ترکیدن کیست تخمدان: علائم و درمان پارگی کیست تخمدان

ترکیدن کیست تخمدان یکی از اتفاقاتی است که خیلی از خانم‌ها از آن می‌ترسند! اگرچه این اتفاق می‌تواند خیلی اوقات خطرناک و نیازمند مراجعه اورژانسی به پزشک باشد، اما اکثر اوقات قابل‌مدیریت است و مشکل خاصی ایجاد نمی‌کند. در این مقاله قصد داریم شما را با انواع کیست‌های تخمدان خطرناک و بی‌خطر آشنا کنیم. همچنین به شما خواهیم گفت در چه شرایطی ترکیدن کیست‌ها خطرناک است و چگونه می‌توان از ایجاد عوارض جدی آن‌ها جلوگیری کرد.

ترکیدن کیست تخمدان

کیست تخمدان، کیسه بسیار کوچک حاوی مایع است که روی تخمدان‌ها یا داخل آن‌ها تشکیل می‌شود. بعضی از کیست‌های تخمدان بخشی از چرخه طبیعی پریود هستند و هر ماه رشد می‌کنند، می‌ترکند و باعث خونریزی می‌شوند. بعضی انواع دیگر کیست، طبیعی نیستند و می‌توانند علائم ناخوشایند و گاهی خطرناکی را ایجاد کنند.

وقتی کیست می‌ترکد چه اتفاقی می‌افتد؟

ترکیدن کیست همیشه اتفاق خطرناکی نیست. گاهی بدن می‌تواند به‌خوبی و بدون هیچ علامت خاصی این اتفاق را کنترل کند. گاهی نیز کیست فقط یک سری علائم خیلی خفیف ایجاد می‌کند که با مصرف دارو کنترل می‌شوند؛ اما بعضی اوقات این کیست‌ها بعد از ترکیدن علائم شدید و ناخوشایندی را در فرد ایجاد می‌کند. در این شرایط بیمار باید به‌صورت اورژانسی به بیمارستان مراجعه کند.

وقتی کیست تخمدان می‌ترکد، بدن محتویات آن را که ممکن است خون، ترشح یا مایعات دیگر باشد جذب می‌کند. گاهی نیز محتویات کیست داخل حفره لگن و شکم می‌ریزند. جذب محتویات کیست توسط بدن بسته به نوع و شدت آن ممکن است از ۲۴ ساعت تا چند هفته طول بکشد.

به نقل از وبسایت Healthline:

هر ماه و در طول چرخه قاعدگی ماهانه، ممکن است سه یا چهار کیست کوچک روی تخمدان‌ها ایجاد شود؛ اما یکی از آن‌ها بیشتر از بقیه بزرگ می‌شود و یک تخمک را درون مایع خود نگهداری می‌کند. اواسط چرخه قاعدگی کیستی که حاوی تخمک است می‌ترکد و آن را رها می‌کند. کیست باقی‌مانده نیز خودبه‌خود حل می‌شود. این اتفاق تا زمانی که بارداری اتفاق نیفتد، هر ماه تکرار می‌شود. بنابراین ترکیدن کیست یک اتفاق معمول در چرخه قاعدگی است.

پارگی کدام کیست‌ها خطرناک‌تر است؟

کیست‌های تخمدان بر اساس مواد تشکیل‌دهنده آن‌ها به دو دسته ساده و پیچیده تقسیم‌بندی می‌شوند:

• کیست‌های ساده: این کیست‌ها از مایع پر شده‌اند. گاهی در جریان تخمک‌گذاری، پوسته محافظی که تخمک از آن آزاد می‌شود (فولیکول) رشد می‌کند و تبدیل به کیست می‌شود. به این کیست‌ها که معمولاً بی‌خطرند، کیست «فانکشنال» هم گفته می‌شود.
• کیست‌های پیچیده (Complex): این کیست‌ها کمتر از کیست‌های ساده رایج‌اند. ماده تشکیل‌دهنده کیست‌های پیچیده ممکن است خون، مواد جامد و مایعات باشد. این کیست‌ها برخلاف کیست‌های ساده ربطی به چرخه قاعدگی ندارند.

