عفونت واژن | علائم، دلایل و بهترین روش‌های درمان خانگی و پزشکی

عفونت واژن یکی از مشکلات شایع در بین زنان است که می‌تواند باعث بروز علائمی مانند خارش، سوزش، ترشحات غیرطبیعی و حتی درد در هنگام ادرار یا رابطه جنسی شود. این عفونت‌ها معمولاً به‌دلیل رشد بیش‌ازحد قارچ‌ها، باکتری‌ها یا عوامل ویروسی در واژن رخ می‌دهند و در صورت عدم درمان، می‌توانند مشکلات جدی‌تری مانند التهاب مزمن و عوارض بر سلامت باروری ایجاد کنند. با این حال، روش‌های درمانی متعددی از جمله درمان‌های خانگی و پزشکی برای کنترل و بهبود این عفونت‌ها وجود دارد. در این مقاله از مجله پزشکی دکترساینا، به بررسی انواع عفونت واژن، دلایل ایجاد آن، روش‌های تشخیص، درمان‌های خانگی و پزشکی و همچنین راه‌های پیشگیری از این عفونت پرداخته‌ایم.

عفونت واژن چیست و انواع عفونت واژن کدام‌اند؟

عفونت واژن زنان یک مشکل شایع در بین آن‌ها است که به‌دلیل عدم تعادل در باکتری‌ها، قارچ‌ها یا عوامل بیماری‌زا در این ناحیه از بدن ایجاد می‌شود. این عفونت می‌تواند باعث علائمی مانند ترشحات غیرطبیعی، خارش، سوزش و بوی نامطبوع شود. بسته به عامل ایجادکننده، عفونت‌های واژینال انواع مختلفی داشته که هرکدام نیاز به درمان مخصوص خود دارند. انواع عفونت واژن عبارت‌اند از:

• عفونت قارچی (کاندیدیازیس): ناشی از رشد بیش‌ازحد قارچ کاندیدا آلبیکنس که باعث خارش، التهاب و ترشحات سفید و غلیظ می‌شود؛
• واژینوز باکتریایی (BV): به‌دلیل افزایش باکتری‌های بی‌هوازی در واژن ایجاد شده و ترشحات خاکستری با بوی ماهی ایجاد می‌کند؛
• تریکومونیازیس: یک عفونت انگلی که باعث ترشحات زرد/سبز کف‌آلود، بوی نامطبوع و التهاب شدید می‌شود؛
• عفونت‌های ویروسی (تبخال تناسلی و زگیل تناسلی): ناشی از ویروس‌هایی مانند HSV و HPV که به زخم‌های دردناک یا برجستگی‌های گوشتی در ناحیه تناسلی منجر می‌شوند؛
• واژینیت غیرعفونی: به‌دلیل تحریک ناشی از مواد شیمیایی، صابون‌های معطر، لباس‌های تنگ یا تغییرات هورمونی ایجاد می‌شود.

شناخت انواع عفونت واژن به زنان کمک می‌کند تا بتوانند علائم خود را بهتر تشخیص دهند و درمان مناسبی را انتخاب کنند. مراجعه به پزشک برای تشخیص دقیق و دریافت درمان مناسب ضروری است، به‌ویژه در مواردی که علائم شدید یا مکرر باشند.

علت عفونت واژن چیست؟

عفونت واژن می‌تواند به دلایل مختلفی از جمله عدم تعادل در میکروبیوم واژن، عفونت‌های قارچی، باکتریایی، ویروسی یا حتی تحریکات شیمیایی ایجاد شود. برخی از این عوامل به‌دلیل تغییرات در سطح هورمون‌ها، استفاده از آنتی‌بیوتیک‌ها، بهداشت نامناسب یا روابط جنسی منتقل می‌شوند. گاهی اوقات چندین عامل به‌طور همزمان باعث بروز عفونت شده و درمان را پیچیده‌تر می‌کنند. شناخت علت‌های اصلی می‌تواند در پیشگیری و درمان مؤثر این عفونت‌ها بسیار مفید باشد. علت‌های اصلی عفونت واژن را می‌توان به موارد زیر خلاصه کرد:

