، ترتیلا و نان خمیرترش اشاره کرد.
• کربوهیدرات‌ها: از جمله بهترین کربوهیدرات‌ها برای سنگ کلیه، برنج سفید و پاپ‌کورن هستند.
• پروتئین: میزان کنترل‌شده‌ای از پروتئین می‌تواند برای کلیه‌ها مفید باشد. بهترین پروتئین به‌عنوان غذای مفید برای سنگ کلیه شامل گوشت گاو و مرغ است.

آیا جگر برای سنگ کلیه ضرر دارد؟

جگر یکی از انواع مواد غذایی است که پروتئین و پورین بالایی دارد. پورین نوعی ترکیب عالی است که در بدن و برخی غذاها یافت می‌شود. این ترکیب در ساختار DNA و RNA نقش دارد. اما چالش اصلی اینجاست که تجزیه پورین‌ها در بدن باعث تولید اسیداوریک خواهد شد که توسط کلیه دفع می‌شود.

افزایش سطح پورین در بدن به‌تنهایی برای سلامت فرد مشکلی ایجاد نمی‌کند. چون این ترکیب به‌صورت‌طبیعی در بدن تولید می‌شود و از طرفی در برخی غذاها نیز وجود دارد. اما فرایند هضم پورین برای تجزیه این ترکیب منجر به تجزیه اسیداوریک شده که میزان بالای آن می‌تواند باعث شکل‌گیری کریستال‌ها شود. افزایش اسیداوریک در بدن نیز باعث ابتلا به بیماری‌های کلیوی می‌شود. بنابراین اگر سنگ کلیه دارید، بهتر است مصرف موادغذایی حاوی پورین را محدود کنید.

از دیگر غذاهای سرشار از پورین می‌توان به موارد زیر اشاره کرد.

• جگر؛
• دل؛
• قلوه؛
• مغز؛
• گوشت قرمز؛
• گوشت گاو؛
• گوشت بره؛
• مرغ؛
• بوقلمون؛
• عصاره و آبگوشت؛
• میگو؛
• گوشت اردک؛
• صدف خوراکی؛
• ماهی سالمون؛
• شاه ماهی؛
• مارچوبه؛
• قارچ؛
• دانه‌های خشک شده؛
• نخود فرنگی؛
• عدس؛
• ماش؛
• دانه سویا؛
• لوبیا سفید؛
• نخود؛
• جوانه لوبیا؛
• بادام زمینی؛
• توفو؛
• اسفناج؛
• گل‌کلم؛
• کشمش؛
• کلم‌بروکلی؛
• کنگر فرنگی؛
• زردآلو؛
• کلم بروکسل؛
• آلوی خشک شده؛
• موز.

برای دفع سنگ کلیه چه بخوریم؟

همان‌طور که برخی از غذاها می‌توانند برای سنگ کلیه مضر باشند، خوراکی های مفید برای سنگ کلیه نیز وجود دارند که در بالا به آن‌ها اشاره شد. نوشیدن منظم آب به‌مقدار ۲ تا ۳ لیتر روزانه بهترین روش برای دفع مواد زائد از بدن است. از طرفی نوشیدن آب کافی می‌تواند باعث حرکت سنگ‌ها در دستگاه ادراری و دفع آن‌ها شود. بنابراین در ادامه خوراکی‌هایی معرفی خواهد شد که به دفع سنگ کلیه کمک می‌کنند.  

خوراکی های مفید برای دفع سنگ کلیه

برای برخی از افراد ممکن است رژیم غذایی برای دفع سنگ کلیه مفید باشد، یا حتی از تشکیل سنگ جدید جلوگیری کند. در موارد دیگر، درمان‌های اضافی مانند دارو برای شکستن سنگ، استفاده از دستگاه سنگ‌شکن و جراحی مفید خواهند بود.

آب

هیدراته ماندن می‌تواند به دفع سریع‌تر سنگ‌ کلیه کمک کند. بنابراین این نوشیدنی ساده، اولین چیزی است که علاوه‌بر پیشگیری از تشکیل سنگ کلیه به دفع آن نیز کمک خواهد کرد.

تحقیقات نشان داده برای جلوگیری از تشکیل سنگ کلیه، باید به‌اندازه کافی آب بنوشید تا روزانه حداقل ۲ لیتر ادرار داشته باشید. چون کم‌آبی بدن یکی از عوامل خطر اصلی ابتلا به سنگ کلیه است. از طرفی، لازم است هر روز رنگ ادرار خود را بررسی کنید. ادرار باید بسیار روشن یا زرد کم‌رنگ باشد. ادرار تیره نشان‌دهنده کم‌آبی بدن است.

