بیماری التهابی لگن یا PID چیست؟ از علائم و علل تا درمان عفونت لگن

بیماری التهابی لگن (Pelvic Inflammatory Disease) یا PID یک مشکل شایع و نگران‌کننده در سلامت زنان است که براثر عفونت باکتریایی در اندام‌های تناسلی ایجاد می‌شود. این بیماری می‌تواند باعث بروز علائمی مثل درد در ناحیه پایین شکم، تب، ترشحات غیرعادی و درد هنگام رابطه جنسی شود. عدم درمان به‌موقع این عفونت، ممکن است به مشکلات جدی‌تری مانند ناباروری و دردهای مزمن لگنی منجر شود. آگاهی از علل، علائم و روش‌های درمان PID می‌تواند از عوارض طولانی‌مدت این بیماری جلوگیری کند. به همین دلیل در این مقالهٔ جامع، علائم، دلایل و درمان‌های ممکن برای عفونت لگن در زنان را بررسی خواهیم کرد.

بیماری التهابی لگن یا PID چیست؟

بیماری التهابی لگن (PID) یک عفونت در دستگاه تولیدمثل زنان است که شامل رحم، لوله‌های فالوپ و تخمدان‌ها می‌شود. این عفونت به دلایل مختلفی از جمله انتقال باکتری از طریق روابط جنسی محافظت‌نشده یا ورود باکتری‌ها از واژن به سایر اندام‌های تناسلی ایجاد می‌شود. عدم درمان به‌موقع PID ممکن است به عوارض جدی مانند ناباروری، بارداری خارج از رحم و دردهای مزمن لگنی منجر شود. شناخت زودهنگام علائم و انجام درمان مناسب می‌تواند از این عوارض جلوگیری کند.

علت بیماری التهابی لگن یا pid چیست؟

بیماری التهابی لگن (PID) به‌دلیل عفونت در دستگاه تولید مثل زنان ایجاد می‌شود. در بیشتر موارد، این عفونت از واژن یا دهانه به سمت رحم، لوله‌های فالوپ و تخمدان‌ها گسترش می‌یابد. PID اغلب توسط چندین نوع باکتری مختلف ایجاد می‌شود و تشخیص دقیق باکتری‌های ایجادکننده آن برای پزشکان گاهی دشوار است. به همین دلیل، به‌طور معمول ترکیبی از بهترین آنتی‌بیوتیک برای عفونت لگن تجویز می‌شود تا طیف گسترده‌ای از باکتری‌ها درمان شوند. به‌طور کلی، می‌توان علت عفونت لگن را عفونت‌های مقاربتی و دیگر دلایل ایجادکننده دانست:

• عفونت‌های مقاربتی: علت اصلی بیماری التهابی لگن (PID) عفونت‌های مقاربتی مانند کلامیدیا، سوزاک یا مایکوپلاسما ژنیتالیوم است. به‌طور معمول، این باکتری‌ها تنها دهانه رحم را درگیر می‌کنند و با آنتی‌بیوتیک‌ها به‌راحتی قابل‌درمان هستند؛ اما در صورت عدم درمان PID، خطر گسترش این باکتری‌ها به‌سمت اندام‌های تولید مثل زنان وجود دارد. اگر کلامیدیا داشته باشید و درمان نشود، ممکن است ظرف یک سال به PID تبدیل شود.
• دیگر دلایل ایجادکننده: در بسیاری از موارد، علت عفونتی که به PID منجر می‌شود، ناشناخته است. گاهی اوقات، باکتری‌های بی‌ضرری که در واژن وجود دارند می‌توانند از دهانه رحم عبور کرده و به اندام‌های تولید مثل وارد شوند. اگرچه این باکتری‌ها در واژن بی‌خطر هستند، اما می‌توانند در سایر نقاط بدن عفونت ایجاد کنند. به‌طور کلی می‌توان گفت، اگر پیش از این به PID مبتلا بوده‌اید، در صورتی که پس از زایمان یا سقط جنین به دهانه رحم آسیب وارد شده باشد و اگر پروسه‌ای انجام داده‌اید که نیاز به باز کردن دهانه رحم داشته است (مانند قرار دادن دستگاه داخل رحمی IUD)، امکان ابتلا به این عفونت در شما نسبت‌ به دیگران بیشتر است.

عواملی وجود دارند که می‌توانند خطر بیماری PID را افزایش دهند. در ادامه این عوامل را بررسی می‌کنیم.

