علت آبریزش بینی کودکان چیست و چطور می‌توان سریع آن را درمان کرد؟

آبریزش بینی در کودکان یکی از رایج‌ترین مشکلاتی است که والدین با آن مواجه می‌شوند. این مشکل می‌تواند ناشی از سرماخوردگی، آلرژی یا حتی عوامل محیطی باشد. در بیشتر موارد، آبریزش بینی موقتی است و خودبه‌خود برطرف می‌شود، اما گاهی ممکن است نشانه‌ای از یک بیماری جدی‌تر باشد که نیاز به بررسی و درمان دارد. والدین معمولاً به‌دنبال راهکارهای سریع و مؤثر برای درمان آبریزش بینی کودکان هستند، از مصرف داروهای مناسب گرفته تا روش‌های خانگی مانند دمنوش‌های گیاهی و بخور. در این مقاله از مجله سلامت دکترساینا، به بررسی دلایل آبریزش بینی کودکان، روش‌های درمان دارویی و خانگی و زمان مناسب برای مراجعه به پزشک خواهیم پرداخت. اگر شما هم با این چالش روبه‌رو هستید، تا پایان این مقاله همراه ما باشید تا بهترین راهکارها را برای کمک به کودک خود بیاموزید.

آبریزش‌بینی چیست و چرا باید در کودکان جدی گرفته شود؟

آبریزش بینی کودکان (Rhinorrhea) زمانی رخ می‌دهد که مخاط اضافی از داخل بینی خارج می‌شود. این ترشح ممکن است شفاف، زرد یا سبز باشد و بسته به علت آن، قوام و میزانش متفاوت است. در کودکان، آبریزش بینی معمولاً ناشی از عفونت‌های ویروسی، آلرژی‌ها، تحریکات محیطی یا سایر مشکلات سلامتی است. باید آبریزش بینی کودکان جدی گرفته شود، زیرا:

• می‌تواند علامتی از یک بیماری زمینه‌ای باشد: آبریزش بینی می‌تواند نشانه‌ای از سرماخوردگی، آنفولانزا، آلرژی یا حتی عفونت‌های جدی‌تر مانند سینوزیت باشد؛
• می‌تواند بر تنفس و خواب کودک تأثیر بگذارد: گرفتگی و آبریزش بینی می‌تواند خواب کودک را مختل کند و باعث بی‌قراری شود؛
• با سایر مشکلات سلامتی کودک ارتباط دارد: در برخی موارد، مخاط زیاد می‌تواند به عفونت گوش، سینوزیت یا سرفه‌های ناشی از ترشح پشت حلق منجر شود؛
• ممکن است نشان‌دهنده وجود جسم خارجی باشد: اگر آبریزش بینی از یک سمت بوده و ترشح آن بوی بدی بدهد، احتمال دارد که کودک چیزی در بینی خود فرو کرده باشد؛
• در گسترش عفونت‌ها نقش اساسی دارد: آبریزش بینی اگر ناشی از عفونت‌های ویروسی باشد، می‌تواند به دیگران منتقل شود؛ بنابراین رعایت بهداشت و درمان به‌موقع مهم است.

آبریزش بینی کودکان معمولاً بی‌ضرر است و در بسیاری از موارد با درمان‌های ساده خانگی برطرف می‌شود اما اگر این علامت طولانی‌مدت شود، همراه با علائم دیگر مانند تب بالا، مشکلات تنفسی یا تغییر رنگ مخاط باشد، مراجعه به پزشک ضروری است. توجه به این علامت می‌تواند به شناسایی زودهنگام بیماری‌های زمینه‌ای و جلوگیری از عوارض بیشتر کمک کند.

