واریس واژن در بارداری: علت، علائم و درمان ایمن
بارداری دوره‌ای منحصربه‌فرد از زندگی زنان است که با تغییرات جسمی زیادی همراه می‌شود. یکی از این تغییرات، که کمتر درباره آن صحبت شده است اما برای برخی زنان آزاردهنده خواهد بود، واریس واژن در بارداری یا همان واریس ناحیۀ تناسلی است. این مشکل به‌ویژه در سه‌ماهه سوم شایع‌تر می‌شود و ممکن است باعث درد، تورم یا احساس فشار در ناحیۀ واژن شود. اگرچه ظاهر این رگ‌های متورم می‌تواند نگران‌کننده باشد، اما معمولاً بی‌خطرند و با راهکارهای ساده قابل‌مدیریت خواهند بود. در این مقاله از دکترساینا، دلایل، علائم، روش‌های تشخیص و درمان ایمن واریس واژن در بارداری را بررسی می‌کنیم تا به شما کمک کنیم با آگاهی بیشتر، این دوران را با آرامش پشت‌سر بگذارید.
منظور از واریس واژن در بارداری چیست؟
واریس واژن در بارداری به گشادشدگی و پیچ‌خوردگی غیرطبیعی رگ‌های خونی در ناحیۀ واژن یا اطراف آن گفته می‌شود که معمولاً به‌دلیل افزایش جریان خون و فشار رحم در حال رشد بر رگ‌های لگنی به‌وجود می‌آید. این وضعیت بیشتر در سه‌ماهه دوم و سوم بارداری بروز می‌کند و ممکن است با احساس سنگینی، درد مبهم یا تورم در ناحیۀ تناسلی همراه باشد. واریس واژینال اگرچه معمولاً بی‌خطر است و پس از زایمان به‌تدریج از بین می‌رود، می‌تواند برای برخی زنان آزاردهنده و نگران‌کننده باشد.
علت واریس واژن در بارداری چیست؟
واریس واژن در بارداری نتیجه تغییرات فیزیولوژیکی گسترده‌ای است که برای حمایت از رشد جنین در بدن رخ می‌دهد. افزایش حجم خون، تغییرات هورمونی و فشار مکانیکی ناشی از رحم در حال رشد، همگی در ایجاد و تشدید این نوع از واریس نقش دارند. این عوامل باعث می‌شوند که خون در وریدهای ناحیۀ لگن تجمع یابد و بازگشت خون به قلب دشوار شود. درنتیجه، رگ‌های واژن و اطراف آن ممکن است بزرگ، پیچ‌خورده و متورم شوند.
در نتیجه، از مهم‌ترین دلایل واریس واژن در بارداری عبارت‌اند از:
- افزایش حجم خون: در دوران بارداری، حجم خون مادر تا ۵۰٪ بیشتر می‌شود تا نیازهای جنین و جفت را تأمین کند. این افزایش بار می‌تواند باعث اتساع رگ‌ها شود و فشار مضاعفی به سیاهرگ‌های لگنی وارد کند؛
- بالا رفتن سطح هورمون پروژسترون: پروژسترون در بارداری باعث شل‌شدن دیواره رگ‌ها و کاهش تون عضلانی آن‌ها می‌شود. این تغییرات برای تغذیۀ جنین ضروری‌اند، اما ممکن است باعث گشادشدگی غیرعادی وریدها شوند؛
- افزایش فشار مکانیکی رحم: با بزرگ‌شدن رحم، فشار بیشتری به وریدهای لگنی وارد می‌شود که جریان طبیعی خون را مختل می‌کند و به بروز یا تشدید واریس واژن منجر می‌شود؛
- عوامل زمینه‌ای و ژنتیکی: سابقۀ خانوادگی ابتلا به واریس، تعداد بارداری‌های قبلی، ایستادن یا نشستن طولانی‌مدت و کم‌تحرکی هم می‌توانند احتمال ایجاد این عارضه را افزایش دهند.
واریس واژن در بارداری، عارضه‌ای نسبتاً شایع اما معمولاً بی‌خطر است که از ترکیب عوامل فیزیولوژیکی، هورمونی و مکانیکی ناشی می‌شود. شناخت علت‌های آن می‌تواند به درک بهتر این وضعیت و مدیریت مؤثرتر آن کمک کند.