عوامل خطر بیماری التهابی لگن چیست؟

روابط جنسی می‌تواند خطر ابتلا به بیماری التهابی لگن (PID) را افزایش دهد، به‌ویژه زمانی که نکات بهداشتی و حفاظتی رعایت نشود. این خطر در شرایط خاصی بیشتر می‌شود که در ادامه آن‌ها را بررسی می‌کنیم:

• داشتن بیش از یک شریک جنسی یا داشتن رابطه جنسی با کسی که بیش از یک شریک جنسی دارد: داشتن چندین شریک جنسی می‌تواند خطر انتقال عفونت‌های مقاربتی و ابتلا به PID را افزایش دهد.
• سابقه عفونت‌های مقاربتی (STIs): افرادی که در گذشته به عفونت‌های مقاربتی مبتلا بوده‌اند، بیشتر در معرض خطر PID هستند.
• سابقه بیماری التهابی لگن (PID): در افرادی که قبلا به PID مبتلا شده‌اند، احتمال ابتلای مجدد بیشتر است.
• داشتن رابطه جنسی بدون کاندوم.
• دوش واژینال منظم: چون تعادل باکتری های خوب و مضر در واژن را به هم می‌زند و ممکن است علائم را پنهان کند.
• شروع روابط جنسی زیر ۲۵سالگی: شروع زودهنگام روابط جنسی می‌تواند خطر ابتلا به PID را افزایش دهد.
• قراردادن دستگاه داخل رحمی IUD برای پیشگیری از بارداری: این خطر معمولاً به سه هفته اول پس از قراردادن دستگاه محدود می‌‌شود.

این عوامل نشان می‌دهند که مدیریت روابط جنسی و توجه به سلامت آن، خطر ابتلا به این بیماری را کاهش می‌دهد.

علائم بیماری التهابی لگن

علائم بیماری التهابی لگن (PID) می‌تواند خفیف بوده یا به‌سختی قابل تشخیص باشد. همچنین، در برخی از زنان ممکن است هیچ علامتی ظاهر نشود؛ اما هنگامی که علائم PID ظاهر می‌شوند، معمولاً شامل موارد زیر هستند:

• درد در ناحیه پایین شکم و لگن: این درد ممکن است خیلی شدید بوده یا اینکه به‌شکلی خفیف ظاهر شود. درد در ناحیه زیر شکم و لگن به‌صورت مداوم و مبهم یا به‌صورت ناگهانی و تیز احساس می‌شود. در برخی موارد، تنها در یک طرف شکم بوده و ممکن است به دو طرف نیز گسترش یابد. شدت درد با فعالیت‌هایی مانند راه‌رفتن، خم‌شدن یا رابطه جنسی تشدید می‌شود. در موارد شدیدتر، درد در ناحیه پایین شکم و لگن زیاد است به حدی که انجام فعالیت‌های روزمره را مختل می‌کند.
• ترشحات غیرعادی یا غلیظ واژن: این ترشحات از نظر رنگ، مقدار و بو با ترشحات طبیعی واژن متفاوت هستند. در حالت عادی، ترشحات واژن شفاف یا سفید بوده و بوی خاصی ندارند، اما در صورت ابتلا به PID، این ترشحات ممکن است به رنگ زرد، سبز یا خاکستری تغییر کنند و غلیظ‌تر یا آبکی‌تر از حد معمول شوند. علاوه بر این، بوی ناخوشایندی مانند بوی ماهی یا ترشیدگی همراه با این ترشحات نشانه‌ای از عفونت باکتریایی است. افزایش مقدار ترشحات با دیگر علائم مانند خارش، سوزش، یا درد نیاز به بررسی پزشک دارد.
• خون‌ریزی غیرعادی از واژن: این خون‌ریزی خارج از دوره‌های طبیعی قاعدگی رخ می‌دهد و ممکن است به‌صورت لکه‌بینی خفیف یا خونریزی شدیدتر ظاهر شود. یکی از مواقعی که خون‌ریزی غیرعادی رخ می‌دهد، هنگام یا بعد از رابطه جنسی است. در این شرایط، خون‌ریزی ناشی از التهاب و آسیب‌پذیری بافت‌های داخلی رحم و دهانه آن است. همچنین، احتمال دارد خون‌ریزی‌های خفیف و نامنظمی بین دوره‌های قاعدگی مشاهده شود که ناشی از تحریک یا التهاب در دستگاه تولید مثل است.
• درد هنگام رابطه جنسی: درد هنگام رابطه جنسی به‌دلیل التهاب بافت‌های داخلی، از جمله رحم، دهانه رحم، لوله‌های فالوپ یا تخمدان‌ها است. عفونت و التهاب این بخش‌ها می‌تواند باعث حساسیت و تحریک‌پذیری بیشتر شود، به‌طوری‌که حتی فشار خفیف باعث درد می‌شود. در برخی موارد، این درد تنها در نواحی خاصی از شکم یا لگن حس می‌شود، اما در موارد شدیدتر ممکن است به تمام ناحیه لگن گسترش یابد.
• تب، گاهی همراه با لرز: تب یکی از علائم بیماری التهابی لگن (PID) بوده و نشانه‌ای از واکنش بدن به عفونت و التهاب در دستگاه تولیدمثل است. تب ناشی از عفونت ممکن است خفیف باشد، اما در برخی موارد به تب شدیدتری تبدیل می‌شود.
• درد، تکرر یا مشکل در ادرار کردن: این علائم به‌دلیل التهاب و عفونت در بخش‌های تحتانی دستگاه تناسلی رخ می‌دهند که ممکن است به مجاری ادراری نیز سرایت کند. درد هنگام ادرار می‌تواند شبیه به سوزش یا فشار شدید باشد و حس ناخوشایندی در ناحیه پایین شکم ایجاد می‌کند. افزایش نیاز به ادرار کردن، حتی زمانی که مقدار ادرار کم است، نشان‌دهنده تحریک یا التهاب است.