• عدم تعادل باکتری‌های مفید واژن (کاهش لاکتوباسیلوس و افزایش باکتری‌های مضر)؛
• مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها (از بین بردن باکتری‌های مفید و افزایش رشد قارچ‌ها)؛
• تغییرات هورمونی (بارداری، یائسگی، مصرف قرص‌های ضدبارداری)؛
• رابطه جنسی محافظت‌نشده (افزایش احتمال ورود باکتری‌ها، قارچ‌ها و ویروس‌ها)؛
• استفاده از دوش واژینال و صابون‌های معطر (برهم زدن تعادل طبیعی pH واژن)؛
• لباس‌های تنگ و پلاستیکی (ایجاد محیط گرم و مرطوب مناسب برای رشد قارچ‌ها)؛
• بیماری‌هایی مانند دیابت کنترل‌نشده (افزایش قند در محیط واژن که رشد قارچ‌ها را تسهیل می‌کند)؛
• سیستم ایمنی ضعیف (ناشی از استرس، بیماری‌هایی مانند HIV یا مصرف داروهای سرکوب‌کننده ایمنی).

عفونت زنان می‌تواند ناشی از عوامل مختلفی باشد و شناخت دقیق این علل به پیشگیری و درمان مؤثر آن کمک می‌کند. رعایت بهداشت، استفاده از لباس‌های مناسب، پرهیز از مصرف بی‌رویه آنتی‌بیوتیک‌ها و مراجعه به پزشک در صورت مشاهده علائم، از مهم‌ترین راهکارهای پیشگیری از این عفونت‌ها هستند. درمان عفونت زنان باید زیر نظر پزشک صورت گیرد.

علائم عفونت واژن چیست؟

عفونت واژن می‌تواند با علائم مختلفی ظاهر شود که شدت آن‌ها بسته به نوع عفونت و شرایط فرد متفاوت است. برخی از عفونت‌ها مانند واژینوز باکتریایی ممکن است بدون علامت باشند، درحالی‌که عفونت‌های قارچی یا انگلی معمولاً با خارش و ترشحات غیرطبیعی همراه هستند و در موارد شدیدتر، ممکن است درد، التهاب و مشکلاتی هنگام رابطه جنسی یا ادرار کردن نیز ایجاد شود. توجه به این علائم و پیگیری به‌موقع آن‌ها می‌تواند به جلوگیری از پیشرفت عفونت و عوارض ناشی از آن کمک کند.

شایع‌ترین علائم عفونت واژن عبارت‌اند از:

• ترشحات غیرطبیعی واژن (تغییر رنگ، غلظت یا بوی نامطبوع)؛
• خارش و سوزش شدید در ناحیه تناسلی؛
• احساس سوزش هنگام ادرار؛
• قرمزی، التهاب و تورم در واژن و ولو واژن (فرج)؛
• درد هنگام رابطه جنسی؛
• زخم‌های کوچک یا ترک‌های پوستی در اطراف واژن (در عفونت‌های شدیدتر)؛
• افزایش ترشحات پس از رابطه جنسی یا تغییر در بو و رنگ آن‌ها.

علائم عفونت واژن بسته به نوع و شدت عفونت متفاوت بوده و ممکن است برخی افراد بدون علامت باشند. در صورت مشاهده هرگونه تغییر غیرطبیعی در ترشحات واژن، خارش، سوزش یا درد، مراجعه به پزشک ضروری است تا با تشخیص علت دقیق، درمان عفونت واژن انجام شود.

عفونت واژن توسط پزشک چگونه تشخیص داده می‌شود؟

پزشک برای تشخیص عفونت واژن از روش‌های مختلفی استفاده می‌کند که شامل بررسی علائم، معاینه فیزیکی و انجام آزمایش‌های لازم است. از آنجا که انواع عفونت‌های واژینال علائم مشابهی دارند، تشخیص دقیق برای انتخاب درمان مناسب ضروری است.

پزشک ممکن است نمونه‌ای از ترشحات واژن را برای بررسی بیشتر به آزمایشگاه ارسال کند تا نوع عفونت (قارچی، باکتریایی، ویروسی یا انگلی) مشخص شود. در برخی موارد، تست‌های اضافی برای بررسی سایر بیماری‌های مقاربتی یا عدم تعادل هورمونی نیز انجام می‌شود.