عوارض و خطرات واریس واژن در بارداری چیست؟
واریس واژن در بارداری در اغلب موارد یک عارضۀ موقت و بی‌خطر است، اما گاهی با ناراحتی‌های جسمی یا نگرانی‌های روحی همراه می‌شود. این عارضه به‌ندرت به بروز عوارض جدی منجر می‌شود، اما در موارد شدید، ممکن است روی کیفیت زندگی، فعالیت روزانه یا حتی تصمیم‌گیری دربارۀ نوع زایمان تأثیر بگذارد. شناخت عوارض احتمالی واریس واژن در دوران بارداری، به مادران کمک می‌کند تا با آگاهی بیشتر، اقدامات مراقبتی لازم را انجام دهند و در صورت نیاز، به‌موقع به پزشک مراجعه کنند. در نتیجه، مهم‌ترین عوارض و خطرات واریس واژن در بارداری شامل موارد زیر است:
- درد و ناراحتی موضعی: زنان مبتلا ممکن است در ناحیۀ واژن یا کشالۀ ران احساس فشار، درد، تیرکشیدن یا خارش داشته باشند؛ به‌ویژه هنگام ایستادن طولانی، رابطه جنسی یا پس از فعالیت بدنی؛
- تورم و سنگینی در ناحیۀ لگن: در موارد شدید، تورم ممکن است به‌اندازه‌ای باشد که راه‌رفتن یا نشستن را دشوار کند. این حالت معمولاً در پایان روز یا در سه‌ماهه سوم شدت می‌گیرد؛
- افزایش اضطراب یا کاهش اعتمادبه‌نفس: تغییر ظاهری ناحیۀ تناسلی و ترس از آسیب‌دیدگی هنگام زایمان، می‌تواند بر سلامت روان مادر تأثیر منفی بگذارد؛
- اختلال در انتخاب نوع زایمان: در موارد نادر و شدید، واریس واژن ممکن است باعث نگرانی درباره خون‌ریزی در زایمان طبیعی شود و پزشک تصمیم به انجام سزارین بگیرد. بااین‌حال، بسیاری از زنان حتی با واریس شدید هم زایمان طبیعی موفقی داشته‌اند؛
- خطر نادر ترومبوز وریدی: اگرچه بسیار نادر است، اما در برخی موارد ممکن است لختۀ خون در رگ‌های واریسی شکل بگیرد و نیاز به بررسی فوری داشته باشد
واریس واژن در بیشتر موارد، عارضه‌ای آزاردهنده اما بی‌خطر است. بااین‌حال، آگاهی از عوارض احتمالی آن به مادران کمک می‌کند تا مراقبت بیشتری از خود داشته باشند و در صورت بروز علائم شدید یا غیرمعمول، بدون تأخیر به پزشک مراجعه کنند.
علائم واریس واژن در بارداری چیست؟
علائم واریس واژن در بارداری از فردی به فرد دیگر متفاوت است و می‌تواند از خفیف تا شدید متغیر باشد. در برخی زنان، این عارضه هیچ علامت قابل‌توجهی ندارد و به‌طور اتفاقی در معاینۀ پزشکی شناسایی می‌شود، اما در برخی دیگر ممکن است با ناراحتی قابل‌توجه یا تغییرات ظاهری همراه باشد. این علائم معمولاً در سه‌ماهه دوم یا سوم بارداری نمایان می‌شوند و در پایان روز یا پس از ایستادن طولانی‌مدت، شدت می‌گیرند.