آب لیمو

هر چند وقت یک‌بار، لیموی تازه را به لیوان آب خود اضافه کنید و بنوشید. لیمو حاوی سیترات است و این ماده شیمیایی از تشکیل سنگ‌های کلسیمی کلیه جلوگیری می‌کند.

دوزهای دارویی سیترات نیز می‌توانند سنگ‌های کوچک را بکشنند و در نتیجه سنگ ریزشده راحت‌تر دفع خواهد شد. مطالعه‌ای در سال ۲۰۲۰ نشان داد که مکمل‌های سیترات پتاسیم به کاهش عوامل خطر مرتبط با سنگ کلیه در افرادی که سابقه این بیماری را داشته‌اند، کمک کرده‌ است. اما این نوع مکمل را تنها باید پزشک متخصص تجویز کند، بنابراین از مصرف خودسرانه آن خودداری کنید.

سرکه سیب

سرکه سیب حاوی اسیداستیک است که به جلوگیری از تشکیل سنگ کلیه کمک می‌کند. البته هنوز شواهدی وجود ندارد که پس از تشکیل سنگ کلیه، سرکه سیب بتواند آن‌ها را خرد کرده و دفع کند. سرکه سیب علاوه‌بر شستشوی کلیه‌ها، می‌تواند به کاهش درد کلیه ناشی از وجود سنگ نیز کمک کند.

برخی مطالعات نشان داده‌اند که مصرف سرکه سیب ممکن است به کاهش تشکیل سنگ نیز کمک کند. البته آزمایش‌های بالینی روی انسان‌ها در حال انجام است تا میزان اثربخشی سرکه سیب و چند نوشیدنی دیگر در پیشگیری از تشکیل سنگ کلیه را مقایسه کند.

نحوه استفاده از سرکه سیب برای دفع سنگ کلیه

• ۲ قاشق غذاخوری سرکه سیب را به ۲۳۰ میلی‌لیتر آب اضافه کنید. مصرف بیشتر از این مقدار می‌تواند خطراتی به همراه داشته باشد. بنابراین روزانه بیشتر از ۱ لیوان از این مخلوط ننوشید.
• سرکه سیب را به سالاد خود اضافه کنید.
• در سس مورد علاقه خود مقداری سرکه سیب بریزید.

در صورت مصرف بیشتر، سرکه سیب می‌تواند باعث مشکلات زیر شود.

• آسیب به مینای دندان؛
• رفلاکس اسید؛
• گلودرد؛
• تداخل با داروها (مانند انسولین یا داروهای ادرارآور مانند اسپیرونولاکتون).

آب ریحان

ریحان سرشار از مواد مغذی است و بسیاری از افراد مطابق با توصیه‌های طب سنتی از آب ریحان برای کمک به درمان اختلالات گوارشی و التهابی استفاده می‌کنند. چون ریحان حاوی آنتی‌اکسیدان‌ها و خواص ضدالتهابی است. مطالعه‌ای در سال ۲۰۲۰ نشان داد که آب ریحان می‌تواند به عملکرد بهتر کلیه نیز کمک کند، اما هنوز به تحقیقات بیشتری نیاز است.

روش استفاده از ریحان برای دفع سنگ کلیه

• برای آماده کردن آب ریحان، برگ‌های تازه یا خشک شده آن را مانند دمنوش آماده کرده و روزانه بنوشید.
• برگ‌های تازه ریحان را در مخلوط‌کن ریخته و با میوه‌های دیگر اسموتی آماده کنید.

نکته بسیار مهم اینکه، هنوز مشخص نیست آیا مصرف زیاد آب ریحان برای طولانی‌مدت بی‌خطر است یا خیر، بنابراین در مصرف آن اعتدال را رعایت کنید.

آب انار

آب انار حاوی آنتی‌اکسیدان‌هایی است که ممکن است به سالم نگه‌داشتن کلیه‌ها کمک کنند. برخی از افراد نیز معتقدند این میوه باعث جلوگیری از تشکیل سنگ کلیه نیز می‌شود. اما بنیاد ملی کلیه اعلام کرده‌ است که انار تاثیری در پیشگیری از تشکیل سنگ کلیه ندارد.

هنوز مشخص نیست مصرف روزانه چند لیوان آب انار می‌تواند به سلامت کلیه‌ها کمک کند. بنابراین بهتر است حداقل مقدار آن یعنی یک لیوان در روز را بنوشید.

