همه چیز درباره پریود: از شروع تا پایان چرخه قاعدگی

پریود یا عادت ماهانه بخش مهمی از زندگی زنان است که علاوه بر قدرت باروری در سلامت عمومی آنها نیز نقش مهمی دارد. آشنایی با چرخه قاعدگی و نشانه‌های سلامت و عملکرد درست دستگاه تناسلی به ما کمک می‌کند تا درصورت بروز مشکل به‌موقع اقدام کنیم. در ادامه توضیح می‌دهیم که پریود چیست و چه علائمی دارد و مشکلات و مسائل مربوط به آن را بیان می‌کنیم.  

پریود یا قاعدگی چیست؟

قاعدگی یا پریود ریزش ماهانه پوشش داخلی رحم است. قاعدگی با اصطلاحاتی مانند چرخه قاعدگی، چرخه پریودی و سیکل قاعدگی نیز شناخته می‌شود. خون قاعدگی (که بخشی از آن خون و بخشی نیز بافت ریزش‌کرده از پوشش داخلی رحم است) ازطریق واژن از بدن خارج می‌شود.

قاعدگی با ترشح هورمون‌ها هدایت می‌شود. هورمون‌ها پیام‌رسان‌های شیمیایی در بدن هستند. غده هیپوفیز (در مغز) و تخمدان‌ها (بخشی از سیستم تناسلی) هورمون‌های خاصی را در زمان‌هایی خاص در چرخه قاعدگی تولید و ترشح می‌کنند. این هورمون‌ها موجب ضخیم‌شدن پوشش داخلی رحم می‌شوند تا درصورت باردارشدن، تخمک بتواند در دیواره رحم لانه‌گزینی کند. هورمون‌ها همچنین موجب آزادشدن تخمک از تخمدان‌ها یا تخمک‌گذاری می‌شوند. تخمک آزادشده در لوله‌های فالوپ حرکت می‌کند و در آنجا منتظر اسپرم می‌ماند. اگر اسپرمی این تخمک را بارور نکند، بارداری رخ نمی‌دهد و پوشش داخلی رحم تخریب می‌شود و ریزش می‌کند؛ این زمانی است که شما پریود می‌شوید.

چرخه قاعدگی یا سیکل قاعدگی چیست؟

سیکل قاعدگی اصطلاحی است که برای توصیف توالی وقایعی به کار می‌رود که هر ماه در بدن زنان رخ می‌دهد تا برای بارداری احتمالی آماده شوند. در واقع چرخه قاعدگی زمان میان اولین روز قاعدگی تا اولین روز قاعدگی بعدی است. چرخه پریود در هر فرد کمی متفاوت است ولی روند این چرخه در همه افراد یکسان است.

چرخه قاعدگی زمانی شروع می‌شود که پریود می‌شوید و پوشش داخلی رحم فرو می‌ریزد. این چرخه بخشی از سیستم تناسلی است و بدن را برای بارداری احتمالی آماده می‌کند.

سیکل قاعدگی طبیعی چقدر است؟

معمولا طول سیکل قاعدگی طبیعی ۲۸ روز در نظر گرفته می‌شود ولی طول سیکل قاعدگی همه افراد ۲۸ روز نیست و می‌تواند از ۲۱ تا ۳۵ روز متغیر باشد که طبیعی است.

چند روز بین پریودها طبیعی است؟

روزهای بین پریودها نشان‌دهنده طول چرخه قاعدگی است. میانگین چرخه قاعدگی ۲۸ روز است ولی چرخه‌هایی به کوتاهی ۲۱ روز یا به بلندی ۳۵ روز نیز می‌توانند طبیعی باشند. 

آیا پریود سه‌روزه طبیعی است؟

پریود (خون‌ریزی) ۳ تا ۷روزه طبیعی است؛ بنابراین اگر پریود شما سه‌روزه است، کاملا طبیعی است و مشکلی وجود ندارد.