به‌طور کلی، شایع‌ترین علائم واریس واژن در دوران بارداری عبارت‌اند از:
- برجستگی یا ورم قابل مشاهده در ناحیۀ واژن: معمولاً به‌صورت رگ‌های آبی یا بنفش رنگ که متورم و پیچ‌خورده به نظر می‌رسند. ممکن است در ناحیۀ لب‌های واژن، کشالۀ ران یا حتی اطراف باسن دیده شوند؛
- احساس سنگینی یا فشار در ناحیۀ لگن: بسیاری از زنان این احساس را به «کشش» یا «افتادگی» در ناحیۀ واژن تشبیه می‌کنند، به‌ویژه پس از ایستادن یا نشستن طولانی؛
- درد یا سوزش در ناحیۀ تناسلی: درد ممکن است خفیف تا تیرکشنده باشد و در طول روز یا هنگام فعالیت، رابطه جنسی یا پس از اجابت مزاج تشدید شود؛
- خارش یا تحریک پوستی: گاهی اوقات، پوست ناحیۀ درگیر ممکن است دچار خارش یا قرمزی شود، که می‌تواند ناشی از فشار وارده بر رگ‌های سطحی باشد؛
- خون‌ریزی خفیف یا ترشح غیرمعمول: در موارد نادر و شدید، فشار وارده بر رگ‌های خونی ممکن است به خون‌ریزی خفیف یا ترشح خونی از واژن منجر شود، که نیازمند بررسی فوری پزشکی است.
علائم واریس واژن ممکن است ناراحت‌کننده باشد اما معمولاً خطرناک نیست. با این حال، آشنایی با نشانه‌های آن به مادر کمک می‌کند تا بهتر از خود مراقبت کند و در صورت بروز علائم نگران‌کننده، با پزشک مشورت کند تا اقدامات لازم در زمان مناسب انجام شود.
چه زمانی از پزشک کمک بگیریم؟
در بیشتر موارد، واریس واژن در بارداری مشکلی خوش‌خیم است که با مراقبت‌های ساده و خودمراقبتی کنترل می‌شود. اما گاهی ممکن است علائم شدیدتر یا نگران‌کننده‌تری ظاهر شود که نیاز به بررسی تخصصی دارد. مراجعه به پزشک در چنین شرایطی برای جلوگیری از عوارض احتمالی و دریافت توصیه‌های ایمن و مؤثر ضروری است.
بهتر است در این شرایط به پزشک مراجعه کنید:
- درد شدید یا غیرقابل‌تحمل در ناحیۀ واژن یا لگن: درصورتی‌که درد با استراحت یا اقدامات حمایتی بهبود نیابد، بررسی پزشکی ضروری است؛
- تورم یک‌طرفه، حساسیت شدید یا گرمی موضعی: این علائم می‌تواند نشانۀ لختۀ خون یا ترومبوز وریدی باشد و نیاز به ارزیابی فوری دارد؛
- خون‌ریزی واژینال: هر نوع خون‌ریزی، به‌ویژه همراه با درد یا تغییرات دیگر، باید فوراً توسط پزشک بررسی شود؛
- تغییر ناگهانی در اندازۀ واریس یا ظاهر آن: افزایش شدید اندازه یا تغییر رنگ ناگهانی ممکن است نشانه‌ای از اختلال در گردش خون باشد؛
- نشانه‌های عفونت: تب، ترشح بدبو یا خارش شدید ممکن است نشانه‌های عفونت باشد که به درمان نیاز دارد.
اگرچه بسیاری از موارد واریس واژینال در بارداری بدون مشکل خاصی سپری می‌شوند، اما توجه به علائم هشدار و دریافت کمک پزشکی در مواقع ضروری، از بروز عوارض احتمالی پیشگیری می‌کند و باعث اطمینان خاطر مادر باردار می‌شود.
تشخیص واریس واژن در بارداری چگونه است؟
تشخیص واریس واژن در بارداری معمولاً با بررسی علائم ظاهری و شرح حال مادر آغاز می‌شود. پزشکان با معاینۀ فیزیکی می‌توانند بیشتر موارد را شناسایی کنند، اما در برخی موارد برای ارزیابی دقیق‌تر مشکلات جدی‌تر، به ابزارهای تصویربرداری و تست‌های تخصصی نیاز است. این فرایند تشخیصی کمک می‌کند شدت و گستردگی واریس مشخص شود و بهترین راهکار درمانی انتخاب شود.