ترکیدن کیست‌های پیچیده نسبت به کیست‌های ساده خطرناک‌تر است و می‌تواند علائم شدیدتری را در فرد ایجاد کند. از جمله انواع کیست‌های پیچیده می‌توان به کیست تخمدان اندومتریوز، کیست شکلاتی، کیست درموئید و کیست آدنوما اشاره کرد.

آیا پارگی کیست تخمدان یک موضوع اورژانسی است؟

پارگی کیست تخمدان همیشه نیاز به درمان اورژانسی ندارد. گاهی ترکیدن کیست فقط درد خفیفی در قسمت شکم و لگن ایجاد می‌کند که با کمپرس گرم، استراحت و مصرف قرص مسکن خوب می‌شود.

اما گاهی درد شکم و لگن ناشی از ترکیدن کیست تخمدان بسیار شدید و ادامه‌دار است؛ به‌طوری‌که انجام کارهای روزمره سخت می‌شود. در این شرایط حتماً باید به اورژانس مراجعه کنید. همچنین اگر درد با علائم غیرطبیعی دیگری مثل کمردرد و تب نیز همراه باشد، مراجعه به اورژانس ضروری است.

علائم ترکیدن کیست تخمدان

یکی از علائم شایع ترکیدن کیست تخمدان، درد شدید و ناگهانی شکم، لگن و پایین کمر است. البته اینجا باید اشاره کنیم که هر کمردرد یا درد در قسمت شکم و لگن ناشی از ترکیدن کیست تخمدان نبوده و جای نگرانی نیست؛ اما به‌هرحال این علائم، طبیعی نیستند و برای تشخیص سریع علت و درمان آن لازم است به پزشک مراجعه کنید.

سایر علائم عبارت‌اند از:

• لکه‌بینی و خونریزی
• درد شدید و ناگهانی در شکم یا کمر
• ضعف و سرگیجه
• تهوع و استفراغ
• احساس سرما
• نفخ
• احساس پری یا سنگینی در لگن
• تب

علت پارگی کیست تخمدان

علت مشخصی برای ترکیدن کیست تخمدان وجود ندارد؛ اما برخی عوامل مثل فعالیت جسمی زیاد، ورزش سنگین، رابطه جنسی خشن و دشواری در دفع مدفوع می‌توانند خطر پارگی کیست را افزایش دهند. در موارد نادری پارگی کیست ناشی از سرطان است.

تشخیص ترکیدگی کیست تخمدان

گاهی علائم کیست تخمدان شبیه علائم سایر بیماری‌ها (مثلاً آپاندیس، سنگ کلیه، التهاب لگن یا بارداری خارج رحمی) است. به‌همین‌دلیل اگر پزشک بعد از شنیدن شرح‌حال شما به ترکیدن کیست تخمدان شک کند، آزمایش‌های مختلفی را انجام می‌دهد تا مطمئن شود علائم ناشی از مشکل دیگری نیست. این آزمایش‌ها عبارت‌اند از:

• معاینه فیزیکی: پزشک در معاینه لگن به دنبال نشانه‌های ناهنجاری در بافت واژن و دهانه رحم می‌گردد.
• سونوگرافی: پزشک به کمک سونوگرافی می‌تواند اندازه و محل دقیق کیست‌ها را مشاهده کند.
• تست بارداری: پزشک با انجام این آزمایش می‌فهمد که آیا بارداری باعث ایجاد کیست شده است یا خیر.
• آزمایش خون: پزشک به کمک این آزمایش، سطح آهن خون و علائم سرطان احتمالی را بررسی می‌کند.
• آزمایش ادرار: این آزمایش به پزشک در اندازه‌گیری پروتئین ادرار و سایر دلایل احتمالی درد کمک می‌کند.
• آزمایش کشت ترشحات دستگاه تناسلی: این آزمایش به پزشک در تشخیص عفونت احتمالی لگن (که می‌تواند باعث ایجاد علائم مشابه ترکیدن کیست شود) کمک می‌کند.
• سی‌تی‌اسکن: به کمک این روش پزشک می‌تواند تصاویری از جزئیات لگن را مشاهده کند.