علت آبریزش بینی کودکان چیست؟

آبریزش بینی در کودکان می‌تواند دلایل مختلفی داشته باشد، از سرماخوردگی و آلرژی گرفته تا عفونت‌های ویروسی و تحریکات محیطی. در بیشتر موارد، آبریزش بینی یک واکنش طبیعی بدن برای دفع ویروس‌ها، میکرب‌ها یا مواد آلرژی‌زا است. شناخت علل مختلف آبریزش بینی در کودکان به والدین کمک می‌کند تا بهترین روش درمان و پیشگیری را انتخاب کنند.

علل شایع آبریزش بینی در کودکان را می‌توان به موارد زیر خلاصه کرد:

• سرماخوردگی و آنفولانزا: شایع‌ترین علت آبریزش بینی که معمولاً با تب، عطسه و سرفه همراه است؛
• آلرژی‌های فصلی و محیطی: حساسیت به گردوغبار، گرده گیاهان، موی حیوانات خانگی و سایر عوامل آلرژی‌زا می‌تواند باعث آبریزش بینی شود؛
• عفونت‌های سینوسی (سینوزیت): التهاب سینوس‌ها باعث ایجاد ترشحات غلیظ زرد یا سبزرنگ و گرفتگی بینی می‌شود؛
• هوای سرد و خشک: قرار گرفتن در معرض هوای خشک می‌تواند باعث تحریک مخاط بینی و افزایش ترشح مایع از بینی شود؛
• تحریکات محیطی: دود سیگار، آلودگی هوا، مواد شیمیایی قوی و عطرها می‌توانند مخاط بینی کودک را تحریک کرده و منجر به آبریزش شوند؛
• ورود اجسام خارجی به بینی: کودکان خردسال ممکن است اشیای کوچک را در بینی خود فرو کنند که باعث ترشح مخاط و التهاب می‌شود؛
• دندان درآوردن در نوزادان: در برخی نوزادان، فرایند رویش دندان‌ها با افزایش ترشحات بینی همراه است؛
• ریفلاکس معده در نوزادان: بازگشت اسید معده به‌سمت حلق و بینی می‌تواند موجب تحریک و آبریزش بینی شود؛
• پولیپ بینی: رشد غیرعادی بافت در بینی که می‌تواند باعث گرفتگی و ترشحات بینی شود؛
• استفاده طولانی‌مدت از اسپری‌های بینی: برخی اسپری‌های ضداحتقان در صورت مصرف بیش از حد می‌توانند باعث وابستگی و افزایش آبریزش بینی شوند.

آبریزش بینی در کودکان معمولاً ناشی از یک علت شایع مانند سرماخوردگی یا آلرژی است و اغلب با مراقبت‌های خانگی برطرف می‌شود. اما اگر این وضعیت بیش از ۱۰ روز ادامه پیدا کند و با تب بالا، ترشحات چرکی یا مشکلات تنفسی همراه باشد، بهتر است به پزشک مراجعه کنید تا علت اصلی بررسی و درمان مناسب انجام شود. درمان آبریزش بینی در کودکان اگر به‌موقع صورت گیرد، خطری نخواهد داشت.

چه علائمی همراه با آبریزش بینی در کودکان بروز می‌کنند؟

آبریزش بینی در کودکان اغلب با علائم دیگری همراه است که می‌تواند نشانه‌ای از وضعیت سلامت کودک باشد. درصورتی‌که آبریزش بینی به‌دلیل بیماری یا حساسیت ایجاد شده باشد، سایر علائم می‌توانند به تشخیص بهتر و سریع‌تر علت کمک کنند. مهم است که والدین علائم همراه را به‌دقت بررسی کرده و در صورت لزوم، اقدام درمانی مناسب را انجام دهند.