محاسبه سیکل قاعدگی چگونه است؟

برای محاسبه سیکل قاعدگی خود به ترتیب زیر عمل می‌کنیم:

• اولین روز خون‌ریزی را در تقویم علامت بزنید؛ این روز اول پریود شما است.
• روزهای بعدی خون‌ریزی را نیز علامت بزنید. وقتی خون‌ریزی متوقف شد علامت‌گذاری را متوقف کنید.
• در ماه بعدی وقتی خون‌ریزی دوباره شروع شد تاریخ شروع آن را علامت‌گذاری کنید. این روز اول پریود در چرخه قاعدگی بعدی شما است. 
• سپس می‌توانید تعداد روزهای بین روزهای اول پریود را بشمارید تا طول چرخه قاعدگی خود را به دست بیاورید. با شمارش تعداد روزهای علامت‌گذاری‌شده هر پریود نیز می‌توانید تعداد روزهای هر دوره قاعدگی خود را به دست بیاورید.

اپلیکیشن‌هایی نیز وجود دارند که همه این کارها را برای شما انجام می‌دهند. می‌توانید این اپلیکیشن‌ها را در گوشی یا تبلت خود نصب کنید.

در فازهای مختلف چرخه پریود چه اتفاقاتی می‌افتد؟

افزایش و کاهش سطح هورمون‌ها موجب ایجاد مراحل مختلف چرخه قاعدگی می‌شود. هورمون‌ها موجب می‌شوند که اندام‌های دستگاه تناسلی به شکل‌های مشخصی پاسخ دهند. رویدادهای مشخصی که در طول چرخه قاعدگی رخ می‌دهند عبارت‌اند از:

فاز خون‌ریزی پریود یا قاعدگی

این مرحله در نخستین روز چرخه پریود آغاز می‌شود، یعنی زمانی که پوشش داخلی رحم (درصورت عدم بارداری) ریزش می‌کند و ازطریق واژن از بدن خارج می‌شود. بیشتر افراد سه تا پنج روز خون‌ریزی دارند ولی دوره خون‌ریزی ۳ تا ۷روزه معمولا طبیعی است و نگران‌کننده نیست.

فاز فولیکولی (از روز ۱ تا روز ۱۳)

این مرحله از روزی که پریود می‌شوید شروع شده و در زمان تخمک‌گذاری به پایان می‌رسد. این مرحله با فاز قاعدگی هم‌پوشانی دارد و زمانی که تخمک‌گذاری می‌کنید به پایان می‌رسد. در طول این مدت بالارفتن سطح هورمون استروژن موجب می‌شود که پوشش داخلی رحم (آندومتر) رشد کند و ضخیم شود. به‌علاوه ترشح هورمون دیگری به نام هورمون محرک فولیکول (FSH) موجب می‌شود که فولیکول‌ها در تخمدان‌ها رشد کنند. در روزهای ۱۰ تا ۱۴ یکی از فولیکول‌های در‌حال‌رشد یک تخمک بالغ را تشکیل می‌دهد.

فاز تخمک‌گذاری (حدود روز ۱۴)

این مرحله حدودا در روز چهاردهم هر چرخه پریودی ۲۸روزه رخ می‌دهد. افزایش ناگهانی سطح هورمون دیگری به نام هورمون لوتئینه‌کننده (LH) موجب می‌شود که تخمدان تخمک خود را آزاد کند. این رویداد تخمک‌گذاری نامیده می‌شود.

فاز لوتئال (از روز ۱۵ تا روز ۲۸)

در این مرحله تخمک از تخمدان خارج می‌شود و در طول لوله فالوپ به‌سمت رحم حرکت می‌کند. با بالارفتن سطح هورمون پروژسترون پوشش داخلی رحم برای بارداری آماده می‌شود. اگر تخمک با اسپرم بارور شود و خود را به دیواره رحم بچسباند، (لانه‌گزینی) باردار می‌شوید. ولی اگر بارداری رخ ندهد، سطح استروژن و پروژسترون کاهش می‌یابد و پوشش ضخیم رحم در طول پریود فرومی‌ریزد.

قاعدگی معمولا از چه سنی شروع می‌شود؟

قاعدگی معمولا از ۱۲سالگی شروع می‌شود ولی شروع قاعدگی می‌تواند بسیار زود در ۸سالگی یا بسیار دیر و در ۱۶سالگی نیز رخ دهد. به‌طورکلی در بیشتر دختران ظرف چند سال پس از رشد سینه‌ها و موهای ناحیه تناسلی، قاعدگی شروع می‌شود. تأخیر در شروع قاعدگی معمولا نگران‌کننده نیست. در بیشتر دختران پریود تا ۱۶سالگی شروع می‌شود.