از جمله روش‌های تشخیص عفونت واژن می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• بررسی علائم و سابقه پزشکی (پرسیدن درباره علائم، تغییرات اخیر و عوامل خطر)؛
• معاینه فیزیکی لگن (بررسی التهاب، ترشحات و وضعیت ظاهری واژن)؛
• آزمایش pH واژن (بررسی میزان اسیدی یا قلیایی بودن واژن برای تشخیص نوع عفونت)؛
• نمونه‌برداری از ترشحات واژن (ارسال به آزمایشگاه برای بررسی میکروسکوپی و تشخیص نوع عفونت)؛
• کشت میکروبی ترشحات (برای تعیین نوع دقیق باکتری یا قارچ و تجویز داروی مناسب)؛
• تست‌های مربوط به بیماری‌های مقاربتی (STI) (در صورت مشکوک بودن به عفونت‌های جنسی مانند کلامیدیا یا سوزاک)؛
• آزمایش خون یا ادرار (در برخی موارد خاص مانند عفونت‌های شدید یا مکرر)

تشخیص دقیق عفونت واژن برای انتخاب روش درمانی مناسب بسیار مهم است. در صورت مشاهده علائم غیرطبیعی، به‌ویژه در مواردی که عفونت مکرر است یا درمان‌های خانگی مؤثر نبوده‌اند، مراجعه به پزشک می‌تواند از پیشرفت عفونت و بروز عوارض جلوگیری کند.

روش‌های درمان عفونت واژن چیست؟

درمان عفونت واژن بسته به نوع و شدت آن متفاوت است. در بیشتر موارد، پزشک با تشخیص نوع عفونت (قارچی، باکتریایی، انگلی یا ویروسی) روش درمانی مناسب را پیشنهاد می‌کند. درمان می‌تواند شامل مصرف داروهای خوراکی، کرم‌های موضعی، شیاف‌های واژینال یا سایر روش‌های دارویی باشد.

در مواردی که عفونت خفیف باشد، برخی روش‌های خانگی می‌توانند به بهبود علائم کمک کنند، اما برای عفونت‌های شدید یا مکرر، درمان پزشکی ضروری است.

درمان‌های انواع عفونت واژن عبارت‌اند از:

• عفونت قارچی (کاندیدیازیس واژینال)
  • داروهای ضد قارچ خوراکی مانند فلوکونازول (Diflucan)
  • کرم‌ها و شیاف‌های واژینال مانند کلوتریمازول، میکونازول و تیوکونازول
• واژینوز باکتریایی (BV)
  • آنتی‌بیوتیک‌های خوراکی مانند مترونیدازول (Flagyl) یا کلیندامایسین
  • ژل یا کرم‌های واژینال حاوی مترونیدازول یا کلیندامایسین
• تریکومونیازیس
  • داروهای ضد انگلی مانند مترونیدازول و تینیدازول (خوراکی)
  • پرهیز از رابطه جنسی تا پایان درمان برای جلوگیری از انتقال مجدد
• عفونت‌های ویروسی (تبخال تناسلی و زگیل تناسلی)
  • داروهای ضدویروسی مانند آسیکلوویر، والاسیکلوویر یا فامسیکلوویر برای کاهش شدت علائم
  • درمان‌های جراحی، کرایوتراپی یا لیزر برای زگیل‌های تناسلی
• واژینیت غیرعفونی
  • حذف عامل تحریک‌کننده (صابون‌های معطر، اسپری‌های بهداشتی، لباس‌های تنگ)
  • استفاده از کرم‌های مرطوب‌کننده واژینال یا استروژن موضعی در موارد ناشی از خشکی واژن

درمان عفونت واژن بستگی به نوع و شدت آن دارد و در بیشتر موارد با مصرف داروهای مناسب قابل کنترل است. تشخیص دقیق توسط پزشک، استفاده صحیح از داروها و رعایت نکات بهداشتی از مهم‌ترین عواملی هستند که می‌توانند به بهبود سریع‌تر و پیشگیری از عفونت‌های مکرر کمک کنند.