انجمن سکته مغزی آمریکا اعلام کرده برخی از داروهای کاهش کلسترول خون ممکن است با آب انار تداخل داشته باشند. بنابراین قبل از مصرف حتما با پزشک خود مشورت کنید.

آب کرفس

کرفس در طب سنتی به‌عنوان یکی از داروهای گیاهی برای درمان سنگ کلیه شناخته می‌شود. مطالعه‌ای نشان داده افراد مورد مطالعه که مبتلا به سنگ کلیه شده بودند، کرفس کمتری نسبت به کسانی که سنگ کلیه نداشتند، مصرف می‌کردند. اما لازم است بدانید این تنها نتیجه یک مطالعه است و ثابت نمی‌کند که عدم تشکیل سنگ کلیه نتیجه مستقیم خوردن کرفس بوده است.

مطالعه‌ای در سال ۲۰۱۹ روی موش‌ها نشان داد که آب کرفس به تجزیه سنگ کلیه کمک می‌کند. اما هنوز مطالعه انسانی برای اثبات این ادعا انجام نشده است.

برای نوشیدن آب کرفس، ۱ یا چند ساقه آن را داخل آب‌میوه‌گیری ریخته و روزانه بنوشید.

نکته مهم اینکه، کرفس نیز مانند سایر عصاره‌های گیاهی می‌تواند با برخی از داروها یا حتی روش‌های درمانی تداخل داشته باشد. بنابراین قبل از شروع مصرف با پزشک متخصص خود مشورت کنید.

آب سبزه گندم

سبزه گندم حاوی مواد مغذی بسیار زیادی است و در طب سنتی از آن برای بهبود سلامتی استفاده می‌شود. برخی از افراد معتقدند که سبزه گندم می‌تواند جریان ادرار برای دفع سریع‌تر سنگ کلیه را افزایش دهد. اما این ادعا هنوز توسط پزشکان ثابت نشده است.

سبزه گندم حاوی مواد مغذی حیاتی است که به پاکسازی کلیه‌ها نیز کمک می‌کند. مطالعه‌ای در سال ۲۰۱۷ نشان داد که عصاره سبزه گندم حدود ۸۸٪ از کریستالیزاسیون ادرار جلوگیری می‌کند. اما هنوز ثابت نشده که بتواند سنگ کلیه را بشکند.

آب لوبیا قرمز

برخی از افراد ادعا می‌کنند که لوبیا قرمز پخته شده می‌تواند به سلامت مجاری ادراری و کلیه‌ها کمک کند. اما هنوز شواهد کمی برای اثبات موثر بودن این دسته از خوراکی های مفید برای دفع سنگ کلیه وجود دارد.

لوبیا منبع بسیار خوبی برای دریافت پروتئین روزانه و جایگزینی پروتئین حیوانی است. لوبیا قرمز را باید به روش زیر استفاده کنید.

نحوه آماده کردن آب لوبیا قرمز برای دفع سنگ کلیه

مقداری لوبیا قرمز را بپزید و سپس مایع به‌دست آمده را از صافی رد کرده و بنوشید.

گیاه قاصدک

بخش‌هایی از گیاه قاصدک ممکن است به بهبود هضم، افزایش ادرار و در نتیجه دفع مواد زائد از بدن کمک کند. مطالعه‌ای نشان داد که قاصدک در جلوگیری از تشکیل سنگ کلیه نیز موثر است. اما این نتایج از نمونه‌های آزمایشگاهی به‌دست آمده و هنوز آزمایشی روی انسان‌ها انجام نشده است. بنابراین نمی‌توان به‌طور قطع گفت که قاصدک مانع از تشکیل سنگ کلیه شده و به دفع آن کمک می‌کند.

مقادیر کم از گیاه قاصدک احتمالا برای اکثر افراد بی‌خطر است. اما هنوز مشخص نیست مصرف مقادیر زیاد آن چه عوارض خطرناکی می‌تواند داشته باشد. چون برخی از افرادی که به موارد زیر حساسیت نشان داده‌اند به قاصدک نیز حساسیت دارند.

• گل همیشه بهار؛
• گل داوودی؛
• گل مینا.

دوزهای بالا از گیاه قاصدک می‌تواند عوارض زیر را به همراه داشته باشد.

• بیماری‌های قلبی؛
• دیابت؛
• فشار خون بالا یا پایین؛
• تورم؛
• بیماری‌های کبدی؛
• بیماری‌های کلیوی.