از جمله علائم همراه با آبریزش بینی در کودکان می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• تب: تب معمولاً نشان‌دهنده عفونت‌های ویروسی مانند سرماخوردگی یا آنفولانزا است؛
• سرفه: سرفه خشک یا مرطوب می‌تواند به‌دلیل عفونت‌های تنفسی یا تحریک گلو ایجاد شود؛
• گرفتگی بینی: زمانی که مجاری بینی مسدود می‌شود، کودک ممکن است دچار مشکل در تنفس شود؛
• عطسه: عطسه اغلب نشانه‌ای از حساسیت به مواد آلرژی‌زا یا عفونت‌های ویروسی است؛
• کاهش اشتها: به‌دلیل گرفتگی بینی و مشکل در تنفس، کودک ممکن است تمایلی به خوردن نداشته باشد؛
• خستگی و بی‌حالی: ضعف و خستگی عمومی در صورت ابتلا به سرماخوردگی یا عفونت‌های تنفسی شایع است؛
• حساسیت به نور: در برخی موارد، کودک ممکن است به‌دلیل سینوزیت یا التهاب‌های دیگر دچار حساسیت به نور شود؛
• آبریزش چشم: در صورت آلرژی یا حساسیت‌های محیطی، چشم‌ها نیز ممکن است شروع به آبریزش کنند؛
• کاهش خواب آرام: گرفتگی بینی می‌تواند خواب کودک را مختل کرده و باعث بیدار شدن‌های مکرر شبانه شود.

اگر آبریزش بینی در کنار علائم دیگری مانند تب، سرفه یا گرفتگی بینی باشد، معمولاً نشانه‌ای از یک عفونت ویروسی یا آلرژی است. در این شرایط، بیشتر آبریزش بینی‌ها خودبه‌خود بهبود می‌یابند، اما اگر علائم شدیدتر شوند یا مدت‌زمان طولانی‌تری ادامه یابند، مشاوره با پزشک ضروری است تا از مشکلات جدی‌تر مانند عفونت سینوسی یا سایر بیماری‌ها جلوگیری شود.

روش‌های درمان آبریزش بینی کودکان چیست؟

درمان آبریزش بینی کودکان بسته به علت آن متفاوت است. در برخی موارد، آبریزش بینی خودبه‌خود برطرف می‌شود، اما در مواقعی که ناشی از عفونت، آلرژی یا مشکلات مزمن باشد، نیاز به مداخله دارویی دارد. پزشک ممکن است با توجه به سن کودک و شدت علائم، داروهای مناسب را تجویز کند.

در ادامه برخی از رایج‌ترین روش‌های درمان دارویی را بررسی می‌کنیم:

• آنتی‌هیستامین‌ها: برای درمان آبریزش بینی ناشی از آلرژی، داروهای آنتی‌هیستامین مانند ستیریزین (Cetirizine)، لوراتادین (Loratadine) و دیفن‌هیدرامین (Diphenhydramine) تجویز می‌شوند؛
• شربت‌های ضد سرماخوردگی: برای کاهش ترشحات بینی بر اثر سرماخوردگی، از شربت‌هایی مانند پلارژین کیدز، سیموکلد و فیتوکاف استفاده می‌شود؛
• اسپری‌های بینی ضداحتقان: اسپری‌هایی مانند فلوتیکازون (Fluticasone) و مومتازون (Mometasone) برای کاهش التهاب و گرفتگی بینی ناشی از آلرژی یا سینوزیت به کار می‌روند؛
• قطره‌های بینی: برخی از قطره‌های بینی مانند قطره کلرید سدیم (Saline Drops) و نازوفرین به مرطوب کردن مجاری بینی و خروج راحت‌تر ترشحات کمک می‌کنند؛
• داروهای ضداحتقان خوراکی: برای کاهش گرفتگی و آبریزش بینی، در برخی موارد پزشک ممکن است فنیل‌افرین (Phenylephrine) یا سودوافدرین (Pseudoephedrine) را تجویز کند؛
• داروهای کورتیکواستروئیدی: در موارد شدید آلرژی یا التهاب مزمن بینی، پزشک ممکن است داروهای کورتیکواستروئیدی مانند بتامتازون (Betamethasone) را پیشنهاد دهد؛
• آنتی‌بیوتیک‌ها (در صورت عفونت باکتریایی): اگر آبریزش بینی به‌دلیل عفونت سینوسی باکتریایی باشد، پزشک ممکن است آنتی‌بیوتیک‌هایی مانند آموکسی‌سیلین (Amoxicillin) یا آزیترومایسین (Azithromycin) را تجویز کند.