درمان خانگی عفونت واژن چگونه است؟

درمان عفونت واژن خانگی به نوع عفونت بستگی دارد، اما برخی روش‌های طبیعی وجود دارند که ممکن است به تسکین علائم کمک کنند. این روش‌ها جایگزین درمان پزشکی نیستند، اما در کنار درمان دارویی می‌توانند مؤثر باشند. روش‌های درمان خانگی عفونت زنان به شرح زیر است:

• شست‌وشوی واژن با آب و جوش‌شیرین: جوش‌شیرین خاصیت ضدقارچ دارد و می‌تواند به کاهش خارش و سوزش کمک کند.
  • روش استفاده:
    • ۲ قاشق چای‌خوری جوش شیرین را در یک لیوان آب ولرم حل کنید.
    • ناحیه تناسلی را با این محلول بشویید.
    • این کار را روزی یک یا دو بار انجام دهید.
• استفاده از سرکه سیب: سرکه سیب می‌تواند به تنظیم pH واژن کمک کند و محیط را برای رشد قارچ‌ها نامناسب کند.
  • روش استفاده:
    • نصف استکان سرکه سیب را در یک تشت آب ولرم بریزید.
    • ۱۵ تا ۲۰ دقیقه در آن بنشینید.
    • این روش را یک یا دو بار در روز امتحان کنید.
• مصرف ماست پروبیوتیک: پروبیوتیک‌ها باکتری‌های مفید را تقویت کرده و به تعادل باکتریایی در واژن کمک می‌کنند.
  • روش استفاده:
    • روزانه یک کاسه ماست پروبیوتیک مصرف کنید.
    • برخی افراد از ماست به‌صورت موضعی استفاده می‌کنند، اما این کار توصیه نمی‌شود.
• مصرف سیر: سیر خاصیت ضدباکتری و ضدقارچ دارد.
  • روش استفاده:
    • یک یا دو حبه سیر را در رژیم غذایی خود قرار دهید.
    • از قرار دادن سیر در واژن خودداری کنید، زیرا ممکن است باعث تحریک و التهاب شود.
• روغن نارگیل: روغن نارگیل دارای خواص ضدقارچی و ضدباکتریایی است.
  • روش استفاده:
    • مقدار کمی روغن نارگیل را روی ناحیه خارجی واژن بمالید.
    • روزی یک‌بار این کار را انجام دهید.
• چای بابونه: بابونه دارای خواص ضدالتهابی است که می‌تواند خارش و التهاب را کاهش دهد.
  • روش استفاده:
    • یک چای کیسه‌ای بابونه را در آب گرم قرار دهید؛ سپس آن را روی ناحیه تناسلی بگذارید.
    • این روش را یک بار در روز تکرار کنید.
• نشستن در آب نمک: نمک خاصیت ضدعفونی‌کنندگی دارد و می‌تواند به کاهش خارش و التهاب کمک کند.
  • روش استفاده:
    • ۲ تا ۳ قاشق غذاخوری نمک را در تشت آب ولرم حل کنید.
    • ۱۵ دقیقه در آن بنشینید.
    • این کار را روزانه انجام دهید.

اگر علائم بیش از یک هفته ادامه داشت، برای درمان قطعی عفونت واژن حتماً به پزشک مراجعه کنید، زیرا ممکن است عفونت به درمان پزشکی نیاز داشته باشد. عفونت واژن درمان خانگی دارد اما بهترین کار این است که برای موارد حاد، جدی‌تر عمل کنید.

چطور ازعفونت واژن پیشگیری کنیم؟

رعایت بهداشت و تغییر برخی عادات روزمره می‌تواند به کاهش خطر ابتلا به این عفونت‌ها کمک کند. از روش‌های پیشگیری از عفونت واژن می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• رعایت بهداشت شخصی: شست‌وشوی روزانه ناحیه تناسلی با آب ولرم و شوینده‌های ملایم، بدون استفاده از صابون‌های معطر؛
• استفاده از لباس زیر نخی: استفاده از پارچه‌های نخی و قابل تنفس؛
• تعویض به‌موقع لباس زیر: پوشیدن لباس زیر تمیز و تعویض آن پس از تعریق یا فعالیت‌های ورزشی؛
• اجتناب از دوش واژینال: جلوگیری از بر هم زدن تعادل باکتری‌های مفید واژن؛
• خشک نگه داشتن ناحیه تناسلی: خشک کردن با استفاده از حوله تمیز و نرم؛
• مصرف پروبیوتیک‌ها: خوردن ماست پروبیوتیک و مکمل‌های پروبیوتیکی برای حفظ تعادل باکتری‌های مفید؛
• جلوگیری از تماس با مواد تحریک‌کننده: استفاده از محصولات بهداشتی بدون رایحه مانند نوار بهداشتی و دستمال توالت بدون عطر؛
• رعایت بهداشت در زمان رابطه جنسی: استفاده از کاندوم و شستشوی ناحیه تناسلی قبل و بعد از رابطه؛
• عدم استفاده طولانی از لباس‌های تنگ و پلاستیکی: جلوگیری از تعریق و ایجاد محیطی مرطوب برای رشد باکتری‌ها.