برای استفاده از گیاه قاصدک، تعدادی از برگ‌ها یا ریشه آن را به‌صورت دمنوش آماده کنید.

گیاه دم‌اسب

در طب سنتی از گیاه دم‌اسب به‌عنوان نوعی دیورتیک برای افزایش جریان ادرار استفاده می‌کنند. مطالعه‌ای در سال ۲۰۲۱ نشان می‌دهد که این گیاه دارای خواص ضدباکتریایی و آنتی‌اکسیدانی است که می‌تواند به سلامت کلی مجاری ادراری کمک کند. از طرفی مصرف گیاه دم‌اسب ممکن است التهاب و تشکیل کریستال‌های اگزالات کلسیم را کاهش داده و باعث جلوگیری از تشکیل سنگ کلیه شود.

گیاه دم‌اسب نباید توسط کودکان، زنان باردار و زنان در دوران شیردهی استفاده شود. بنابراین قبل از مصرف با پزشک متخصص مشورت کنید.

برنامه غذایی برای پیشگیری از سنگ کلیه

متخصصان معتقدند که می‌توان با تغییراتی در رژیم غذایی، از جمله هیدراته ماندن بدن، مصرف بیشتر مرکبات و اجتناب از غذاهایی که سرشار از سدیم و پتاسیم هستند، از تشکیل سنگ کلیه جلوگیری کرد. دستگاه ادراری برای دفع مواد جامد طراحی نشده است، بنابراین جای تعجب نیست که دفع سنگ کلیه بسیار دردناک است. با کنترل رژیم غذایی می‌توان احتمال ابتلا به انواع سنگ کلیه را کاهش داد.

چون کلسیم با مواد شیمیایی مانند اگزالات فسفر در ادرار ترکیب می‌شود، بنابراین اگر غلظت این مواد بالا باشد، ترکیب آن‌ها غلیظ و سفت و جامدمانند خواهند شد. از طرفی سنگه کلیه در اثر تجمع اسیداوریک نیز ایجاد می‌شود. تجمع اسیداوریک نیز به‌دلیل متابولیسم پروتئین است، بنابراین نوع رژیم غذایی تاثیر زیادی در کاهش خطر ابتلا به سنگ کلیه دارد.

اگر دنبال پیشگیری از سنگ کلیه هستید، علاوه بر نوع مواد غذایی، اندازه مصرف نیز مهم است.

نوشیدن آب کافی

مایعات، خصوصا آب، به رقیق شدن مواد شیمیایی تشکیل‌دهنده سنگ کلیه کمک می‌کند. بنابراین پزشکان توصیه می‌کنند حداقل روزانه ۱۲ لیوان آب بنوشید.

مدیریت مصرف کلسیم و مصرف روزانه ویتامین D

اگر میزان کلسیم دریافتی بدن کم باشد، ممکن است سطح ماده شیمیایی اگزالات افزایش پیدا کند. پزشکان پیشنهاد می‌کنند، کلسیم موردنیاز بدن را به‌جای مصرف مکمل‌ها از مواد غذایی دریافت کنید. چون مکمل‌های کلسیم خود باعث تشکیل سنگ کلیه می‌شوند.

منابع حیوانی کلسیم

• شیر گاو و گوسفند و بز؛
• شیر گیاهی مانند شیر سویا؛
• ماست؛
• پنیر کاتیج و انواع دیگر پنیرها.

منابع گیاهی کلسیم

• حبوبات؛
• توفوی کلسیم‌دار؛
• سبزیجات سبز تیره؛
• دانه‌ها؛
• ملاس سیاه.

علاوه‌بر کلسیم باید روزانه دوز مناسبی از ویتامین D نیز مصرف کنید. البته بهتر است غذاهای غنی‌شده با این ویتامین را بخورید که مهم‌ترین آن‌ها به شرح زیر هستند.

• ماهی‌های چرب مانند ماهی سالمون؛
• قارچ؛
• پنیر.

محدود کردن مصرف نمک

سطح بالای سدیم در بدن می‌تواند باعث تجمع کلسیم در ادرار شود. بنابراین از اضافه کردن نمک به غذاها خودداری کنید. از طرفی باید برچسب‌ روی مواد غذایی را بررسی کنید تا میزان سدیم موجود در آن‌ها مشخص شود.

غذاهای فست‌فودی و رستورانی می‌توانند سرشار از سدیم باشد. علاوه‌براین، برخی از آبمیوه‌های سبزیجات نیز سرشار از سدیم است. پس به غذا و نوشیدنی که بیرون از خانه سفارش می‌دهید توجه کرده و از رستوران بخواهید به غذای شما نمک اضافه نکند.