از مهم‌ترین روش‌های تشخیص واریس واژن در بارداری می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- معاینۀ فیزیکی توسط پزشک متخصص زنان: بررسی ظاهر بیرونی ناحیۀ تناسلی برای تشخیص تورم، تغییر رنگ یا برجستگی‌های غیرطبیعی در رگ‌ها؛
- شرح حال و ارزیابی علائم: بررسی شدت درد، زمان شروع علائم، سابقۀ خانوادگی و سایر نشانه‌های همراه؛
- سونوگرافی داپلر (Doppler Ultrasound): برای ارزیابی جریان خون در رگ‌ها و بررسی وجود برگشت خون یا لخته در سیاهرگ‌ها؛
- MRI لگن (در موارد خاص): در شرایط پیچیده یا برای ارزیابی دقیق‌تر اختلالات وریدی لگن و مسیرهای پنهان.
تشخیص دقیق واریس واژینال در بارداری نه‌تنها به پزشک در انتخاب روش درمانی کمک می‌کند، بلکه اطمینان خاطر بیشتری به مادر می‌دهد. با کمک معاینه بالینی و ابزارهای غیرتهاجمی تصویربرداری، می‌توان شدت مشکل را به‌درستی ارزیابی کرد و درصورت لزوم از عوارض احتمالی جلوگیری کرد.
درمان واریس واژن در بارداری چگونه است؟
درمان واریس واژن در بارداری بیشتر بر کاهش علائم و بهبود کیفیت زندگی تمرکز دارد تا رفع کامل رگ‌های واریسی. چرا که در اغلب موارد، این مشکل پس از زایمان خودبه‌خود برطرف می‌شود. بااین‌حال، انتخاب روش درمانی به شدت علائم، میزان ناراحتی مادر و احتمال بروز عوارض بستگی دارد. هدف اصلی درمان، تسکین درد، کاهش فشار روی رگ‌ها و جلوگیری از بدتر شدن وضعیت وریدی است.
پس روش‌های ایمن و مؤثر درمان واریس واژن در بارداری را می‌توان این گونه بیان کرد:
- پوشیدن شورت‌های وریدی یا لگ‌ورک‌های فشاری می‌تواند جریان خون را بهبود دهد و فشار روی رگ‌های ناحیۀ تناسلی را کاهش دهد؛
- این کار به برگشت خون از اندام‌های تحتانی به قلب کمک می‌کند و تورم را کاهش می‌دهد؛
- تغییر وضعیت مداوم و استراحت بین فعالیت‌ها، فشار روی وریدهای لگنی را کمتر می‌کند؛
- گذاشتن کمپرس سرد یا کیسه یخ با پارچه روی ناحیۀ آسیب‌دیده، درد و التهاب را موقتاً تسکین می‌دهد؛
- فعالیت‌هایی مثل پیاده‌روی و شنا، جریان خون را بهتر می‌کند و از تشدید واریس جلوگیری می‌کند؛
- این رژیم از یبوست پیشگیری می‌کند؛ یبوست یکی از عوامل فشار به رگ‌های لگن و تشدید واریس است؛
- فیزیوتراپی تخصصی می‌تواند با تمرین‌های خاص، از جمله تقویت عضلات کف لگن، در کاهش فشار واریسی مؤثر باشد.
در بیشتر موارد، واریس واژن در بارداری نیاز به درمان دارویی یا تهاجمی ندارد و با مدیریت صحیح می‌توان آن را کنترل کرد. مهم‌ترین نکته شناسایی و اجرای به‌موقع راهکارهای حمایتی است تا مادر بتواند بارداری راحت‌تری را تجربه کند. در صورت شدت گرفتن علائم یا نگرانی‌های خاص، مراجعه به پزشک الزامی است.
آیا واریس واژن بعد از بارداری از بین می‌رود؟
در اغلب موارد، واریس واژن پس از زایمان به‌تدریج و بدون نیاز به درمان خاصی برطرف می‌شود. با کاهش فشار رحم بر رگ‌های لگنی و بازگشت سطح هورمون‌ها به حالت طبیعی، جریان خون بهبود می‌یابد و رگ‌های گشادشده به وضعیت عادی بازمی‌گردند. بیشتر زنان ظرف ۴ تا ۶ هفته پس از زایمان بهبودی کامل را تجربه می‌کنند؛ بااین‌حال، در برخی موارد نادر، رگ‌های واریسی ممکن است باقی بمانند یا عود کنند و نیاز به پیگیری تخصصی داشته باشند.