درد ناشی از بیماری التهابی لگن (PID) می‌تواند در مناطق مختلفی از بدن احساس شود و بسته به شدت و محل عفونت متغیر است. در ادامه، نقاطی را بررسی می‌کنیم که درد در آنها حس می‌شود.

درد PID کجا احساس می‌شود؟

درد ناشی از بیماری التهابی لگن (PID) بیشتر در ناحیه لگن و پایین شکم احساس می‌شود. این درد می‌تواند به‌صورت مداوم و مبهم در اطراف لگن و پایین شکم ظاهر شود. علاوه بر این، ممکن است در هنگام رابطه جنسی، به‌ویژه در عمق لگن، حس ناراحتی یا درد وجود داشته باشد. همچنین، درد هنگام ادرار کردن یکی دیگر از نشانه‌های رایج این بیماری است که به‌دلیل التهاب و عفونت در بخش‌های پایین دستگاه تناسلی ایجاد می‌شود.

چه مدت طول می‌کشد تا علائم PID ظاهر شود؟

علائم بیماری التهابی لگن (PID) می‌توانند در بازه‌های زمانی متفاوتی پس از عفونت اولیه ظاهر شوند. در برخی از موارد، این علائم کمی پس از تشخیص یک عفونت مقاربتی مانند کلامیدیا یا سوزاک نمایان می‌شوند. این بدان معناست که اگر فرد به یک عفونت مقاربتی مبتلا شود و به‌موقع درمان نشود، ممکن است در عرض چند هفته یا چند ماه، علائم PID شروع شوند.

با این حال، برای برخی افراد، ظهور علائم PID می‌تواند تا یک سال طول بکشد. شدت و سرعت بروز علائم بسته به میزان عفونت اولیه متفاوت است؛ اگر عفونت باکتریایی شدیدتر باشد، احتمال اینکه علائم زودتر و با شدت بیشتری ظاهر شوند بالاست. در موارد خفیف‌تر، فرد تا مدت‌ها علائم خاصی را تجربه نمی‌کند، در حالی که عفونت در حال پیشرفت است و به‌آرامی اندام‌های تولیدمثل را درگیر می‌کند.

تشخیص بیماری التهابی لگن

تشخیص بیماری التهابی لگن (PID) بر اساس علائم شما و معاینه پزشک زنان انجام می‌شود و آزمایش واحدی برای تشخیص قطعی آن وجود ندارد. اما فرایند آن را می‌توان بدین ترتیب بیان کرد:

• پزشک در ابتدا درباره تاریخچه پزشکی و جنسی شما سؤال می‌کند.
• سپس یک معاینه لگنی انجام می‌دهد تا حساسیت‌ها و هرگونه ترشحات غیرعادی بررسی شوند. اگر درگیر PID باشید، ممکن است حس ناخوشایندی را در این مرحله تجربه کنید.
• بعد از آن، از داخل واژن و دهانه رحم نمونه‌برداری می‌شود.
• نمونه‌ها به آزمایشگاه فرستاده می‌شوند تا وجود عفونت باکتریایی و نوع باکتری‌ها مشخص شود.
• اگر تست‌ها برای کلامیدیا، سوزاک یا مایکوپلاسما ژنیتالیوم مثبت باشند، می‌تواند PID را تأیید کند. با این حال، حتی اگر نتایج منفی باشند، این به معنی رد کامل تشخیص نیست.