در بسیاری از موارد، آبریزش بینی در کودکان نیازی به درمان دارویی ندارد و به مرور زمان برطرف می‌شود اما اگر علائم طولانی‌مدت شوند، کودک دچار مشکلات تنفسی شود، یا آبریزش با تب و ترشحات چرکی همراه باشد، مراجعه به پزشک متخصص اطفال و درمان آبریزش بینی کودکان با داروی مناسب ضروری است. انتخاب بهترین دارو برای آبریزش بینی کودکان باید با نظر پزشک انجام شود.

روش‌های مدیریت و درمان خانگی آبریزش بینی کودکان چیست؟

در بسیاری از موارد، آبریزش بینی کودکان را می‌توان با روش‌های خانگی مدیریت کرد و تسکین داد. این روش‌ها به کاهش گرفتگی بینی، مرطوب کردن مجاری تنفسی و بهبود روند تخلیه ترشحات کمک می‌کنند. والدین می‌توانند با استفاده از راهکارهای ساده و ایمن در منزل، علائم کودک را کاهش داده و روند بهبودی را تسریع کنند. از جمله روش‌های خانگی برای کاهش آبریزش بینی کودکان می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• شست‌وشوی بینی با سرم نمکی: استفاده از قطره یا اسپری سالین می‌تواند به تخلیه مخاط و باز شدن مجاری تنفسی کمک کند؛
• استفاده از دستگاه بخور: قرار دادن یک دستگاه بخور سرد در اتاق کودک باعث افزایش رطوبت و کاهش تحریک مجاری بینی می‌شود؛
• مصرف مایعات گرم: نوشیدن دمنوش‌های گیاهی یا سوپ‌های گرم به رقیق شدن مخاط کمک می‌کند. از جمله این دمنوش‌ها که برای سنین بالای دو ماه توصیه می‌شوند می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
  • دمنوش بابونه: خاصیت ضدالتهابی دارد و به بهبود احتقان بینی کمک می‌کند؛
  • دمنوش زنجبیل و عسل: ترکیبی طبیعی برای کاهش التهابات و رفع گرفتگی بینی؛
  • دمنوش آویشن: خاصیت ضدعفونی‌کننده دارد و به تقویت سیستم ایمنی کودک کمک می‌کند؛
  • دمنوش نعناع: حاوی منتول است که به باز شدن مجاری بینی و بهبود تنفس کودک کمک می‌کند؛
  • دمنوش شیر و زردچوبه: خاصیت ضدویروسی و ضدالتهابی دارد و می‌تواند به کاهش علائم سرماخوردگی کمک کند.
• بخار درمانی: قرار دادن کودک در حمام بخار یا استنشاق بخار آب داغ به باز شدن بینی و تسهیل تخلیه ترشحات کمک می‌کند؛
• استفاده از روغن‌های گیاهی: ماساژ قفسه سینه و پشت کودک با روغن اوکالیپتوس یا نعناع باعث بهبود تنفس و کاهش التهاب بینی می‌شود؛
• بالا نگه‌داشتن سر هنگام خواب: استفاده از یک بالش اضافی زیر سر کودک می‌تواند از تجمع مخاط و تشدید آبریزش جلوگیری کند؛
• مصرف عسل (برای کودکان بالای دو سال): یک قاشق عسل طبیعی می‌تواند به کاهش التهاب گلو و کنترل سرفه ناشی از آبریزش بینی کمک کند؛
• تمیز نگه داشتن محیط خانه: دور نگه داشتن کودک از گردوغبار، دود سیگار و آلاینده‌ها می‌تواند تحریک مجاری بینی را کاهش دهد.