کاهش مصرف پروتئین حیوانی

بسیاری از منابع پروتئین مانند گوشت قرمز، گوشت خوک، مرغ، ماکیان و تخم‌مرغ، میزان اسیداوریک تولید شده توسط بدن را افزایش می‌دهند. از طرفی، مصرف مقادیر زیاد پروتئین حیوانی می‌تواند باعث کاهش ماده شیمیایی مفید موجود در ادرار به‌نام سیترات شود. چون وظیفه سیترات، جلوگیری از تشکیل سنگ کلیه است.

بهترین‌ جایگزین‌های پروتئین حیوانی

• کینوا؛
• توفو (پنیر لوبیا)؛
• حمص؛
• دانه چیا؛
• ماست یونانی.

کاهش مصرف غذاهای حاوی اگزالات

غذاهای سرشار از این ماده شیمیایی خطر تشکیل سنگ کلیه را افزایش می‌دهند. اگر قبلا سنگ کلیه داشته‌اید، شاید پزشک تجویز کند که مصرف اگزالات را کاهش داده یا کلا حذف کنید. اما اگر غذاهای حاوی اگزالات می‌خورید بهتر است همراه با آن‌ها، منبع غذایی کلسیم نیز مصرف کنید. مصرف کلسیم همراه با اگزالات باعث می‌شود اگزالات در طول هضم غذا و قبل از رسیدن به سنگ کلیه به کلسیم متصل شود. غذاهای سرشار از اگزالات به شرح زیر هستند.

لیست غذاهای سرشار از اگزالات

• شکلات؛
• چغندر؛
• آجیل؛
• چای؛
• ریواس؛
• اسفناج؛
• برگ چغندر؛
• سیب‌زمینی شیرین.

حذف کولا

نوشیدنی کولا سرشار از فسفات است. فسفات ماده‌ای شیمیایی است که خطر تشکیل سنگ کلیه را افزایش می‌دهد. بنابراین آن را از رژیم غذایی خود حذف کنید.

کاهش یا حذف مصرف قند

قندهای افزوده در واقع شکر و قند و شربت‌هایی هستند که به غذاها و نوشیدنی‌های فرآوری‌شده اضافه می‌شوند. ساکارز و فروکتوز افزوده خطر ابتلا به سنگ کلیه را افزایش می‌دهد. بنابراین میزان قند مصرفی روزانه خود را کنترل کنید. غذاهای فرآوری شده حاوی قندهای افزوده به شرح زیر هستند.

• کیک؛
• میوه؛
• نوشابه؛
• آبمیوه‌های صنعتی.

نام‌های رایج قندهای افزوده در صنایع غذایی

• شربت ذرت؛
• فروکتوز کریستالیزه شده؛
• عسل؛
• شهد آگاو؛
• شربت برنج قهوه‌ای؛
• شکر نیشکر.

افزایش مصرف سبزیجات چلیپایی

سبزیجات غنی از پتاسیم مانند کلم بروکسل، کلم بروکلی و کلم پیچ سطح از دست دادن کلسیم بدن را کاهش داده و می‌توانند از سنگ کلیه جلوگیری کنند. از طرفی، این سبزیجات دارای اثرات آنتی‌اکسیدانی بوده که برای جلوگیری از ابتلا به سرطان‌های زیر مفید است.

• سرطان کلیه؛
• سرطان مثانه؛
• سرطان پروستات.

کنترل میزان مصرف مکمل‌های ویتامین C

ویتامین C برای سلامت کلی بدن مفید است. اما مطالعه‌ای نشان‌ داده افرادی که روزانه ۱۰۰۰ میلی‌گرم یا بیشتر از این مکمل مصرف می‌کنند در معرض خطر ابتلا به سنگ کلیه قرار دارند. مقدار مجاز مصرف مکمل ویتامین C به‌صورت روزانه برای زنان و مردان به شرح زیر است.

• زنان: ۷۵ میلی‌گرم روزانه؛
• مردان: ۹۰ میلی‌گرم روزانه.

مصرف میوه‌هایی با سطح پتاسیم کم

برخلاف موز که پتاسیم بالایی دارد، آناناس حاوی پتاسیم کمتری است و می‌تواند جایگزین مناسبی در رژیم غذایی سنگ کلیه بر اساس نوع سنگ باشد.

سؤالات متداول