با رعایت این نکات ساده می‌توان از بروز مشکلات واژینال جلوگیری کرد. در صورت مشاهده علائم غیرطبیعی، مراجعه به پزشک ضروری است.

عوارض بلندمدت عفونت واژن چیست؟

عفونت واژن اگر به‌موقع درمان نشود، می‌تواند به مشکلات جدی‌تری منجر شود و سلامت باروری و عمومی زنان را تحت تأثیر قرار دهد. این عفونت‌ها گاهی اوقات به دستگاه تناسلی فوقانی گسترش می‌یابند و موجب بروز التهاب‌های مزمن، ناباروری یا سایر عوارض جدی می‌شوند. تشخیص و درمان به‌موقع می‌تواند از بروز این مشکلات جلوگیری کند. از جمله عوارض بلندمدت عفونت واژن می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• بیماری التهابی لگن (PID): انتشار عفونت به رحم، لوله‌های فالوپ و تخمدان‌ها که می‌تواند باعث درد مزمن لگن و ناباروری شود؛
• افزایش خطر ابتلا به بیماری‌های مقاربتی: عفونت‌های درمان‌نشده می‌توانند واژن را در برابر بیماری‌هایی مانند اچ‌آی‌وی و زگیل تناسلی آسیب‌پذیرتر کنند؛
• عفونت‌های مکرر و مقاوم: برخی از عفونت‌های قارچی یا باکتریایی در صورت عدم درمان مناسب به‌طور مداوم عود می‌کنند و درمان آن‌ها دشوارتر می‌شود؛
• مشکلات باروری: در موارد شدید، عفونت‌های مزمن می‌توانند به انسداد لوله‌های فالوپ و کاهش توانایی لقاح منجر شوند؛
• تأثیر بر بارداری: عفونت‌های واژینالی درمان‌نشده در دوران بارداری می‌توانند باعث زایمان زودرس، تولد نوزاد با وزن کم یا حتی عفونت‌های خطرناک در نوزاد شوند؛
• التهاب و آسیب دائمی به بافت واژن: برخی عفونت‌های طولانی‌مدت می‌توانند موجب التهاب مزمن و آسیب به بافت‌های واژن و دهانه رحم شوند؛
• اختلال در کیفیت زندگی: درد، خارش و ترشحات غیرطبیعی ناشی از عفونت‌های مزمن می‌توانند تأثیر منفی بر روابط زناشویی و سلامت روانی داشته باشند.

عفونت واژن اگر به‌درستی درمان نشود، می‌تواند مشکلات جدی و طولانی‌مدتی ایجاد کند که بر سلامت باروری و عمومی زنان تأثیر می‌گذارد. مراجعه به پزشک در صورت مشاهده علائم غیرطبیعی و رعایت نکات پیشگیری می‌تواند از بروز این عوارض جلوگیری کند.

چه زمانی از پزشک کمک بگیریم؟

اگر علائم عفونت واژن مانند خارش شدید، سوزش، ترشحات غیرطبیعی با بوی نامطبوع، درد هنگام رابطه جنسی یا ادرار کردن بیش از چند روز ادامه داشت یا با علائمی مانند تب، درد لگن یا خون‌ریزی غیرطبیعی همراه شد، باید به پزشک متخصص زنان و زایمان مراجعه کنید. همچنین، در صورت عود مکرر عفونت‌ها، عدم بهبودی با درمان‌های خانگی یا داشتن شرایط خاصی مانند بارداری یا بیماری‌های زمینه‌ای، دریافت مشاوره پزشکی ضروری است تا از بروز عوارض جدی‌تر جلوگیری شود.

سؤالات متداول