علائم پریود چیست؟

علائم قبل از پریود در همه افراد ایجاد نمی‌شود. بعضی از افراد این علائم را تجربه می‌کنند و بعضی علامت خاصی ندارند. شدت این علائم نیز می‌تواند متفاوت باشد. رایج‌ترین علامت پریود درد قاعدگی است. دردی که در ناحیه لگن احساس می‌کنید به‌دلیل منقبض‌شدن رحم برای آزادکردن پوشش داخلی خود است. 

سایر علائم پریود عبارت‌اند از:

• نوسانات خلقی؛
• مشکل در خوابیدن؛
• سردرد؛
• میل زیاد به خوردن غذا؛
• نفخ؛
• حساسیت سینه‌ها؛
• آکنه.

در زمان پریود، چه مقدار خون خارج می‌شود؟

انتظار داشته باشید که در طول پریود بین ۲ تا ۳ قاشق غذاخوری خون از دست بدهید. بعضی از نشانه‌های خون‌ریزی غیرطبیعی در پریود عبارت‌اند از:

• نیاز به تعویض تامپون یا نواربهداشتی به‌دلیل خون‌ریزی زیاد هر یک تا دو ساعت؛
• خروج لخته‌های خونی بزرگ‌تر از یک سکه؛
• خون‌ریزی بیشتر از ۷روزه.

مقداری تغییر در میزان خون‌ریزی هر سیکل قاعدگی طبیعی است. همچنین به یاد داشته باشید که خون‌ریزی طبیعی برای شما می‌تواند با دیگران متفاوت باشد؛ بنابراین نباید خود را با دیگران مقایسه کنید. اگر نگران خون‌ریزی نامنظم یا شدید هستید، با پزشک متخصص ز مشورت کنید.

فواید پریود شدن چیست؟

چرخه‌های قاعدگی منظم می‌توانند نشان‌دهنده سطوح هورمون متعادل و سلامت باروری باشند. چرخه‌های قاعدگی منظم با تراکم استخوان بیشتر، سلامت قلب و عروق و سلامت روان نیز مرتبط هستند.

قاعدگی منظم به شما می‌گوید که بدنتان در حالت پایدار و متعادل است و میزان مناسبی از هورمون‌های جنسی برای تولیدمثل را تولید می‌کند. وقتی این هورمون‌ها در تعادل باشند احساس خوبی دارید، پرانرژی هستید، خواب خوبی دارید و به رابطه جنسی علاقه‌مند هستید.

قاعدگی شما در طول زمان چگونه تغییر می‌کند؟

چرخه قاعدگی از سال‌های نوجوانی تا دهه‌های پنجم و ششم زندگی تغییر می‌کند. در ابتدا طبیعی است که سیکل‌هایی طولانی‌تر یا خون‌ریزی‌هایی شدیدتر داشته باشید. ممکن است که تا سه سال پس از اولین پریود طول بکشد تا سیکل‌های قاعدگی‌تان منظم شوند. معمولا وقتی که به دهه سوم زندگی خود وارد شوید سیکل‌هایتان پایدارتر و منظم‌تر می‌شوند. در دوران گذار به یائسگی، سیکل‌هایتان دوباره تغییر می‌کنند و نامنظم می‌شوند. همچنین طبیعی است که در طول سایر رویدادهای زندگی که بر هورمون‌ها اثر می‌گذارند (مانند دوران بعد از زایمان یا شیردهی) نیز پریود شما تغییر کند.

چه زمانی پریود متوقف می‌شود؟

پریودهای شما تا زمان رسیدن به یائسگی ادامه می‌یابند. یائسگی معمولا در اواسط دهه پنجم تا ششم زندگی رخ می‌دهد و میانگین سنی آن در ایران حدود ۵۰سالگی است. در یائسگی تخمک‌گذاری متوقف می‌شود و به همین دلیل دیگر پریود نمی‌شوید. معمولا وقتی وارد یائسگی می‌شوید پریودها به‌طورناگهانی متوقف نمی‌شوند؛ ممکن است که چند ماه یا چند سال قبل از قطع کامل، تعداد آنها کمتر شود. اگر تا یک سال پریود نشوید، یائسه شده‌اید.