به‌دلیل دشواری در تشخیص PID، ممکن است آزمایش‌های دیگری برای بررسی علائم عفونت یا التهاب انجام شود. این آزمایش‌ها شامل موارد زیر است:

• آزمایش ادرار یا خون؛
• تست بارداری؛
• سونوگرافی از طریق واژن (اولتراسوند ترانس واژینال).

در برخی موارد، از لاپاراسکوپی (جراحی با برش کوچک) برای تشخیص PID استفاده می‌شود. در این روش، دو برش کوچک در شکم ایجاد شده و یک دوربین نازک وارد می‌شود تا پزشک بتواند اندام‌های داخلی را بررسی کرده و در صورت نیاز نمونه‌های بافتی بگیرد. این روش در موارد شدیدتر انجام می‌شود.

درمان بیماری التهابی لگن

درمان بیماری التهابی لگن (PID) بسته به مرحله تشخیص و شدت بیماری متفاوت است. به‌طور کلی، روش‌های درمان را می‌توان به سه مرحله زیر تقسیم کرد:

• درمان با آنتی‌بیوتیک‌ها: PID توسط انواع مختلفی از باکتری‌ها ایجاد می‌شود، بنابراین ترکیبی از آنتی‌بیوتیک‌ها تجویز می‌شوند تا طیف گسترده‌ای از عفونت‌ها را پوشش دهند. درمان دارویی PID باید سریع آغاز شود، حتی قبل از آماده شدن نتایج آزمایش‌ها. به‌طور معمول، دارو برای عفونت لگن یا آنتی‌بیوتیک به‌مدت ۱۴ روز مصرف شده و گاهی با یک تزریق آنتی‌بیوتیک تک‌دُز شروع می‌شوند. تکمیل دوره درمان، حتی در صورت بهبودی علایم، بسیار مهم است. در موارد شدیدتر، ممکن است فرد را بستری کرده و آنتی‌بیوتیک را به‌صورت وریدی یا تزریق از طریق رگ‌ها به بدن برسانند.
• مراقبت‌های پس از درمان: گاهی اوقات، ۳ روز پس از شروع درمان، پزشک از شما می‌خواهد تا دوباره به مطب مراجعه کنید که تأثیر آنتی‌بیوتیک برای عفونت لگن را بررسی کند. در صورتی که علائم طی ۳ روز بهبود نیابد، ممکن است نیاز به انجام آزمایش‌ها و درمان‌های بیشتر در بیمارستان باشد. اگر دستگاه داخل رحمی (IUD) دارید و علائم طی چند روز بهبود نیافت، ممکن است توصیه شود که IUD را بردارید چون ممکن است همین دستگاه علت عفونت باشد.
• درمان شریک‌های جنسی: برای جلوگیری از عود یا انتقال عفونت به دیگران، هر شریک جنسی که در ۶ ماه قبل از شروع علائم با شما بوده است، باید مورد آزمایش و درمان قرار گیرد، حتی اگر علایم خاصی نداشته باشد. PID می‌تواند در روابط بلندمدت نیز رخ دهد، حتی اگر هیچ یک از طرفین با فرد دیگری رابطه جنسی نداشته باشند. برای جلوگیری از بازگشت عفونت، هر دو طرف باید به‌طور همزمان درمان شوند و تا پایان دوره درمان از داشتن رابطه جنسی خودداری کنند.

تشخیص و درمان سریع می‌تواند از عوارض جدی‌تر جلوگیری کرده و به بهبود سریع‌تر کمک کند. بهتر است درمان گیاهی عفونت لگن در زنان را به بعد از تشخیص دکتر موکول کنید.

مراقبت‌ها و نکات در طول دوره درمان PID

در زمان درمان بیماری التهابی لگن (PID)، رعایت نکات زیر می‌تواند به بهبودی سریع‌تر و جلوگیری از عوارض جدی‌تر کمک کند:

• مصرف کامل آنتی‌بیوتیک‌ها: درمان PID با ترکیبی از قرص عفونت لگن یا آنتی‌بیوتیک‌ها شروع می‌شود که بلافاصله پس از تشخیص، تجویز می‌شوند. حتی اگر بعد از چند روز احساس بهبودی داشته باشید، بسیار مهم است که تمام داروها را تا پایان دورۀ تجویزشده مصرف کنید تا عفونت به‌طور کامل از بین برود.
• پیگیری نتایج آزمایش: پس از دریافت نتایج آزمایش‌، پزشک آنتی‌بیوتیک‌ را برای شما تجویز می‌کند. به‌طور معمول، ۳ روز پس از مصرف باید دوباره به پزشک مراجعه کنید تا عملکرد آنتی‌بیوتیک‌ها را بررسی کند.
• درمان شریک جنسی: برای جلوگیری از عود عفونت، شریک یا شریک‌های جنسی شما نیز باید مورد بررسی و درمان قرار گیرند، حتی اگر علایم خاصی نداشته باشند.
• خودداری از رابطه جنسی: تا زمانی که دوره درمان به پایان نرسیده و علائم به‌طور کامل برطرف نشده است، از داشتن رابطه جنسی خودداری کنید. این کار از بازگشت یا انتقال عفونت پیشگیری می‌کند.

رعایت این نکات می‌تواند به بهبودی سریع‌تر و کاهش خطر بروز عوارض جدی‌تر کمک کند.

عوارض بیماری التهابی لگن

بیماری التهابی لگن (PID) می‌تواند به مشکلات جدی و بلندمدت منجر شود، به‌ویژه اگر به‌موقع و با استفاده از آنتی‌بیوتیک‌ها درمان نشود. عوارض احتمالی شامل موارد زیر است:

• عود مکرر PID: گاهی دوره‌های مکرری از PID تکرار می‌شوند که به آن بیماری PID عودکننده گفته می‌شود. این وضعیت زمانی ایجاد می‌شود که عفونت اولیه به‌طور کامل برطرف نشده باشد که به‌دلیل عدم تکمیل دوره آنتی‌بیوتیک یا درمان نکردن شریک جنسی رخ می‌دهد. عودهای مکرر PID با افزایش خطر ناباروری همراه است.
• آبسه‌ها: PID می‌تواند باعث ایجاد مجموعه‌هایی از مایع عفونی به نام آبسه شود که در لوله‌های فالوپ و تخمدان‌ها شکل می‌گیرند. این آبسه‌ها با آنتی‌بیوتیک‌ها درمان می‌شوند، اما در برخی موارد به جراحی لاپاروسکوپی یا تخلیه با سوزن اولتراسوند نیاز دارند.
• درد مزمن لگنی: PID می‌تواند به درد طولانی‌مدت و مزمن در ناحیه لگن و پایین شکم منجر شود که زندگی روزمره را مختل کرده و به مشکلاتی مانند افسردگی و بی‌خوابی منجر می‌شود.

• بارداری خارج از رحم: PID می‌تواند باعث بروز بارداری خارج از رحم شود؛ یعنی حالتی که تخمک بارورشده خارج از رحم و در لوله‌های فالوپ، قرار می‌گیرد. این حالت می‌تواند به پارگی لوله‌های فالوپ و خون‌ریزی شدید داخلی منجر شود.
• ناباروری: PID می‌تواند باعث ناباروری شود، زیرا زخم‌ها یا آبسه‌های داخل لوله‌های فالوپ عبور تخمک‌ها به رحم را دشوار می‌کنند.

تشخیص و درمان به‌موقع می‌تواند از بروز این عوارض جدی جلوگیری کرده و احتمال بهبودی کامل را افزایش دهد.

پیشگیری از بیماری التهابی لگن

روش‌های پیشگیری از بیماری التهابی لگن (PID) شامل اقداماتی برای کاهش خطر عفونت‌های مقاربتی و به حداقل رساندن عوامل مخاطره‌آمیز است. این روش‌ها عبارت‌اند از:

• داشتن رابطه جنسی ایمن: استفاده از کاندوم در هر رابطه جنسی، محدود کردن تعداد شرکای جنسی و پرسیدن در مورد تاریخچه جنسی شریک جنسی می‌تواند خطر ابتلا به PID را کاهش دهد.
• انجام آزمایش‌های منظم: اگر در معرض خطر عفونت‌های مقاربتی هستید، یک برنامه زمان‌بندی منظم برای انجام غربالگری تنظیم کنید.
• تشویق شریک جنسی به انجام آزمایش: اگر به PID یا عفونت مقاربتی مبتلا شده‌اید، از شریک جنسی خود بخواهید که آزمایش داده و درمان شود.
• عدم استفاده از شست‌وشوی واژینال: شست‌وشوی واژینال تعادل باکتری‌های مفید در واژن را مختل می‌کند و می‌تواند خطر عفونت را افزایش دهد.

با رعایت این نکات، می‌توانید خطر ابتلا به بیماری التهابی لگن را کاهش داده و از سلامت دستگاه تناسلی خود محافظت کنید.

سؤالات متداول