روش‌های خانگی می‌توانند نقش مهمی در کاهش علائم آبریزش بینی کودکان داشته باشند. مصرف دمنوش‌های گیاهی، استفاده از بخور، شست‌وشوی بینی با سرم نمکی و رعایت بهداشت محیطی از مؤثرترین روش‌های تسکین این مشکل هستند. با این حال، اگر علائم بیش از ۱۰ روز ادامه داشت، با تب بالا همراه شد یا کودک دچار مشکلات تنفسی شد، مراجعه به پزشک ضروری است. رعایت این نکات ساده می‌تواند به بهبودی سریع‌تر کودک و کاهش نیاز به داروهای شیمیایی کمک کند.

چه زمانی از پزشک کمک بگیریم؟

در بیشتر موارد، آبریزش بینی در کودکان یک مشکل موقتی و بی‌خطر است که با مراقبت‌های خانگی برطرف می‌شود اما در برخی شرایط، این علامت می‌تواند نشانه یک بیماری جدی‌تر باشد که نیاز به بررسی پزشکی دارد. والدین باید به علائم هشداردهنده توجه کنند و در صورت مشاهده موارد خاص، حتماً با پزشک مشورت کنند. همچنین می‌توانند برای دسترسی سریع‌تر به پزشک متخصص کودکان، از خدمات ویزیت آنلاین دکتر ساینا استفاده کنند.

شرایطی که باید به پزشک مراجعه کنید عبارت‌اند از:

• ادامه‌دار بودن آبریزش بینی بیش از ۱۰ روز بدون بهبودی یا کاهش علائم؛
• همراه بودن آبریزش بینی با تب بالا (بیش از ۳۸٫۵ درجه) که بیش از ۲ روز طول بکشد؛
• وجود ترشحات زرد، سبز یا قهوه‌ای غلیظ با بوی بد که می‌تواند نشانه عفونت سینوسی باشد؛
• تنگی نفس، خس‌خس سینه یا سختی در تنفس که ممکن است نشانه عفونت ریوی یا آلرژی شدید باشد؛
• وجود خون در ترشحات بینی که می‌تواند نشان‌دهنده خشکی شدید مخاط، التهاب یا مشکلات دیگر باشد؛
• آبریزش بینی همراه با گوش‌درد، بی‌قراری یا کاهش شنوایی کودک که احتمال عفونت گوش را مطرح می‌کند؛
• بروز بثورات پوستی یا کهیر همراه با آبریزش بینی که ممکن است نشان‌دهنده یک واکنش آلرژیک باشد؛
• بی‌حالی شدید، کاهش اشتها یا کم‌آبی بدن که ممکن است به‌علت عفونت ویروسی یا باکتریایی باشد؛
• آبریزش بینی یک‌طرفه با بوی نامطبوع که می‌تواند نشان‌دهنده گیر کردن جسم خارجی در بینی باشد؛
• تشدید علائم پس از چند روز به‌جای بهبود، که می‌تواند نشانه یک عفونت ثانویه باشد.

اگرچه آبریزش بینی در کودکان معمولاً بی‌خطر است، اما در برخی موارد نیاز به بررسی پزشکی دارد. ادامه یافتن علائم، ترشحات غیرعادی، مشکلات تنفسی یا تب بالا از جمله نشانه‌هایی هستند که مراجعه به پزشک را ضروری می‌کنند. در صورت مشاهده این علائم، والدین نباید منتظر بمانند و باید برای تشخیص دقیق و درمان مناسب با متخصص کودکان یا پزشک متخصص گوش و حلق و بینی مشورت کنند.

آبریزش بینی برای کودکان فایده دارد؟

هرچند آبریزش بینی در کودکان ممکن است آزاردهنده و ناراحت‌کننده باشد، اما این علامت در واقع عملکردی مفید برای بدن کودک دارد. آبریزش بینی به‌عنوان مکانیسم دفاعی بدن به پاکسازی مجاری تنفسی از ویروس‌ها، باکتری‌ها و ذرات آلوده کمک می‌کند؛ بنابراین با وجود مشکلاتی که ممکن است ایجاد کند، این واکنش بدن به بهبود وضعیت کودک کمک می‌کند.