علائم سیکل قاعدگی سالم و طبیعی چیست؟

در بیشتر زنان پریود تقریبا هر ۲۸ روز یک بار رخ می‌دهد ولی این زمان می‌تواند کمتر یا بیشتر نیز باشد، یعنی هر ۲۱ تا ۳۵ روز رخ دهد. پریود شما می‌تواند ۳ تا ۷ روز طول بکشد ولی در بیشتر افراد طول آن ۵ روز است. معمولا در دو روز اول خون‌ریزی شدیدتر از روزهای دیگر است.

وقتی خون‌ریزی بیشترین شدت را دارد رنگ آن قرمز است. ولی روزهایی که خون‌ریزی کمتر است می‌تواند صورتی یا قهوه‌ای باشد. در طول پریود حدود ۲۰ تا ۹۰ میلی‌لیتر (حدود ۱ تا ۵ قاشق غذاخوری) خون از دست می‌دهید، گرچه خون‌ریزی بعضی از زنان شدیدتر از این مقدار است.

چه علائمی نشانه اختلال در سیکل قاعدگی است؟

پریود نامنظم پریودی است که ویژگی‌های پریود منظم و طبیعی را ندارد. بعضی از علائم اختلال در سیکل قاعدگی عبارت‌اند از:

• فاصله کمتر از ۲۱ یا بیشتر از ۳۵ روز بین پریودها؛
• پریودنشدن به‌مدت سه ماه یا ۹۰ روز؛
• خون‌ریزی بسیار شدیدتر یا سبک‌تر از حد معمول؛
• خون‌ریزی بیشتر از ۷ روز؛
• درد شدید، گرفتگی عضلات و حالت تهوع یا استفراغ در دوره پریود؛
• خون‌ریزی یا لکه‌بینی بین پریودها.

محصولات بهداشتی دوران پریود

محصولات قاعدگی خون خارج‌شده در طول قاعدگی را جذب یا جمع‌آوری می‌کنند. در ادامه انواع اصلی محصولات قاعدگی را معرفی می‌کنیم.

نواربهداشتی

نواربهداشتی نواری جاذب با یک سمت چسبنده است که به لباس زیر متصل می‌شود تا نوار در جای خود ثابت بماند. سمت دیگر نواربهداشتی از موادی جاذب ساخته شده است که خون قاعدگی را جذب می‌کند. نوارهای بهداشتی در اندازه‌های مختلفی عرضه می‌شوند. می‌توانید براساس شدت خون‌ریزی نواربهداشتی مناسب خود را انتخاب کنید. از نوارهای بهداشتی پارچه‌ای قابل‌شست‌وشو و چندبارمصرف نیز می‌توانید استفاده کنید.

پدهای بهداشتی روزانه پدهایی کوچک‌تر و نازک‌تر هستند که از آنها می‌توان در روزهایی استفاده کرد که خون‌ریزی بسیار کم است.

تامپون

تامپون‌ها لوله‌های کوچکی از جنس پنبه خام هستند که داخل واژن قرار می‌گیرند تا خون قاعدگی را جذب کنند. دو نوع تامپون وجود دارد: نوعی که با اپلیکاتور عرضه می‌شود و نوعی که فاقد اپلیکاتور است و باید با انگشتان خود آن را داخل واژن قرار دهید. در هر دو نوع در یک انتهای تامپون رشته‌ای وجود دارد که برای خارج‌کردن تامپون از واژن استفاده می‌شود.

تامپون‌ها با دستورالعمل‌هایی عرضه می‌شوند که نحوه استفاده از آنها را توضیح می‌دهد. اگر تامپون به‌درستی وارد واژن شده باشد، نباید آن را احساس کنید. اگر تامپون را احساس می‌کنید یا تامپون ایجاد ناراحتی می‌کند، یعنی آن را درست وارد واژن نکرده‌اید.

کاپ قاعدگی

کاپ قاعدگی از سیلیکون ساخته می‌شود و باید داخل واژن قرار بگیرد تا خون قاعدگی را جمع‌آوری کند. برخلاف تامپون‌ها و بیشتر نوارهای بهداشتی که یک‌بارمصرف هستند کاپ قاعدگی را می‌توان شست و دوباره استفاده کرد.   