درمان پارگی کیست تخمدان

بسته به شدت علائم ناشی از پارگی کیست و نوع کیست، درمان آن متفاوت است.

۱. درمان سرپایی

خیلی از کیست‌های ساده بعد از ترکیدن باعث ایجاد مشکل جدی در وضعیت سلامت فرد نمی‌شوند و نیاز به درمان خاصی ندارند. در این شرایط درمان‌های خانگی در کنار مسکن می‌تواند به بهبود علائم کمک کند. همچنین پزشک برای افرادی که به‌صورت مکرر به کیست دچار می‌شوند، داروهای ضدبارداری تجویز می‌کند تا از ایجاد دوباره آن‌ها جلوگیری شود.

در این شرایط توصیه می‌شود بعد از درمان سرپایی، بیمار دوباره برای بررسی وضعیت کیست خود به پزشک مراجعه کند و علائم خود را نیز تحت‌نظر داشته باشد.

۲. بستری در بیمارستان

کیست‌های پیچیده اگر بترکند، می‌توانند علائم شدیدتری را مثل تب، سرگیجه، خون‌ریزی داخلی و غیره ایجاد کنند. در این شرایط بیمار باید در بیمارستان بستری شود. درمان‌هایی که طی بستری بیمار در بیمارستان انجام می‌شوند عبارت‌اند از:

• تزریق سرم برای جبران مایعات از دست‌رفته
• تزریق خون (در صورت ازدست‌دادن خون زیاد در اثر خونریزی داخلی)
• نظارت روی علائم حیاتی مثل ضربان قلب و فشارخون
• اندازه‌گیری مرتب سلول‌های قرمز خون
• انجام سونوگرافی برای بررسی خونریزی داخلی احتمالی
• داروهای مسکن
• جراحی

۳. جراحی

اگر ترکیدن کیست تخمدان جان بیمار را تهدید کند یا احتمال سرطانی بودن کیست وجود داشته باشد، برای خارج‌کردن کیست از بدن نیاز به جراحی وجود دارد. طی جراحی ممکن است بخشی از بافت‌های کیست برداشته شده و در آزمایشگاه از نظر وجود سلول‌های سرطانی بررسی شود.

دو نوع جراحی برای برداشتن کیست انجام می‌شود:

• لاپاراسکوپی: در این جراحی دو شکاف کوچک روی شکم ایجاد شده و از طریق آن کیست خارج می‌شود.
• لاپاراتومی: اگر کیست بزرگ باشد یا خطر سرطان تخمدان وجود داشته باشد، شکاف بزرگی روی شکم ایجاد شده و از طریق آن کیست یا خود تخمدان برداشته می‌شود.

۴. راهکارهای خانگی برای مدیریت پارگی کیست تخمدان

از جمله راهکارهای خانگی برای درمان درد ناشی از پارگی کیست تخمدان می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• مصرف قرص مسکن
• کمپرس گرم
• استراحت
• ماساژ شکم

عوارض و خطرات ترکیدن کیست تخمدان

ترکیدن خیلی از کیست‌ها خطر یا عوارض خاصی ندارد؛ اما گاهی کیستی که می‌ترکد می‌تواند باعث بروز عوارض جدی شود. این عوارض عبارت‌اند از:

۱. مسمومیت خونی (سپسیس)

اگر کیست تخمدان به دلیل عفونت لگن ایجاد شده باشد، ترکیدن آن می‌تواند باعث گسترش عفونت به خون و پاسخ سیستم ایمنی به آن (گندخونی) شود. این عارضه که در علم پزشکی به آن «سِپسیس» هم می‌گویند، خطرناک است و می‌تواند جان بیمار را تهدید کند.

بیماری التهابی لگن که معمولاً ناشی از عفونت‌های مقاربتی سوزاک و کلامیدیا است، یکی از رایج‌ترین دلایل ایجاد کیست‌های عفونی تخمدان است.

۲. خونریزی شدید داخلی

ترکیدن کیست‌هایی که کنار رگ‌های اصلی قرار دارند می‌تواند باعث خون‌ریزی شود. اگر به خون‌ریزی داخلی ناشی از ترکیدن کیست به‌موقع رسیدگی نشود ممکن است به خون‌ریزی داخل شکمی منجر شود.