آیا می‌توان از واریس واژن در بارداری پیشگیری کرد؟
با وجود اینکه واریس واژن در بارداری معمولاً به‌دلیل تغییرات طبیعی بدن ایجاد می‌شود، اما با رعایت برخی اقدامات ساده می‌توان احتمال بروز آن را کاهش داد یا از شدت علائم پیشگیری کرد. هدف از این اقدامات، بهبود گردش خون، کاهش فشار روی رگ‌های لگنی و جلوگیری از تجمع خون در ناحیۀ واژینال است.
روش‌های مؤثر برای پیشگیری از واریس واژن در بارداری عبارت‌اند از:
- پوشیدن لباس‌های حمایتی مناسب؛
- خودداری از ایستادن یا نشستن طولانی‌مدت؛
- بالا نگه‌داشتن لگن هنگام استراحت؛
- ورزش سبک و منظم؛
- رعایت رژیم غذایی مناسب؛
- اجتناب از پوشیدن لباس‌های تنگ.
نتیجه اینکه، اگرچه نمی‌توان به‌طور کامل احتمال بروز واریس واژینال را حذف کرد، اما با رعایت این اقدامات پیشگیرانه می‌توان خطر آن را به‌شکل قابل‌توجهی کاهش داد و از بروز ناراحتی‌های ناشی از آن جلوگیری کرد.
کلام آخر دکترساینا
واریس واژن یکی از عارضه‌های شایع اما کمتر شناخته‌شد بارداری است که با آگاهی درست، تشخیص به‌موقع و رعایت نکات مراقبتی می‌توان آن را به‌خوبی مدیریت کرد. اگرچه این مشکل معمولاً بی‌خطر است و پس از زایمان برطرف می‌شود، اما در صورت شدت‌یافتن علائم یا اختلال در زندگی روزمره، دریافت مشورت تخصصی اهمیت زیادی دارد. در چنین شرایطی، می‌توانید از خدمات مشاوره آنلاین دکترساینا استفاده کنید و بدون نیاز به مراجعه حضوری، با متخصصان زنان و زایمان مشورت کنید تا دوران بارداری را با آرامش و سلامت بیشتری پشت سر بگذارید.
سؤالات متداول
۱. آیا واریس واژن در بارداری خطرناک است؟
در بیشتر موارد، واریس واژن بی‌خطر است و پس از زایمان خودبه‌خود برطرف می‌شود. اما در برخی شرایط، به‌ویژه اگر با درد شدید یا خون‌ریزی همراه باشد، نیاز به بررسی و درمان دارد.
۲. واریس واژن در بارداری از چه زمانی شروع می‌شود؟
معمولاً از سه‌ماهه دوم بارداری شروع می‌شود و با پیشرفت بارداری و افزایش فشار روی لگن، ممکن است شدت یابد.
۳. آیا داشتن واریس واژن باعث سزارین می‌شود؟
خیر، در بیشتر موارد داشتن واریس واژن مانع زایمان طبیعی نیست. اما در موارد نادر و شدید، پزشک ممکن است برای کاهش احتمال خون‌ریزی، سزارین را توصیه کند.
۴. چگونه درد و ناراحتی ناشی از واریس واژن را در خانه کم کنیم؟
پوشیدن لباس‌های فشاری مخصوص بارداری، بالاگرفتن پاها هنگام استراحت، استفاده از کمپرس سرد و پرهیز از ایستادن طولانی می‌تواند به کاهش درد کمک کند.
۵. آیا بعد از زایمان نیاز به درمان خاصی برای واریس واژن دارم؟
در اکثر موارد، واریس واژن پس از زایمان به‌تدریج برطرف می‌شود و نیازی به درمان ندارد. اگر باقی بماند یا ظاهر آن آزاردهنده باشد، روش‌هایی مثل لیزر یا اسکلروتراپی با نظر پزشک ممکن است پیشنهاد شود.
اطلاعات این مقاله صرفاً برای افزایش آگاهی شماست. به‌هیچ‌عنوان بدون مشورت با پزشک اقدام به خوددرمانی نکنید.