لباس زیر قاعدگی

لباس‌های زیر قاعدگی شورت‌هایی هستند که در آنها از پارچه‌های جاذب استفاده می‌شود. این شورت‌ها خون قاعدگی را جذب می‌کنند و لایه‌ای نیز برای جلوگیری از نشت خون‌ریزی به سایر لباس‌ها دارند. می‌توان این شورت‌ها را بارها شست و استفاده کرد.

تخمک‌گذاری چگونه با پریود ارتباط دارد؟

در تخمک‌گذاری یک تخمک بالغ از تخمدان آزاد می‌شود و به داخل لوله فالوپ می‌رود. اگر این تخمک بارور نشود، پوشش داخلی رحم فرومی‌ریزد و پریود می‌شوید. بسته به طول چرخه قاعدگی، تخمک‌گذاری می‌تواند در زمان‌های مختلفی رخ دهد. زنانی که چرخه قاعدگی آنها ۲۸روزه است معمولا ۱۳ تا ۱۵ روز پس از شروع آخرین پریود خود تخمک‌گذاری می‌کنند.  

آیا بعد از تمام شدن پریود احتمال بارداری وجود دارد؟

اگرچه بعید است ولی بارداری درست قبل یا پس از شروع یا پایان پریود امکان‌پذیر است، به‌ویژه اگر چرخه قاعدگی کوتاهی داشته باشید. طول عمر اسپرم و تخمک، زمان دقیق تخمک‌گذاری و تغییرات هورمونی از عوامل تأثیرگذار بر این مسئله هستند.

اگر تخمک‌گذاری منظمی داشته باشید، «پنجره باروری» ماهانه‌ای دارید که در آن می‌توانید باردار شوید. این پنجره باروری در افراد و گاهی در ماه‌های مختلف، متفاوت است. این مسئله تشخیص زمانی را که بیشترین احتمال باروری وجود دارد، دشوار می‌کند. به‌طورکلی پنجره باروری در هر ماه حدود شش روز است:

• پنج روزِ منتهی به تخمک‌گذاری (اسپرم می‌تواند تا پنج روز در بدن زن زنده بماند)؛
• روزِ تخمک‌گذاری.

تخمک پس از آزادشدن می‌تواند تا ۲۴ ساعت زنده بماند و بارور شود.

سیکل قاعدگی بعضی از زنان بسیار کوتاه و حدود ۲۱ روز است. در این زنان این امکان وجود دارد (گرچه احتمال آن زیاد نیست) که در طول پریود یا بلافاصله پس از آن باردار شوند. در چرخه قاعدگی ۲۸روزه معمولا حدود ۱۲ تا ۱۴ روز پس از شروع آخرین پریود تخمک‌گذاری رخ می‌دهد، ولی در زنانی که چرخه کوتاهی دارند ممکن است که این اتفاق فقط ۶ روز پس از شروع آخرین پریود رخ دهد. با توجه به اینکه اسپرم تا پنج روز کامل می‌تواند در بدن زن زنده بماند، می‌تواند هر تخمکی را در طول این مدت بارور کند. بنابراین حتی اگر رابطه جنسی شما خیلی نزدیک به زمان تخمک‌گذاری نباشد، بازهم احتمال بارداری وجود دارد.

اگر تخمک‌گذاری زودتر یا دیرتر از زمان معمول اتفاق بیفتد نیز امکان بارداری درست قبل از قاعدگی، در طول آن یا پس از آن وجود دارد. حتی اگر چرخه قاعدگی منظمی داشته باشید، بازهم ممکن است که در یک ماه چند روز دیرتر یا زودتر از زمان معمول تخمک‌گذاری کنید. این مسئله دلایل مختلفی دارد مانند افزایش سن، تغییر وزن و نوسانات هورمونی ناشی از آن، استرس و بیماری‌هایی مانند سندرم تخمدان پلی‌کیستیک که پیش‌بینی تخمک‌گذاری را بسیار سخت می‌کند.