چه مواردی خطر پارگی کیست را افزایش می‌دهند؟

عواملی که می‌توانند خطر پارگی کیست را افزایش دهند عبارت‌اند:

• بزرگ‌شدن کیست
• فعالیت‌هایی که لگن را تحریک می‌کنند (مثل رابطه جنسی واژینال)
• ورزش سنگین
• فشار زیاد در دفع مدفوع
• سابقه پارگی کیست تخمدان

آیا می‌توان از پاره شدن کیست تخمدان جلوگیری کرد؟

خیر؛ هیچ راهی برای جلوگیری از پاره‌شدن کیست تخمدان وجود ندارد. به‌همین‌دلیل پزشکان به افرادی که کیست دارند توصیه می‌کنند تغییر نظم چرخه قاعدگی و علائم خود را به‌صورت مداوم تحت‌نظر داشته باشند و هرگونه تغییری را به پزشک خود اطلاع دهند. همچنین توصیه می‌شود معاینه‌های دوره‌ای برای تحت‌نظر داشتن اندازه و وضعیت کیست‌ها انجام شود. با رعایت این نکات می‌توان احتمال پاره‌شدن کیست را کمتر کرد.

پاره شدن کیست تخمدان در زمان پریودی 

پاره شدن کیست تخمدان ممکن است در زمان پریود هم اتفاق بیفتد. علائمی که پارگی کیست در پریودی ایجاد می‌کند مشابه با سایر موقعیت‌ها است.

پاره شدن کیست تخمدان در بارداری

کیست‌های تخمدانی که در بارداری ایجاد می‌شوند، معمولاً بی‌خطرند و تا آخر سه‌ماهه اول یا اوایل سه‌ماهه دوم بارداری خودبه‌خود از بین می‌روند. احتمال ترکیدن این کیست‌ها خیلی کم است؛ اما اگر این اتفاق بیفتد می‌تواند باعث ایجاد درد شود. همچنین در موارد شدیدتر، ترکیدن کیست ممکن است باعث خونریزی داخلی شود.

چه زمانی از پزشک کمک بگیریم؟

در صورت داشتن علائم اولیه ترکیدن کیست تخمدان به پزشک مراجعه کنید؛ این علائم عبارت‌اند از:

• درد شدید و ناگهانی در قسمت پایین شکم یا کمر
• لکه بینی یا خونریزی
• نفخ

همچنین اگر علائم زیر را دارید، احتمال اینکه به کیست تخمدان مبتلا شده باشید وجود دارد و لازم است برای بررسی بیشتر و درمان به پزشک مراجعه کنید:

• درد لگن
• درد حین رابطه جنسی
• مشکل در دفع مدفوع
• تکرر ادرار
• بی‌نظمی پریود و خونریزی شدید یا سبک‌تر از حد معمول
• ورم و نفخ شکم
• احساس پری بیش‌ازحد بعد از خوردن غذا

چه زمانی به اورژانس مراجعه کنیم؟

اگر علاوه بر درد شکم علائم زیر را نیز تجربه می‌کنید باید به اورژانس مراجعه کنید:

• حالت تهوع شدید و استفراغ
• تب
• خونریزی شدید
• سرگیجه و ضعف

کلام آخر دکترساینا

اکثر مواقع ترکیدن کیست تخمدان خطرناک نیست و عوارض آن با داروی مسکن قابل‌رفع است. بااین‌حال، این بدان معنا نیست که در صورت داشتن علائم خفیف، به پزشک مراجعه نکنید. درصورتی‌که علائم ترکیدن کیست را تجربه می‌کنید، لازم است سریع به پزشک مراجعه کنید تا سونوگرافی و بقیه آزمایش‌های لازم را انجام داده و از بروز عوارض خطرناک پیشگیری کنید.

در موارد نادری که ترکیدن کیست تخمدان باعث عوارض شدید می‌شود، با مراجعه به‌موقع به اورژانس می‌توان جلوی اتفاق‌های ناگوار را گرفت.

سوالات متداول

خلاصه مقاله

منابع

1. Verywell Health
2. Healthline
3. Hopkins Medicine
4. Cleveland Clinic
5. Web MD