مواردی که آبریزش بینی به کودکان کمک می‌کند عبارت‌اند از:

• خروج میکروب‌ها و ویروس‌ها از بدن: آبریزش بینی باعث دفع میکروب‌ها و ویروس‌هایی می‌شود که ممکن است در سیستم تنفسی کودک ایجاد بیماری کنند؛
• مرطوب نگه داشتن مجاری بینی: آبریزش بینی به مرطوب نگه‌داشتن مخاط بینی کمک می‌کند که از خشکی و تحریک بیشتر جلوگیری می‌کند؛
• تقویت سیستم ایمنی: این علامت نشان‌دهنده تلاش سیستم ایمنی بدن برای مقابله با عوامل بیماری‌زا است و به تقویت دفاع طبیعی بدن کمک می‌کند؛
• کاهش احتمال عفونت‌های شدیدتر: با خارج شدن مخاط از بینی، خطر ابتلا به عفونت‌های شدیدتر مثل سینوزیت کاهش می‌یابد؛
• آسان‌تر شدن تنفس: اگر آبریزش به‌موقع مدیریت شود، می‌تواند به باز شدن مجاری بینی و تسهیل در تنفس کمک کند.

اگرچه آبریزش بینی برای کودکان می‌تواند آزاردهنده باشد، اما این علامت به‌عنوان واکنش طبیعی و مفید بدن برای مقابله با عوامل بیماری‌زا شناخته می‌شود. با شست‌وشوی مناسب بینی و مراقبت‌های خانگی، می‌توان از فواید آن بهره‌مند شد و به بهبود شرایط کودک کمک کرد.

عوارض طولانی مدت آبریزش بینی چیست؟

آبریزش بینی در کودکان، اگرچه اغلب یک واکنش طبیعی در برابر عوامل بیماری‌زا است، اما در صورتی که به‌طور مزمن و بدون درمان مناسب ادامه یابد، می‌تواند منجر به مشکلات و عوارض طولانی‌مدت شود. این وضعیت ممکن است به‌مرور زمان باعث آسیب به بافت‌های داخلی بینی و سینوس‌ها شود و کیفیت زندگی کودک را تحت تأثیر قرار دهد.

از عوارض طولانی‌مدت آبریزش بینی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• التهاب مزمن سینوس‌ها (سینوزیت مزمن): تجمع مداوم مخاط می‌تواند باعث التهاب و عفونت‌های مکرر سینوس شود؛
• تشکیل پولیپ‌های بینی: تحریک و التهاب مزمن مخاط ممکن است منجر به رشد غیرطبیعی بافت‌های بینی شود؛
• عفونت‌های گوش: آبریزش مداوم و التهاب می‌تواند به عفونت‌های میانی گوش یا آبگیری گوش منجر شود؛
• اختلال در تنفس و خواب: تداوم علائم ممکن است باعث گرفتگی بینی، کاهش کیفیت تنفس و اختلال در خواب شود؛
• تأثیر بر عملکرد سیستم ایمنی: عفونت‌های مکرر می‌توانند سیستم ایمنی کودک را تحت فشار قرار داده و در بلندمدت عملکرد آن را تضعیف کنند؛
• کاهش کیفیت زندگی: مشکلات مزمن تنفسی و خواب ناصحیح می‌تواند تأثیر منفی بر رشد جسمی و روانی کودک داشته باشد.

در حالی که آبریزش بینی به‌طور طبیعی بخشی از واکنش دفاعی بدن است، ادامه طولانی‌مدت آن بدون درمان مناسب می‌تواند به عوارض جدی و مزمن منجر شود. در صورت مشاهده علائم مداوم یا تشدیدیافته، مراجعه به پزشک و دریافت درمان مناسب بسیار ضروری است تا از بروز مشکلات جدی‌تر در آینده جلوگیری شود.

سؤالات متداول