چه زمانی در چرخه قاعدگی بیشترین احتمال باروری وجود دارد؟

با دانستن زمان تخمک‌گذاری می‌توانید برای بارداری آماده شوید و شانس خود را برای بارداری موفق افزایش دهید. درست قبل از تخمک‌گذاری سطح هورمون LH افزایش می‌یابد. ظرف ۲۴ تا ۳۶ ساعت پس از افزایش LH یک تخمک بالغ برای لقاح آزاد می‌شود. تخمک می‌تواند ۱۲ تا ۲۴ ساعت پس از تخمک‌گذاری بارور شود و درصورت عدم لقاح پس از ۲۴ ساعت از بین می‌رود. ازسوی دیگر اسپرم می‌تواند ۳ تا ۵ روز در درون بدن زن زنده بماند. این موجب می‌شود که پنجره باروری برای بیشتر زنان حدود ۶ روز باشد.

در چرخه قاعدگی ۲۸روزه تخمک‌گذاری حدودا ۱۲ تا ۱۶ روز قبل از شروع پریود بعدی اتفاق می‌افتد. بنابراین می‌توان گفت که اواسط چرخه قاعدگی احتمال باروری از زمان‌های دیگر بیشتر است.

اگر تخمک‌گذاری نداشته باشید نمی‌توانید باردار شوید. بعضی از روش‌های هورمونی پیشگیری از بارداری، مانند قرص‌های ضدبارداری ترکیبی، چسب‌های ضدبارداری و آمپول‌های ضدبارداری، از تخمک‌گذاری جلوگیری می‌کنند. 

چه عواملی روی چرخه پریود تأثیر می‌گذارند؟

قاعدگی نامنظم مشکلی رایج است. ولی تغییرات مکرر یا بزرگ در چرخه قاعدگی می‌تواند نشان‌دهنده ابتلا به بیماری زمینه‌ای باشد. پزشکان زمانی پریودهای فرد را نامنظم در نظر می‌گیرند که چرخه‌های او طولانی‌تر از ۳۵ روز یا طول هر چرخه بیشتر از ۷ روز باشد. بعضی از عوامل بی‌نظمی‌های قاعدگی عبارت‌اند از:

۱. بارداری

بارداری موجب می‌شود که فرد دیگر پریود نشود. ازدست‌دادن یک پریود یا لکه‌بینی به‌جای پریود می‌تواند اولین نشانه باشد. سایر علائم اولیه بارداری عبارت‌اند از:

• تهوع صبحگاهی؛
• حالت تهوع؛
• حساسیت به بوها؛
• سوزن‌سوزن شدن یا حساسیت سینه‌ها؛
• خستگی.

۲. روش های کنترل بارداری هورمونی

کنترل بارداری هورمونی با سرکوب تخمک‌گذاری عمل می‌کند، یعنی فرد پریود واقعی ندارد؛ ولی افرادی که از قرص، چسب یا ایمپلنت ضدبارداری و دستگاه‌های داخل رحمی به نام IUD استفاده می‌کنند همچنان خون‌ریزی واژینال دارند. این خون‌ریزی می‌تواند تقریبا یک بار در ماه و شبیه پریود طبیعی باشد. بعضی از افراد پس از شروع استفاده از این روش‌های پیشگیری از بارداری لکه‌بینی، خون‌ریزی نامنظم، خون‌ریزی کمتر یا شدیدتری دارند. در دیگران نیز خون‌ریزی کاملا متوقف می‌شود. معمولا خون‌ریزی نامنظم ناشی از روش‌های پیشگیری از بارداری مضر نیست، ولی اگر برای فرد ناخوشایند است یا می‌خواهد روش دیگری را امتحان کند، می‌تواند با پزشک خود صحبت کند.

۳. شیردهی

پرولاکتین هورمونی است که در تولید شیر مادر نقش دارد. این هورمون می‌تواند تخمک‌گذاری را سرکوب کند، به‌خصوص در افرادی که در ماه‌های اول زندگی نوزاد به‌طورانحصاری و مکرر به او شیر می‌دهند. این یعنی ممکن است که مادر در این مدت پریود نشود. پزشکان این حالت را «آمنوره شیردهی» می‌نامند. آمنوره شیردهی مضر نیست و معمولا پریودها مدت کوتاهی پس از کاهش شیردهی به نوزاد یا قطع کامل آن بازمی‌گردند.

