شب کوری؛ از علت تا درمان

شب کوری یک اختلال بینایی است که دید فرد را در شب محدود می‌کند؛ این عارضه در واقع یک علامت است که نشان از وجود مشکلات و بیماری‌های دیگر دارد. درمان شب کوری بستگی به علت ایجادکننده‌ی آن دارد. این اختلال در برخی موارد درمان‌پذیر و در مواردی دیگر غیرقابل درمان است. در این مقاله از مجله سلامت دکتر ساینا به بررسی علل، روش‌های تشخیص و درمان شب‌کوری می‌پردازیم.

شب کوری چیست؟

شب کوری یا نیکتالوپیا نوعی اختلال بینایی است. افراد مبتلا به این اختلال در تاریکی و نور کم نیز قادر به دیدن هستند؛ ولی در این شرایط دید آن‌ها بسیار محدود است و فعالیت‌هایی مانند رانندگی در شب برای این افراد دشوار است. دیدن ستاره‌ها نیز برای افراد مبتلا به شب کوری سخت است.

شب کوری می‌تواند مادرزادی یا اکتسابی باشد. بعضی از انواع شب کوری قابل درمان هستند؛ اما شب کوری در برخی افراد قابل درمان نیست.

علائم شب کوری

بسته به علت شب کوری، ممکن است علائم زیر را نیز تجربه کنید:

• سردرد
• درد چشم
• حالت تهوع
• استفراغ
• تاری دید و دید ابری
• حساسیت به نور
• دشواری در دیدن اجسام دور

تشخیص شب کوری

شب کوری اغلب نشانه وجود یک بیماری زمینه‌ای است. برای تشخیص بهتر این‌که آیا به شب کوری مبتلا هستید یا خیر، به سؤالات زیر پاسخ دهید:

• آیا حرکت کردن در خانه با نور کم برایتان سخت است؟
• آیا رانندگی در شب مدام چالش‌برانگیزتر می‌شود؟
• دیدن و تشخیص دادن چهره اطرافیان در نور کم برایتان دشوار است؟
• آیا هنگامی‌که از یک اتاق تاریک به یک محیط روشن وارد می‌شوید، مدت زیادی طول می‌کشد تا چشمان شما به نور زیاد عادت کنند؟
• حالت برعکس چطور؟ پس از خارج شدن از یک محیط روشن و ورود به محیط تاریک مدت زمان زیادی طول می‌کشد تا بتوانید در تاریکی ببینید؟

علل شب کوری

همان‌طورکه گفتیم در اغلب موارد شب کوری به علت یک بیماری زمینه‌ای رخ می‌دهد:

آب سیاه

آب سیاه یا گلوکوم به گروهی از بیماری‌ها گفته می‌شود که باعث آسیب غیرقابل برگشت به عصب بینایی می‌شوند. افراد مبتلا به گلوکوم هنگام نگاه کردن به نور، لکه یا هاله تیره‌رنگ می‌بینند.

آب مروارید

در آب مروارید تعادل پروتئین‌های موجود در عدسی به‌هم می‌خورند و به صورت توده تجمع پیدا می‌کنند که باعث سفید و ابری شدن عدسی می‌شوند. کدر شدن عدسی چشم باعث کاهش یافتن قدرت بینایی خصوصاً در نور کم می‌شود.

نزدیک‌بینی

افراد مبتلا به میوپیا یا همان نزدیک بینی اجسام نزدیک را به راحتی می‌بینند؛ ولی قادر به واضح دیدن اجسام در دوردست نیستند.

کمبود ویتامین آ

ویتامین آ یا رتینول یک ماده ضروری برای بینایی و عملکرد صحیح چشمان است. ویتامین آ پیش‌ساز پروتئین‌هایی است که در چشم فعالیت کرده و دیدن را ممکن می‌سازند. کمبود ویتامین A می‌تواند عوارض جدی بر بینایی بگذارد.

ورم رنگیزه‌ای شبکیه (رتینیت پیگمنتوزا)

رتینیت پیگمنتوزا به مجموعه‌ای از بیماری‌های نادر گفته می‌شود که باعث آسیب دیدن شبکیه‌ی چشم می‌شوند. این بیماری‌ها ارثی هستند و می‌توانند باعث شب کوری شوند.

درمان شب کوری چیست؟

پزشک برای پیدا کردن بیماری اصلی، مجموعه‌ای از تست‌های بالینی و آزمایش‌ها را تجویز می‌کند. چشم‌پزشک سابقه‌ی شخصی و خانوادگی شما را بررسی می‌کند و ممکن است برای اندازه‌گیری سطح ویتامین آ و گلوکز در بدن برایتان آزمایش خون تجویز کند.

شب کوری معمولاً در مواقعی که علت آن نزدیک‌بینی، آب مروارید یا کمبود ویتامین آ باشد قابل درمان است. بیماری‌هایی مانند آب سیاه آسیبی به چشم وارد می‌کنند که قابل درمان نیست؛ اما در صورت تشخیص به‌موقع، می‌توان جلوی پیشرفت آن را گرفت. بیماری‌های ژنتیکی مانند ورم رنگیزه‌ای شبکیه نیز قابل درمان نیستند.

• نزدیک‌بینی اغلب از طریق لنزها یا عینک‌های طبی مناسب برطرف می‌شود. اگر مدتی پس از استفاده از عینک، طبی هنوز علائم شب کوری را داشتید حتماً با پزشک خود صحبت کنید.

• آب مروارید از طریق جراحی درمان می‌شود. در این عمل، پزشک عدسی کدر شده را از چشم خارج می‌کند و یک عدسی مصنوعی به جای آن قرار می‌دهد. در این حالت علائم شب کوری تقریباً بلافاصله پس از جراحی رو به بهبود خواهند رفت.
• کمبود ویتامین آ از طریق مکمل‌های خوراکی ویتامین جبران می‌شود. قرص‌های مکمل را دقیقاً طبق دستور پزشک مصرف کنید؛ ازدیاد ویتامین آ در بدن می‌تواند خطرآفرین باشد.

چطور از شب کوری پیشگیری کنیم؟

در شرایطی که شب کوری مادرزادی باشد، یعنی علت آن نقص ژنتیکی مانند سندرم آشر یا رتینیت پیگمنتوزا باشد، پیشگیری از شب کوری ممکن نیست.

به‌طورکلی مصرف غذاهای غنی از آنتی‌اکسیدان، ویتامین‌ها و املاح می‌تواند از وقوع بیماری‌هایی مانند آب مروارید جلوگیری کند. غذاهای غنی از ویتامین آ نیز از نزدیک‌بینی پیشگیری خواهند کرد. میوه‌های نارنجی منبع خوبی از ویتامین آ هستند. مواد غذایی زیر غنی از این ویتامین هستند:

• طالبی
• سیب‌زمینی شیرین
• هویج
• کدو تنبل
• کدو حلوایی
• انبه
• اسفناج
• کلم سبز
• شیر
• تخم‌مرغ

کلام آخر دکتر ساینا

شب کوری عارضه‌ای است که برخی فعالیت‌های فرد را محدود می‌کند. به‌علاوه شب کوری نشانه‌ای از وجود بیماری یا مشکلی دیگر است. در بسیاری از موارد با مراجعه‌ی به‌موقع به متخصص چشم پزشکی و آغاز روند درمان، می‌توان شب کوری را درمان کرده یا روند پیشرفت آن را متوقف کرد. سهل‌انگاری در درمان به‌موقع می‌تواند منجر به آسیب‌های جبران‌ناپذیر به چشم و حتی از دست رفتن کامل بینایی شود.

سؤالات متداول