۴. پیش‌یائسگی یا پری‌منوپوز

پیش‌یائسگی اولین مرحله یائسگی است که ۴ تا ۸ سال قبل از شروع یائسگی شروع می‌شود. در دوران پیش‌یائسگی ممکن است که چرخه قاعدگی در مقاطع مختلفی طولانی‌تر یا کوتاه‌تر شود. درنهایت پریودها کمتر رخ می‌دهند و با شروع یائسگی کاملا متوقف می‌شوند.

۵. استرس

سطح استرس بالا نیز موجب بی‌نظمی قاعدگی می‌شود. دانشمندان در سال ۲۰۲۱ با انجام مطالعه‌ای گذشته‌نگر (retrospective study) درمورد منظم‌بودن چرخه‌های قاعدگی در طول همه‌گیری کووید-۱۹ این فرضیه را تأیید کردند. در این مطالعه ۵۴درصد از ۲۱۰ شرکت‌کننده تغییراتی را در چرخه‌های قاعدگی خود در ماه‌های اول همه‌گیری گزارش کردند. در کسانی که سطح استرس بالاتری را گزارش کرده بودند، احتمال داشتن پریودهای طولانی‌تر و شدیدتر بیشتر بود.

وقتی که استرس داریم بدن ما هورمون‌های استرس، مانند آدرنالین و کورتیزول، را ترشح می‌کند. این هورمون‌ها می‌توانند با هورمون‌های جنسیِ تنظیم‌کننده قاعدگی تداخل داشته باشند. 

۶. سندرم تخمدان پلی‌کیستیک

پریودهای نامنظم شایع‌ترین علامت سندرم تخمدان پلی‌کیستیک یا PCOS هستند. در این بیماری کیست‌هایی در تخمدان‌ها رشد می‌کند. در بیماران مبتلا به PCOS سطح بالایی از آندروژن‌ها (هورمون‌های جنسی مردانه‌) وجود دارد که می‌تواند موجب توقف تخمک‌گذاری و درنتیجه بی‌نظمی قاعدگی شود.

بیماران مبتلا به PCOS ممکن است که در بعضی از ماه‌ها پریود نشوند و در زمان پریود نیز خون‌ریزی شدیدی داشته باشند. سایر علائم PCOS عبارت‌اند از:

• موهای زاید صورت یا بدن؛
• آکنه و پوست چرب؛
• افزایش وزن؛
• ریزش مو؛
• مشکل در باردارشدن؛
• مقاومت به انسولین.

۷. مشکلات تیروئید

تیروئید غده‌ای پروانه‌ای‌شکل در گردن است که هورمون‌های تیروئید را تولید می‌کند. این هورمون‌ها بر چرخه قاعدگی تأثیر می‌گذارند. در کم‌کاری تیروئید غده تیروئید به‌اندازه کافی هورمون تولید نمی‌کند. این می‌تواند موجب پریودهای طولانی‌تر و شدیدتر شود. سایر علائم کم‌کاری تیروئد شامل خستگی، حساسیت به سرما و افزایش وزن است. از سوی دیگر پرکاری تیروئید می‌تواند موجب کوتاه‌تر و سبک‌تر شدن پریودها شود. ممکن است که بیمار مبتلا به پرکاری تیروئید دچار کاهش وزن بدون دلیل، اضطراب و تپش قلب شود.

۸. فیبروم رحم

فیبروم‌ها توده‌هایی هستند که در دیواره رحم ایجاد می‌شوند. بیشتر فیبروم‌ها سرطانی نیستند. اندازه آنها می‌تواند از هسته دانه سیب تا یک گریب‌فروت متغیر باشد. در بیماران مبتلا به فیبروم ممکن است که قاعدگی‌ها دردناک و به‌اندازه‌ای شدید باشد که موجب کم‌خونی شود. سایر علائم فیبروم رحم عبارت اند از:

• درد یا فشار لگن؛
• کمردرد؛
• پادرد؛
• درد هنگام رابطه جنسی.

البته بعضی از بیماران به‌جز پریودهای نامنظم هیچ علامت دیگری ندارند.

۹. آندومتریوز

آندومتریوز از هر ۱۰ زن در سن باروری یک زن را درگیر می‌کند. در آندومتریوز بافتی که سطح داخلی رحم را می‌پوشاند به خارج از رحم رشد می‌کند. این می‌تواند موجب درد شدید به‌ویژه در حوالی پریود شود. 

سایر علائم آندومتریوز عبارت‌اند از:

• خون‌ریزی شدید؛
• پریودهای طولانی؛
• خون‌ریزی بین پریودها؛
• اجابت مزاج (دفع مدفوع) دردناک؛
• احساس درد هنگام مقاربت جنسی یا پس از آن.

۱۰. کم‌وزنی (underweight)

کاهش وزن بیش از حد یا سریع می‌تواند موجب بی‌نظمی یا توقف قاعدگی شود زیرا بخش‌هایی از مغز ترشح هورمون‌های مؤثر بر چرخه قاعدگی را متوقف می‌کنند. اصطلاح پزشکی این مشکل آمنوره هیپوتالامیک (hypothalamic amenorrhea) است و منجر به کمبود استروژن می‌شود.

۱۱. ورزش بیش از حد

ورزش بیش از حد نیز می‌تواند در کار هورمون‌های مسئول قاعدگی اختلال ایجاد کند. این مشکل می‌تواند در ورزشکاران، رقصنده‌ها و سایر افرادی رخ دهد که تمرینات شدیدی دارند. اگر ورزش شدید با رژیم غذایی محدود همراه شود، ممکن است که فرد دچار بیماری «سه‌گانه ورزشکار زن» (female athlete triad) شود که علائم آن عبارت‌اند از:

• بی‌نظمی در غذاخوردن؛
• تغییرات قاعدگی؛
• تراکم پایین مواد معدنی استخوان یا پوکی استخوان.

۱۲. داروها

بعضی از داروها می‌توانند بر چرخه قاعدگی اثر بگذارند، ازجمله:

• داروهای رقیق‌کننده خون مانند آسپرین؛
• داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی یا NSAIDs مانند ایبوپروفن؛
• داروهای تیروئید؛
• داروهای ضدافسردگی؛
• داروهای صرع؛
• داروهای شیمی‌درمانی.

۱۳. سرطان دهانه رحم و آندومتر

سرطان دهانه رحم و آندومتر می‌توانند موجب خون‌ریزی غیرطبیعی در رحم شوند که شبیه پریود است. همچنین ممکن است که بیمار بین پریودها یا پس از رابطه جنسی خون‌ریزی داشته باشد. این انواع سرطان در مراحل اولیه علائم کمی دارند. بنابراین حتما باید درصورت بروز هرگونه خون‌ریزی واژینال غیرقابل‌توضیح به پزشک مراجعه کنید.

چه زمانی باید نگران پریودم باشم؟

پریودهای شما می‌توانند تغییر کنند، مثلا طولانی‌تر یا سبک‌تر شوند. این لزوما به‌معنی وجود مشکل نیست ولی باید دلیل آن بررسی شود. در موارد زیر باید به پزشک مراجعه کنید:

• تا ۱۶سالگی پریود نشده‌اید.
• سه ماه یا بیشتر پریود نشده‌اید.
• به‌طورناگهانی تعداد روزهای خون‌ریزی شما بیشتر از حد معمول شده است.
• خون‌ریزی شما بسیار کمتر یا بسیار بیشتر از معمول شده است.
• در طول قاعدگی درد شدیدی دارید.
• بین پریودها، پس از رابطه جنسی یا  پس از یائسگی خون‌ریزی دارید. این خون‌ریزی می‌تواند به‌دلیل عفونت، ناهنجاری در گردن یا دهانه رحم یا در موارد نادر سرطان باشد.
• پس از استفاده از تامپون احساس بیماری می‌کنید.
• فکر می‌کنید که ممکن است باردار باشید. مثلا رابطه جنسی داشته‌اید و دست‌کم پنج روز است که پریود نشده‌اید.
• ظرف سه ماه پس از قطع قرص‌های ضدبارداری پریود شما برنگشته است و می‌دانید که باردار نیستید.
• درمورد پریود یا بارداری احتمالی خود سؤال یا نگرانی دارید.

سؤالات متداول